آیا آیه ۵ سوره سجده خاتمیت را نفی می‌کند؟ (پرسش)

آیا آیه ۵ سوره سجده خاتمیت را نفی می‌کند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ ختم نبوت
مدخل بالاتر	نبوت
مدخل اصلی	ختم نبوت - آیه ۵ سوره سجده
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

آیا آیه ۵ سوره سجده خاتمیت را نفی می‌کند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث ختم نبوت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی ختم نبوت مراجعه شود.

آیه مورد اشاره پرسش

﴿يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ﴾.

کار (جهان) را از آسمان تا زمین تدبیر می‌کند سپس (کردارها) در روزی که در شمار شما هزار سال است به سوی او بالا می‌رود.

پاسخ نخست

سبحانی

آیت‌الله جعفر سبحانی در کتاب «خاتمیت از نظر قرآن و حدیث و عقل» در این باره گفته است:

«از آیاتی که ابوالفضل گلپایگانی دستاویز خود قرار داده این آیه است: ﴿يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ﴾ می‌نویسد: ترجمه آیه مبارکه این است که تدبیر می‌فرماید خداوند امر را از آسمان به زمین پس عروج خواهد نمود به سوی او در مدت یک روز که مقدار آن هزار سال است از آنچه شما می‌شمارید.

یعنی حق جل جلاله امر مبارک دین مبین را اولاً از آسمان به زمین نازل خواهد فرمود، و پس از اکمال و نزول در مدت یک هزار سال، انوار دیانت زایل خواهد شد و اندک اندک در مدت مزبور ثانیاً به آسمان صعود خواهد نمود و این معلوم است که نزول انوار امر دین از آسمان به زمین معقول و متصور نیست الا به وحی‌های نازله بر حضرت سید المرسلین(ص) و الهامات وارده بر ائمه طاهرین و این انوار در مدت دویست و شصت سال از هجرت خاتم الأنبیاء تا انقطاع ایام ائمه هدی کاملاً از آسمان به زمین نازل گردید و چون در سنه دویست و شصت هجری حضرت حسن بن علی العسکری(ع) وفات فرمود و ایام غیبت فرا رسید و امر دیانت به آرای علما و انظار فقها منوط گشت... تا آنکه از اسلام به جز اسمی باقی نماند و عزت و غلبه امم اسلامیه به ذلت و مغلوبیت مبدل شد و پس از انقضای هزار سال تمام از غیبت در سنه هزار و دویست و شصت هجریه، شمس حق از افق فارس ظاهر گشت و بشارت قرآن کاملاً تحقق یافت.

پاسخ این استدلال: صحت این گفتار بستگی به این دارد که چند مطلب که هیچ کدام ثابت نیست بلکه عکس آن ثابت است از او بپذیریم:

1. مقصود از تدبیر امر همان فرستادن شریعت به پیامبر است.
2. منظور از «عروج امر به سوی خدا» از بین رفتن تدریجی احکام شریعت و سپری شدن مدت آن است.
3. امر در آیه شریفه به معنی شریعت و احکام الهی از واجب و حرام و... است.
4. دور شدن مردم از اسلام و احکام آن از سال ۲۶۰ آغاز شده است.
5. معارف و احکام اسلام به تدریج تا سال ۲۶۰ به طور تمام فرستاده شده است و پیش از آن تاریخ شریعت اسلام ناقص بوده است.

در صورتی که هیچ کدام از مطالب پنج‌گانه ثابت نیست.

درباره مطلب اول می‌گوییم: «تدبیر» در لغت و در قرآن مجید به معنای «اداره امور طبق مصالح و روی مآل اندیشی» است نه به معنی ارسال شریعت، در این صورت مقصود از «تدبیر امر» در جمله ﴿يُدَبِّرُ الْأَمْرَ﴾ همان تدبیر امر خلقت است یعنی خدای متعال امور جهان خلقت را با مراعات مصلحت وحکمت اداره می‌کند اتفاقاً در آیات دیگر «تدبیر امر» در همین معنی به کار رفته است مانند:

1. ﴿اللَّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُسَمًّى يُدَبِّرُ الْأَمْرَ يُفَصِّلُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ بِلِقَاءِ رَبِّكُمْ تُوقِنُونَ﴾.
2. ﴿قُلْ مَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أَمَّنْ يَمْلِكُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَمَنْ يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَمَنْ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ فَسَيَقُولُونَ اللَّهُ فَقُلْ أَفَلَا تَتَّقُونَ﴾.

با در نظر گرفتن این آیات به خوبی روشن می‌شود که معنای ﴿يُدَبِّرُ الْأَمْرَ﴾ تدبیر امور خلقت است نه فرو فرستادن شریعت.

بی‌پایگی مطلب دوم: عروج در لغت به معنای بالا رفتن است قرآن مجید هم می‌فرماید: ﴿تَعْرُجُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ إِلَيْهِ...﴾ و لغت را نمی‌شود به میل خود معنا کرد بالا رفتن به سوی خدا چه تناسبی با از بین رفتن دارد آیا خنده‌آور نیست که بگوییم دین اسلام در مدت چند سال، از طرف خدا نازل شد و کم کم در اثر دور شدن مردم از آن به طرف خدا بالا رفت و «بالا رفتن» را به از بین رفتن احکام اسلام و شیوع فسق و فجور و فساد معنا کنیم.

بی اساس بودن مطلب سوم: هرگز «امر» در قرآن و لغت به معنی «شریعت» وارد نشده است بر فرض این که بپذیریم که امر به معنی شریعت هم استعمال شود ولی قرائنی گواهی می‌دهد که مقصود از «امر» در این آیه امر خلقت و آفرینش جهان است. و قرائن موجود در آیه عبارت است از:

1. لفظ تدبیر که به معنی اداره جهان بر طبق مصالح عمومی است.
2. آیه ما قبل درباره آفرینش آسمان‌ها و زمین در شش روز (شش دوره) سخن می‌گوید سپس می‌فرماید: ﴿يُدَبِّرُ الْأَمْرَ﴾ در این صورت مقصود از «امر» همان تدبیر امر خلقت زمین و آسمان‌ها خواهد بود.
3. آیات دیگری که به همین لفظ در قرآن وارد شده است به معنی تدبیر امور جهان آفرینش است مانند: آیه‌های ۲و۳۱ سوره یونس و آیه ۲ سوره رعد در این صورت این آیات مفسر آیه مورد بحث خواهد بود.

بی بنیادی مطلب چهارم: هرگاه مسلمانان تا سال ۲۶۰ هجری به تمام معنا به اسلام گرایش داشتند پس علی(ع) را چرا از کار برکنار کردند، امام حسین(ع) را چرا شهید نمودند، ائمه اطهار دیگر چرا در زندان و تحت نظر بودند، ظلم و ستم بنی‌امیه و بنی‌عباس چرا صفحاتی از تاریخ را سیاه کرده است؟! و.... بررسی مطلب پنجم این که می‌گوید اسلام در سال ۲۶۰ هجری تکمیل شد مخالف نص صریح قرآن مجید است زیرا قرآن می‌فرماید: ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا...﴾. از این آیه به خوبی فهمیده می‌شود که اسلام در زمان خود رسول اکرم(ص) کامل شده است. و اگر منظور این است که ائمه اطهار(ع) تا سال ۲۶۰ هجری احکام اسلام را بیان می‌کردند پس این تعبیر که بگوییم اسلام تا قبل از سال ۲۶۰ ناقص بوده است غلط است بلکه اسلام در زمان خود رسول اکرم(ص) تام و تمام بوده است الا اینکه بیان و توضیح معارف و احکام آن به عهده جانشینان معصوم آن حضرت گذاشته شده است که یکی از آنها امام دوازدهم(ع) است و ایشان هم هنگامی که ظهور کنند همین برنامه را خواهند داشت، یعنی تشکیل حکومتی الهی می‌دهند و اسلام را آن طور که بر پیامبر نازل شده است برای مردم بیان می‌کنند.».

پرسش‌های مصداقی همطراز

1. آیا آیه ۳۵ سوره اعراف خاتمیت را نفی می‌کند؟ (پرسش)
2. آیا آیه ۱۵ سوره غافر خاتمیت را نفی می‌کند؟ (پرسش)
3. آیا آیه ۶۲ سوره بقره خاتمیت را نفی می‌کند؟ (پرسش)
4. آیا آیه ۲۱۰ سوره بقره خاتمیت را نفی می‌کند؟ (پرسش)
5. آیا آیه ۴۰ سوره احزاب تنها بر ختم نبوت پیامبر اسلام دلالت دارد نه ختم رسالت؟ (پرسش)
6. آیا آیه ۲۵ سوره نور خاتمیت را نفی می‌کند؟ (پرسش)
7. آیا آیه ۴۷ و ۴۹ سوره یونس خاتمیت را نفی می‌کند؟ (پرسش)
8. آیا آیه ۵ سوره سجده خاتمیت را نفی می‌کند؟ (پرسش)
9. آیا آیه ۳۸ سوره رعد خاتمیت را نفی می‌کند؟ (پرسش)