آیا قیام امام مهدی با خشونت همراه است؟ (پرسش)

آیا قیام امام مهدی با خشونت همراه است؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / قیام امام مهدی / روش برخورد امام مهدی با دشمنان
مدخل اصلی	روش قیام امام مهدی

آیا قیام امام مهدی(ع) با خشونت همراه است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

مجید حیدری‌نیک

حجت الاسلام و المسلمین مجید حیدری‌نیک، در کتاب «نگاهی دوباره به انتظار» در این‌باره گفته است:

«یکی از شبهاتی که در مجالس و محافل و مجلات مختلف طرح شده، بحث خشونت است، به خصوص روایاتی نیز در مورد خشونت هنگام ظهور مطرح است. در روایتی از امام باقر (ع) نقل شده است: «لَيْسَ أَمْرُهُ إِلاَّ السَّيْفَ»؛ «سر و کار او، فقط با شمشیر است». در روایت دیگری نیز چنین آمده است: «...لاَ يُعْطِيهِمْ إِلاَّ السَّيْفَ، يَضَعُ السَّيْفَ عَلَى عَاتِقِهِ ثَمَانِيَةَ أَشْهُرٍ هَرَجاً حَتَّى يَقُولُوا: وَ اللَّهِ مَا هَذَا مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ، لَوْ كَانَ مِنْ وُلْدِهَا لَرَحِمَنَا»؛ او جز با شمشیر با آنان برخورد نمی‌کند. در زمان بحران و آشوب، به مدت هشت ماه، شمشیرش را روی دوش خود می‌گذارد تا این که مردم خواهند گفت: به خدا سوگند! او فرزند زهرا نیست. اگر فرزند زهرا بود، حتماً به ما رحم می‌کرد.

بنابراین، اگر آن چه درباره قیام آخرین ولی خدا گفته شده، صحیح باشد، پدیده ظهور، یک فاجعه خواهد بود. زیرا پیامد این حادثه، چیزی نیست جز سیطره آهنین یک نفر بر تمامی کره زمین و تحمیل اراده خشن او بر اراده همه انسان ها. در جواب این دیدگاه، باید گفت: شیوه کسب قدرت در اندیشه اسلامی، بر اساس آزادی و اختیار بشر است، نه اجبار و تحمیل، و شیوه مدیریت اسلامی، بر وفق و مدارا استوار است، نه شمشیر و تحقیر، و سلوک حکومت دینی، بر رأفت و عطوفت با شهروندان است، نه شدت و خشونت.

جنگ‌ها و درگیری‌ها، پس از مرحله تبیین و جدا شدن صفوف است. گفتوگوی تمدن‌ها و داد و ستد میان ادیان، تا مرز درگیری و رویارویی هم می‌رسد. این طور نیست که گفتوگوی میان ادیان یا تمدن‌ها یا آدم‌ها همیشه به مصالحه ختم بشود. از طرفی مرحله نخست گفت و گو نیست؛ پیش از این که گفتگویی صورت بگیرد، برخوردهای حساب شده، محبت‌ها و زمینه‌سازی‌ها مطرح است، سپس گفتگو تحقق پیدا می‌کند، بعد فرصت می‌دهد تا تصمیم بگیرند، آنگاه مرحله صف‌بندی و جبهه‌گیری مطرح می‌شود و او ممکن است با ما درگیر شود. چون اختلاف منافع و مقاصد در میان است.

در اندیشه اسلامی، چنین است که جنگ پس از مراحل پیش گفته شکل می‌گیرد. در جنگ صفین امیرالمؤمنین (ع) خیلی تعلل می‌کرد تا حدی که بعضی از اصحاب پنداشتند علی (ع) شک دارد و نمی‌خواهد بجنگد. آنگاه حضرت فرمود: «نه! برای این نیست، بلکه می‌خواهم یک نفر به بیداری و روشنی برسد». و بعد از تحقق این بیداری و آگاهی، دیگر خشونت نیست، قاطعیت است.

این‌ها، عقلانیت و عین منطق است و احترام گذاردن به کرامت انسانی. خشونت این است که پیش از فرصت دادن و هدایت کردن و ایجاد زمینه فکر و انتخاب، درگیری را شروع کنی؛ ولی با طی این مراحل، دیگر خشونت نیست.

حضرت مهدی (ع) نیز به همین روش با عامه مردم برخورد خواهد کرد، اما معاندان و براندازان که حقانیت را فهمیده‌اند، اگر جلوی آنها را نگیری، جامعه را به فساد می‌کشانند. طبیعی است که در برابر اینان، رفق و مدارا نمی‌توان داشت. بر پایه عقلانیت، بر سر ستمکاران و متجاوزان به حقوق خدا و مردم، باید شمشیر کشید. بنابر این هم شمشیر حضرت واقعیت دارد و هم رأفت ایشان. به بیان دیگر، میان شمشیر قدرت و شمشیر عدالت تفاوت هست. شمشیر مهدی، نه شمشیر کسب قدرت است و نه شمشیر حفظ قدرت، بلکه شمشیر اجرای عدالت است. اگر شمشیر حفظ قدرت بود، دوران غیبت به وجود نمی‌آمد و اگر شمشیر او، شمشیر کسب قدرت بود، دوران انتظار مفهومی نداشت».

پاسخ‌های دیگر

 با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:  

۱. آقای باقری‌زاده اشعری؛

محمد باقری‌زاده اشعری آقای محمد باقری‌زاده اشعری، در کتاب «از امام مهدی بیشتر بدانیم» در این‌باره گفته است: «احادیث، گزاره‌های مختلفی را درباره شخصیت دفاعی و نظامی امام مهدی (ع) ارائه می‌کنند و در مجموع می‌توان این نکات را از آنها استفاده کرد: امام مهدی (ع) در هنگام ظهور، مسلح به ابزار نظامی و دفاعی است و لفظ "شمشیر"، نماد و کنایه‌ای از ابزار جنگی دوره ظهور است. امام مهدی (ع) همانند امامان پیشین (ع)، با مخالفان و معاندان، مدارا و تسامح نخواهد داشت و در صورت عناد آنان، با ایشان برخورد نظامی خواهد نمود. حدیثِ "به ارث بردن شمشیر از محمد (ص)"، اشاره‌ای به امتداد سیره نبوی و تبلور آن در قیام امام مهدی (ع) است و به پیوند میان ایشان با پیامبران آسمانی پیشین تأکید دارد. برخی احادیث، هیچ گونه دلالتی بر خشونت‌گرایی ندارند؛ بلکه به منابع علمی امام مهدی (ع) و آگاهی ایشان از احکام شریعت اسلامی اشاره می‌کنند. خود این، معیاری برای اقدام‌های امام مهدی (ع) است که خارج از موازین اسلامی نخواهد بود».

۱. آقای دکتر شفیعی سروستانی (پژوهشگر معارف مهدویت)؛

ابراهیم شفیعی سروستانی آقای دکتر ابراهیم شفیعی سروستانی، در کتاب «پرسش از موعود» در این‌باره گفته است: «با توجه به روایت‌هایی که در زمینه جنگ‌ها و نبردهای عصر ظهور و بر خورد قاطعانه امام مهدی(ع) با ستم‌کاران و گردن‌کشان دوران وارد شده است، این پرسش یا ابهام، درذهن برخی به وجود آمده که چگونه قیامی که با هدف عدالت‌گستری آغاز شده است می‌تواند همراه با خشونت و خون‌ریزی باشد؟ برای پاسخ به این پرسش، لازم است نکاتی را به عنوان مقدمه یادآور شویم: امام مهدی (ع)، شبیه‌ترین مردم به رسول خدا (ص): در روایات متعددی بر این موضع تأکید شده است که امام مهدی (ع) شبیه‌ترین مردم به رسول خدا (ص)، چه از نظر چهره و شمایل ظاهری و چه از نظر خلق و خو و رفتار است. از جمله در روایتی که از پیامبر اعظم (ص) نقل شده است، می‌خوانیم: نهمین نفر از ایشان (فرزندان امام حسین (ع)) قائم (برپادارنده) اهل بیت من و مهدی است. او شبیه‌ترین مردم به من در شمایل، گفتار و رفتار است.... در روایت دیگری وقتی راوی از امام محمد باقر (ع) می‌پرسد: " وقتی قائم به پا خیزد، با مردم چگونه رفتار می‌کند؟" آن حضرت پاسخ می‌دهد: " آن‌گونه که رسول خدا -درود و سلام خدا بر او و خاندانش باد- رفتار می‌کردند تا زمانی اسلام آشکار و فراگیر شود". راوی دوباره می‌پرسد: "سیره رسول خدا (ص) را چگونه بود؟" و امام پاسخ می‌دهد آنچه مربوط به جاهلیت بود، نابود ساخت و با عدالت به مردم روی کرد...". امام حسن عسکری (ع) را نیز فرزند خود را شبیه‌ترین مردم به رسول خدا (ص) معرفی می‌کند: خدا را سپاس می‌گویم که مرا از دنیا نبرد تا این که جانشینم را به من نشان داد. او شبیه ترین مردم به رسول خدا -درود خدا بر او و خاندانش باد- است.... همه می‌دانیم که رسول خدا (ص) چنان مهربان بود که حتی حاضر نشد دشمنان خود را نفرین کند. این ویژگی رسول خدا (ص) در قرآن کریم نیز استایش شده است و خداوند می‌فرماید: به سبب رحمت خداست که تو با آنها چنین خوش خوی و مهربان هستی. اگر تندخو و سخت‌دل بودی، از گرد تو پراکنده می‌شدند . در جای دیگر نیز می‌فرماید: هر آینه پیامبری از خود شما بر شما مبعوث شد. هر آنچه شما را رنج می‌دهد، بر او گران می‌آید. سخت به شما دل بسته است و با مؤمنان رئوف و مهربان است. بنابراین، نسبت دادن خشونت و سنگ‌دلی به شبیه‌ترین مردم به پیامبر خاتم، حضرت رحمه للعالمین (ص)، هرگز شایسته نیست. قاطعیت، لازمه گسترش عدالت: چنان‌که می‌دانیم، امام مهدی (ع) با هدف گسترش ایمان، عدالت و معنویت و از بین بردن بهره مظاهر کفر، ستم و فساد، قیام جهانی خود را آغاز می‌کند. طبیعی است نهضتی که با این اهداف آغاز شود، با مقاومت و مانع‌تراشی سران سفر و ستم و مروجان فرهنگ فساد و تباهی روبه رو می‌شود. بنابراین، امام مهدی (ع) برای پیشبرد اهداف خود چاره‌ای ندارد جز جنگیدن و درگیر شدن با سران جبهه کفر و استکبار و برخورد قاطع با کسانی که مانع قیام اعدالت‌گستر ایشان هستند. با این حال، آن حضرت در نبردهای خود هرگز خون بی‌گناهی را بر زمین نمی‌ریزد و در آغاز حرکت خود نیز از یارانش بیعت می‌گیرد که: مسلمانی را دشنام ندهند؛ خون کسی را به ناحق نریزند؛ به آبروی کسی آسیب زنند؛ به خانه کسی آسیب نزنند؛ به خانه کسی هجوم نبرند؛ کسی را به ناحق نزنند و.... به دلیل همین رفتار مناسب با عموم مردم است که در روایات می‌خوانیم پس از ظهور، همه ساکنان زمین از امام مهدی (ع) خشنودند و به او عشق می‌ورزند: شما را به مهدی، مردی از قریش بشارت می‌دهم که ساکنان آسمان و زمین از خلافت و فرمانروایی او خشنودند. روایت‌های ساختگی و نسبت‌های ناروا: متأسفانه در طول تاریخ اسلام، افراد مختلفی با اغراض و انگیزه‌های متفاوت به وارد کردن روایات ساختگی در مجموعه روایات نقل شده از پیامبر اکرم (ص) و یا دست‌کاری در روایات ایشان پرداخته‌اند. روایات باب مهدویت نیز از این موضوع دور نمانده است. با بررسی روایات متعددی که به نوعی تصویری خشن از حرکت عدالت‌گستر امام مهدی (ع) ترسیم می‌کنند، روشن می‌شود که راوی تعداد زیادی از آنها فردی است که علمای رجال، او را بدنام و دروغ‌گو خوانده‌اند. در نتیجه، این روایات از اعتبار ساقط می‌شود و نمی‌توان به آنها استناد کرد. بنابر این، در بررسی روایات مربوط به حوادث پس از ظهور باید بسیار مراقب بود و هر روایتی را به راحتی نپذیرفت. ترسیم تصویر نادرست از قیام امام مهدی(ع): یکی از دلایل چنین شبهه‌ها و پرسش‌هایی در اذهان مردم، تصاویر نادرست یا ناقصی است که از ظهور امام مهدی (ع) و رویدادهای پس از آن، در برخی کتاب‌ها یا مجالس و محافل ترسیم شده است. به بیان دیگر، برخی به جای پرداختن به تحولات بزرگی که پس از ظهور در جنبه‌های مختلف حیات بشر رخ می‌دهد و ترسیم تصویری مناسب و دل‌نشین از جهان پس از ظهور، به بیان رویدادهای مقدماتی پرداخته‌اند که لازمه هر حرکت اصلاحی است و برای مردم این تصور را به وجود آورده‌اند که قیام امام مهدی (ع) جز خون و خونریزی هیچ ثمری ندارد. مطلب زیر که به قلم یکی از نویسندگان خوب کشورمان نگارش یافته، این موضوع را به خوبی روشن می‌سازد: "راستش را به ما نگفتند یا لااقل همه راست را به ما نگفتند. گفتند: تو که بیایی خون به پا می‌کنی، جوی خون به راه می‌اندازی و از کشته پشته می‌سازی و ما را از ظهور تو ترساندند. درست مثل این که حادثه‌ای به شیرینی تولد را کتمان کنند و تنها از درد زادن بگویند. اما از همان کودکی، تو را دوست داشتیم. با همه فطرتمان به تو عشق می‌ورزیدیم و با همه وجودمان، بی‌تاب آمدنت بودیم. عشق تو با سرشت ما عجین شده بود و آمدنت، طبیعی‌ترین و شیرین‌ترین نیازمان بود. اما... اما کسی به ما نگفت که چه گلستانی می‌شود جهان، وقتی که تو بیایی. همه، پیش از آن که نگاه مهرگستر و دست‌های عاطفه تو را توصیف کنند، شمشیر تو را نشانمان دادند. آری، برای این که گل‌ها و نهال‌ها رشد کنند، باید علف‌های هرز را وجین کرد و این جز با داسی برنده و سهمگین، ممکن نیست. آری، برای این که مظلومان تاریخ، نفسی به راحتی بکشند، باید پشت و پوزه ظالمان و ستمگران را به خاک مالید و نسلشان را از روی زمین برچید. آری، برای این که عدالت بر کرسی بنشیند، هر چه سریر ستم آلوده سلطنت را باید واژگون کرد و به دست نابودی سپرد. و اینها همه، همان معجزه‌ای است که تنها از دست تو برمی‌آید و تنها با دست تو محقق می‌شود. اما مگر نه این که اینها همه مقدمه است برای رسیدن به بهشتی که تو بانی آنی. آن بهشت را کسی برای ما ترسیم نکرد. کسی به ما نگفت که آن ساحل امید که در پس این دریای خون نشسته است، چگونه ساحلی است؟! کسی به ما نگفت که وقتی تو بیایی: پرندگان در آشیانه‌های خود جشن می‌گیرند و ماهیان دریاها شادمان می‌شوند و چشمه ساران می‌جوشند و زمین چندین برابر محصول خویش را عرضه می‌کند. به ما نگفتند که وقتی تو بیایی: دل‌های بندگان را آکنده از عبادت و اطاعت می‌کنی و عدالت بر همه جا دامن می‌گسترد و خدا به واسطه تو دروغ را ریشه کن می‌کند و خوی سستمگری و درندگی را محو می‌سازد و طوق ذلت بردگی را از گردن خلایق بر می‌دارد. به ما نگفتند که وقتی تو بیایی: ساکنان زمین و آسمان به تو عشق می‌ورزند، آسمان بارانش را فرو می‌فرستد، زمین، گیاهان خود را می‌رویاند... و زندگان آرزو می‌کنند که کاش مردگانشان زنده بودند و می‌دیدند که خداوند چگونه برکاتش را بر اهل زمین فرو می‌فرستد. به ما نگفتند که وقتی تو بیایی: همه امت به آغوش تو پناه می‌آورند همانند زنبوران عسل به ملکه خویش. او تو عدالت را آن‌چنان که باید و شاید، در پهنه جهان می‌گستری و خفته‌ای را بیدار نمی‌کنی و خونی را نمی‌ریزی. به ما نگفته بودند که وقتی تو بیایی: رفاه و آسایشی می‌آید که نظیر آن پیش از این، نیامده است. مال و ثروت آن چنان وفور می‌یابد که هر که نزد تو بیاید، فوق تصورش، دریافت می‌کند. به ما نگفتند که وقتی تو بیایی: اموال را چون سیل، جاری می‌کنی و بخشش‌های کلان خویش را هرگز شماره نمی‌کنی. به ما نگفتند که وقتی تو بیایی: هیچ کس فقیر نمی‌ماند و مردم برای صدقه دادن به دنبال نیازمند می‌گردند و پیدا نمی‌کنند. مال را به هر که عرضه می‌کنند، می‌گوید: بی‌نیازم. ای محبوب ازلی و ای معشوق آسمانی! ما بی‌آنکه مختصات آن بهشت موعود را بدانیم و مدینه فاضله حضور تو را بشناسیم، تو را دوست می‌داشتیم و به تو عشق می‌ورزیدیم. که عشق تو با سرشت‌ها عجین شده بود و آمدنت طبیعی‌ترین و شیرین‌ترین نیازمان بود. ظهور تو بی‌تردید، بزرگ‌ترین جشن عالم خواهد بود و عاقبت جهان را ختم به خیر خواهد کرد. با توجه به نکات یاد شده متوجه می‌شویم هرگز نمی‌توان ظهور امام مهدی (ع) را که از ابتدای آفرینش تاکنون همه عدالت‌خواهان جهان در آرزویش بوده‌اند، حرکتی خشونت‌بار، تلقی کرد، آن هم مانند جنگ‌هایی که در سراسر تاریخ در کره خاک در جریان بوده است. این حرکت به دلیل آن که با هدف از بین بردن همه مظاهر ستم و گسترش عدالت در سراسر جهان آغاز شده، در همه مراحل خود از هرگونه شائبه ستم، به دور و کاملاً منطبق بر موازین عدالت است».

1. آیا قیام امام مهدی با خشونت همراه است؟ (پرسش)
2. وقتی امام مهدی ظهور کند چگونه کافران را گردن می‏زند آیا همه را یک‏جا جمع می‏‌کند یا به همه‏جا سفر می‌‏کند تا با ستم‏کاران مبارزه کند؟ (پرسش)
3. در زمان ظهور امام مهدی سرنوشت کفار چه می‌‏شود؟ (پرسش)
4. شیطان چگونه به دست امام مهدی کشته می‌‏شود؟ (پرسش)
5. آیا کشته شدن شیطان با آیه‏ قالَ فَإِنک مِنَ الْمُنْظَرِینَ إِلی‏ یوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ منافات ندارد؟ (پرسش)
6. بیشترین مخالفان امام مهدی در هنگام ظهور از انسان‌‏ها هستند یا از جن‏‌ها؟ (پرسش)
7. امام مهدی چگونه انتقام امام حسین و حضرت زهرا را می‏‌گیرد؟ (پرسش)
8. آیا امام مهدی بعد از ظهور از ابوبکر و عمر انتقام خواهد گرفت؟ (پرسش)
9. امام مهدی‏ با یهود و نصارا چگونه رفتار خواهد کرد؟ (پرسش)
10. امام مهدی هنگام ظهور با چه کسانی می‌جنگد؟ (پرسش)
11. وقتی امام مهدی ظهور کند چگونه کافران را گردن می‌زند آیا همه را یکجا جمع می‌کند یا به همه‌جا سفر می‌کند تا با ستمکاران مبارزه کند؟ (پرسش)
12. امام مهدی چگونه انتقام امام حسین و حضرت زهرا را می‌گیرد؟ (پرسش)
13. روش برخورد امام مهدی با دشمنان چگونه است؟ (پرسش)
14. روش برخورد امام مهدی با مخالفان خود در مناطق مختلف چگونه است؟ (پرسش)
15. شیوه و رفتار امام مهدی با ظالمان و دشمنان چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
16. اگر سراسر جهان تحت حکومت امام مهدی قرار گیرد پس جنگ امام مهدی با مخالفان برای چیست؟ (پرسش)
17. امام مهدی چگونه با اهل کتاب برخورد می‌کنند؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.

پانویس