ادله موافقین سهوالنبی چیست؟ (پرسش)
ادله موافقین سهوالنبی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث عصمت است که میتوان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی عصمت مراجعه شود.
| ادله موافقین سهوالنبی چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ عصمت |
| مدخل بالاتر | عصمت پیامبر خاتم |
| مدخل اصلی | عصمت از سهو - سهوالنبی |
| مدخل وابسته | پیامبر خاتم |
| تعداد پاسخ | ۴ پاسخ |
پاسخ جامع اجمالی
قائلین به سهو النبی برای اعتقاد خود ادله و قرائنی را مطرح می‌کنند که مهم‌ترین آنها از این قرار است:
- وجود آیات متعدد[۱] و در حدود دوازده روایت در منابع شیعه[۲] پیرامون سهوالنبی و تعدادی روایت در منابع اهل سنت[۳] از جمله ادله قائلان به جواز صدور سهو از نبی است[۴]. به عنوان نمونه از میان احادیث شیعه میتوان به این حدیث اشاره نمود: کلینی در کتاب کافی در روایتی که دارای سندی معتبر است، آورده است: سماعه بن مهران میگوید: از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود: رسول خدا(ص) سهو نمود و نماز ظهر را در رکعت دوم سلام داد. شخصی به نام ذوالشمالین پرسید: آیا درباره نماز چیزی نازل شده است؟ فرمود: چطور؟ گفت: شما دو رکعت خواندید پیامبر از مردم پرسید: آیا شما هم مثل ذوالشمالین می‌‌گویید؟ عرض کردند: بلی. سپس پیامبر برخاست و دو رکعت دیگر خواند و نماز را تمام کرد و دو سجده سهو به جا آورد...[۵]. شیخ صدوق نیز همین روایت را به سند دیگری از سماعه نقل کرده است. همچنین از میان احادیث اهل سنت نیز میتوان به این حدیث اشاره نمود: بخاری (۱۹۴-۲۵۶ق) در صحیح البخاری آورده است: ابن سیرین از ابوهریره نقل می‌‌کند که رسول خدا یکی از دو نماز ظهر یا عصر را با ما خواند و رد رکعت دوم، نماز را سلام داد و از جای خود بلند شد و مانند آدم خشمناک، به چوبی که وسط مسجد انداخته شده بود، تکیه داد و دست راست خود را روی دست چپ گذاشت و انگشتانش را مشبک نمود و گونه راستش را به پشت دست چپش نهاد و نمازگزاران با عجله از در مسجد بیرون می‌‌رفتند و می‌‌گفتند آیا نماز کوتاه شده است؟[۶].[۷]
- راویان این مطلب از اجلا و ثقات روات و از اصحاب اجماع می‌باشند.
- علما و محدثینی مثل شیخ طوسی و کلینی این روایات را در کتب خود نقل کرده‌اند. به عنوان نمونه: شیخ صدوق و استادش ابن ولید، از علمای بزرگ شیعه از جمله قائلان به سهو النبی(ص) در این باب به شمار می‌آیند[۸]. شیخ صدوق میگوید: شیعه درست و حسابی، سهو پیامبر(ص) در کارهای عادی را انکار نمیکند بلکه اهل غلوّ و تفویض که دو گروه منحرف به شمار میروند منکر سهو النبی(ص) هستند و سپس از استادش ابن ولید نقل می‌‌کند که اوّلین مرتبه غلوّ، انکار سهو النبی است[۹]. طبرسی نیز میگوید: علمای شیعه سهو و نسیان را در تبلیغ احکام الهی، بر پیامبران جایز نمیدانند ولی در غیر آن جایز میدانند به شرط این که سهو به حدّی نرسد که موجب تنفّر و سلب اعتماد مردم باشد[۱۰]. علاّمه تُستری هم در رساله «سهو النبیّ (ص)» آورده است: «سهو پیامبر(ص) در امور عادی از چیزهایی است که عقل آن را منع نمیکند بلکه دلیل نقلی نیز بر جواز آن دلالت می‌‌کند پس لازم است که آن را بپذیریم»[۱۱].
- فقها براساس مضمون این روایات فتوا صادر کرده‌اند.
- اگر این روایات متواتر قبول نشود، خیلی از روایت را میتوان انکار کرد؛ آن وقت اساس شریعت به هم می‌ریزد.
- علمای متقدّم سهوالنبی را قبول داشتند و این شیخ مفید بود که بعدها آن را انکار کرد.
- سهو ذاتا نقص محسوب نمی‌شود، بلکه مثل کذب است که در برخی مواقع مصلحت دارد و حکیمانه است.
با این وجود از منظر موافقین سهو النبی، مانع عقلی از اعتقاد به سهوالنبی وجود ندارد و دلیل نقلی بر سهو هم که داریم (مقتضی موجود و مانع مفقود)، پس اعتقاد به سهوالنبی ایراد ندارد[۱۲].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین مصطفی سلیمانیان؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین سلیمانیان در کتاب «مقامات امامان» در این‌باره گفته‌‌اند:
«قائلین به سهو النبی برای اعتقاد خود ادله و قرائنی را مطرح می‌کنند که مهم‌ترین آنها از این قرار است:
|
| 2. حجت الاسلام و المسلمین حمید محمدی راد؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین محمدی راد در مقاله «سهو النبی» در این‌باره گفته‌‌اند:
«قائلان به سهو النبی(ص) و ادله آنها:
شیخ صدوق میگوید: شیعه درست و حسابی، سهو پیامبر(ص) در کارهای عادی را انکار نمیکند بلکه اهل غلوّ و تفویض که دو گروه منحرف به شمار میروند منکر سهو النبی(ص) هستند و سپس از استادش ابن ولید نقل می‌‌کند که اوّلین مرتبه غلوّ، انکار سهو النبی است[۱۷].
|
| 3. حجت الاسلام و المسلمین محمد ابراهیمی راد؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین محمد ابراهیمی راد در مقاله «تحلیل و بررسی روایات سهو النبی در این‌باره گفته‌‌اند:
احادیث شیعه
احادیث اهل سنت: روایات فراوانی در این زمینه در منابع اهل سنت وجود دارد، که تعدادی از آنها را نقل می‌‌کنیم[۳۹].
تحلیل و بررسی این دسته روایات |
| 4. آقای محمد ناصر فهیمی؛ |
|---|
|
آقای فهیمی در مقاله «اشتراکات و افتراقات عصمت پیامبران و اهل بیت از منظر شیخ صدوق و شیخ مفید» در این‌باره گفته‌‌اند:
«قائلان به سهوالنبی(ص) به آیه ۶۸ سوره انعام و آیه ۲۴ و ۶۱ سوره کهف و آیه ۱۱۵ سوره طه و تعداد دیگری از آیات قرآن استدلال نموده و در حدود دوازده روایت در منابع شیعه راجع به سهوالنبی ذکر نموده‌اند که از قرار ذیل می‌باشند.
|
منبع‌شناسی جامع عصمت
پانویس
- ↑ آیات ۶۸ سوره انعام، ۲۴ و ۶۱ سوره کهف، ۱۱۵ سوره طه و تعداد دیگری از آیات قرآن.
- ↑ کلینی، فروع کافی، ج۳، ص۲۴۹، ۳۵۵، ۳۵۶ و ۳۵۷؛ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۲۳۳؛ طوسی، استبصار، ج۱، ص۳۷۰، دارالکتب اسلامیه، نجف؛ طوسی، التهذیب، ج۱، ص۳۴۶؛ طوسی، التهذیب، ج۱، ص۳۵۲ و ۳۵۵؛ طوسی، الاستبصار، ج۱، ص۳۵۵، ۳۷۰ و ۳۷۷.
- ↑ ر.ک: بخاری، الجامع المختصر الصجیج، ج۷، ص۸۵؛ همان، ج ۸، ص۱۳۳؛ نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح، ج۲، ص۸۶؛ نسائی، سنن، ج۳، ص۲۰؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ج۲، ص۱۵۱.
- ↑ فهیمی، محمد ناصر، اشتراکات و افتراقات عصمت پیامبران و اهل بیت از منظر شیخ صدوق و شیخ مفید، ص۹۳-۱۱۹.
- ↑ کلینی، کافی، ج ۳، ح۱، ص۳۴۷.
- ↑ صحیح البخاری، ج۱، ص۱۲۳.
- ↑ ر.ک: محمد ابراهیمی راد، تحلیل و بررسی روایات سهو النبی.
- ↑ ر.ک: مجلسی، محمدباقر، بحار، ج۱۷، ص۱۰۸.
- ↑ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۳۵۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ج۴، ص۳۱۷، بیروت.
- ↑ تستری، قاموس الرجال، ج۱۱، رسالة فی سهو النبی.
- ↑ سلیمانیان، مصطفی، مقامات امامان، ص۲۷۱.
- ↑ برای نمونه: ﴿وَلَقَدْ عَهِدْنَا إِلَى آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِيَ﴾. «و ما از پیش به آدم سفارش کردیم اما او از یاد برد و در وی عزمی نیافتیم» سوره طه، آیه ۱۱۵ و ﴿اذْكُرْ رَبَّكَ إِذَا نَسِيتَ﴾.«مگر اینکه (بگویی اگر) خداوند بخواهد و چون فراموش کردی پروردگارت را یاد کن» سوره کهف، آیه ۲۴ و ﴿فَلَمَّا بَلَغَا مَجْمَعَ بَيْنِهِمَا نَسِيَا حُوتَهُمَا فَاتَّخَذَ سَبِيلَهُ فِي الْبَحْرِ سَرَبًا﴾.«و چون به جایگاه به هم پیوستن آن دو (دریا) رسیدند ماهی خود را فراموش کردند و (ماهی) راه خود را در دریا سرازیر در پیش گرفت (و رفت)» سوره کهف، آیه ۶۱ و ﴿قَالَ لَا تُؤَاخِذْنِي بِمَا نَسِيتُ﴾ «(موسی) گفت: مرا برای آنچه از یاد بردم بازخواست مکن و کار مرا بر من سخت مگیر!» سوره کهف، آیه ۷۳ و ﴿وَإِمَّا يُنْسِيَنَّكَ الشَّيْطَانُ فَلَا تَقْعُدْ بَعْدَ الذِّكْرَى مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ﴾. «و اگر شیطان تو را به فراموشی افکند پس از یادآوری با گروه ستمگران منشین» سوره انعام، آیه ۶۸ و ﴿سَنُقْرِئُكَ فَلَا تَنْسَى * إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ إِنَّهُ يَعْلَمُ الْجَهْرَ وَمَا يَخْفَى﴾«زودا که تو را خواندن (قرآن) آموزیم و دیگر از یاد نمی‌بری * مگر آنچه را خدا خواهد» سوره اعلی، آیه ۶-۷.
- ↑ سلیمانیان، مصطفی، مقامات امامان، ص ۲۷۱.
- ↑ قرطبی، تفسیر الجامع، ج۲۰، ص۲۱۲.
- ↑ ر.ک: مجلسی، محمدباقر، بحار، ج۱۷، ص۱۰۸.
- ↑ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۳۵۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ج۴، ص۳۱۷، بیروت.
- ↑ تستری، قاموس الرجال، ج۱۱، رسالة فی سهو النبی.
- ↑ ر.ک: مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج۱۷، ص۱۲۲.
- ↑ محمدی راد، سهو النبی.
- ↑ کلینی، کافی، ج ۳، ح۱، ص۳۴۷.
- ↑ کلینی، کافی، ج۳، ح۶، ص۳۴۵.
- ↑ همان، ج۳، ح۲، ص۳۵۵.
- ↑ معجم رجال الشیعه، ج۱۹، ص۳۷۹.
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۲، ح۱۴۳۴، ص۳۴۵.
- ↑ همان، ج۲، ح۱۴۳۵، ص۳۴۶.
- ↑ همان، ج۱، ص۲۳۶.
- ↑ مستند العروه، کتاب الصلاه، ج۶، ص۳۸۲.
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۲، ص۳۵۲، ح۱۴۶۱.
- ↑ معجم رجال الشیعه، ج۱۹، ص۳۱۱.
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۲، ص۱۸۰، ح۷۲۴.
- ↑ همان، ج۲، ص۳۵۵.
- ↑ مستند العروة، کتاب الصلوه، ج۴، ص۴۳۷.
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۲، ص۱۸۰، ح۷۲۵.
- ↑ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۱۹.
- ↑ معجم رجال الشیعه، ج۴، ص۲۸۵؛ رجال ابن داوود، ص۲۳۴.
- ↑ مستند العروة، کتاب الصلوه، ج۱، ص۱۳۶.
- ↑ ر.ک: صحیح بخاری باب ثالث از ابواب ماجاء فی السهو فی الصلوه و صحیح مسلم «فی ابواب السهو» و سنن النسائی «باب من سلم من الرکعتین ناسیا و تکلم» و مسند احمد، ج۲ و....
- ↑ صحیح البخاری، ج۱، ص۱۲۳.
- ↑ همان، ج۷، ص۸۵.
- ↑ همان، ج ۸، ص۱۳۳.
- ↑ همان، ج۸، ص۱۳۳.
- ↑ صحیح مسلم، ج۲، ص۸۶.
- ↑ سنن نسائی، ج۳، ص۲۰.
- ↑ هیثمی، مجمع الزوائد، ج۲، ص۱۵۱.
- ↑ همان.
- ↑ نفی السهو عن النبی، ص۳۰.
- ↑ ر.ک: محمد ابراهیمی راد، تحلیل و بررسی روایات سهو النبی.
- ↑ کلینی، فروع کافی، ج۳، ص۳۵۵، دارالکتاب اسلامی ،تهران.
- ↑ کلینی، فروع کافی ج۳، ص۳۵۶.
- ↑ کلینی، فروع کافی، ج۳، ص۲۴۹.
- ↑ کلینی، فروع کافی، ج۳، ص۳۵۷.
- ↑ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۲۳۳.
- ↑ طوسی، استبصار، ج۱، ص۳۷۰، دارالکتب اسلامیه، نجف.
- ↑ طوسی، التهذیب، ج۱، ص۳۴۶.
- ↑ طوسی، التهذیب، ج۱، ص۳۴۶.
- ↑ طوسی، التهذیب، ج۱، ص۳۵۲.
- ↑ طوسی، التهذیب، ج۱، ص۳۵۵.
- ↑ طوسی، الاستبصار، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ طوسی، الاستبصار، ج۱، ص۳۷۷.
- ↑ فهیمی، محمد ناصر، اشتراکات و افتراقات عصمت پیامبران و اهل بیت از منظر شیخ صدوق و شیخ مفید، ص ۹۳-۱۱۹.