پژوهشی در باب علم امام (کتاب)

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

‫پ‍ژوه‍ش‍ی‌ در ب‍اب‌ علم امام(ع)
زبان	فارسی
زبان اصلی	عربی
نویسندگان	م‍ح‍م‍د ح‍س‍ی‍ن‌ م‍ظف‍ر و علامه طباطبایی
مترجم	علی شیروانی
موضوع	علم امام، علم غیب امام
مذهب	[[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]]
ناشر	[[:رده:انتشارات انتشارات دار الفکر|انتشارات انتشارات دار الفکر]][[رده:انتشارات انتشارات دار الفکر]]
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	۱۳۸۶ ش
شابک	‫۹۷۸-۹۶۴-۶۰۲۱-۶۸-۴‏‬‏‬
شماره ملی	‏‫‎‭م‌۸۴-۴۱۳۶۹

پژوهشی در باب علم امام(ع) کتابی است به زبان فارسی؛ بخش اول آن ترجمه فارسی کتاب علم الإمام اثر محمد حسین مظفر و بخش پایانی آن رساله‌ای در علم امام اثر علامه طباطبایی می‌باشد. این کتاب به همت علی شیروانی گردآوری و ترجمه شده و توسط انتشارات دار الفکر به چاپ رسیده است.

درباره کتاب

در این کتاب دلایل و مبانی علم غیب امام به‌صورت کلامی ارائه شده است. علامه مظفر در صدد اثبات این حقیقت است که آگاهی امام معصوم از همه حقایق به طور بالفعل در صفحه جان او حضور دارد. وی برای اثبات مدعای خود ده دلیل عقلی آورده که برخی از آنها در مناظرات و احتجاجات ائمه(ع) با مخالفان موجود است. وی سپس به ده آیه و ده گروه از روایات تمسک کرده و به منابع علوم اهل‏‌بیت(ع) اشاره نموده است. در ادامه ادله نقلی معارض نظریه امام بررسی و پاسخ داده شده و شبهات کسانی که علم امام(ع) را محدود می‌دانند، مورد نقد قرار گرفته است. نویسنده این نکته را هم بررسی کرده که آیا اعتقاد به علم امام(ع) به صورت اعتقاد اجمالی کفایت می‏‌کند یا باید اعتقاد تفصیلی باشد. در پایان، سخنان علی بن موسی رضا(ع) در بیان مقام امامت نقل گردیده است. در بخش دوم این کتاب، دیدگاه‌‏های علامه طباطبایی در خصوص علم امام(ع) بررسی شده است.

فهرست کتاب

• مقدمه مترجم
  • مشرب‌های گوناگون درباره علم امام(ع)
  • تردید در حدود علم امام(ع)
  • محدود بودن آگاهی امام(ع)
  • تعمیم در آگاهی امام(ع)
  • نظر علامه طباطبایی
  • کتاب امام(ع)
• پیشگفتار مؤلف
• چند تذکر لازم
• علم پیامبر(ص)
  • وظیفه جانشین پیامبر(ص)
  • خلافت و اهل بیت(ع)
• علم حضوری امام(ع) از راه‌های عقل
  1. نافعتر بودن علم حضوری برای امت
  2. کاملتر بودن علم حضوری در رسالت و امامت
  3. تمامتر بودن نعمت با علم حضوری
  4. تمامتر بودن تجلی قدرت در علم حضوری
  5. کاملتر بودن لطف در علم حضوری
  6. سزاوارتر بودن انتخاب افضل برای امام(ع)
  7. رساتر بودن علم حضوری در شباهت
  8. رساتر بودن علم حضوری در دلالت
  9. محفوظتر بودن صاحب علم حضوری از فریب خوردن
  10. ضرورت حضوری بودن علم سفیر و شهید
• آیا حکم عقلی معارضی وجود دارد؟
• برهان نقلی بر علم حضوری امام
• آیات دالّ بر حضوری بودن علم امام(ع)
  1. آیه ۷ از سوره آل عمران
  2. آیه ۳ تا ۵ از سوره نجم
  3. آیه ۲۶ و ۲۷ از سوره جن
  4. آیه ۱۱ و ۱۲ از سوره حاقه
  5. آیه ۴۱ از سوره نسا
  6. آیه ۴۹ از سوره عنکبوت
  7. آیه ۸۹ از سوره نحل
• روایات دالّ بر حضوری بودن علم امام(ع)
  1. امامان(ع) خرانه دار علم و حجت رسایند
  2. آگاهی آنها به آنچه در آسمان و زمین است
  3. ائمه(ع) راسخین در علم کسانی هستند که به آنها دانش عطا شده
  4. ائمه(ع) کانون علم و وارثان آنند
  5. امامان(ع) وارثان علم پیامبرند
  6. تمام کتب نزد امام هست
  7. ائمه(ع) به تمامی کتب علم دارند
  8. همه دانشها نزد امام هست
  9. حتی حرکت بال پرنده را می‌دانند
  10. ائمه(ع) گواه بر مردمند
• منابع علم ائمه(ع)
  1. اسم اعظم نزد ائمه هست
  2. آیات انبیا نزد ایشان است
  3. جفر و جامعه و مصحف فاطمه و آنچه حادث می‌شود نزد ایشان است
• ادله نقلی معارض
• آیات دالّ بر حضوری نبودن علم ائمه
  1. آیه ۵۹ از سوره انعام
  2. آیه ۲۵۵ از سوره بقره
  3. آیه ۶ از سوره اعلی
  4. آیه ۵ از سوره نمل
  5. آیه ۱۰۱ از سوره توبه
  • پاسخ از این آیات
• روایات ناسازگار با اخبار دالّ بر علم حضوری
  1. ائمه(ع) از غیب آگاه نبودند
  2. سهو رسول خدا(ص) و ائمه(ع)
  3. خواب ماندن رسول از نماز صبح
  4. هرگاه امام بخواهد که بداند خداوند او را آگاه می‌‌کند
• شواهد جمع بندی
  1. اعمال و گفتار ائمه
  2. اقدامشان بر کشته شدن و نوشیدن سم
  3. غلو
• پاسخ ما
  • پاسخ از گروه اول
  • پاسخ از گروه دوم
  • پاسخ از گروه سوم
  • پاسخ از گروه چهارم
  • پاسخ از شاهد اول
  • پاسخ از شاهد دوم
  • پاسخ از شاهد سوم
• شواهد حضوری بودن علم امام(ع)
  1. امتنانی بودن علم امام(ع)
  2. مقید نبودن دیگر صفاتشان
  3. دورتر بودن علم حضوری از نافرمانی مردم
  4. نیاز مردم به کسی که چنین علمی دارد
  5. امکان علم حضوری و قیام دلیل بر آن
  6. امکان پیدایش انسان آگاه‌تر
  7. ناآگاهی مستلزم اشتباه و فراموشی است
  8. جهل مستلزم نیاز به مردم است
  9. جهل مستلزم نهی آنان از منکر و امرشان به معروف است
  10. لازمه جهل انجام کاری است که موجب قصاص می‌شود
  • حاصل کلام
• شبهات منکرین و پاسخ از آنها
  1. رحمت بودن سهو پیامبر
  2. فرق نهادن بین سهو در خواب و غیر آن
  3. لزوم بسته شدن باب معیشت و معاشرت
  4. زشتی علم فعلی به موضوعات در بعضی موارد
  5. اصل نداشتن علم فعلی است
  6. لغو بودن نزول جبراییل
  • چکیده بحث
• وجوب اعتقاد به علم امام(ع)
  • علم یکی از صفات امام(ع) است و صفات او برترین صفات است
  • امام و امامت

دیدگاه‌های علامه طباطبایی درباره علم امام(ع)

• درآمد
• برهان بر علم غیب داشتن امام
• منکر علم غیب امام
• معنای روایات «لو شائوا علموا»
• چگونگی علم امام به امامت خود
• موروثی بودن علوم ائمه از پیغمبر اکرم(ص)
• معنای افزایش علوم ائمه در شب‌های جمعه
• علم ائمه به جزئیات وقایع عالم
• عدم تفاوت علم امام بعد و قبل
• عرضه اعمال به امام جنبه تشریفاتی ندارد
• زمان عرضه اعمال بر امام
• عدم تنافی علم غیب داشتن معصومین با...
• عصمت چیست؟
• امکان تحصیل عصمت
• توضیح معنای عصمت
• عدم منافات قضا شدن نماز رسول اکرم با عصمت آن حضرت
• معنای آیه: لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِك‏
• هرگز قرآن را فراموش نمی‌کند.

درباره پدیدآورندگان

• 

  علی شیروانی
  (گردآورنده و مترجم)

• 

  محمد حسین مظفر
  (یکی از نویسندگان کتاب اصلی)

• 

  علامه طباطبایی
  (یکی از نویسندگان کتاب اصلی)

• آیت‌الله سید محمد حسین طباطبایی مشهور به علامه طباطبایی (متولد ۱۳۲۱ ش، تبریز و متوفای ١٣۶٠ ش)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: سید علی قاضی، مرتضی طالقانی، سید حسین بادکوبه‌ای، سید ابوالقاسم خوانساری، محمد حسین غروی اصفهانی، حسین نائینی و سید محمد حجت کوه‌کمره‌ای به اتمام رساند. اهتمام جدی به تبیین و تدریس تفسیر قرآن کریم و مباحث فلسفی و حکمی و نیز تربیت شاگردان برجسته از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر احیاکردن دروس تفسیر قرآن، فلسفه و حکمت در حوزه‌های علمیه، تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله در موضوعات مختلف علوم عقلی و نقلی به رشته تحریر درآورده است. «وح‍ی‌ ی‍ا ش‍ع‍ور م‍رم‍وز»، «رسالة فی علم النبی و الإمام بالغیب»، «علم امام»، «رسالة النبوة و الإمامة»، «رسالة الولایة»، «سنن النبی»، «علی و فلسفهٔ الهی»، «علم امام و نهضت سیدالشهداء»، «شیعه در اسلام» و «مجموعه رسائل» برخی از این آثار است.

• آیت‌الله محمد حسین مظفر (متولد ۱۳۱۲ ق، نجف اشرف و متوفی ۱۳۸۱ ق، نجف اشرف)، ادیب، شاعر و مورخ شیعی عراقی، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: محمد حسین میرزای نایینی، آقاضیاءِ عِراقی، سید ابوالحسن اصفهانی و محمد حسن مظفر به اتمام رساند و از سید عبدالحسین شرف‌الدین و آقابزرگ تهرانی اجازه روایت گرفت. وی رییس «لجنه المجمع الثقافی» بود که وابسته به «جمعیه منتدى النشر» بوده است. او در فقه، اصول، ادبیات و تاریخ مهارت داشت و چندین جلد کتاب به رشته تحریر درآورد. «میثم‌التمار مؤمن الطاق»، «الإمام الصادق»؛ «الثقلان الکتاب و العترة»، «الشعائر الحسینیة»، «علم الإمام حیاة الصادق» و «الشیعة و الإمامة» برخی از این آثار است.

• حجت‌ الاسلام‌ والمسلمین دکتر علی شیروانی (متولد ۱۳۴۳ ش، تهران)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: سید محمد ضیاءآبادی، حسین وحید خراسانی و عبدالله جوادی آملی پیگیری کرد. وی رشته فلفه و کلام را در مقطع دکتری در دانشگاه تربیت مدرس به اتمام رساند. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «سلوک عرفانی در سیره اهل بیت (ع)»، «حضرت زهرا (س) در کتب اهل سنت»، «رساله حقوق امام سجاد (ع)» و «علم امام» برخی از این آثار است.

آثار وابسته به این کتاب

• مقاله رسالة فی علم النبی و الإمام بالغیب
• کتاب مجموعه رسائل
• مقاله علم امام و نهضت سیدالشهداء
• کتاب ع‍ل‍م‌ الإم‍ام‌ و ن‍ه‍ض‍ة س‍ی‍د ال‍ش‍ه‍داء
• مقاله علم امام
• کتاب علم امام

پانویس

پیوند به بیرون

• کتابخانه ملی