آیا می‌توان وقت ظهور را پیش‌بینی کرد؟ (پرسش)

آیا می‌توان وقت ظهور را پیش‌بینی کرد؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / زمان ظهور امام مهدی
مدخل اصلی	زمان ظهور امام مهدی
تعداد پاسخ	۶ پاسخ

آیا می‌توان وقت ظهور را پیش‌بینی کرد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• می‌توان طبق محاسبات مختلف محدوده زمانی معینی برای ظهور مشخص کرد؟

پاسخ نخست

محمد علی رضایی اصفهانی

حجت الاسلام و المسلمین محمد علی رضایی اصفهانی، در کتاب «مهدویت» در این‌باره گفته است:

«از امور مسلم و قطعی اصل ظهور حضرت مهدی (ع) است و البته نشانه‌ها و اتفاقاتی قبل از ظهور حضرت پدید می‌آید ولی زمان ظهور حضرت مشخص نیست و هیچ‌کس جز خداوند از وقت ظهور آگاهی ندارد، بارها مسلمانان و حتی اصحاب ائمه از زمان ظهور حضرت سؤال می‌کردند ولی ائمه (ع) به صراحت از مشخص نبودن زمان ظهور سخن گفته‌اند و فرموده‌اند که علم به زمان ظهور همچون علم به زمان قیامت، منحصر به خداوند است: از حضرت علی (ع) در روایتی حکایت شده: "و اما زمان ظهور حضرت مهدی (ع) به روشنی برای ما مشخص نشده است بلکه او تا زمانی که خداوند اجازه خروج دهد، از دیگران پنهان است."

و در روایتی دیگر نقل شده که امام باقر (ع) در جواب کسی که سؤال از وقت معین ظهور کرد ۳ بار فرمودند: "كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ"؛ "کسانی که وقت معین می‌کنند دروغگو هستند."

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «پرسمان مهدویت» در این‌باره گفته است: «یکی از موضوعات مهمّ و مورد توجّه در مباحث مهدویت، مسئله "هنگام ظهور" است؛ به گونه‌ای که حتی سال‌ها پیش از ولادت حضرت مهدی (ع)، درباره آن از معصومین (ع) پرسش می‌شد. پیشوایان معصوم (ع) نیز همواره مسائل مربوط به حضرت مهدی (ع)- به ویژه زمان ظهور آن حضرت- را از اسرار الهی دانسته و وقت‌گذاران را تکذیب کرده‌اند. از سخنان نورانی ائمه اطهار (ع) درباره هنگام ظهور، به مطالب ذیل بر خواهیم خورد: آگاهی از زمان دقیق ظهور، فقط به خداوند متعال اختصاص دارد. معصومین (ع) همواره مردم را از تعیین هنگام ظهور حضرت مهدی (ع)، برحذر داشته و وقت‌گزاران را تکذیب کرده‌اند. روایات فراوانی رخداد ظهور را ناگهانی دانسته، اصلاح امر فرج را یک شبه ذکر کرده‌اند. . در برخی روایات به پاره‌ای از حکمت‌های آن، اشاره شده و تا حدودی محدوده زمانی آن معین شده است. معصومین (ع) به چگونگی آگاه شدن حضرت مهدی (ع) از هنگام ظهور اشاره کرده‌اند. اما توضیح موارد یادشده: علم دقیق زمان ظهور فقط نزد خداوند است؛ از روایاتی که علم به زمان ظهور را ویژه خداوند دانسته، می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: در روایت مشهوری آمده است: "وقتی دعبل، شاعر بلند آوازه شیعی، در محضر امام رضا (ع) در ضمن قصیده‌ای، سخن از ظهور و قیام حضرت مهدی (ع) بر زبان جاری ساخت؛ آن حضرت در حالی که سرشک از دیدگانش جاری بود، رو به دعبل کرد و فرمود: "ای خزاعی! همانا روح القدس بر زبانت این دو بیت را جاری ساخت. آیا میدانی این امام کیست؟ و چه زمانی قیام می‌کند؟ آنگاه خود آن حضرت به معرفی امام مهدی (ع) پرداخت. سپس درباره زمان ظهورش چنین فرمود: اما اینکه چه زمانی ظهور خواهد کرد، این خبر دادن از وقت است. پدرم از پدرش و ایشان از پدرانش از رسول گرامی اسلام (ص) نقل کرده‌اند که وقتی از آن حضرت سؤال شد: ای رسول خدا! چه زمانی قائم از ذریه شما ظهور می‌کند؟ آن حضرت فرمود: مثل او مانند قیامت است که خداوند درباره زمان وقوع آنچنین فرمود: هیچکس جز او به هنگامش آن را آشکار نمی‌سازد. این امر بر اهل آسمان‌ها و زمین دشوار است، جز به صورت ناگهانی به سراغ شما نمی‌آید"؛ . از آنجایی که آن حضرت، پنهان بودن زمان ظهور را همانند زمان قیامت و رستاخیز دانسته است؛ می‌توان نتیجه گرفته که: با پنهان بودن قیامت، یک نوع آزادی عمل برای همگان پیدا می‌شود و از سوی دیگر چون هنگام آن به طور دقیق معلوم نیست و در هر زمان محتمل است، نتیجهاش حالت آماده باش دائم است. درباره قیام حضرت مهدی (ع) نیز اگر تاریخ تعیین می‌شد و زمان ظهور دور بود، همه در غفلت و غرور و بی‌خبری فرو می‌رفتند و اگر زمانش نزدیک بود، ممکن بود آزادی عمل را از دست بدهند و اعمالشان جنبه اضطراری پیدا کند. همانگونه که آگاهی به زمان رستاخیز بزرگ فقط در اختیار خداوند است، علم به زمان ظهور حضرت مهدی (ع) نیز در عهده خداوند است. در احادیث فراوانی از ظهور حضرت مهدی (ع) در کنار قیامت یاد شده است؛ از این رو، برخی از ویژگی‌های آن همانند رستاخیز است. خداوند در ادامه آیه یادشده، آگاهی به قیامت را حتّی از پیامبر خود منتفی ساخته است: "از تو می‌پرسند، چنانکه گویا تو از چون و چند آن آگاهی، بگو همانا علم آن نزد خداوند است". از اینجا می‌توان نتیجه گرفت که حتی پیامبر اکرم (ص) نیز به زمان دقیق ظهور حضرت مهدی (ع) آگاه نیست و اینکه عده‌ای به خود جرأت می‌دهند و به راحتی هنگام ظهور را تعیین می‌کنند، جای بسی تأمل است!! نه فقط این پرسش از نخستین معصوم (ع) پرسیده شد و ایشان این گونه پاسخ فرمود: که علم به زمان ظهور نزد خداوند است؛ بلکه وقتی از واپسین معصوم (ع) نیز چنین پرسشی شد، آن حضرت در ضمن توقیعی این سان پاسخ فرمود: "و اما ظهور فرج همانا در اختیار خداوند متعال است و وقت گزاران دروغ گفتند". آن حضرت در واپسین توقیع به سفیر چهارم خود، ظهور را فقط در اراده و اختیار خداوند دانسته، می‌فرماید: " و ظهوری نخواهد بود مگر آن گاه که خداوند تبارک و تعالی اجازه فرماید". پس روشن می‌شود که زمان آغاز ظهور، یکی از اسرار الهی است و اندیشه و فکر بشر از رسیدن به آن، سخت کوتاه و ناتوان است. ناگهانی بودن ظهور مهدی (ع)؛ همانگونه که بیان شد در روایات فراوانی از ظهور آن حضرت به عنوان حادثه‌ای ناگهانی یاد شده و واضح است که ناگهانی بودن آن، با تعیین قبلی وقت منافات دارد؛ چرا که وقتی برای امری زمان مشخص شد، دیگر دفعی و ناگهانی بودن آن معنا نخواهد داشت. به طور مسلم کسانی که تعیین وقت می‌کنند، سخنشان خلاف این گروه روایات است. پاره‌ای از این روایات را اینگونه می‌توان دسته بندی کرد: اصلاح امر ظهور در یک شب: امام علی (ع) می‌فرماید: "پیامبر (ص) فرمود: مهدی از ما اهل بیت است که خداوند امر فرج او را در یک شب اصلاح می‌فرماید". امام باقر (ع) نیز این معنا را اینگونه بیان کرده است: "خداوند امر فرج او را در یک شب اصلاح می‌کند" آمدن همانند شهاب فروزان: امام باقر (ع) پس از بیان غیبت حضرت مهدی (ع)، فرمود: "او همانند شهابی شعله‌ور ظاهر خواهد شد". پیامبر اکرم (ص) نیز در این باره می‌فرماید: "در آن هنگام همچون شهابی فروزان خواهد آمد". روشن است که سخن معصومین (ع) گزاف نیست و تشبیهات ایشان بدون حساب نبوده است. از سوی دیگر، "فرا رسیدن همچون شهاب" سخن از ناگهانی بودن، بدون پیشبینی قبلی، غافل گیرانه و سریع بودن آن می‌باشد. در برخی روایات، به صورت محدود، زمان‌‏هایی برای رخداد این حادثه بزرگ ذکر شده است. این گونه روایات به چند دسته تقسیم می‏‌شود: روایاتی که جمعه را روز ظهور معرفی کرده است؛ روایاتی که روز ظهور را مصادف با روز عاشورا ذکر کرده است؛ روایاتی که ظهور حضرت مهدی (ع) را در سال فرد ذکر کرده است؛ برخی روایات نیز روز ظهور را شنبه ذکر کرده است. اگرچه قرائنی چند بر ظهور حضرت مهدی (ع) در روز جمعه وجود دارد؛ این روایت و امثال آن را می‌‏توان به این صورت توجیه کرد که نخستین روز ظهور، جمعه است و از آن‏جا که قیام آن حضرت پس از ظهور است، قیام آن حضرت، روز شنبه رخ خواهد داد. درباره چگونگی آگاه شدن حضرت مهدی (ع)‏ از وقت ظهور نیز روایات فراوانی ذکر شده است؛ مانند: الهام‏؛ بدون شک، معصومان (ع) مورد الهام خداوند سبحانه و تعالی قرار می‌‏گیرند وحی، به صورت رسمی با رحلت پیامبر اکرم (ص) پایان گرفت؛ ولی در موارد فراوانی به اهل بیت (ع) الهاماتی می‌‏شده و خواهد شد. برخی روایات چگونگی آگاه شدن حضرت مهدی (ع) از زمان ظهور را از راه الهام ذکر کرده است. برافراشته شدن پرچم قیام‏: در روایاتی اشاره شده است که وقتی ظهور آن حضرت نزدیک شد، پرچمی که آن حضرت هنگام ظهور در دست خواهد داشت، به اذن و اراده الهی برافراشته شده، امام (ع) را به فرمان قیام آگاه خواهد کرد. بیرون آمدن شمشیر آن حضرت از غلاف:‏ رسول گرامی اسلام (ص) فرمود: "برای او شمشیری است در غلاف؛ هنگامی که وقت ظهورش فرارسید، آن شمشیر از غلافش خارج می‏شود. خداوند سبحانه و تعالی آن شمشیر را به سخن در می‌‏آورد و شمشیر به حضرتش می‎‏گوید: ای ولی خدا! خارج شو که دیگر نشستن مقابل ستم‏ دشمنان خدا جایز نیست. پس او ظهور می‏‌کند" در پایان، گفتنی است مخفی بودن زمان ظهور حضرت مهدی (ع)‏، دارای حکمت‏‌های فراوانی است؛ از جمله: زنده نگه داشتن روح امید و انتظار در جامعه در طول غیبت حضرت مهدی (ع)‏؛ معنا پیدا کردن امتحان شیعیان در عصر غیبت؛ غافلگیر کردن مخالفان و دشمنان. از آن‏جا که یکی از دلیل‌‏های غیبت حضرت مهدی (ع)‏ تلاش دشمنان برای نابودی آن حضرت بود، روشن بودن زمان ظهور، دشمنان را برای از بین بردن و مقابله با آن حضرت آماده می‌‏سازد؛ در حالی که نامعلوم بودن و ناگهانی بودن زمان ظهور، باعث غافلگیری دشمنان خواهد شد. امام خمینی رهبر انقلاب نه فقط تعیین ادعای نزدیک بودن ظهور را نپذیرفته‏‌اند بلکه به نوعی چنین ذهنیتی را نیز مردود دانسته‌‏اند: "از غیبت صغرا تاکنون که بیش از هزار سال می‏گذرد و ممکن است صد هزار سال دیگر بگذرد و مصلحت اقتضاء نکند که حضرت تشریف بیاورد، در طول این مدت مدید احکام اسلامی باید زمین بماند و اجراء نشود؟! ....". مرحوم آیت اللّه شیخ جواد تبریزی- یکی مراجع معاصر تقلید- نیز در این‏ باره می‌‏گوید: " باید زمینه را مساعد کنید که اگر غیبت، صد هزار سال هم طول بکشد، عقاید مردم خراب نشود". فردی بود هرروز می‎‏گفت: "حضرت می‌‏آید؛ ظهور نزدیک شده یک بار گفت: سه ماه دیگر حتما آقا می‏آید. سه ماه بعد گفتیم: چه شد؟ گفت: بداء حاصل شد!". ناگفته نگذارم برخی با مطرح کردن ظهور صغرا، بر این باورند ظهور آن حضرت بسیار نزدیک است. همگان بر این امید هستیم که چنان باشد؛ اما هیچ دلیل روایی محکمی بر آن وجود ندارد. و تشبیه آن، با غیبت صغرا نیز نادرست است.

۲. حجت الاسلام و المسلمین مقامی؛

مهدی مقامی حجت الاسلام و المسلمین مهدی مقامی، در کتاب «درسنامه امام‌شناسی» در این‌باره گفته است: «زمان ظهور آن حضرت مشخص نیست و تنها خدا یا کسانی از آن آگاه‌اند که خداوند علم به آن را در اختیارشان گذاشته است. در برخی روایاتِ معصومان (ع)، زمان ظهور حضرتش را چونان گاه برپایی قیامت دانسته و بدین‌سان بر ناپیدایی آن تأکید ورزیده‌اند: امام حسن (ع) می‌فرماید: "همانا مَثَل او، مانند قیامت است که ناگهانی می‌آید". زمان ظهور آن حضرت از اسرار الهی است و گمانه‌زنی درباره آن نه تنها عملی بی‌پایه است، بلکه امامان معصوم (ع) از آن نهی کرده‌اند. عبدالرحمن بن کثیر از امام صادق (ع) نقل می‌کند که: "خدمت امام صادق (ع) نشسته بودم که مهزم وارد شد و عرض کرد: قربانت، به من خبر دهید: این امری که در انتظارش هستیم کی رخ می‌دهد؟ فرمود: ای مهزم!دروغ گفتند وقت‌گذاران و هلاک شدند شتاب‌کنندگان و نجات یافتند تسلیم‌شوندگان". ابابصیر از امام صادق (ع) روایت می‌کند که از حضرت درباره حضرت قائم (ع) پرسیدم.حضرت در پاسخ فرمود: "وقت‌گذاران دروغ می‌گویند ما اهل بیت زمانی را معین نمی‌کنیم". عدم تعیین وقت ظهور و تأکید بر پوشاندن آن، هرگز به معنای لزوم آگاه نشدن انسان کامل از زمان ظهور نیست، بلکه انسان کامل به اذن الهی بر همه عوالم امکانی احاطه دارد، از نتایج علم ازلی آگاه است و زمان ظهور نیز، از این مهم مستثنا نیست، ولی مصلحت نامشخص بودن وقت ظهور برای جامعه بشری، اقتضای کتمان این راز را می‌کرده است، همان‌گونه که امام صادق (ع) به ابی‌بصیر نفرمود که ما از وقت ظهور آگاه نیستیم، بلکه فرمودند: "ما وقتی را معیّن نمی‌کنیم". بی‌تردید، روز ظهور آن حضرت یکی از آشکارترین مصادیق ایام‌الله خواهد بود و انتظار عاقلانه و صادقانه آن روز، وظیفه هر مسلمانی است.

۳. مجتبی تونه‌ای؛

مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «اگرچه اصل ظهور و نشانه‌های نزدیک شدن آن، از امور مسلم و قطعی است ولی بنا به مصالحی، زمان ظهور مشخص نشده است و هیچ‌کس جز خداوند از وقت دقیق آن آگاه نیست. بارها اصحاب از امامان (ع) درباره زمان خروج قائم (ع) پرسیده‌اند، ولی آنان به صراحت از مشخص کردن آن نهی کرده‌اند و زمان ظهور را هم‌چون علم به قیامت، منحصر به خداوند دانسته‌اند. فضیل از امام باقر (ع) پرسید: آیا برای ظهور، وقت معین شده است‌؟ امام سه بار فرمود: "كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ"؛ کسانی که وقت تعیین می‌کنند، دروغ می‌گویند. نیز آمده است: کمیت از آن حضرت پرسید: چه وقت حضرت مهدی (ع) ظهور می‌کند؟ امام فرمود: از پیامبر (ص) نیز همین مطلب پرسیده شد. حضرت فرمود: مثل ظهور مهدی (ع) هم‌چون برپایی قیامت است (کسی جز خداوند از وقت آن آگاه نیست) مهدی نمی‌آید، مگر ناگهانی. البته در برخی از روایات به گونه‌ای سربسته به زمان ظهور اشاره شده که آن روایات نیز وقتی معین نمی‌کنند، بلکه به گونه‌ای نشانه‌های ظهور را بیان می‌کنند؛ مانند: "مهدی (ع) قیام نمی‌کند مگر در سال‌های فرد، سال اول، سال سوم، پنجم، هفتم، نهم و یا روز شنبه دهم محرم. و یا: در بیست و سوم رمضان منادی ندا می‌دهد و مردم را به سوی مهدی (ع) فرا می‌خواند. حکمت الهی بر آن است که وقت ظهور امام زمان (ع)، بر بندگانش -به خاطر اموری که بر ما پوشیده است- مخفی بماند. از این‌رو وقت ظهور آن حضرت برای احدی معلوم نیست و کسی نمی‌تواند آن را تعیین کند و در روایات بسیاری، تعیین‌کنندگان وقت ظهور، دروغگو لقب گرفته‌اند. اسحاق بن یعقوب گفت: از محمد بن عثمان عمری درخواست کردم، نامه‌ای از من به محضر حضرت صاحب الامر برساند که در آن نامه از مسائلی که بر من مشکل شده بود، سؤال کرده بود. پس توقیع به خط‍‌ مولایمان صاحب الزمان (ع) آمد، تا آن‌جا که فرمود: و اما ظهور فرج، دست خدای عز و جل است و وقت‌گذاران دروغ می‌گویند. امام صادق (ع) به مفضل فرمود: ای مفضل! هرکس برای ظهور مهدی ما وقتی تعیین نماید، خود را در علم خداوند شریک دانسته و مدعی شده که خداوند، او را از اسرار خویش آگاه ساخته است. از مجموع روایات می‌فهمیم که علم به وقت ظهور، از اسرار خداوند است و از وظایف شیعیان، ترک وقت‌گذاری و تکذیب تعیین‌کنندگان وقت ظهور حضرت مهدی (ع) است.

۴. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛

پژوهشگران مؤسسه آینده روشن پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند: «ظهور امام زمان (ع) به اراده الهی بستگی دارد که در صورت فراهم بودن شرایط، به دستور خداوند تحقق می‌یابد. بنابراین، تاریخ آن را فقط خداوند می‌داند و هیچ‌کس نمی‌تواند تاریخ دقیق آن را پیش‌بینی کند. در روایات بیان شده که هرکس وقتی را برای ظهور مشخص کند، دروغ‌گوست. مهزم اسدی از امام صادق (ع) پرسید: فدایت شوم! ظهور قائم آل محمد (ع) و تشکیل دولت حق که در انتظار ش هستید، طول کشید؛ این امر کی تحقق خواهد یافت؟ حضرت فرمود: تعیین‌کنندگان وقت ظهور دروغ‌گویند؛ عجله‌کنندگان هلاک می‌شوند و کسانی که تسلیم هستند، نجات می‌یابند خود امام زمان (ع) دراین‌باره فرموده‌اند: ظهور فرج، به اراده خداوند متعال بستگی دارد و کسانی که برای ظهور وقت تعیین می‌کنند، دروغ‌گو هستند بنابراین، هیچ‌کس نمی‌تواند زمان ظهور را پیش‌بینی کند. البته ما باید همیشه و در هر لحظه منتظر ظهور باشیم و از عجله، تعیین وقت و گوش‌سپردن به سخن کسانی که وقت مشخص می‌کنند، بپرهیزیم و همواره تسلیم امر خداوند باشیم».

۵. پژوهشگران مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر؛

پژوهشگران مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر پژوهشگران «مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر»، در پاسخ به این سؤال گفته‌اند: «اصل ظهور حضرت مهدی (ع) و نشانه های نزدیک شدن آن، از امور مسلّم و قطعی است، ولی بنا به مصالحی زمان ظهور مشخص نشده است و هیچ کس جز خداوند از وقت آن آگاه نیست. بارها اصحاب از امامان (ع) در مورد زمان خروج قائم (ع) پرسیده اند، ولی آنان به صراحت از مشخص کردن آن امتناع کرده اند و زمان ظهور را همچون علم به قیامت، منحصر به خداوند دانسته اند. فضیل از امام باقر (ع) پرسید: آیا برای ظهور وقتی معیّن شده است؟ امام باقر (ع) سه بار فرمود: «آنان که وقتی برای ظهور تعیین می‌کنند، دروغ می‌گویند.». کمیت از حضرت سؤال کرد که چه وقت حضرت مهدی (ع) ظهور می کند، امام (ع) فرمود: «مَثَل ظهور مهدی (ع) همچون برپایی قیامت است. مهدی (ع) نمی‌آید مگر ناگهانی.» مقتضای این احادیث و احادیث دیگر آن است که به هیچ روی، نمی‌توان برای ظهور مهدی (ع) معین کرد. با توجه به این اصل مسلّم، نشانه های ظهور تنها بیانگر نزدیک شدن زمان ظهورند و بیش از آن دلالتی ندارند. اگر روایتی باشد که زمان ظهور را مشخص سازد، ناگزیر باید آن را توجیه کرد یا به کناری نهاد. اگر جامعه شیعه روند مثبتی برای تحقق ظهور حضرت داشته باشد و یا از آمادگی لازم جهت همراهی با حضرت مهدی (عج) برخوردار نباشد و اگر شیعیان به وظایف خود در عصر غیبت عمل نکنند یا عمل بکنند، همه‌ی اینها می‌تواند در ظهور حضرت تأثیرگذار باشد، اما تشخیص این امر و این که آیا ظهور حضرت دیرتر است یا زودتر از موعدی که خداوند مقرر کرده، از عهده‌ی ما خارج و از اسرار الهی است و جزء اسرای است که در ردیف علم به برپایی قیامت قرار گرفته و نمی‌توانیم در جهت تعیین و شناسایی آن کنکاش و فتحص نماییم. علم به این امر را ائمه اطهار (ع) منحصر به خداوند دانسته اند».

پرسش‌های وابسته

1. امام مهدی چه زمانی ظهور می‌کند؟ (پرسش)
2. امام مهدی در چه روزی ظهور می‌‏کند؟ (پرسش)
3. در زمان ظهور امام مهدی جهانیان چگونه از آمدن ایشان باخبر می‌شوند؟ (پرسش)
4. آیت الله بهجت حتی به پیران نیز بشارت داده که ظهور نزدیک است؟ (پرسش)
5. آیا صحت دارد که روز ذی القعده روز ظهور امام مهدی خواهد بود؟ (پرسش)
6. آیا امام مهدی جمعه ظهور می‌کند؟ (پرسش)
7. چرا امام مهدی در روز جمعه ظهور می‌کنند؟ (پرسش)
8. حکمت معین نبودن وقت ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
9. آیا تعیین وقت ظهور صحیح است؟ (پرسش)
10. آیا می‌‏توان وقت ظهور را پیش‏‌بینی کرد؟ (پرسش)
11. با توجه به کتاب نوسترآداموس آیا می‌توان زمان ظهور حضرت را پیشبینی نموده به گفته آنها اعتماد کرد؟ (پرسش)
12. عدم آگاهی امام مهدی از زمان ظهور نقصی برای امام و مقام امامت محسوب نمی‏‌شود؟ (پرسش)
13. راز نهان بودن زمان ظهور چیست؟ (پرسش)
14. امام مهدی از چه راهی می‌فهمد که موقع ظهورش فرا رسیده است؟ (پرسش)
15. اینکه گفته می‌شود ظهور نزدیک است به چه معناست؟ (پرسش)