شفاعت در معارف دعا و زیارات

این مدخل زیرشاخهٔ بحث شفاعت است. شفاعت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: شفاعت در قرآن - شفاعت در حدیث - شفاعت در فقه اسلامی - شفاعت در کلام اسلامی - شفاعت در اخلاق اسلامی - شفاعت در معارف و سیره حسینی - شفاعت در معارف و سیره رضوی - شفاعت در معارف دعا و زیارات - شفاعت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

شفاعت در لغت از ریشه شفع به معنی جفت است. شفاعت‌خواه کسی است که به کمک شفیع جلب منفعت یا دفع ضرر می‌کند. بر اساس آیات قرآن شفاعت امری ثابت است اما مشروط به اذن الهی است و شفاعت شامل حال کسانی می‌شود که مورد رضایت خدای سبحان باشند.

شفاعت از نگاه امام سجاد (ع)

رهنمودهای صحیفه سجادیه در این باره نشان می‌دهد که شفاعت حقیقتی انکارناپذیر است که سررشته آن به دست خداوند است و انسان مستعد، با رویکرد به اسباب و اموری که خداوند مقرر کرده است می‌تواند به آن دست یابد.

با مراجعه به نیایش‌های امام سجاد (ع) به نکاتی در مورد شفاعت دست می‌یابیم:

برخورداری از عنایت خاص خداوند

انسان مؤمن در پناه لطف الهی آرام می‌گیرد و به عزت پایدار دست می‌یابد. بنابراین حتی شفاعت هم پرتویی از فضل و کرم خداست: «بار خدایا، کس نیست که مرا پناه دهد، سایه عز توست که بایست مرا پناه دهد. کس نیست که به درگاه تو شفیع من شود، فضل و کرم توست که بایست مرا شفاعت کند. گناهانم مرا می‌ترساند، عفو توست که بایست مرا ایمنی بخشد». «بارالها! نه شفیعی که در نزد تو شفاعتم کند، نه نگهبانی که در برابر تو ایمنیم بخشد، نه حصاری که از چشم توام پنهان دارد، نه پناهگاهی که از خشم توام پناه دهد. [تو خود شفاعتم کن، ایمنی‌ام بخش و پناهم ده]». «بار خدایا بر محمد و خاندانش درود بفرست و کرمت را شفیع خطاهای من قرار ده و به عفو و بخشایش خود گناهانم عفو کن».

شفاعت پیامبر (ص) و ائمه (ع)

رسول اعظم (ص) به اذن خداوند، انسان‌های مستعد را بالا می‌کشد. «ای خداوند! چنان کن که... شفاعتش [محمد (ص) از همه پذیرفته‌تر باشد. بار خدایا، بر محمد و خاندانش درود بفرست و... ترازوی حسنات او سنگین‌تر نمای و شفاعتش بپذیر و مقرب خود گردان». «بار خدایا، به او وعده داده‌ای که شفاعتش [محمد] را در حق اهل بیت پاک و امت باایمانش بپذیری، افزون بر آن را به او عطا فرمای». «بارالها! بر محمد و خاندانش درود بفرست، درودی که در روز بازپسین، روز بینوایی، شفیع ما به نزد تو باشد، که تو بر هر کاری توانایی». «بار خدایا!... من به اتکای عمل صالح خود به نزد تو نیامده‌ام و به شفاعت هیچ مخلوقی، جز شفاعت محمد و اهل بیت او (ع) امید نبسته‌ام».

شفاعت والدین و فرزندان در حق یکدیگر

«بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و مرا به سبب دعایی که در حق ایشان پدر و مادر می‌کنم بیامرز... و به شفاعت من از ایشان خشنود شو». «بارالها! آن دو والدین را شفیع من گردان اگر پیش از من، آنها را آمرزیده‌ای، و مرا شفیع ایشان گردان اگر پیش از ایشان، مرا آمرزیده‌ای، تا من و پدرم و مادرم در سایه لطف و رأفت تو، در سرای کرامت و جایگاه مغفرت و رحمت تو، همنشین هم گردیم».

سایر شفیعان

انسانِ ناتوان از هر وسیله‌ای که احتمال می‌دهد او را به ساحل نجات برساند، استمداد می‌جوید. «بارالها! باشد که یکی از آنها شفیعان بر شوربختی من رحمت آرد یا بر بدحالی، منش رقّت آید و در حق من دعایی کند که تو زودتر از دعای من مستجاب فرمایی، یا روی شفاعت بر زمین نهد و شفاعت او از درخواست من مقبول‌تر افتد و سبب رهایی من از خشم تو و توفیق یافتن من به خشنودی تو باشد».

یکی از نعمت‌های خداوند بر انسان در مسیر تکامل، استفاده از سنت شفاعت است. شفاعت مطلق از آن خداوند است و او بهره‌ای از این حق را به پیامبر (ص) و... واگذار کرده است. البته توبه و جبرانِ عقب‌ماندگی خویش از مهم‌ترین ابزارهای شفاعت است. امیرالمؤمنین علی‌بن ابی‌طالب (ع) می‌فرماید: «لَا شَفِيعَ‏ أَنْجَحُ‏ مِنَ‏ التَّوْبَةِ»؛ هیچ شفاعت‌کننده‌ای کارسازتر از توبه نیست.

منابع

1. شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «شفاعت»، دانشنامه صحیفه سجادیه