سوره اعراف: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
# [[آداب]] حضور در [[مساجد]] و مجامع مذهبی<ref>فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، صفحه ۲۰۳؛ سخاوی، علی بن محمد، جمال القراء و کمال الاقراء، جلد۱، صفحه ۴۳۹؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱، صفحه ۵۷و۴۲؛ زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن(باحاشیه)، جلد۱، صفحه ۱۹۳؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه ۵۸۳؛ جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، جلد۱، صفحه ۳۱۵؛ حجتی، محمد باقر، پژوهشی درتاریخ قرآن کریم، صفحه ۱۴۱؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد۶، صفحه ۷۴؛ هاشم زاده هریسی، هاشم، شناخت سوره‌های قرآن، صفحه ۱۷۰؛ طباطبایی، محمد حسین، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد۸، صفحه ۵</ref>.<ref>فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۲۷۵۷.</ref> | # [[آداب]] حضور در [[مساجد]] و مجامع مذهبی<ref>فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، صفحه ۲۰۳؛ سخاوی، علی بن محمد، جمال القراء و کمال الاقراء، جلد۱، صفحه ۴۳۹؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱، صفحه ۵۷و۴۲؛ زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن(باحاشیه)، جلد۱، صفحه ۱۹۳؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه ۵۸۳؛ جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، جلد۱، صفحه ۳۱۵؛ حجتی، محمد باقر، پژوهشی درتاریخ قرآن کریم، صفحه ۱۴۱؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد۶، صفحه ۷۴؛ هاشم زاده هریسی، هاشم، شناخت سوره‌های قرآن، صفحه ۱۷۰؛ طباطبایی، محمد حسین، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد۸، صفحه ۵</ref>.<ref>فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۲۷۵۷.</ref> | ||
==[[فضیلت | ==[[فضیلت]] سوره اعراف== | ||
در فضیلت سوره اعراف از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[روایت]] شده است: «هر کس سوره اعراف را قرائت کند [[خداوند]] بین او و ابلیس پرده‌ای بیفکند تا از [[شر]] ابلیس در [[امان]] بماند، او در زمره کسانی است که حضرت آدم{{ع}} در [[بهشت]] او را [[زیارت]] می‌کند و در [[بهشت]] به تعداد همه [[یهودیان]] و [[مسیحیان]] به او درجات داده خواهد شد». | در فضیلت سوره اعراف از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[روایت]] شده است: «هر کس سوره اعراف را قرائت کند [[خداوند]] بین او و ابلیس پرده‌ای بیفکند تا از [[شر]] ابلیس در [[امان]] بماند، او در زمره کسانی است که حضرت آدم{{ع}} در [[بهشت]] او را [[زیارت]] می‌کند و در [[بهشت]] به تعداد همه [[یهودیان]] و [[مسیحیان]] به او درجات داده خواهد شد». | ||
نسخهٔ ۲۸ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۱۲
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
«أعراف» به جایگاه مرتفع و بلندی گفته می‌شود که انسان از آنجا به اطراف خود اشراف و تسلط کامل داشته باشد.
«اعراف» در این سوره به منطقه وسیع و مرتفعی میان بهشت و جهنم اشاره دارد که جای انتظار انسان‌های باایمانی است که اعمالشان کاستی دارد و از آنجا با جهنمیان و بهشتیان گفت‌و‌گو می‌کنند.
نامگذاری سوره به «اعراف» به دلیل وجود واژه «اعراف» و بیان داستان اصحاب اعراف در این سوره است. به آن، سوره «میثاق» و «میقات» نیز گفته‌اند.
این سوره مشتمل است بر مجموع مطالبی که سوره‌های ابتدا شده به حروف مقطعه الم و صمشتمل بر آن است. این سوره اشاره به عهدی دارد که گویا خداوند از آدمیان گرفته که او را بپرستند و چیزی را شریک او قرار ندهند؛ و آن را مبنای کلام قرار داده، و آن گاه از سیر تاریخی این عهد بر حسب مسیر انسانیت در امم و قرون گذشته بحث می‌کند.
چون اکثر امم گذشته این عهد را شکسته و آن را از یاد بردند، و در نتیجه وقتی پیامبری در بین آنان مبعوث می‌شده و آیات و معجزاتی می‌آورده که آنان را به یاد عهد خود بیندازد، تکذیب می‌کردند و جز عده کمی به وسیله آن آیات متذکر نمی‌شدند.
آری، عهد الهی که در حقیقت اجمالی است از تفصیل دعوت‌های دینی الهی؛ در طبیعت انسان‌های مختلف از جهت اختلافی که در استعداد قبول و رد آن دارند، و همچنین از جهت اختلاف اماکن و اوضاع و احوال و شرایطی که به نفوس آنان احاطه دارد، مختلف می‌شود.
در بعضی از نفوس پاک که بر اصل فطرت باقی مانده‌اند، هدایت به سوی ایمان به خدا و آیات او را نتیجه می‌دهد، و در بعضی دیگر که همیشه اکثریت را تشکیل می‌دهند و مردمی پست و مستغرق در شهوات دنیایند خلاف آن را، که همان کفر و طغیان و سرپیچی است، نتیجه می‌دهد، و همین موضوع باعث می‌شود که مؤمنان مورد الطاف خاص الهی قرار گرفته، و در دنیا موفقیت و نصرت و فتح، و در آخرت نجات از آتش و بهره‌مندی از بهشت و لذایذ گوناگون آن نصیب‌شان گردد، و در مقابل، کفار مورد غضب و لعنت خدا قرار گرفته به عذاب‌های ناگهانی که همگی را هلاک ساخته و نسل‌شان را قطع می‌کند، دچار می‌شوند.
این است آن سنتی که خداوند آن را در بین بندگان خود اجراء کرده، و از این پس نیز اجراء می‌کند. شرح جزئیات همین سنت برای مردمی که ایمان به خدا ندارند، انذار است؛ چون غرض از شرح آن واداشتن آنان به ایمان به خدا و آیات او است. و همین شرح و بیان، نسبت به مردم با ایمان یعنی آنان که به طور اجمال علم به پروردگار خود و به مقام ربوبی او دارند، تذکر و یادآوری آیات خدا و تعلیم معارف دینی او، و معرفت به خدا و اسمای حسنی و صفات علیای او، و نیز شناسایی سنت جاری پروردگار در دنیا و آخرت است.
از آیه شریفه ﴿لِتُنْذِرَ بِهِ وَذِكْرَى لِلْمُؤْمِنِينَ﴾[۱] هم این معنا استفاده می‌شود، و از آن به خوبی بر می‌آید که غرض ادیان همین دو معنا است: انذار غیر مؤمنین، و یادآوری مؤمنین.
بر این اساس می‌توان گفت: این سوره بنا بر این که همه آن در مکه نازل شده باشد و از اختلافی که مفسرین در باره چند آیه آن دارند، صرفنظر شود؛ روی سخن در آن با مشرکین مکه و تعداد اندکی که به رسول اللَّه(ص) ایمان آورده بودند، خواهد بود؛ و از خود آیات آن نیز این معنا ظاهر می‌شود، برای اینکه غالبا در اول یا آخر آیات آن، عموم مردم را انذار نموده، و اقامه حجت و موعظه کرده، و یا با ذکر داستان آدم و ابلیس و داستان‌های نوح، هود، صالح، لوط، شعیب و موسی(ع) وسیله عبرت‌شان را فراهم ساخته است.
و این بیان در عین این که برای اکثریت مردم انذار است، برای مؤمنین یادآوری و تذکر است، چون همین بیانات آنان را به یاد تفاصیل و جزئیاتی از معارف مربوط به مبدء و معاد و آیات الهی می‌اندازد که اجمال ایمان خود آنان مشتمل بر آن است.
این سوره متضمن مقدار قابل ملاحظه‌ای از معارف الهی است، از آن جمله وصف ابلیس و لشکرش، وصف قیامت و میزان، اعراف و عالم ذر و میثاق، و وصف مردم با ایمانی که همیشه به یاد خدایند. و نیز از آن جمله ذکر عرش و تجلی پروردگار و اسمای حسنای او و بیان این حقیقت که برای قرآن تاویلی است. و نیز متضمن کلیاتی است از واجبات و محرمات مانند: ﴿قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ﴾[۲] و آیه ﴿إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ﴾[۳] و آیه ﴿قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ﴾[۴].
و از همین جا می‌توان استفاده کرد که نزول سوره اعراف قبل از نزول سوره انعام بوده؛ زیرا در سوره انعام آیه ﴿قُلْ لَا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّمًا عَلَى طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ﴾[۵] وجود دارد که از آن بر می‌آید حکم به اباحه ما سوای آنچه که از محرمات استثنا شده قبلا نازل شده بوده، و آیه مزبور به آیات این سوره اشاره می‌کند.
از ظهور این آیه هم که صرف نظر شود، احکام و شرایعی که در این سوره ذکر شده اجمالی‌تر از آن احکامی است که در سوره انعام در آیه ﴿قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ﴾[۶] و آیات بعدش ذکر گردیده. و این خود دلیل روشنی است بر اینکه سوره اعراف قبل از سوره انعام نازل شده است، چون همه می‌دانند که طریقه تشریع احکام در دین اسلام این بوده که نخست احکام به طور سربسته و مجمل ذکر شده و سپس بتدریج توضیح بیشتری پیرامون آن داده می‌شد، در آخر، پرده از روی همه جزئیات آن برداشته می‌شده است.
ویژگی‌های سوره اعراف
- این سوره ۲۰۶ آیه به عدد کوفی و حجازی، ۲۰۵ آیه به عدد بصری و شامی، ۳۳۲۵ یا ۳۳۴۶ کلمه و ۱۴۳۱۰ یا ۱۴۴۳۷ حرف دارد.
- در ترتیب نزول، سی و نهمین سوره قرآن و در مصحف شریف، هفتمین سوره است.
- آیات آن به جز آیات ﴿وَاسْأَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِي كَانَتْ حَاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتَانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعًا وَيَوْمَ لَا يَسْبِتُونَ لَا تَأْتِيهِمْ كَذَلِكَ نَبْلُوهُمْ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ﴾[۷]، ﴿وَإِذْ قَالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْمًا اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا قَالُوا مَعْذِرَةً إِلَى رَبِّكُمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ﴾[۸]، ﴿فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَأَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا بِعَذَابٍ بَئِيسٍ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ﴾[۹]، ﴿فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ مَا نُهُوا عَنْهُ قُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ﴾[۱۰]، ﴿وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ يَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذَابِ إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ الْعِقَابِ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ﴾[۱۱]، ﴿وَقَطَّعْنَاهُمْ فِي الْأَرْضِ أُمَمًا مِنْهُمُ الصَّالِحُونَ وَمِنْهُمْ دُونَ ذَلِكَ وَبَلَوْنَاهُمْ بِالْحَسَنَاتِ وَالسَّيِّئَاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ﴾[۱۲]، ﴿فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ وَرِثُوا الْكِتَابَ يَأْخُذُونَ عَرَضَ هَذَا الْأَدْنَى وَيَقُولُونَ سَيُغْفَرُ لَنَا وَإِنْ يَأْتِهِمْ عَرَضٌ مِثْلُهُ يَأْخُذُوهُ أَلَمْ يُؤْخَذْ عَلَيْهِمْ مِيثَاقُ الْكِتَابِ أَنْ لَا يَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ وَدَرَسُوا مَا فِيهِ وَالدَّارُ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ﴾[۱۳]، ﴿وَالَّذِينَ يُمَسِّكُونَ بِالْكِتَابِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِينَ﴾[۱۴]، مکّی است.
- پس از سوره صو پیش از سوره جن نازل شده است.
- در ترتیب مصحف شریف، هفتمین سوره به‌شمار می‌آید.
- بزرگ‌ترین سوره مکی و از سُوَر سبع‌طوال است.
- یک آیه منسوخ در آن وجود دارد.
محتوا و مباحث اساسی سوره اعراف
- شرح داستان عبرت‌انگیز حضرت آدم با ابلیس، داستان موسی و شعیب و داستان نوح و صالح؛
- اصول اساسی دعوت پیامبر(ص) از قبیل: توحید، عبادت و…؛
- قرآن‌شناسی؛
- داستان اعراف؛
- آداب حضور در مساجد و مجامع مذهبی[۱۵].[۱۶]
فضیلت سوره اعراف
در فضیلت سوره اعراف از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است: «هر کس سوره اعراف را قرائت کند خداوند بین او و ابلیس پرده‌ای بیفکند تا از شر ابلیس در امان بماند، او در زمره کسانی است که حضرت آدم(ع) در بهشت او را زیارت می‌کند و در بهشت به تعداد همه یهودیان و مسیحیان به او درجات داده خواهد شد».
امام صادق(ع) فرموده است: «هر که این سوره را در هر ماه یک بار قرائت نماید، در روز قیامت از جمله کسانی است که هیچ خوف و ترسی و هیچ حزن و اندوهی ندارد، و هر کس در روزهای جمعه این سوره را بخواند، در زمره کسانی است که خداوند از آنها حسابرسی نمی‌کند، بدانید در آن آیات محکمی است؛ پس آن را فرو نگذارید؛ زیرا آنها در روز قیامت به سود قاریان خود شهادت می‌دهند».
در روایات، برای این سوره آثار و برکاتی شمرده‌اند، مثل: در امان ماندن از شرّ دشمن و حیوان درنده؛ حفظ از شرّ شیاطین، کسب توفیق بر خواندن نماز شب و جلوگیری از چیره شدن خواب [۱۷].[۱۸]
منابع
پانویس
- ↑ «(این) کتابی است که به سوی تو فرو فرستاده شده است تا بدان بیم‌دهی و یادکردی برای مؤمنان باشد پس نباید از آن تنگدل باشی» سوره اعراف، آیه ۲.
- ↑ «بگو: پروردگارم به دادگری فرمان داده است» سوره اعراف، آیه ۲۹.
- ↑ «جز این نیست که پروردگارم زشتکاری‌های آشکار و پنهان و گناه و افزونجویی ناروا را حرام کرده است» سوره اعراف، آیه ۳۳.
- ↑ «بگو: چه کسی زیوری را که خداوند برای بندگانش پدید آورده و (نیز) روزی‌های پاکیزه را، حرام کرده است؟» سوره اعراف، آیه ۳۲.
- ↑ «بگو: در آنچه به من وحی شده است چیزی نمی‌یابم که برای خورنده‌ای که آن را می‌خورد حرام باشد» سوره انعام، آیه ۱۴۵.
- ↑ «بگو: بیایید تا آنچه را خداوند بر شما حرام کرده است برایتان بخوانم» سوره انعام، آیه ۱۵۱.
- ↑ «و از ایشان درباره شهری که در کرانه دریا بود بپرس، آنگاه که (از حکم حرام بودن ماهیگیری) در روز شنبه تجاوز می‌کردند زیرا روز شنبه آنان ماهی‌هاشان نزد ایشان روی آب می‌آمدند و روزی که شنبه‌شان نبود نزد آنان نمی‌آمدند، بدین‌گونه آنها را برای آنکه نافرمانی می» سوره اعراف، آیه ۱۶۳.
- ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که گروهی از ایشان گفتند: چرا قومی را پند می‌دهید که خداوند یا آنان را نابود یا به سختی عذاب خواهد کرد؟ گفتند: تا عذری نزد پروردگارتان گردد و باشد که آنان پرهیزگاری ورزند» سوره اعراف، آیه ۱۶۴.
- ↑ «آنگاه چون اندرزی که به ایشان داده شده بود از یاد بردند کسانی را که (مردم را) از کار بد باز می‌داشتند رهایی بخشیدیم و ستم‌ورزان را برای آنکه نافرمانی می‌کردند به عذابی سخت فرو گرفتیم» سوره اعراف، آیه ۱۶۵.
- ↑ «و چون از (ترک) آنچه از آن باز داشته شده بودند سرپیچیدند به آنان فرمودیم: بوزینگانی باشید رانده!» سوره اعراف، آیه ۱۶۶.
- ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت آگاهاند که هنگام رستخیز کسی را بر آنان برمی‌انگیزد تا بدترین عذاب را به آنها بچشاند؛ بی‌گمان پروردگارت زودکیفر است و به راستی او آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره اعراف، آیه ۱۶۷.
- ↑ «و آنان را در زمین به امّت‌هایی (گوناگون) بخش کردیم، برخی از ایشان شایسته‌اند و برخی، نه چنین‌اند و آنان را با خوشی‌ها و ناخوشی‌ها آزمودیم باشد که (به راه راست) باز گردند» سوره اعراف، آیه ۱۶۸.
- ↑ «پس از آنان، جانشینانی آمدند که کتاب (آسمانی) را به ارث بردند؛ کالای ناپایدار این جهان فروتر را می‌گیرند و می‌گویند: به زودی (توبه می‌کنیم و) آمرزیده خواهیم شد و اگر باز کالای ناپایداری مانند آن به دستشان برسد آن را می‌گیرند! آیا از اینان در کتاب (تورات) پیمان گرفته نشده است که جز حقّ به خداوند نسبت ندهند؟ در حالی که آنچه در آن (کتاب) است آموخته‌اند و سرای واپسین برای آنان که پرهیزگاری می‌ورزند بهتر است؛ آیا خرد نمی‌ورزید؟» سوره اعراف، آیه ۱۶۹.
- ↑ «و آنان که به کتاب (آسمانی) چنگ می‌زنند و نماز را بر پا می‌دارند، ما پاداش نکوکاران را تباه نمی‌گردانیم» سوره اعراف، آیه ۱۷۰.
- ↑ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، صفحه ۲۰۳؛ سخاوی، علی بن محمد، جمال القراء و کمال الاقراء، جلد۱، صفحه ۴۳۹؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱، صفحه ۵۷و۴۲؛ زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن(باحاشیه)، جلد۱، صفحه ۱۹۳؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه ۵۸۳؛ جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، جلد۱، صفحه ۳۱۵؛ حجتی، محمد باقر، پژوهشی درتاریخ قرآن کریم، صفحه ۱۴۱؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد۶، صفحه ۷۴؛ هاشم زاده هریسی، هاشم، شناخت سوره‌های قرآن، صفحه ۱۷۰؛ طباطبایی، محمد حسین، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد۸، صفحه ۵
- ↑ فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۲۷۵۷.
- ↑ سخاوی، علی بن محمد، جمال القراء و کمال الاقراء، جلد۱، صفحه (۲۲۵-۲۲۶)؛ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، صفحه ۲۲۱؛ ابن بابویه، محمد بن علی، ثواب الاعمال، صفحه ۱۰۵؛ نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، جلد۴، صفحه ۳۳۹؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، جلد۲، صفحه ۶۲۶؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القران، جلد۴، صفحه ۲۱۱.
- ↑ فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۳۵۸۱.