مسلم البطین

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

مسلم البطین در حدیث | مسلم البطین در تاریخ اسلامی | مسلم البطین در تراجم و رجال

مقدمه

شیخ طوسی در جایی، مسلم را از اصحاب امام حسن(ع) و در جای دیگری با عنوان مسلم بن علی بن البطین، او را از اصحاب امام زین‌العابدین(ع) معرفی کرده است.

مرحوم برقی نیز وی را هم از اصحاب امام علی و امام حسن(ع)، و هم از اصحاب امام سجاد(ع) شمرده است.

ابن شهر آشوب از او با عنوان مسلم بن بطین یاد کرده، وی را از اصحاب امام حسن(ع) دانسته است .

مرحوم شوشتری در این باره می‌نویسد: مسلم بن علی بن البطین: شیخ طوسی در کتاب رجالش وی را از اصحاب امام حسین(ع) برمی‌شمارد و ظاهراً او با مسلم البطینی که از اصحاب امام حسن(ع) شمرده شده، یکی است. او سپس می‌نویسد: از او در کتاب التقریب، با عنوان مسلم بن عمران البطین و به نقلی، ابن ابی عمران ابو عبدالله کوفی که ثقه شمرده شده، یاد شده و چه بسا این عنوان، با آن‌چه در کتاب رجال شیخ طوسی آمده، یکی است؛ یعنی با فرض صحت آن با اسم ابی عمران، یا با فرض صحت نداشتن که تحریف شده عمران باشد .

مرحوم خویی نیز در سه مورد از وی یاد کرده است و می‌نویسد: مسلم بن البطین: مرحوم شیخ طوسی وی را از اصحاب امام حسن(ع) و برقی وی را از اصحاب امیرالمؤمنین و امام حسن(ع) شمرده است و او ظاهراً با مسلم بن علی بن البطینی که در آینده به او پرداخته خواهد شد، یکی است. او سپس در جای دیگری می‌نویسد: مسلم بن بطین: ابن شهر آشوب وی را از اصحاب حسن بن علی(ع) شمرده است؛ من می‌گویم: او همان مسلم البطینی است که قبلا شرح حالش گذشت. همچنین او در جای دیگری می‌نویسد: مسلم بن علی بن بطین: مرحوم شیخ طوسی وی را از اصحاب علی بن الحسین(ع) شمرده است.

برخی اهل رجال هم نوشته‌اند: گویا مسلم بن البطین همان ابن علی است. نمازی شاهرودی می‌نویسد: شیخ طوسی مسلم بن البطین را از اصحاب امام حسن مجتبی(ع) می‌شمارد؛ اما اگر او همان مسلم بن علی البطین باشد، او از اصحاب امام سجاد(ع) بوده است.

آیت الله سبحانی نیز مسلم البطین را از کسانی دانسته که از امام زین العابدین(ع) روایت نقل کرده است.

علمای اهل سنت از مسلم با عنوان‌های مسلم بن عمران، ابن ابی عمران البطین، ابوعبدالله کوفی یا ابن ابی عبدالله البطین یاد کرده‌اند.

مسلم بن البطین و نقل روایت

وی از علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب(ع)، ابراهیم التیمی، سعید بن جبیر، أبی وائل شقیق بن سلمة، عبدالله بن عکیم الجهنی، عبدة بن حزن النصری، عدسة الطائی، عطاء بن أبی رباح، عمرو بن میمون اودی، مجاهد بن جبر، ابی البختری طائی، ابی صالح السمان، ابی عبدالله الجدلی، ابی عبدالرحمان سلمی، ابی عبیدة بن عبدالله بن مسعود، ابی عبید بن اعمی و ابی عمرو شیبانی روایت نقل کرده است و ابراهیم بن مهاجر، اسماعیل بن سمیع، بشیر ابواسماعیل، حسن بن عمارة، سلمة بن کهیل، سلیمان اعمش، عبدالله بن عون، عبدالرحمان بن عبدالله مسعودی، عتبة بن عبدالله مسعودی، عمار الدهنی، مخول بن راشد، منصور بن المعتمر، هاشم ابن لبرید، ابواسحاق همدانی، ابوعمر البزار و ابوفزارة عبسی از او روایت نقل کرده‌اند.

وی در بیشتر منابع اهل سنت ثقه دانسته شده و ابن حبان نیز از از وی در کتاب الثقات خود نام برده است. گویا مسلم پسری داشته که از وی روایت نقل کرده و نام پسرش سنة بن مسلم البطین یا شبة بن مسلم نقل شده است. گفته شده که مسلم البطین از هجو کنندگان مرجئه نیز بوده است.

روایات نقل شده از مسلم بن البطین

۱. مسلم بن بطین درباره این آیه قرآن مجید: ﴿وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا * أُولَئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلَامًا * خَالِدِينَ فِيهَا حَسُنَتْ مُسْتَقَرًّا وَمُقَامًا﴾

به نقل از سعید بن جبیر روایت می‌کند که گفت: "این آیه مخصوص علی بن ابی طالب(ع) است. بیشتر دعای علی(ع) این بود که می‌فرمود: "پروردگارا! از زنان به ما ببخش!" و منظورش فاطمه(س) بود. "از فرزندان به ما ببخش! تا موجب چشم روشنی ما باشند" و منظورش حسنین(ع) بود.

علی بن ابی طالب(ع) می‌فرمود: "به خدا قسم! من از خدا نخواستم که فرزندانی خوش قامت به من بدهد، بلکه خواستم فرزندانی به من ببخشد که مطیع خدا باشند و از خدا بترسند تا هرگاه من در موقع خداپرستی آنان به آنان نظر کنم، چشمم روشن شود." منظور از اینکه می‌فرماید: ما را پیشوای پرهیزکاران قرار بده! این است که ما به پرهیزکاران قبل از خود اقتداء کنیم و پرهیزکاران بعد از ما به ما اقتدا کنند. منظور خدا که می‌فرماید: جزای ایشان برای اینکه صبر کردند، غرفه‌های بهشتی است؛ علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) هستند و ایشان‌اند که در بهشت با درود و سلام روبرو خواهند شد و همیشه در آن مکان و مقام نیکو خواهند بود. نیز روایت شده که سوره ﴿وَالتِّينِ وَالزَّيْتُونِ﴾ در شأن ایشان نازل شده است".

۲. اعمش از مسلم بطین از سعید بن جبیر و او از ابن عبّاس نقل کرده است: روزی رسول خدا(ص) به علی بن ابی طالب(ع) فرمود: یا علی! خدای بزرگ به من فرمان داد که تو را به خویشتن نزدیک سازم و لحظه‌ای از خود دور نکنم و دوستدار تو را دوست بدارم و به تو علم و حکمت بیاموزم تا گوش تو شنوا شود، و خدای توانا نیز چنین کرد و گوش تو را شنوا گردانید. پس خدای سبحان آیه شریفه ﴿وَتَعِيَهَا أُذُنٌ وَاعِيَةٌ﴾ نازل کرد. آن‌گاه مصطفی(ص) خطاب به علی بن ابی طالب(ع) فرمود: "یا علی! از پروردگارم خواستم، گوش تو را از گوش‌های شنوا و ﴿ أُذُنٌ وَاعِيَةٌ﴾ قرار دهد". از آن پس، علی(ع) پیوسته می‌گفت: پس از نزول این آیه شریفه و دعای خیر مصطفی(ص) درباره من، هر چه از خیر و علم و قرآن شنیدم، همه را ضبط کردم و هرگز فراموش نکردم.

اعمش به نقل از مسلم البطین از سعید بن جبیر از ابن عباس درباره قول خداوند متعال که فرموده است: ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ﴾؛ چنین نقل کرده است: یعنی سرپرست شما خدا و رسولش، یعنی محمد(ص) هستند و ﴿وَالَّذِينَ آمَنُوا﴾ درباره علی بن ابی طالب(ع) است. ﴿الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ﴾؛ یعنی کسانی که وضو و قرائت و رکوع و سجود و خشوع نماز را در وقت‌های خود به طور کامل انجام می‌دهند؛ و عبارت ﴿وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ﴾ درباره روزی است که رسول خدا و اصحابش در حال خواندن نماز ظهر بودند و در مسجد غیر از علی(ع) که در حال نماز، بین ظهر و عصر بود، کسی باقی نمانده بود؛ در این هنگام، فقیری به مسجد داخل شد و غیر از علی(ع) کسی را ندید؛ پس رو به علی(ع) کرد و گفت: "ای ولیّ خدا! به آن کسی که برایش نماز می‌خوانی، به من در حد امکان صدقه‌ای بده!"

علی(ع) انگشتر عقیق یمانی سرخ رنگی که داشت که در هنگام نماز در دست راستش می‌کرد؛ پس علی(ع) دستش را به سوی کمرش دراز کرد و به سائل اشاره کرد که آن را بردارد؛ سائل نیز انگشتر را برداشت و در حق علی(ع) دعا کرد و مدتی نگذشت که جبرئیل نازل شد و سپس پیامبر(ص) به علی(ع) فرمود: "امروز خدا به ملائکه‌اش درباره تو مباهات کرده" و سپس این آیه را قرائت فرمود: ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا...﴾.

۳. مسلم البطین به نقل از سعید بن جبیر به نقل از ابن عباس نقل کرده است: روزی پیامبر(ص) فرمود: "روز قیامت، خدا امر می‌کند به مالک جهنم که آتش هفت‌گانه را شعله ور سازد و به رضوان بهشت امر می‌کند که بهشت‌های هشتگانه را زینت دهد و می‌گوید: "ای میکائیل! صراط را به روی جهنم پهن کن!" و می‌گوید: "ای جبرائیل! میزان عدل را زیر عرش نصب کن!" و ندا می‌دهد: "ای محمد(ص)! امتت را برای حساب بیاور!"

سپس خداوند امر می‌کند که بر روی صراط، هفت پل نصب کنند و طول هر پلی هفده هزار فرسخ است. و هر پلی هفتاد هزار ملک دارد که از زن و مرد این امت سؤال می‌پرسند. بر پل اول، از ولایت امیرالمؤمنین(ع) و حب اهل بیت پیامبر(ص) می‌پرسند؛ پس هر کس ولایت ایشان را داشت؛ از پل اول مثل رعد عبور می‌کند و کسی که محبت اهل بیت را نداشته باشد، با سر به قعر آتش جهنم سقوط می‌کند؛ اگرچه اعمال نیک عمل هفتاد صدیق را داشته باشد. و بر پل دوم، از او از نماز می‌پرسند و بر پل سوم، از زکات و بر پل چهارم، از روزه و بر پل پنجم، از حج و بر پل ششم، از جهاد و بر پل هفتم، از عدل؛ پس هر کس که اینها را آورده باشد، مانند برق از صراط می‌گذرد و کسی که اینها را نیاورده باشد، عذاب می‌شود. و این، قول خداوند متعال است که فرمود: "آنها را نگه دارید که ایشان مسئول‌اند؛ یعنی ای گروه ملائکه! آنها را نگه دارید و از بندگان بر پل اول از ولایت امیر المؤمنین(ع) و محبت اهل البیت(ع) بپرسید".

۴. مسلم البطین به نقل از سعید بن جبیر از ابن عباس نقل می‌کند: پیامبر سوره‌های اعلی، کافرون و توحید را بسیار قرائت می‌فرمود.

۵. مسلم البطین به نقل از سعید بن جبیر از ابن عباس نقل می‌کند: رسول خدا(ص) در نماز صبح روز جمعه سوره‌های سجده و انسان و در نماز جمعه سوره جمعه و منافقون را قرائت می‌فرمود.

۶. مسلم البطین از ابی ارطاة به نقل از علی(ع) آورده است که آن حضرت می‌فرمود: "این قول خداوند تعالی که می‌فرماید: ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْرًا﴾.

۷. مسلم البطین به نقل از سعید بن جبیر می‌گوید که وی می‌گفت: این قول خداوند که می‌فرماید: ﴿وَلَمَّا جَاءَهُمْ كِتَابٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَهُمْ وَكَانُوا مِنْ قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا فَلَمَّا جَاءَهُمْ مَا عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكَافِرِينَ﴾.

درباره یهود نازل شده است؛ زیرا ایشان می‌دانستند که محمد(ص) پیامبر خداست، اما به او کافر شدند.

سرانجام

در منابع درباره سرانجام وی مطلبی نقل نشده است.

جستارهای وابسته

منابع

• عسکری، عبدالرضا، مقاله «مسلم البطین»، اصحاب امام حسن مجتبی

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: