پرسمان عصمت شرحی بر آیه تطهیر (کتاب)
پرسمان عصمت شرحی بر آیه تطهیر، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی اثبات عصمت اهل بیت S با استفاده از آیه تطهیر می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این کتاب علی اکبر بابایی است و انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی انتشار آن را به عهده داشته است.
| پرسمان عصمت شرحی بر آیه تطهیر | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| نویسنده | علی اکبر بابایی |
| موضوع | عصمت |
| مذهب | شیعه |
| ناشر | انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی |
| محل نشر | قم، ایران |
| سال نشر | ۱۳۸۸ ش |
| تعداد صفحه | ۱۵۵ |
| شابک | ۹۷۸-۶۰۰-۵۴۸۶-۳۶-۰ |
| شماره ملی | ۱۹۷۷۲۶۹ |
دربارهٔ کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «اثبات عصمت اهل بیت S با استفاده از آیه تطهیر و تفاسیر ارایه شده از مفسران شیعه و اهل سنت به صورت پرسش و پاسخ است. نویسنده در پنج محور سؤالاتی در مورد ابعاد مختلف آیه تطهیر مانند شأن نزول آیه، مصداق اهل بیت، تبیین مفردات آیه، دلالت آیه تطهیر بر عصمت اهل بیت و نتایج حاصل از این آیه و تفاسیر مختلف ارایه شده از آن مطرح کرده و به برخی از شبهات و ایرادات از سوی مخالفان شیعه و اهل بیت در این زمینه پاسخ گفته است. نویسنده با استناد به روایات صحاح سته و سیاق آیه تطهیر و مفاهیم مفردات مندرج در آیه مانند الفاظ رجس، تطهیر، اراده و اهل بیت به تبیین ابعاد عصمت ائمه معصومین پرداخته و معتقد است که این آیه امامت و ولایت امام علی S را تا امام زمان Sثابت می‌‌کند و اراده تکوینی خداوند متعال بر این امر تعلق گرفته است».
فهرست کتاب
- پیشگفتار
- مقدمه
- ۱. چه نیاز و ضرورتی در بررسی آیه تطهیر و پرسمان پیرامون آن وجود دارد؟
- ۲. مهم ترین پیام آیه تطهیر چیست؟
- ۳. پاسخ‌ها در این پرسشنامه بر اساس چه مبانی و با چه روش یا روش‌هایی و به چه ترتیب انجام می‌‌گیرد؟
- فصل اول: شأن نزول
- ۱. آیا ترتیب فعلی سوره‌ها و آیات قرآن طبق ترتیب نزول است یا تفاوت دارد؟ و طبق ترتیب نزول بودن یا نبودن آن، چه تأثیری در فهم و تفسیر آیات دارد؟
- ۲. آیا چینش و ترتیب فعلی سوره‌ها و آیات توقیفی است یا اجتهادی؟ و توفیقی یا اجتهادی بودن آن در فهم و تفسیر آیات تأثیر دارد یا نه؟
- ۳. آیا سوره احزاب از سوره‌هایی است که یکجا نازل شده است یا به تدریج در مناسبت‌های مختلف، با ذکر شواهد تببین کنید؟
- ۴. آیا جمله «إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِّجسَ أَهلَ البَیتِ وَیُطَهِّرَکُم تَطهیرًا» بخشی از آیه سوره احزاب است نزول مستقلی داشته است یا در ادامه آیه و همراه با آیات قبل و بعد نازل شده است با ذکر مستند تبیین کنید؟
- ۵. روایات بیانگر نزول این آیه، چه مقدار است؟ آیا فقط در کتب شیعه نقل شده یا در کتاب‌های اهل تسنن نیز آمده است؟ اعتبار آنها چگونه است؟
- ۶. نزول مستقل داشتن یا نداشتن جمله «إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذهِبَ...» در معنا و تفسیر آن، چه تأثیری دارد؟
- ۷. زمان نزول این آیه در چه تاریخی بوده است؟ آیا معلوم بودن یا نبودن تاریخ نزول آن در فهم معنا و تفسیر آن تأثیر دارد؟
- ۸. آیا ممکن است قسمتی از یک آیه قرآن درباره یک موضوع نازل شود و قسمت دیگر آن آیه به موضوع دیگری نظر داشته و با آن موضوع بی‌ارتباط باشد؟
- ۹. اختلاف روایات در بیان محل نزول این آیه و تفاوت آنها در نقل جزئیات، استناد به آن روایات را مخدوش نمی‌کند؟
- فصل دوم: تبییت مفردات
- ۱. معنای حقیقی «انّما» چیست؟ حصر با تأکید یا مشترک بین آن دو است؟
- ۲. معنای حقیقی «اراده» چیست؟ اصطلاح اراده تکوینی و تشریعی در زمان نزول قرآن نیز مطرح بوده یا در زمان‌های بعد پدید آمده است؟
- ۳. در این آیه شریفه «اراده» در چه معنایی به کار رفته است، شواهد و قراین دال برآن چیست؟
- ۴. در این هیئت مضارع در فعل «یرید» چه معنایی دارد؟ آیا بر وقوع اراده خدا در آینده دلالت می‌‌کند با به معنای دیگری اشاره دارد؟
- ۵. لام در زبان عربی در چه معنایی به کار می‌‌رود و در این آیه از لام «لیذهب» چه معنایی اراده شده است و شاهد و دلیل آن چیست؟
- ۶. معنای لغوی «ذهاب» را ذکر و معنای «یذهب» در این آیه را بیان کنید؟
- ۷. متعلق «اراده» در آیه تطهیر چیست؟
- ۸. «الرجس» در لغت و در قرآن کریم در چه معنا‌هایی به کار رفته و در این آیه از آنچه معنایی اراده شده است؟
- ۹. معنای لغوی و اصطلاحی «اهل البیت» و «اهل بیت» را بیان کنید و توضیح دهید که آیا ممکن است برای این کلمه به صورت اضافه اصطلاح شرعی خاصی وجود داشته باشد یا نه؟
- ۱۰. معنای لغوی «تطهیر» و «یُظَهِّرُ» را بیان کنید و توضیح دهید که آیه تطهیر مستلزم وجود پلیدی در محل تطهیر هست یا نه؟ «تطهیراا» چه محلی از اعراب دارد و در این آیة شریفه چه نکته ای را افاده می‌‌کند؟
- فصل سوم: دلالت آیه تطهیر بر عصمت اهل بیت S
- ۱. معنا و مفاد «إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِّجسَ أَهلَ البَیتِ وَیُطَهِّرَکُم تَطهیرًا» را با توجه به آنچه در فصل اول و دوم تببین شد، بیان نموده و دلالت آن را بر عصمت اهل بیت توضیح دهید
- ۲. آیا دلالت این آیه بر عصمت اهل بیت فقط در صورتی است که اراده به کار رفته در این آیه تکوینی باشد؟
- ۳. در آیاتی از قرآن نظیر آیه ۱۸۵ سورة بقره و ۲۷ و ۲۸ سورة نساء ارادة خداوند به معنای محبت و رضایت خداوند نسبت به چیزی است که اراده به آن تعلق گرفته است و به رحتمی بودن وقوع متعلق اراده و تخلف نداشتن مراد از اراده دلالت ندارد، چرا دراین آیه ارادة خدا به این معنا نباشد؟
- ۴. اراده در آیه تطهیر با اراده در آیة ششم سوره مائده «مَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَکِنْ یُرِیدُ لِیُطَهِّرَکُمْ» چه تفاوتی دارد که درآن آیه اراده، تشریعی و در آیة تطهیر تکوینی است؟
- ۵. اگر کلمه «یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا» در این آیه کریمه بر عصمت اهل بیت دلالت داشته باشد، باید تمام اهل بدر نیز معصوم باشند، زیرا درباره آنها نیز در برخی آیات مانند «وَیُنَزِّلُ عَلَیْکُم مِّنَ السَّمَاءِ مَاءً لِّیُطَهِّرَکُم بِهِ وَیُذْهِبَ عَنکُمْ رِجْزَ الشَّیْطَانِ» این کلمه به کار رفته است و حال آنکه هیچ کس آنها را معصوم نمی‌داند
- ۶. در آیه تطهیر حتی اگر اراده، تکوینی و یا به عبارت دیگر به معنای خواست حتمی هم باشد، در صورتی دلالت بر عصمت می‌‌کند که مفاد آن خبری باشد واز واقع حکایت نماید، ولی مفاد آن شرطیه است، زیرا این اراده کرده است که اهل بیت را با تقوا و عمل صالح از مطلق پلیدی دور کند وآنان را پاکیزه قرار دهد، و بدین منظور تکالیفی متوجه آنان کرده که اگر اطاعت کنند خدا پلیدی را از آنان دور کرده آنان را پاکیزه قرار می‌‌دهد، آیا برفرض مشروط بودن ارادة خدا به اطاعت آنان نیز آیه برعصمت اهل بیت دلالت دارد؟
- ۷. آیا اگر اراده در این آیه تشریعی می‌‌بود فضیلت بیشتری برای اهل بیت ثابت نمی‌شد؟
- ۸. آیا این که خدا خواسته باشد مطلق پلیدی را از اهل بیت دور گرداند و آنان را به طور کامل پاکیزه قرار دهد مستلزم جبر و سلب اختیار از آنان نخواهد شد؟ و آیا در این صورت این عنایت خدا نسبت به آنان امتیاز و دلیل برتری آنان برسایر انسان‌ها خواهد بود؟
- ۹. چرا خدای متعال این لطف و عنایت ویژه را فقط نسبت به افراد خاصی مبذول داشته است؟ آیا این امر با عدالت خداوند سازگار است؟
- ۱۰. اگراراده خدا در آیة شریفه ارادة حتمی است، چرا پیامبر a پس از نزول آیه دعا کرد و همان چیزی را که خدا اراده فرموده است از خدا خواست؟
- ۱۱. آیا دعای پیامبر درباره تطهیر اهل بیت با عصمت آنان از بدو تولد مناقات ندارد؟
- فصل چهارم: وسعت و قلمرو عصمت اهل بیت S در آیه تطهیر
- ۱. آیا این آیه بر تمامی مراتب عصمت در همة مراحل زندگی اهل بیت دلالت دارد؟ مبانی آن را بیان کنید؟
- ۲. اضافه شدن جمله «یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا» با تأکیدی که به همراه دارد چه منظوری را دنبال می‌‌کند؟
- ۳. با توجه به این که در روایات «الرجس» در آیه تطهیر به شک تفسیر شده است، چگونه می‌‌توان آن را به مطلق پلیدی تفسیر کرد و بر اساس آن تمامی مراتب عصمت اهل بیت را از آیه به دست آورد؟
- ۴. آیا اطلاق «اذهاب رجس» و «تطهیر» در این آیه، نجاست‌ها و کثافت‌های ظاهری بدن و حدث‌های حاصل از جنابت، حیض، نفاس، و مانند آن را نیز شامل می‌‌شود؟
- ۵. اگر آن تطهیر، عصمت از سهو را نیز اثبات می‌‌کند احادیث جواز صدور سهو از پیامبر a چگونه توجیح می‌‌شود؟
- ۶. دلالت این آیه و قلمرو وسیع عصمت، با آیاتی که ذنب، وزر، و ضلالت به پیامبر اکرم a نسبت داده و یا آن حضرت را به استغفار امر کرده، چگونه قابل جمع است؟
- ۷. با توجه به این که طبق روایات فراوان و به اعتقاد شیعه و اکثر قریب به اتفاق اهل تسنن امام علی و امام حسن Sاز مصادیق اهل البیت این آیه هستند، دلالت این آیه بر قلمرو وسیع عصمت با عباراتی مانند «لَسْتُ فِی نَفْسِی بِفَوْقِ أَنْ أُخْطِئَ»، «عَبْدِ الدُّنْیَا، وَ تَاجِرِ الْغُرُورِ... و صریع الشهوات» که در نهج البلاغه در وصف آن دو بزرگوار آمده چگونه قابل جمع است؟
- ۸. اگر به دلالت این آیه، پیامبر a و اهل بیتش از هر گناه و خطایی مصون بوده‌اند و هیچ گناه عمدی و غیر عمدی از آنان سر نزده است، پس گریه و استغفار برای فروانی که در روایات از آن بزرگواران نقل شده، برای چه بوده است؟
- فصل پنجم: اهل البیت S
- ۱. منظور از «اهل البیت» در آیه تطهیر چه اشخاصی است؟ و مستند آن چیست؟
- ۲. روایات مبیّن اهل البیت در این آیه چند دسته است؟ از هر دسته چند نمونه ذکر شود
- ۳. آیا روایات مبیّن «اهل البیت» در این آیه با یکدیگر تعارض دارند یا نه؟ آن را تببین کنید
- ۴. آیا روایات مبیّن اهل بیت، برحصر اهل بیت در افراد یاد شده دلالت دارند یا نه؟ تببین کنید
- ۵. با اینکه جملة «إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِّجسَ أَهلَ البَیتِ وَیُطَهِّرَکُم تَطهیرًا» در سیاق آیات مربوط به همسران پیامبر a واقع شده است چگونه آنان را خارج از این جمله می‌‌دانید، مستند این خروج چیست؟
- ۶. با اینکه در قرآن در خطاب فرشتگان، همسر حضرت ابراهیم S اهل بیت او به شمار آمده است و در حکایت سخن حضرت موسی به همسرش و در مواردی دیگر کلمه «اهل» در مورد همسر به کار رفته است، چرا همسران پیامبر a از اهل بیت او نیستند؟ این تعارض را چگونه برطرف می‌‌نمایید؟
- ۷. در برخی روایات، پیامبر a در پاسخ ام سلمه اورا از اهل بیت خود شمرده است، آیا این برای نفی انحصار و اثبات اینکه همسران آن حضرت نیز از اهل بیت او باشند، کافی نیست؟
- ۸. در صحیح بخاری و مسلم از پیامبر a نقل شده است که به مسلمانان آموخت با عبارت: «اللهم صل علی محمد و ازواجه و ذرّیّته» صلوات بفرستند، آیا این تعلیم دلیل یا مؤیّد شمول آیة تطهیر به همسران و خویشانت نیست؟
- ۹. در حدیثی نقل شده است که رسول خدا a برعباس و پسرانش ملافه ای را پوشاند و گفت «پروردگارا این عمو و برادر پدر من است و اینها اهل بیت من هستند آنان را چنان که من با این ملافه پوشانیده‌ام، از آتش بپوشان، پس ازاین دعا آستانه در و دیوارهای خانه سه بار آمین گفتند» آیا این حدیث دلیل شمول اهل البیت به عباس و پسرانش نیست وبا اختصاص آن به چهارده نفر منافات ندارد؟
- ۱۰. در صحیح مسلم از زید بن ارقم نقل شده که گفته است «اهل بیت پیامبر کسانی هستند که صدقه برآنان حرام است و آنها آل علی و آل عقیل و آل محمد و آل عباس هستند»، آیا این گفتة زید، اختصاص اهل البیت به خصوص چهارده نفر را نفی می‌‌کند و با روایات دال بر اختصاص معارضه ندارد؟
- فصل ششم: دیگر آثار و نتایج بحث
- ۱. آیا این آیه را می‌‌توان یکی از دلیل‌های امامت امیرمؤمنان علی S و استمرار امامت در فرزندان آن بزرگوار قرار داد؟
- ۲. آیه تطهیر چگونه بر امامت اهل بیت دلالت می‌‌کند و حال آنکه یکی از افراد اهل بیت حضرت فاطمه (س) است و زن صلاحیت امامت ندارد؟
- ۳. آیا آیه تطهیر بر حجت بودن سنّت (قول و فعل و تقریر) اهل بیت و لزوم اطاعت از آنان نیز دلالت دارد؟
- ۴. آیا آیه تطهیر بر وجود اهل بیت قبل از خلق جهان و بر تطهیر ازلی آنان نیز دلالت دارد؟
- ۵. آیا حرمت اخذ صدقات بر اهل بیت پیامبر a می‌‌تواند به آیه تطهیر مستند باشد؟
- ۶. آیا آیه تطهیر بر طهارت نسل اهل بیت نیز دلالت دارد و طهارت نسل آنان را نیز می‌‌توان از این آیه به دست آورد؟
- ۷. آیا آی تطهیر فقط بیان کننده تنزیه عده ای خاص است و این عنایت فقط آنان را بهره مند می‌‌سازد، یا اینکه امت اسلامی و افراد دیگر نیز از عنایت و موهبت این آیه بهره‌مند می‌‌شوند؟
دربارهٔ پدیدآورنده
