فقر در نهج البلاغه

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Bahmani (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۲۸ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۱۸ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

این مدخل زیرشاخهٔ بحث فقر است. فقر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فقر در لغت - فقر در قرآن - فقر در نهج البلاغه - فقر در فقه اسلامی - فقر در فقه سیاسی - فقر در معارف و سیره علوی - فقر در معارف دعا و زیارات - فقر در معارف و سیره سجادی - فقر در معارف و سیره معصوم - فقر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

لغت‌شناسی

انواع فقر در نهج البلاغه

  • میدان معنایی فقر در نهج البلاغه به دو مفهوم مذموم و غیر مذموم تقسیم می‌شود. فقر مذموم فقری است که امام(ع) با آن به مبارزه برخاست و با برنامه‌ریزی در دوران حکومتش برای رفع آن کوشید. مصادیق فقر مذموم عبارت‌اند:
  1. فقر اقتصادی: محرومیت از امکانات ضروری، غذا و خوراک. در این حالت طاقت و توان انسان از دست می‌رود، سلامتش به‌مخاطره می‌افتد و در مرز زندگی و مرگ در تکاپوست. در فقر اقتصادیانسان در چشم‌ها خوار می‌شود. فقر، بر خلاف تصور برخی، هرگز محصول مشیت و قضا و قدر الهی نیست. قرآن کریم نیز فقر اقتصادی را در مواردی چند مطرح کرده و از آن به‌عنوان پدیده‌ای شوم یاد می‌کند. امام علی(ع) می‌فرماید: بارخدایا! با توانگری، آبرویم را پاس دار و با فقر و تنگ‌دستی، فر و شکوهم را ناچیز مدار[۳]. هم‌چنین فقر را مرگ بزرگ می‌داند[۴]. امام علی(ع) فقر اقتصادی را ابزار خواری نفس می‌داند[۵].
  2. فقر روحی و معنوی: انسان آمیزه‌ای از جسم و روح است و اگر از نظر روحی تقویت نشود، دچار فقر معنوی خواهد شد، که همان فقر نفس، قلب و روان است. فقر نفس عبارت است از حرص و آزی که نفس دارد. امام علی(ع) فقر نفس را بدترین فقر می‌داند[۶].
  3. فقر فرهنگی (علمی): بروز فقر اقتصادی در جامعه در نهایت به فقر فرهنگی می‌انجامد. این‌گونه فقر آثار درازمدتی در زندگی انسان‌ها برجای می‌گذارد که مدت‌ها پس از فقر باقی می‌ماند و در جامعه حیات پیدا می‌کند و رهایی از آن بسیار مشکل است. تعصب‌ها، خودپسندی‌ها، لجاجت‌ورزی‌ها، پای‌بندی به سنت‌ها و روش‌های نابخردانه نیکاکان از این فقر ناشی می‌شود. امام علی(ع) فقر فرهنگی را درد بی‌درمان و بیماری علاج‌ناپذیر برمی‌شمرد. هم‌چنین بدترین مصداق فقر را نادانی می‌داند. در نهج البلاغه نیز می‌فرماید: هیچ بینوایی چون جهل [نیست][۷][۸].

حقیقت فقر

علل فقر اقتصادی از دیدگاه امام علی(ع)

آثار فقر

راهکارهای مبارزه با فقر

راهکارهای شخصی

راهکارهای اجتماعی

منابع

  1. دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲

پانویس

  1. ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۱.
  2. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۱.
  3. ↑ «اللَّهُمَّ صُنْ وَجْهِي بِالْيَسَارِ وَ لَا تَبْذُلْ جَاهِيَ بِالْإِقْتَارِ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۲۱۶
  4. ↑ نک: حکمت ۱۵۴
  5. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۱- ۶۲۲.
  6. ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۲.
  7. ↑ «وَ لَا فَقْرَ كَالْجَهْلِ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۵۱
  8. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۲.
  9. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۲.
  10. ↑ دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۲.
  11. ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۳.
  12. ↑ «كَمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍ بِالْإِحْسَانِ إِلَيْهِ، وَ مَغْرُورٍ بِالسَّتْرِ عَلَيْهِ، وَ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِيهِ؛ وَ مَا ابْتَلَى اللَّهُ سُبْحَانَهُ أَحَداً بِمِثْلِ الْإِمْلَاءِ لَهُ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۶۰
  13. ↑ دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۳.
  14. ↑ «مَنْ أَطَاعَ التَّوَانِيَ ضَيَّعَ الْحُقُوقَ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۳۹
  15. ↑ دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۳.
  16. ↑ «يَا عُدَيَّ نَفْسِهِ، لَقَدِ اسْتَهَامَ بِكَ الْخَبِيثُ، أَمَا رَحِمْتَ أَهْلَكَ وَ وَلَدَكَ؟ أَتَرَى اللَّهَ أَحَلَّ لَكَ الطَّيِّبَاتِ وَ هُوَ يَكْرَهُ أَنْ تَأْخُذَهَا؟ أَنْتَ أَهْوَنُ عَلَى اللَّهِ مِنْ ذَلِكَ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۲۰۹
  17. ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۳.
  18. ↑ دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۳.
  19. ↑ «إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ فَرَضَ فِي أَمْوَالِ الْأَغْنِيَاءِ أَقْوَاتَ الْفُقَرَاءِ، فَمَا جَاعَ فَقِيرٌ إِلَّا بِمَا مُتِّعَ بِهِ غَنِيٌّ، وَ اللَّهُ تَعَالَى سَائِلُهُمْ عَنْ ذَلِكَ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۳۸
  20. ↑ دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۴.
  21. ↑ «الْبُخْلُ جَامِعٌ لِمَسَاوِئِ الْعُيُوبِ، وَ هُوَ زِمَامٌ يُقَادُ بِهِ إِلَى كُلِّ سُوء»؛ نهج البلاغه، حکمت ۳۷۸
  22. ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۴.
  23. ↑ «أَنَّ فِي کَثِير مِنْهُمْ ضِيقاً فَاحِشاً وَ شُحّاً قَبِيحاً وَاحْتِکَاراً لِلْمَنَافِعِ وَتَحَکُّماً فِي الْبِيَاعَاتِ، وَذَلِکَ بَابُ مَضَرَّة لِلْعَامَّةِ، وَعَيْبٌ عَلَى الْوُلاَةِ؛ فَامْنَعْ مِنَ الاِحْتِکَارِ»؛ نهج البلاغه، نامه ۵۳
  24. ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۴.
  25. ↑ ﴿ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِيَ مِنَ الرِّبَا إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ﴾؛ سوره بقره، آیه ۲۷۸.
  26. ↑ «لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) الرِّبا و آکلَهُ وَ بایعَهُ وَ مُشْتَرِیهُ وَ کاتِبَهُ وَ شاهِدَیهِ»؛ وسايل الشيعه- جلد ۱۲- صفحه ۴۳۰
  27. ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۴.
  28. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۵.
  29. ↑ نهج البلاغه، نامه‌های ۵۳ تا ۷۲
  30. ↑ دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۵.
  31. ↑ «وَ لَكِنَّنِي آسَى أَنْ يَلِيَ [هَذِهِ الْأُمَّةَ] أَمْرَ هَذِهِ الْأُمَّةِ سُفَهَاؤُهَا وَ فُجَّارُهَا، فَيَتَّخِذُوا مَالَ اللَّهِ دُوَلًا وَ عِبَادَهُ خَوَلًا»؛ نهج البلاغه، نامه ۶۲
  32. ↑ دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۵.
  33. ↑ «وَمَنْ طَلَبَ الْخَرَاجَ بِغَيْرِ عِمَارَة أَخْرَبَ الْبِلاَدَ، وَأَهْلَكَ الْعِبَادَ»؛ نهج البلاغه، نامه ۵۳
  34. ↑ دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۵.
  35. ↑ «مَاءُ وَجْهِكَ جَامِدٌ، يُقْطِرُهُ السُّؤَالُ؛ فَانْظُرْ عِنْدَ مَنْ تُقْطِرُهُ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۳۴۶
  36. ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۵.
  37. ↑ «فَإِنَّ الْفَقْرَ مَنْقَصَةٌ لِلدِّينِ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۳۱۹
  38. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۵.
  39. ↑ «مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۳۱۹
  40. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۵.
  41. ↑ «الْغِنَى فِي الْغُرْبَةِ وَطَنٌ، وَ الْفَقْرُ فِي الْوَطَنِ غُرْبَةٌ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۵۶
  42. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۶.
  43. ↑ «وَ الْفَقْرُ يُخْرِسُ الْفَطِنَ عَنْ [حَاجَتِهِ] حُجَّتِهِ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۳
  44. ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۶.
  45. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۶.
  46. ↑ «إِذَا أَمْلَقْتُمْ، فَتَاجِرُوا اللَّهَ بِالصَّدَقَةِ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۵۸
  47. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۶.
  48. ↑ «وَ لَا كَنْزَ أَغْنَى مِنَ الْقَنَاعَةِ، وَ لَا مَالَ أَذْهَبُ لِلْفَاقَةِ مِنَ الرِّضَى بِالْقُوتِ، وَ مَنِ اقْتَصَرَ عَلَى بُلْغَةِ الْكَفَافِ فَقَدِ انْتَظَمَ الرَّاحَةَ وَ تَبَوَّأَ خَفْضَ الدَّعَةِ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۳۷۱
  49. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۶.
  50. ↑ «وَ صِلَةُ الرَّحِمِ فَإِنَّهَا مَثْرَاةٌ فِي الْمَالِ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۱۰
  51. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۶.
  52. ↑ «قِلَّةُ الْعِيَالِ، أَحَدُ الْيَسَارَيْنِ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۴۱
  53. ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۶.
  54. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۷.
  55. ↑ «وَ اغْتَنِمْ مَنِ اسْتَقْرَضَكَ فِي حَالِ غِنَاكَ لِيَجْعَلَ قَضَاءَهُ لَكَ فِي يَوْمِ عُسْرَتِكَ»؛ نهج البلاغه، نامه ۳۱
  56. ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۷.
  57. ↑ ﴿وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ إِن كُنتُمْ آمَنتُمْ بِاللَّهِ وَمَا أَنزَلْنَا عَلَى عَبْدِنَا يَوْمَ الْفُرْقَانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾؛سوره انفال، آیه ۴۱
  58. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۷.
  59. ↑ سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص۶۲۷.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=فقر_در_نهج_البلاغه&oldid=1324659»