غدیر خم
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل غدیر خم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
غدیر خم: نام محلّی که پیامبر اسلام(ص) در بازگشت از حجة‌الوداع در سال دهم هجری، در روز ۱۸ ذی حجّه، امیر المؤمنین(ع) را به خلافت و امامت نصب کرد.[۱].
مکان و تاریخ غدیر خم
- غدیر خم نام محلّی است که پیامبر اسلام(ص) در بازگشت از حجة‌الوداع در سال دهم هجری در روز ۱۸ ذی حجّه، علی(ع) را به خلافت و امامت نصب کرد[۲]. غدیر خم هم به عنوان یک منطقۀ جغرافیایی و هم به عنوان یک روز مهمّ و تاریخی در اسلام و در فرهنگ شیعه قابل ذکر است. از نظر جغرافیایی، منطقۀ غدیر خم در ۲۰۰ کیلومتری مکّه، نزدیکی شهر "رابغ" و کنار روستای جحفه، میقات حجّاج قرار گرفته است و امروز هم به نام "غدیر" شناخته می‌شود[۳] و از نظر تاریخی و اعتقادی هم یکی از برجسته ترین اعیاد اسلامی و شاخص‌های فکری تشیّع است. نزول آیۀ تبلیغ ولایت علی(ع) و خطبۀ پیامبر در آن روز که به خطبۀ غدیریّه معروف است، سرفصلی نو در تاریخ اسلام شد و براساس پیمان با مولایی که در آن روز و آن مکان به عنوان جانشین رسول خدا(ص) تعیین گشت، شکل گرفت و ولایت علی(ع) به صورت روشن و بی‌تردید، اعلام شد[۴].
موقعیت جغرافیایی سرزمین غدیر
- امروزه راه رسیدن به وادی "غدیر" از دو طریق است:
- راه جحفه: از کنار فرودگاه رابغ تا اوّل روستای جحفه، سپس ۴۵ کیلومتر به سمت شمال در ریگزار تا قصر علیا، سپس ۲کیلومتر در سمت راست جاده با عبور از تپه‌های شنی، سپس بیابانی کوتاه به سمت راست جادۀ وادی "غدیر" که فاصله‌اش تا میقات جحفه از سمت طلوع آفتاب ۸ کیلومتر است.
- راه رابغ: از تقاطع جادۀ مکّه ـ رابغ به سمت مکّه در طرف چپ جاده ۱۰ کیلومتر سپس به سمت راست، جادۀ فرعی به طرف "غدیر" که فاصلۀ آن از جنوب شرقی تا رابغ ۲۶ کیلومتر است[۵]. به نوشتۀ یکی دیگر از محقّقان: در آن منطقه، ارتفاعات کوهستانی وجود دارد و راهی را که به یک دشت گسترده منتهی می‌شود مشخّص ساخته است، جایی که راه‌ها از آنجا جدا می‌شود، از آنجا می‌توان به سمت "غربه" روی آورد که به سبب پخش شدن توده‌های شن، راه یافتن به آن منطقه دشوار است ولی منطقۀ "غدیر" نزدیکی‌‌های حرّه است، سرزمینی پر از سنگ‌های سیاه و غیرقابل کشت. در انتهای حرّه، دشت گسترده‌ای باز می‌شود که چشمه‌های "غدیر" آنجاست. در همین سرزمین بود که پیامبر خدا(ص) توقّف کرد تا آخرین پیام‌های آسمانی را به کاروان‌های حجّاج و امت اسلامی برساند[۶].
حادثۀ غدیر خم
- از روشن‌ترین احادیث پیامبر اسلام(ص) دربارۀ امامت و خلافت، حدیث غدیر خم است. حضرت پس از حج اکبر همراه شماری بسیار از حجاج رهسپار مدینه شد، میانِ راه در جایی به نام «غدیر خم» ایستاد و فرمان داد حاجیان نیز از حرکت باز ایستند. آنگاه فرشتۀ وحی فرود آمد و آیۀ تبلیغ: ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ﴾[۷] را نازل کرد. لحن آیه نشان می‌دهد پیامبر(ص) موظف است بی درنگ پیام الهی را به مردم ابلاغ کند؛ پیامی که احساس می‌کرد ممکن است با مخالفت شماری از مردم روبه‌رو شود.
- خداوند در آن آیه فرموده است که اگر پیام آیه را ابلاغ نکند، گویی رسالت خویش را ادا نکرده است. همچنین فرموده، پیامبر خویش را از گزند مردم حفظ خواهد کرد[۸]. در آن روز پیامبر(ص) بعد ازنماز ظهر بر فراز منبری از کجاوۀ شتران رفت و با صدای بلند خطبه‌ای را آغاز کرد. نخست از مردم پرسید: «آیا من بر سرپرستی شما از خود شما سزاوارتر نیستم؟» مردم گفتند: «آری یا رسول‌الله!» این پرسش پیامبر(ص) اشاره ای هست به آنچه در قرآن آمده و خداوند می‌فرماید: ﴿النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ﴾[۹]. آنگاه فرمود: «مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِیٌ مَوْلَاه» یعنی: «هر کس من مولای اویم پس علی مولای او است». پسپس ایشان به فرمان الهی برای علی(ع) همان مقام ولایت را برگزید که خدا برای خود آن حضرت برگزیده بود. پس از خطابه پیامبر(ص) آیۀ «اکمال دین و اتمام نعمت» نازل شد که خداوند در آن می‌فرماید: «امروز دین شما را برایتان کامل کردم و نعمت خویش را بر شما تمام گردانیدم و اسلام را برای شما به عنوان دین برگزیدم»[۱۰]. این رویداد، بی هیچ گونه شک و تردید و ابهامی در کتب روایی و تاریخی مسلمانان آمده است و بیش از صد صحابی(ص) آن را روایت کرده‌اند. همچنین از قرن دوم تا قرن چهاردهم هجری، بیش از سیصد و شصت عالِم مسلمان به گونه‌ای این رویداد را گزارش کرده‌اند[۱۱].
- شیعیان معتقدند براساس پیام الهی و ابلاغ رسالی، علی(ع) به ولایت و سرپرستی مسلمانان منصوب شده است؛ زیرا تنها برای انجام این وظیفۀ مهم بود که پیامبر اسلام(ص) در روزهای پایانی عمر شریف خویش، صد و بیست هزار حاجی را در آن گرمای سوزان گرد هم آورد و تبلیغ آن نشان کمال و تمام دین بود[۱۲]. پس از ابلاغ پیام الهی، بزرگان صحابه و از جمله خلیفۀ اول و دوم اهل سنت، پیش علی(ع) آمدند و امامت مؤمنان را به او مبارک باد گفتند[۱۳]. علی(ع) و دیگر امامان(ع) نیز در مواضع متعددی به حدیث غدیر استناد کرده و آن را سندی زنده بر ولایت خویش دانسته‌اند[۱۴].
- پیامبر(ص) با زمینه‌سازی‌هایی هوشیارانه، پیام الهی را به گوش مسلمانان رساند و به آنها فرمود که آنچه را گفتم، حاضران به غایبان برسانند.
- شاعران و ادیبان نیز از همان آغاز، ماجرا را به نظم و نثر کشیدند و ادبیاتی شکوهمند در این موضوع پدید آوردند[۱۵].
اسامی غدیر خم
- روز تاریخی غدیر به نام‌های دیگری نیز شناخته می‌شود از جمله: یوم الغدیر؛ یوم البلاغ؛ یوم التّمام؛ یوم التّتویج و... [۱۶].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۳۴.
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۳۴.
- ↑ «عاتق بن غیث بلادی، «علی طریق الهجره»، «معجم معالم الحجاز»؛ شیخ عبد الهادی فضلی، مقالۀ تراثنا، ش ۲۱.
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۳۴.
- ↑ چهارده قرن با غدیر، ص ۲۱۹.
- ↑ کمال السیّد، «الطریق الی غدیر خم».
- ↑ «ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۶۷.
- ↑ امینی، الغدیر، ج ۱، ص۱۴ـ ۱۵؛ المراجعات، نامۀ ۵۷؛ اضواء علی عقائد الشیعة الامامیة و تاریخهم، ص ۱۳۳.
- ↑ «پیامبر بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر است» سوره احزاب، آیه ۶.
- ↑ ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا﴾«امروز دين شما را به كمال رسانيدم و نعمت خود بر شما تمام كردم و اسلام را دين شما برگزيدم» سوره مائده، آیه ۳.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۳۵۰ـ۳۵۱.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۳۵۱.
- ↑ المراجعات، نامۀ ۵۶؛ امینی، الغدیر، ج۱، ص ۲۸۳ ـ ۲۷۰.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۳۵۱.
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۳۴؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۵۱ـ۳۵۲.
- ↑ ماهنامۀ کوثر، ش ۲، ص ۲۹.