نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Jaafari(بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ۲۶ مهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۹:۰۲ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.
نسخهٔ ویرایششده در تاریخ ۲۶ مهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۹:۰۲ توسط Jaafari(بحث | مشارکت‌ها)
ویژگی‌های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
«هیچ فردی به حد مطلوب از انتظار نمیرسد، مگر اینکه دارای سه ویژگی همراه با هم باشد، که عبارتند از: عناصر عقیدتی و روحی و رفتاری، که اگر این سه نباشند برای انتظار مفهومی راستین نمی‌توان یافت و از آن فقط یک انحراف روحی و نفسانی باقی میماند که مبتنی بر همان منطق کسانی است که به حضرت موسی خطاب کرده و گفتند: «تو همراه با خدای خودت بروید و بجنگید، ما اینجا نشستهایم.»[۱] این همان عقیده نادرستی است که برای انسانیت درخواست و آرزوی نیکی و خیر شود، بدون اینکه کاری و تلاشی در راه استقرار آن انجام گیرد.
نخستین عنصر: جنبه عقیدتی: این مسأله در نتیجه سه امر مبرهن می‌شود:
امر اول:اعتقاد داشتن به اینکه هدف خداوند، اصلاح همگی بشریت است، و در آینده عدل مطلق سراسر زندگی بشر را فرا خواهد گرفت، و اینکه وعده خداوند در قرآن مجید و آنچه که هدف خدایی به آن تعلق گرفته، تخلفناپذیر است. برهان و دلیل این مطلب را در گذشته آوردیم.
امر سوم:اعتقاد به اینکه آن رهبر پیروز، حضرت محمد بن الحسن العسکری (ع) است که اعتقاد به او از ضروریات مذهبامامیه است، و اخبار و روایات فراوانی در مجموعههای خبری و روائی شیعه در این باره نقل شده است، وعده زیادی از متفکران و اندیشمندان بزرگ اهل سنت، همچون ابن عربی در فتوحات مکیه و قندوزی در ینابیع الموده، و حموینی در فرائد السمطین، و گنجی در کتاب بیان، با آنها هم عقیده میباشند. کسانی که به این امور سهگانه معتقدند، گرچه مختصر اختلافی در بعضی از جزئیات با یکدیگر دارند، لکن ما در بخش برنامهریزی الهی متذکر این نکته شدیم که دو امر اول به امر سوم برمیگردند، و نتیجه و حاصل آن دو نیز همان امر سوم خواهد شد. بنابراین می‌شود بدون هیچگونه اختلاف و تضادی به هر سه امرمعتقد شد و آنها را باور داشت.
عنصر دوم: جنبه روحی و نفسانی انتظار: این مطلب از دو امر اصلی و اساسی تشکیل می‌شود:
امر اول: استعداد و آمادگی کامل برای تحقیق یافتن و پیاده شدن عدالت کامل، به طوری که اگر هم جزء دعوت کنندگان و ایثارگران در راه آن حضرت نیست، ولی حد اقل فردی شایسته برای پذیرش دعوت آن حضرت باشد.
امر دوم: آغاز و شروع تحقق عدالت کامل جهانی و دمیدن سپیده فجرظهور را در هر لحظه و ساعتی منتظر باشد؛ زیرا گفتیم که ظهور حضرت به دست خدا و تحت اراده الهی است، و هیچ کس نمیتواند برای آن وقت و ساعتی تعیین کند، و هر لحظه احتمال آن هست که خداوندارادهظهور آن حضرت را بفرماید، به علاوه روایاتی در این باره آمده است که ظهور آن حضرت ناگهانی و بدون مقدمه خواهد بود. (در آینده بخشی از آن روایات را نقل خواهیم کرد.) این احساس و آگاهی، ممکن است بر طبق هر یک از امور سهگانهای که در عنصر اول ذکر کردیم ایجاد شود، چنانکه در صورت اجتماع هر سه امر در یک شخص نیز ممکن است این آگاهی به وجود آید و تحقق پذیرد. این احساس و آگاهی، برای روان و جان او موجب پاکی و خوشی است؛ زیرا در این صورت خود را در مقابل خویشتن خود و جامعه و امت خود مسئول می‌بیند و به زودی در روز رستاخیز جهانی حضرت، از لابلای مشکلات و سختی‌ها و ستم‌ها و بیدادها بیرون آمده و جلوهگری می‌کند. وقتی احساس و آگاهی به این دو امر در روان کسی به حد کمال برسد، و به عبارت دیگر عنصر دوم در او تحقق یابد، به آسانی و سادگی میتواند وارد مرحله سوم شود و عنصر سوم را تحقق بخشد.
عنصر سوم: جنبه رفتاری و عملی انتظار: اگر کسی بخواهد نمونه یک منتظر راستین باشد، باید پیوسته خود را پایبند احکام الهی نموده و دستوراتخداوند را بر دیگر علاقههای فردی و کارها و گفتارهای شخصی ترجیح دهد، و پیروی راستین برای حق و هدایت الهی باشد. در این صورت دستاورد او ارادهای قوی و نیرومند و اخلاصی راستین خواهد شد که او را آماده تشرف به حضور حضرت و پذیرش پارهای از مسئولیت‌های روز موعود می‌نماید.
این رفتار برای هر کسی که ایمان به آن روز شکوهمند دارد، لازم و ضروری است، به هر اندازه که ایمان و اعتقاد داشته باشد، و اگر به تمام آن خصوصیات معتقد باشد، چنین رفتاری لازمتر است؛ به ویژه برای آن گروه از مسلمانانی که با دلیل و برهان برایشان ثابت شده است که حضرت مهدی نقشه عدالت جهانی و کامل خود را بر اساس دستوراتدیانت مقدسه اسلام پایهریزی خواهد کرد.
و اما آن مسلمان شیعهای که می‌داند امام و پیشوایش همزمان با اوست، و اعمال و رفتارش در معرض دید حضرت است و هر لحظه ممکن است به او بنگرد و کارهای زشت او باعث ناراحتی و تأسف حضرت می‌شود، او علاوه بر آنکه خود را آماده روز ظهور می‌کند، خود را در محضر آن حضرت دیده و در حضور او مسئولیت دارد و در تمام دوران زندگی مواظب است یک لحظه هم از فرمان آن حضرت سرپیچی نکند. این احساس خود موجب می‌شود که انسان زودتر به آن حد و درجه مطلوب برسد، که پیروزی در امتحان و آزمایش الهی و آمادگی برای روز موعود است[۲].
پاسخ‌های دیگر
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:
«درباره خصوصیات شخص منتظر، بدیهی است ویژگی‌های بی‌شماری در روایاتذکر شده است که برخی از آنها در مباحث قبل مورد یادآوری قرار گرفت؛ لیکن در این مجال شایسته است به چند ویژگی مهم که در ضمن روایت بلندی در کلام گهر بارامام رضا (ع) مورد اشاره قرار گرفته است، عنایت فرمایید. این ویژگی‌ها عبارتند از:
بنابراین تقوی و پرهیزگاری کلید رستگاری و عاقبت بخیری منتظران است و از این روست که امام کاظم (ع) فرموده‌اند: لَیسَ مِنْ شِیعَتِنَا مَنْ خَلَا ثُم لَمْ یرُعْ قَلْبُهُ[۵]
ویژگی دوم: راستگویی و شایستگی؛ از مهم ترین و بارزترین ویژگی‌های مورد انتظار برای شیعیان و مؤمنان، دو صفت والای راستگویی و شایستگی است؛ چنانچه حضرت امام رضا (ع) می‌فرمایند: وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ... الصدْقَ وَ الصلَاحَ[۶]
آری، این دو خصلت برای انسانمنتظر، آن چنان اهمیت دارد که اساس نظم و انسجام و آرامش جامعه مطلوب اسلامی را می‌توان با تقویت و ترویج آن دو، در میان فرد فرد منتظران پی ریزی نمود و مشکلات را با آن حل کرد و سعادتجوامع را در پرتو انتظار حقیقی تضمین نمود.
ویژگی سوم: تلاش و امانتداری نسبت به نیکان و بدان؛ یکی دیگر از ویژگی‌های منتظران از منظر حضرت امام رضا (ع) تلاش و امانت داری نسبت به افراد نیک و بد می‌باشد. چنانچه می‌فرمایند: وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ... الِاجْتِهَادَ وَ أَدَاءَ الْأَمَانَةِ إِلَی الْبَر وَ الْفَاجِرِ[۷]
مطابق این روایت، منتظر حقیقی آنچنان در راستای انجام وظائف عبادی خود تلاش و کوشش می‌کند و نسبت به اداء امانت محافظت دارد که حتی در برابر افراد فاجر و فاسق نیز از این خصلت نیکو دست نمی‌شوید. به عبارت دیگر، امانتداری آنچنان در جان و دلمنتظررسوخ کرده که هیچ‌گاه موجبی برای خیانت در امانت نمی‌بیند و همواره خود را ملتزم به آن می‌داند و بدیهی است که یکی از این امانات، حفظ حالت روحی انتظار در تمام شئون زندگی است. از این رو امام صادق (ع) با بیانی شیوا بر لزوم استمرار این ویژگی در منتظران تاکید فرموده و می‌فرمایند: إِن اللهَ عَز وَ جَل لَمْ یبْعَثْ نَبِیاً إِلا بِصِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ إِلَی الْبَر وَ الْفَاجِرِ[۸]
ویژگی چهارم: سجود طولانی و شب زنده داری؛ عبادت و راز و نیاز با یگانه معبود جهان هستی، آن هم در دل تاریک شب، برای اهل دل لذتی فوق العاده و غیر قابل وصف دارد و منتظران از چنین ویژگی برخوردارند؛ چنانچه حضرت امام رضا (ع) در توصیف ویژگی منتظران می‌فرمایند: وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ ... طُولَ السجُودِ وَ الْقِیامَ بِاللیلِ[۹]
آری آنان که توفیق شب زنده داری نصیبشان می‌شود و در دل شب با سجده‌های طولانی، قطرات محبتپروردگار را بر مشام جانشان می‌رسانند، دیگر تمام دنیا و آنچه در آن است، در نظرشان کوچک و حقیر جلوه می‌کند و رمز موفقیت همه انبیاء و اولیاء و صالحان و علماء، مناجات در دل شب بوده است؛ و اساساً بیشتر عنایات ربانی، بر انبیاء عظام در سحرگاهان روی داده است.
ویژگی پنجم: پرهیز از حرام‌ها؛ کسی که منتظر واقعی است، باید از آنچه که امام زمانش کراهت و دوری دارد، اجتناب ورزد و هر عملی را که در تقرب او موثر است، به خاطر رضای محبوب و ارتباط روحی با او انجام دهد؛ از این رو، امام رضا (ع) در معرفی منتظران می‌فرمایند: وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ ... اجْتِنَابَ الْمَحَارِمِ[۱۰]
و بر اساس همین رویکرد است که حضرت مهدی (ع) در توقیع مبارک خویش چنین می‌فرمایند: فَما یَحْبِسُنا عَنْهُمْ إِلا ما یَتصِلُ بِنا مِما نَکرَهُهُ وَلا نُؤْثِرُهُ مِنْهُ[۱۱]
ویژگی ششم: انتظار فرج با صبر؛ یکی از ویژگی‌های انسانمنتظر، صبر بر ظهور است؛ چنانچه حضرت امام رضا (ع) به این حقیقت والا اشاره کرده و می‌فرمایند: وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ ... انْتِظَارَ الْفَرَجِ بِالصبْرِ[۱۲]
و یا هم ایشان در روایت دیگری، اهمیت این موضوع را متذکر شده و می‌فرمایند: ما أَحْسَنَ الصَبْر وَ اِنْتِظارُ الْفَرَج، مَا سَمِعْتُمْ قَولُ اللهِ تَعالی وَ ارْتَقَبُوا اِنی مَعَکُم رَقیِب، فَانْتَظِرُوا اِنی مَعَکُمْ مِنَ المُنْتَظِرینِ فَعَلَیْکُمْ بِالصبْر، فَاِنما یَجِیءُ الْفَرَجُ عَلَیَ الْیَأس...[۱۳]
آری یکی از ارکان بسیار مهم ایمان در مکتب اهل بیت (ع) صبر است که رابطه معنا داری با انتظار دارد؛ یعنی مطابق این رویکرد، انسانمنتظر همواره باید نسبت به انجام وظائف دینی و الهی خویش و نیز نسبت به امرظهور، صبور باشد و نباید هیچ‌گاه از رحمت الهی در ظهور آخرین حجت الهی (ع) مایوس باشد و به خاطر وجود ظلم‌های بی‌شمار در دنیا، العیاذ بالله با خود نگوید که تمام زحمات انبیاء عظام (ع) بی‌ثمر بوده و به نتیجه نرسیده یا نحواهد رسید. و از این روست که امامصادق (ع) به ثواب بالا و اجر فراوان انتظار و صبر در راه ظهوردولت کریمه مهدوی اشاره کرده و می‌فرمایند: أَ لَا تَعْلَمُ أَن مَنِ انْتَظَرَ أَمْرَنَا وَ صَبَرَ عَلَی مَا یرَی مِنَ الْأَذَی وَ الْخَوْفِ هُوَ غَداً فِی زُمْرَتِنَا[۱۴]
ویژگی هفتم: معاشرت نیکو با بندگانخدا؛ یکی دیگر از ویژگی‌های انسانمنتظر، معاشرت نیکو با بندگان خداست؛ چنانچه حضرت امام رضا (ع) می‌فرمایند: وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ ... حُسْنَ الصحْبَةِ وَ حُسْنَ الْجِوَارِ وَ بَذْلَ الْمَعْرُوفِ[۱۵]
پس طبق این روایت، منتظر واقعی فردی است که در معاشرت با مردم، حسن خلق داشته و رفتاری نیکو دارد. البته ممکن است این سؤال مطرح شود که اساساً بحث حسن الصحبة چه ربطی به انتظار دارد؟ پاسخ این است که در اثر ارتباطات نیکوست که انسان میتواند مشکلات خود و دیگران را حل کرده و هدایت‌ها را ایجاد نماید و در ایجاد مکرمت‌های اخلاقی و از بین بردن رذایل اخلاقی مؤثر باشد.
ویژگی هشتم: آزار نرساندن به بندگانخدا؛ آزار رسانی به خود و سایر بندگان الهی، یکی از رذایل اخلاقی و عامل مهم برهم زدن تعادل در زندگی فردی و اجتماعی آحاد بشر است و از این رو حضرت امام رضا (ع) در وصفمنتظران می‌فرمایند: وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ ... کف الْأَذَی[۱۶]
بنابراین کسانی که می‌گویند برای ظهورحضرت حجت (ع) باید فسق و فجور و ظلم و ستم در روی زمین زیاد شود، قطعاً نمی‌توانند این فراز از روایتامام هشتم (ع) را توجیه کنند؛ زیرا طبق این فراز، منتظر واقعی آن کسی است که هیچ‌گاه از خویش نسبت به فرزند، خانواده، خاندان، دوستان و نیز نسبت به همکیشان، همشهریان، هم دینان، هم نوعان و حتی نسبت به کافران و دیگران، هیچ گونه اذیت و ظلمی روا ندهد و ندارد و از این روست که امام علی (ع) فرموده‌اند: مِنْ أَمَارَاتِ الْخَیرِ الْکف عَنِ الْأَذَی[۱۷]
ویژگی نهم: گشاده رویی؛ یکی از حقوقی که مومنین بر یکدیگر دارند و می‌توان آن را به عنوان یکی از ویژگی‌های منتظرانشناخت، گشاده رویی و حسن برخورد از عمق وجود و صدقخلوص است. آن چنانکه مومن به عنوان یک عبادت و امر الهی به آن می‌نگرد و در واقع یکی از مهم ترین عوامل ارزش دهنده به اعمال و گفتارمنتظران است. از این رو امام رضا (ع) فرموده‌اند: وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ ... بَسْطَ الْوَجْهِ[۱۸]
آری، اگر خوشرویی از روی عوامل مادی همچون تکریم ثروتمندان و تعظیم قدرتمندان نباشد، بلکه از روی صلح و صفا و صمیمیت و صداقت و امتثال امر الهی برخیزد، نه تنها میتواند محبت مومنین را نسبت به امام عصر (ع) استحکام و تداوم بخشد، بلکه میتواند دل‌های مسلمانان را نیز به امام زمان (ع) جذب و جلب نموده و حتی از این بالاتر میتواند سبب آشنایی و دوستی عموم مردم با اهل بیت (ع) گردد و این، یکی از اهداف مقدس انتظار پویا و مد نظر روایات است.
ویژگی دهم: نصیحت و رحمت نسبت به مومنان؛ مسلمان آینه برادر خویش است، هرگاه خطایی از برادر خود دید او را مورد حمله قرار نمی‌دهد بلکه او را راهنمایی و نصیحت می‌نماید و با او با مدارا و رحمت برخورد می‌کند. چنانچه امام رضا (ع) فرمودند: وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ ... النصِیحَةَ وَ الرحْمَةَ لِلْمُؤْمِنِینَ[۱۹]
و از این روست که امام جواد (ع) در وصف مومنان می‌فرمایند: اَلمُؤمِنُ یحتاجُ إلی ثَلاثِ خِصالٍ: تَوفیقٍ مِنَ الله وَواعِظٍ مِن نَفسِهِ وَقَبُولٍ مِمن ینصَحُهُ[۲۰]مؤمن نیازمند سه خصلت است: توفیقی از جانب پروردگار، پند دهنده‌ای از درون خویش و پذیرش از نصیحت کنندگان»[۲۱].
احکام و برنامه‌های اجتماعی اسلام را استخراج کنند و در بین خودشان به طور کامل اجرا سازند. به واسطه اجرای برنامه‌های اقتصادی اسلام، مشکلات اقتصادی خود را حل کنند و با فقر و بیکاری و تمرکز ثروتهای غیر مشروعمبارزه نمایند و با به کار بستن قوانین نورانی اسلام، جلوی ظلم و بیدادگری را حتی‌المقدور بگیرند. به طور خلاصه، احکام و برنامه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، حقوقی و عبادی اسلام را به طور کامل در بین خودشان اجرا نمایند و نتایج درخشان آن را عملاً در پیش جهانیان مجسم سازند. در تحصیل دانش و صنایع جدیت نماید و غفلت و سستی و عقب‌افتادگی سابق‌شان را جبران کنند. نه تنها خودشان را به کاروان تمدن بشری برسانند، بلکه از هر جهت بر جهانیان تقدم جویند.عملاً به جهانیان بفهمانند که احکام و قوانین نورانی اسلام میتواند مشکلاتشان را حل کند و سعادت دو جهانی آنان را تضمین نماید. بابکار بستن قوانین و برنامه‌های نورانی اسلام یک دولت نیرومند و مقتدر سلامی به وجود آورند و به عنوان ملت متمدن و نیرومند و مستقل اسلامی در صحنه گیتی ظاهر شوند. نیروی شرق و غرب را مهار کنند و مقامرهبری جهانیان را اشغال نمایند. در تقویت نیروی رفاهی و تحکیم قوای نظامی و تهیه سلاحهای جنگی تا سر حد قدرت بکوشند.
طرح‌ها و برنامه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی اسلام را استخراج کنند و به سمع جهانیان برسانند و ارزش و مزایای برنامه‌های خدایی را برای بشر اثبات کنند. افکار جهانیان را برای پذیرفتن قوانین خدایی آماده سازند و اسباب و مقدمات حکومت جهانی اسلام و مبارزه با ظلم و بیدادگری را مهیا نمایند. اما افرادی که حل مشکلاتشان را از قوانین موضوعه بشری انتظار دارند و قوانین اجتماعی و سیاسی اسلام را به طور کلی نادیده گرفته‌اند، احکام اسلام را در مساجد و معابد محصور کرده و در بازار و اجتماعشان اثری از اسلام دیده نمی‌شود. انواع فساد و بیدادگری را مشاهده می‌کنند و به جز گفتن "خدافرجامام زمان را نزدیک کند" عکس‌العملی نشان نمی‌دهند. در علوم و صنایع، کاسه لیس دیگرانند. اختلافات داخلی و پراکندگی در بینشان حکفرماست، با اجانب می‌سازد، ولی با خودشان نمی‌سازند.
«اگر امام مهدی (ع) و اهداف قیام و انقلاب او به‌درستی شناخته شود، ویژگی‌های منتظران واقعی هم معلوم خواهد شد. امام مهدی (ع) سفیر الهی برای نجاتجامعه بشری از ظلم و بی‌عدالتی و تباهی است. ارمغان ظهورش، عدالتگستری در همه شئون زندگی فردی و اجتماعی، ایجاد حیات عقلانی و خردمندانه، هدایتانسان به مسیر فطرتپاک خدایی و رها شدن از زنجیرهای بندگی غیرخداست. حال، منتظر واقعی نیز باید در جهت تحقق اهداف و آرمان‌های او حرکت کند و آنچه را بر خلاف خواسته حضرت است و ظهورش را به تأخیر می‌اندازد، ترک و با آنها مقابله کند. منتظر چنین روی‌دادی، باید در مجموعه‌هایی قرار گیرد که به تحقق دولت مهدوی کمک کند و از تشکیلات ستمگران و تبه‌کاران دوری بجوید؛ چرا که کمک به آنها و هم‌سویی با چنین جریان‌هایی، با اهداف امام عصر (ع) سازگاری ندارد. بر این اساس، برخی از ویژگی‌های منتظر واقعی به اختصار چنین است:
یاد امام عصر (ع): منتظر واقعی در پرتو یاد زلال او، دل و جان را از بدی‌ها پاک می‌کند و به عنصری ارزشی و آماده ظهور خوبی‌ها تبدیل می‌شود؛
خودسازی: منتظر واقعی برای قرار گرفتن در زمره یاران مهدی (ع) خود را از گناهان و آلودگی‌ها پاک نگه می‌دارد و به فضیلت‌ها و ارزش‌ها می‌آراید؛ چون یاور مهدی (ع) باید به آن حضرت شباهت داشته باشد؛
اثرگذاری بر محیط: منتظر واقعی، مانند چراغی درخشنده به محیط اطراف خود نور می‌دهد و در همه‌جا و در برابر همه بدی‌ها واکنش مناسب نشان می‌دهد. او هم‌چنانکه در ترویج خوبی‌ها و انتشار ارزش‌ها می‌کوشد، در کسادی بازار بدی‌ها و ضد ارزش‌ها هم تلاش می‌کند امر به معروف و نهی از منکر می‌کند»[۲۴].
↑«و چه نیکوست صبر و انتظار فرج، مگر نشنیده‌اید گفتارخدا را که فرموده است: منتظر باشید که من نیز همراه شما منتظرم پس صبر و شکیبایی را پیشه خود سازید که فرج بعد از یأس و نا امیدی خواهد آمد...» بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۱۱۰.
↑«آیا ندانسته‌ای که هر که چشم براه دولت ما باشد و بر آزار و ترسی که می‌بیند شکیبائی ورزد فردای قیامت در زمره ما محشور گردد.»کافی، کلینی، ج۸، ص۳۶.
↑«[از ویژگی‌های پیرواناهل بیت] معاشرت خوب و رفتار مناسب با دیگران [و بندگانخدا] و بخشش نیکی است.» بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۱۰، ص۳۶۰.
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:
