بحث:انتظار راستین به چه معناست؟ (پرسش)

نویسنده: آقای ظرافتی

پاسخ تفصیلی

اهمیت انتظار راستین

انتظار راستین آمیخته با آمادگی‌هایی است که دارای درجاتی است. برخی از منتظرین آمادگی ناقصی دارند و گروهی نیز آمادگی کامل دارند. کدام یک از این منتظرین مشمول أحبُّ الاعمال هستند؟ بدون شک کسانی که آمادگی کامل دارند به این مقام رفیع و بلند نائل می‌شوند؛ نه هر کسی که مدّعی انتظار باشد. مگر می‌شود ما منتظر میهمانی بس عزیز و عالیقدر باشیم و عمری را در انتظار مَقدم او به سر بریم، ولی حتّی ابتدایی‌ترین اسباب و وسایل پذیرایی را فراهم نکرده باشیم؟ اگر چنین شخصی مدّعی انتظار باشد، در حالی که هیچ آمادگی ندارد، مردم در عقل او شک می‌کنند^[۱].
معنای انتظار راستین ظهور مصلح حقیقی و نجات‌بخش الهی، حضرت مهدی (ع) این نیست که مسلمانان در وظایف دینی خود دست روی دست گذاشته و در آنچه بر آنان واجب است فروگذاری کنند و به این امید که قائم آل محمد (ع) بیاید و کارها را درست کند از آنها دست بردارند. هر مسلمان موظف است خود را به انجام دستورهای اسلام مکلف بداند. این اشتباه است که کسی خیال کند همۀ کارها با اعجاز و دعا انجام می‌‌شود؛ بلکه از اسباب ظاهری و آدم‌های لایق و شایسته نیز کمک گرفته می‌‌شود و منتظر واقعی برای چنان برنامۀ مهمّی هرگز نمی‌تواند نقش تماشاچی را داشته باشد^[۲].
در انتظار راستین‌، سخن از مبارزه و جهاد است نه سکون و صرفاً دست به دعا بلند کردن^[۳] و لذا انتظار سازنده و راستین در روایات به عنوان با فضیلت ترین عبادت یاد شده است^[۴]‌؛ زیرا انقلاب مهدی (ع)، آخرین حلقۀ مبارزه حق علیه باطل است و این مبارزه به پیروزی اهل حق خاتمه پیدا می‌کند‌. سهم انسان در این سعادت و پیروزی، مشروط به این است که انسان پیش از ظهور، از اهل حق باشد و انتظار پیروزی حکومت حق را داشته باشد و بخواهد به واقع منتظر وجود مبارک آن حضرت باشد و خویشتن را مهیا سازد، اگرچه با آماده کردن یک تیر باشد^[۵].
انسان تا مرد میدان جهاد و مبارزه نشود نمی‌تواند خویشتن را در زمرۀ منتظران راستین آن حضرت بداند و این همان معنای بلندی است که در ادعیۀ نورانی شب‌های ماه مبارک رمضان به آن اشاره گردیده است: «وَ قَتْلًا فِی سَبِیلِکَ مَعَ وَلِیِّک فَوَفِّقْ لَنَا»^[۶]. آنکه خویش را خواهان ظهور حضرت ولی عصر (ع) می‌‌داند و امید اصلاح امور را از آن حضرت دارد اما خود اهل جهاد نیست سخن به گزاف گفته و در حقیقت نه منتظر، که منزوی از ایشان است زیرا در انتظار گشایش رایگان دشواری‌ها به دست امام عصر (ع) است و می‌‌خواهد در این مسیر دچار هیچ رنجی و متحمل هیچ هزینه ای نگردد در حالی که انتظار حقیقی ظهور آن حضرت به معنی آماده‌سازی عِده و عُده در تمامی زمینه‌ها از جمله مسائل نظامی و جهاد در راه خداست^[۷].
انتظار شایسته و سازنده آن است که انسان نسبت به وضعیت ظلم و ستم موجود ناراضی و معترض باشد و برای وضعیت مناسب و تحقق عدالت راستین گام بردارد تا شر و فساد از بیخ و بن برکنده شده و صلاح و تقوای الهی صلح و عدالت و آزادی و صداقت بر سراسر گیتی ‌گسترده شود و میان انسان‌ها در امر ثروت مساوات کامل برقرار ‌شود^[۸].
در مفهوم راستین انتظار سه نکتۀ مهم وجود دارد:

فرج و گشایش همچون نقطه روشنی است که انسان با انتظار به آن سو حرکت می‌‌کند، پس حرکت باید به سوی نقطۀ معینی باشد؛ یعنی به آن سویی که از طرف خدا ترسیم شده است. پس انتظار فرج، روشنی بخش دل‌ها با نور امید است؛ امید به رفع ظلم و تلاش در جهت ریشه کن نمودن آن، نه سکون و سکوت در برابر ستمگری‌های موجود در جامعه. در حقیقت انتظار فرج، درمان کنندۀ مشکل یأس است و شیعیان همیشه مخالف ستم بوده و ذکر همیشگی‌شان در هنگام مقاومت‌ها "یا حجت بن الحسن و یا مهدی" است علتی که وادار کنندۀ همیشگی شیعه برای ستیز با دشمنان است، انتظار فرج است و اگر شیعه انتظار فرج را به طور کامل درک کند هیچ گاه، مظلومی باقی نمی‌ماند؛ زیرا شیعیان در این صورت، ظلم را نپذیرفته و خداوند آنها را پیروز می‌‌گرداند^[۹].
توجه به سوی مرکز فرماندهی و ولایت الهی یعنی امام مهدی (ع) که این امر در رهبری معنوی؛ یعنی مرجعیت بازتاب یافته و اینکه رهبر مذهبی مسلمانان به ویژه شیعیان باید از بین پارساترین و نزدیکترین افراد به ارزش‌های الهی انتخاب شود به این دلیل است که رو به سوی قله والاتری داشته‌اند که آن قله امام مهدی (ع) است و ما این قلۀ بلند و متکامل را "انتظار فرج" می‌‌نامیم. چون انتظار فرج به معنای واقعی و اصیل خود، ما را وادار به حرکت به سمت قله‌های روشن و اُفق‌های دور دست می‌‌کند^[۱۰].
مفهوم عمیق‌تر انتظار فرج این است که ما چون دوستدار امامیم باید آن طور که مورد پسند امام است زندگی کنیم و با یافتن الگویی مناسب ـ که جستجوی الگوی مطلوب از جمله اصیل‌ترین صفات بشر است ـ می‌‌توانیم نفس خود را به نمونۀ کوچکی از آن الگوی برتر، دگرگون ساخته و این الگوی مناسب که ارزش‌های والا در او تجسم یافته، امام مهدی (ع) است؛ از این رو در انتظار ظهور او بوده و سعی می‌‌کنیم با تهذیب نفس و سایر آمادگی‌ها، اعمال خود را مورد رضایت امام قرار دهیم و این معنای والا و حقیقی انتظار فرج است^[۱۱].

آمادگی‌های انتظار راستین

انتظار راستین آمادگی‌های ذیل را می‌‌خواهد:

خودسازی: یار آن حضرت بودن خودسازی می‌‌خواهد و باید نیروی علم، ایمان و ایثار را در خود زنده کند تا آن لیاقت حاصل شود. شخصی که انتظار امام زمان (ع) را می‌‌کشد، سعی می‌‌کند خود را به آن حضرت نزدیک کرده و اعمال و رفتارش را درست کند؛ حسادت، کینه، نفاق و کارهای خلاف را از خود دور کرده و خود را به فضایل اخلاقی آراسته کند چراکه منتظر واقعی برای چنان برنامۀ مهمّی هرگز نمی‌تواند نقش تماشاچی را داشته باشد؛ باید حتماً در صف منتظران واقعی قرار گیرد که این محتاج به داشتن اعمالی پاک و روحی پاک تر، برخورداری از شهامت و آگاهی کافی است. فرد ناپاک و آلوده چگونه می‌‌تواند منتظر تحوّل و انقلابی باشد که شعلۀ اوّلش دامان خودش را می‌‌گیرد. ظالم و ستمگر چگونه ممکن است در انتظار کسی بنشیند که طعمۀ شمشیرش خون ستمگران است و فاسد و نادرست چگونه می‌‌تواند در انتظار نظامی که افراد فاسد و نادرست در آن هیچ گونه نقشی ندارند، بلکه مطرود و منفور خواهند بود، روزشماری کند. این انتظار برای تصفیۀ روح و فکر و شستشوی جسم و جان از لوث آلودگی‌ها کافی است^[۱۲].
اصلاح دیگران: منتظران راستین در عین حال، وظیفه دارند علاوه بر اصلاح خویش، در اصلاح دیگران نیز بکوشند؛ زیرا برنامۀ عظیم و سنگین انقلاب جهانی که انتظارش را می‌‌کشند یک برنامه فردی نیست؛ بلکه برنامه ای است که تمام عناصر تحوّل باید در آن شرکت جوید؛ باید کار به صورت دست جمعی و همگانی باشد؛ کوشش‌ها و تلاش‌ها باید هماهنگ گردد و عمق و وسعت این هماهنگی باید به عظمت همان برنامۀ انقلاب جهانی باشد که انتظار آن را دارند. در یک میدان وسیع مبارزۀ دست‌جمعی هیچ فردی نمی‌تواند از حال دیگران غافل بماند؛ بلکه موظّف است هر نقطه ضعفی را در هرکجا ببیند اصلاح کند؛ زیرا بدون شرکت فعّالانه و هماهنگِ تمام مبارزین، پیاده کردن چنان برنامه ای امکان پذیر نیست. بنابراین منتظران واقعی علاوه بر اینکه به اصلاح خویش می‌‌کوشند، وظیفۀ خود می‌‌دانند دیگران را نیز اصلاح کنند و به قدر توانایی خود امر به معروف و نهی از منکر کنند، همچنان که پیامبر بزرگوار اسلام(ص) فرمود: «همه شما رهبر یکدیگر و در راه اصلاح هم مسئول هستید»^[۱۳].^[۱۴]
ایمان و عمل صالح: تحقّق انقلاب جهانی بدون یک ایمان مستحکم، که هر گونه ضعف و زبونی و ناتوانی را دور سازد و بدون اعمال صالحی که‌ راه را برای اصلاح جهان بگشاید، امکان‌پذیر نیست و آنها که در انتظار چنین برنامه‌ای هستند، هم باید سطح آگاهی و ایمان خود را بالا ببرند و هم در اصلاح خویش و اعمال خود بکوشند. تنها چنین کسانی هستند که می‌توانند نوید زندگی در حکومت او به خود دهند، نه آنها که با ظلم و ستم همکاری دارند! و نه آنها که از ایمان و عمل صالح بیگانه‌اند! نه افراد ترسو و زبونی که بر اثر ضعف ایمان از همه چیز حتّی از سایه خود می‌ترسند! و نه افراد سست و بی‌حال و بیکاره‌ای که دست روی دست گذارده و در برابر مفاسد محیط زندگی و جامعه شان سکوت اختیار کرده و کمترین تلاشی در راه مبارزه با فساد ندارند. آری انتظار راستین این است^[۱۵].
عرصه فرهنگ: عرصۀ فرهنگ از اساسی ترین عرصه‌هایی است که در زمینه سازی طلوع شمس مهدوی(ع) موثر است از این رو دریافت فهم صحیح انتظار در این عرصه سهم اساسی در تصحیح فرهنگ انتظار دارد. انسان منتظر در این عرصه می‌‌باید خویش را در محدودۀ اوامر الهی بگذارد و از قلمرو دستورهای قرآن و عترت تجاوز نکند تا فیض الهی از باطنش ریشه بگیرد و در ظاهرش تجلی کند. امام باقر(ع) فرمودند: «رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً حَبَسَ نَفْسَهُ عَلَیْنَا رَحِمَ اَللَّهُ عَبْداً أَحْیَا أَمْرَنَا»^[۱۶]. این سخن نورانی نمود روشنی از جلوۀ انتظار حقیقی در عرصۀ فرهنگ را به نمایش می‌‌گذارد چراکه انسان منتظر در این عرصه می‌‌باید خویش را در محدودۀ اوامر الهی بگذارد و از قلمرو دستورهای قرآن و عترت تجاوز نکند. تلاش منتظران راستین حضرت بقیه الله (ع) در این عرصه می‌‌باید بر آن معطوف شود که معارف و مآثر قرآن و عترت (ع) را احیا و منتشر سازند. حقیقت انتظار در این عرصه آن است که منتظر معتقد و عارف به حضرت ولی الله اعظم (ع) براساس معرفتش امر آنان را احیا می‌‌کند و خویشتن را در محدودۀ اوامر ایشان منحصر می‌‌سازد تا فیض الهی از باطنش ریشه بگیرد و در ظاهرش تجلی کند^[۱۷].

نتیجه گیری

بنابراین، انتظار راستین در حقیقت نوعی آمادگی برای ملاقات است که آدمی را به حرکت و پایداری و مقاومت در مقابل حق‌ستیزان، اصلاح خود و جامعه، ایمان و عمل صالح و احیای معارف قرآن و عترت وا می‌‌دارد^[۱۸].

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، صد و ده سرمشق از سخنان حضرت علی، ج۱، ص۹۵ و گفتار معصومین(ع)، ج۱، ص۲۰۴.
↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، صد و ده سرمشق از سخنان حضرت علی، ج۱، ص۹۵ و گفتار معصومین(ع)، ج۱، ص۲۰۴؛ جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۶۵-۱۶۷؛ سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین، ص؟؟؟؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸.
↑ ر.ک: شاکری زواردهی، روح‌الله و علی خانی، بازپژوهی ارتباط انتظار فرج با اصل قرآنی حرمت یأس از روح‌الله، ص۲۶۶-۲۶۷.
↑ «أفْضَلُ العِبادَهِ انْتِظارُ الفَرَجِ»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵.
↑ "لَیُعِدَّنَّ أَحَدُکُمْ لِخُرُوجِ الْقَائِمِ وَ لَوْ سَهْماً"؛ الغیبه، نعمانی، ص۳۲۰؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۶۶.
↑ الغیبه نعمانی، ص۳۲۰؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۶۶
↑ ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۶۵-۱۶۷؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸.
↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص۳۹ ـ ۴۱؛ محمدی منفرد، بهروز، چلچراغ حکمت، ج۱۰، ص۳۸- ۳۹.
↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص۳۹ ـ ۴۱؛ محمدی منفرد، بهروز، چلچراغ حکمت، ج۱۰، ص۳۸- ۳۹.
↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص۳۹ ـ ۴۱.
↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص۳۹ ـ ۴۱.
↑ ر.ک: مکارم شیرازی، پیدایش مذاهب، ص۱۱۸ و تفسیر نمونه، ج ۷، ص۳۸۴.
↑ «کُلُّکُمْ رَاعٍ وَ کُلُّکُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ»؛ مسلم بن حجاج قشیری، صحیح مسلم، ج ۳، ص ۲۰؛ محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح بخاری، ج ۲، ص ۱۸؛ بحارالانوار، ج ۷۲، ص ۳۸.
↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی، ص۱۰۲؛ سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین، ص؟؟؟.
↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی، ص۱۰۰-۱۰۲، ۱۰۵، ۱۰۶.
↑ المحاسن، ج۱، ص۲۷۸؛ کمال الدین، ج۲، ص۶۴۴؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۲۶.
↑ ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۶۵-۱۶۷؛ سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین، ص؟؟؟.
↑ ر.ک: محمدی منفرد، بهروز، چلچراغ حکمت، ج۱۰، ص۳۸- ۳۹.

[1] ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، صد و ده سرمشق از سخنان حضرت علی، ج۱، ص۹۵ و گفتار معصومین(ع)، ج۱، ص۲۰۴.

[2] ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، صد و ده سرمشق از سخنان حضرت علی، ج۱، ص۹۵ و گفتار معصومین(ع)، ج۱، ص۲۰۴؛ جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۶۵-۱۶۷؛ سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین، ص؟؟؟؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸.

[3] ر.ک: شاکری زواردهی، روح‌الله و علی خانی، بازپژوهی ارتباط انتظار فرج با اصل قرآنی حرمت یأس از روح‌الله، ص۲۶۶-۲۶۷.

[4] «أفْضَلُ العِبادَهِ انْتِظارُ الفَرَجِ»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵.

[5] "لَیُعِدَّنَّ أَحَدُکُمْ لِخُرُوجِ الْقَائِمِ وَ لَوْ سَهْماً"؛ الغیبه، نعمانی، ص۳۲۰؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۶۶.

[6] الغیبه نعمانی، ص۳۲۰؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۶۶

[7] ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۶۵-۱۶۷؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸.

[8] ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص۳۹ ـ ۴۱؛ محمدی منفرد، بهروز، چلچراغ حکمت، ج۱۰، ص۳۸- ۳۹.

[9] ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص۳۹ ـ ۴۱؛ محمدی منفرد، بهروز، چلچراغ حکمت، ج۱۰، ص۳۸- ۳۹.

[10] ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص۳۹ ـ ۴۱.

[11] ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص۳۹ ـ ۴۱.

[12] ر.ک: مکارم شیرازی، پیدایش مذاهب، ص۱۱۸ و تفسیر نمونه، ج ۷، ص۳۸۴.

[13] «کُلُّکُمْ رَاعٍ وَ کُلُّکُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ»؛ مسلم بن حجاج قشیری، صحیح مسلم، ج ۳، ص ۲۰؛ محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح بخاری، ج ۲، ص ۱۸؛ بحارالانوار، ج ۷۲، ص ۳۸.

[14] ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی، ص۱۰۲؛ سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین، ص؟؟؟.

[15] ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی، ص۱۰۰-۱۰۲، ۱۰۵، ۱۰۶.

[16] المحاسن، ج۱، ص۲۷۸؛ کمال الدین، ج۲، ص۶۴۴؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۲۶.

[17] ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۶۵-۱۶۷؛ سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین، ص؟؟؟.

[18] ر.ک: محمدی منفرد، بهروز، چلچراغ حکمت، ج۱۰، ص۳۸- ۳۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]