امام مهدی از چه راهی می‌فهمد که موقع ظهورش فرا رسیده است؟ (پرسش)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
امام مهدی از چه راهی می‌فهمد که موقع ظهورش فرا رسیده است؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / عصر ظهور امام مهدی / زمان ظهور امام مهدی
مدخل اصلیجمعه
تعداد پاسخ۳ پاسخ

امام مهدی (ع) از چه راهی می‌فهمد که موقع ظهورش فرا رسیده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

ابراهیم امینی

آیت الله ابراهیم امینی، در کتاب «دادگستر جهان» در این‌باره گفته است:

«اولا از براهین و روایاتی که در ابواب امامت وارد شده استفاده می‌شود که وجود مقدس امام نیز، با عالم غیب ارتباط دارد و در مواقع احتیاج حقائقی را دریافت می‌کند. در بعض روایات وارد شده که امام صدای ملک را می‌شنود اما خودش را مشاهده نمی‌کند[۱].

بنابراین، ممکن است خداوند متعال وقت ظهور را به وسیله الهام به امام زمان (ع) بفهماند. حضرت صادق (ع) در تفسیر آیه ذیل فرمود: یکی از ما امامی است پیروز ولی مخفی، تا هنگامی که اراده خدا تعلق گرفت که آشکارش کند در قلبش اثری می‌گذارد پس ظاهر می‌شود و به امر خدا قیام می‌کند[۲].

ابو جارود می‌گوید: خدمت حضرت ابی جعفر (ع) عرض کردم قربانت شوم، از احوال حضرت صاحب الامر به من خبر بده. فرمود: شبانگاه از بیمناک‌ترین مردم می‌باشد لکن صبحگاه از ایمن‌ترین مردم می‌گردد. برنامه کارش شبانه‌ روز به وی وحی می‌شود. عرض کردم به او وحی می‌شود!؟ فرمود: وحی می‌شود اما وحی پیمبری نیست، بلکه مانند وحیی است که به مریم دختر عمران و به مادر موسی و به زنبور عسل نسبت داده شده است. ای ابا جارود! قائم آل محمد از مریم و مادر موسی و زنبور عسل نزد خدا گرامی‌تر است‌[۳].

از این قبیل احادیث استفاده می‌شود که بر وجود مقدس امام نیز وحی و الهام می‌شود لکن درعین‌حال، فرق بین امام و پیغمبر محفوظ است. زیرا پیغمبر مشرع است و احکام و قوانین شریعت به وی وحی می‌شود، به خلاف امام که احکام و قوانین باو وحی نمی‌شود و نسبت به آنها حافظ است.

ثانیا ممکن است گفته شود که پیغمبر اکرم (ص) وقت ظهور را به توسط ائمه اطهار به مهدی خبر داده است و لو به اینطور که حدوث حوادث معینی را از علائم و قرائن فرارسیدن وقت ظهور معرفی نموده و امام زمان در انتظار ظهور آن علائم است.

پیغمبر (ص) فرمود: وقتی موقع ظهور مهدی فرارسید خداوند شمشیر و پرچم آن جناب را به صدا می‌آورد، می‌گویند: ای دوست خدا! به پاخیز و دشمنان خدا را به قتل رسان‌[۴].

یکی از شواهد احتمال مذکور روایاتی است که دلالت می‌کنند برنامه و دستورالعمل تمام امامان مهر کرده، از جانب پروردگار عالم بر پیغمبر اکرم (ص) نازل شد و پیغمبر آن را به علی بن ابی طالب (ع) تحویل داد. علی (ع) در موقع خلافت صحیفه خویش را گشود و بر طبق آن عمل نمود و بعدا آن را به امام حسن (ع) تحویل داد و به همین کیفیت، نوبت به هر امامی می‌رسید مهرنامه خویش را می‌گشود و بر طبق آن عمل می‌نمود، اکنون نیز برنامه کار و دستورالعمل امام زمان (ع) در دستش موجود است[۵].

پیغمبر (ص) فرمود: مهدی موعود از ماست، خداوند کارش را در شبی اصلاح می‌کند[۷].

حضرت صادق (ع) فرمود: تولد صاحب الامر از مردم مخفی می‌شود تا وقتی ظاهر شد بیعت هیچکس در گردنش نباشد، خداوند متعال، در یک شب کارهایش را اصلاح می‌کند[۸].

امام حسین (ع) فرمود: در نهمین فرزند من سنتی از یوسف و سنتی از موسی به وقوع خواهد پیوست و اوست قائم ما اهل بیت، خداوند متعال کارش را در یک شب اصلاح می‌کند[۹]»[۱۰].

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین طاهری؛
حجت الاسلام و المسلمین دکتر حبیب‌الله طاهری در کتاب «سیمای آفتاب» در این‌باره گفته‌است:
  1. «روایات در ابواب مختلف امامت استفاده می‌شود که امام زمان با عالم غیب در ارتباط است و در مواقع نیاز حقایقی را دریافت می‌کند و در بعضی از رایات وارد شده که امام صدای ملک را می‌شنود اما خودش نمی‌بیند[۱۱]. طبق روایت ابوالجارود که می‌گوید به امام باقر (ع) عرض کردم از احوال صاحب الامر (ع) به من خبر بده، فرمود: شبانگاه از بیمناک‌ترین مردم می‌باشد، لکن صبحگاه از ایمن‌ترین مردم می‌گردد، برنامه کارش شبانه روز به وی وحی می‌شود، عرض کردم به او وحی می‌شود؟ فرمود: وحی می‌شود، اما وحی پیامبر نیست، بلکه مانند وحیی است که به مریم دختر عمران و به مادر موسی و به زنبور عسل نسبت داده شده است. ای اباجارود! قائم آل محمد (ص) از مریم و مادر موسی و زنبور عسل نزد خدا گرامی‌تر است"[۱۲]. به هر حال، از این قبیل احادیث استفاده می‌شود که بر وجود مقدس امام زمان وحی و الهام می‌شود ، لکن در عین حال، فرق بین امام و پیغمبر محفوظ است، زیرا پیامبر مشرع است و احکام و قوانین شریعت به وی وحی می‌شود، برخلاف امام که احکام و قوانین به او وحی نمی‌شود و او نسبت به آنها حافظ است.
  2. ممکن است گفته شود که پیامبر اکرم (ص) وقت ظهور را به وسیله ائمه اطهار (ع) به حضرت مهدی خبر داده است ولو به اینکه حدوث حوادث معینی را از علائم و قرائن فرا رسیدن، وقت ظهور معرفی نموده و امام زمان در انتظار ظهور آن علائم است؛ مثلاً پیامبر فرمود: وقتی موقع ظهور فرا رسید خداوند شمشیر و پرچم آن جناب را به صدا در آورده، می‌گوید: ای دوست خدا! به پا خیز و دشمنان خدا را به قتل برسان[۱۳]. یکی از شواهد احتمال دوم این است که روایاتی دلالت می‌کنند بر اینکه برنامه و دستورالعمل تمام امامان (ع) مهر کرده و از جانب پروردگار عالم بر پیامبر اکرم (ص) نازل شده و پیامبر آن را به علی بن ابی طالب (ع) تحویل داد و علی در موقع خلافت صحیفه خویش را گشود و بر طبق آن عمل کرد و بعداً آن را به امام حسن (ع) تحویل داد. به همین کیفیت، نوبت به هر امامی که رسید مهر نامه خویش را گشوده و بر طبق آن عمل می‌کرد، اکنون نیز برنامه کار و دستورالعمل امام زمان در دستش موجود است"[۱۴]. به هر حال، ممکن است خداوند با الهام و وحی از طریق دوم حضرت را آگاه سازد، این امر محالی نیست»[۱۵].
۲. حجت الاسلام و المسلمین رمضانیان؛
حجت الاسلام و المسلمین علی رضا رمضانیان، در کتاب «شرایط و علائم حتمی ظهور» در این‌باره گفته است:
  1. «چون وجود مقدس امام با عالم غیب ارتباط دارد و در مواقع احتیاج حقایقی را دریافت می‌کند. بنابراین ممکن است خداوند متعال وقت ظهور را به وسیله الهام به امام زمان (ع) بفهماند.
    1. روایت مفضل بن عمر عن ابی عبدالله (ع) في قول الله: ﴿فَإِذَا نُقِرَ فِي النَّاقُورِ: "قَالَ إِنَّ مِنَّا إِمَاماً مُظَفَّراً مُسْتَتِراً فَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّ ذِكْرُهُ إِظْهَارَ أَمْرِهِ نَكَتَ فِي قَلْبِهِ نُكْتَةً فَظَهَرَ فَقَامَ بِأَمْرِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى"[۱۶].
    2. روایت "وَ بِإِسْنَادِهِ رَفَعَهُ إِلَى أَبِي الْجَارُودِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ (ع) جُعِلْتُ فِدَاكَ أَخْبِرْنِي عَنْ صَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ قَالَ يُمْسِي مِنْ أَخْوَفِ النَّاسِ وَ يُصْبِحُ مِنْ آمَنِ النَّاسِ يُوحَى إِلَيْهِ هَذَا الْأَمْرُ لَيْلَهُ وَ نَهَارَهُ"[۱۷]
    3. روایت پیغمبر اکرم (ص) فرمودند: وقتی موقع ظهور مهدی (ع) فرا رسد خداوند شمشیر و پرچم آن جناب را به صدا در می‌آورد، می‌گویند: ای دوست خدا به پا خیز و دشمنان خدا را به قتل رسان[۱۸].
  2. پیغمبر اعظم (ص) وقت ظهور را به توسط ائمه اطهار به مهدی خبر داده است: شاهدان آن روایاتی است که دلالت می‌کند برنامه و دستورالعمل‌ تمام امامان مهر کرده، از جانب پروردگار عالم بر پیغمبر اعظم (ص) نازل شد و پیغمبر آن را به علی بن ابی طالب (ع) تحویل داد. حضرت علی (ع) در موقع خلافت صحیفه خویش را گشود و بر طبق آن عمل نمود و بعداً آن را به امام حسن (ع) تحویل داد و به همین کیفیت، نوبت به هر امامی رسید مهرنامه خویش را می‌گشود و بر طبق آن عمل می‌نمود، اکنون نیز برنامه کار و دستورالعمل امام زمان (ع) در دستش موجود است[۱۹].

ظهور حضرت مهدی (ع) ابتدا به وسیله منادی آسمانی اعلام می‌گردد، آن‌گاه حضرت در حالی که پشت به کعبه داده است، با دعوت به حق، ظهور خود را اعلام می‌کند.

  1. "قال اميرالمؤمنين (ع): إِذَا نَادَى مُنَادٍ مِنَ اَلسَّمَاءِ أَنَّ اَلْحَقَّ فِي آلِ مُحَمَّدٍ فَعِنْدَ ذَلِكَ يظهرُ المَهْدِيُّ عَلَى أَفْوَاهِ اَلنَّاسِ وَ يَشْرَبُونَ حُبَّهُ فَلاَ يَكُونُ لَهُمْ ذِكْرُ غَيْرِهِ"[۲۰]
  2. امام باقر (ع) می‌فرمایند: "حضرت مهدی (ع) در مکه به هنگام نماز عشا ظهور می‌کند، در حالی که پرچم و پیراهن و شمشیر پیامبر (ص) را همراه دارد و چون نماز عشا را خواند، فریاد بر می‌آورد: ای مردم، شما را به ذکر خدا و به ایستادنتان در برابر خدا (در روز قیامت) متذکر می‌شوم، در حالی که حجتش را (در دنیا) بر شما تمام کرده است و پیامبران را مبعوث نموده در قرآن را فرو فرستاده است. خداوند به شما فرمان می‌دهد که به او شرک نورزید و فرمانبردار او و پیامبرانش باشید. آن‌چه را قرآن امر به احیای آن کرده است، احیا و زنده کنید و آن چه را که امر به نابودی آن کرده است، نابود سازید و یاوران راه هدایت باشید و بر تقوا و پرهیزگاری همکاری نمایید، زیرا دنیا، فنا و زوالش فرا رسیده و نفخه وداع سر داده است. من شما را به سوی خدا و رسولش و عمل به کتاب او و نابودی باطل و احیا و زنده ساختن سیره پیامبر (ص) دعوت می‌کنم. آن‌گاه در میان سیصد و سیزده نفر از یارانش ظهور می‌کند"[۲۱].

روایات مختلفی درباره روز آغاز حضرت مهدی (ع) وجود دارد.

  1. در برخی احادیث نوروز.
  2. برخی روایات روز عاشورا.
  3. تعداد روایات روز شنبه.
  4. در تعدادی دیگر، جمعه روز قیام تعیین شده است.
در هم زمانی نوروز با عاشورا اشکالی به نظر نمی‌رسد و یکی شدن این دو روز ممکن است، زیرا نوروز طبق سال شمسی و عاشورا بر اساس سال قمری محاسبه می‌شود.
و هم زمانی این دو روز (عاشورا و نوروز) با جمعه یا شنبه نیز ممکن است.
اما آن چه مشکل است ذکر دو روز هفته (جمعه و شنبه) به عنوان روز قیام است. اگر سند این روایات صحیح باشد می‌توان این گونه توجیه کرد که در این صورت:
  1. احادیثی که جمعه را روز ظهور حضرت، تعیین کرده است، بر روز قیام و ظهور حمل می‌شود.
  2. و روایاتی که شنبه را روز قیام حضرت می‌داند، بر اسقرار و تثبیت نظام الهی و نابودی مخالفان تفسیر شود.

لازم به ذکر است که روایاتی که شنبه را روز قیام می‌داند از نظر سند مورد تامل است ولی روایاتی که روز جمعه را ذکر کرده است، از نظر سند ایرادی ندارد. مانند:

  1. امام صادق (ع) فرمودند: "الصَّيْحَةُ الَّتِي فِي شَهْرِ رَمَضَانَ تَكُونُ لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ لِثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ مَضَيْنَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ"[۲۲].
  2. عن ابی عبدالله (ع): "يَخْرُجُ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ"[۲۳].
  3. "عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع): يَوْمُ النَّيْرُوزِ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي يَظْهَرُ فِيهِ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ"[۲۴].
  4. "قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع): كَأَنِّي بِالْقَائِمِ يَوْمَ عَاشُورَاءَ يَوْمَ السَّبْتِ قَائِماً بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ بَيْنَ يَدَيْهِ جَبْرَئِيلُ (ع) يُنَادِي الْبَيْعَةَ لِلَّهِ فَيَمْلَأُهَا عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً"[۲۵]
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "مَثَلُهُ كَمَثَلِ السَّاعَةِ لا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً"[۲۶] در قرآن کریم راجع ‌به قیام قیامت آمده است: ﴿جَاءَتْهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً[۲۷] یعنی در آستانه قیامت اشراط الساعة (شرایط برپایی قیامت) تحقق پیدا می‌کند و به یکباره و به طور غافلگیرانه قیامت روی خواهد داد و به تعبیر قرآن کریم (بغتة، به صورت ناگهانی) قیامت برپا خواهد شد[۲۸]»[۲۹].

پرسش‌های وابسته

  1. امام مهدی چه زمانی ظهور می‌کند؟ (پرسش)
  2. امام مهدی در چه روزی ظهور می‌‏کند؟ (پرسش)
  3. در زمان ظهور امام مهدی جهانیان چگونه از آمدن ایشان باخبر می‌شوند؟ (پرسش)
  4. آیت الله بهجت حتی به پیران نیز بشارت داده که ظهور نزدیک است؟ (پرسش)
  5. آیا صحت دارد که روز ذی القعده روز ظهور امام مهدی خواهد بود؟ (پرسش)
  6. آیا امام مهدی جمعه ظهور می‌کند؟ (پرسش)
  7. چرا امام مهدی در روز جمعه ظهور می‌کنند؟ (پرسش)
  8. حکمت معین نبودن وقت ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  9. آیا تعیین وقت ظهور صحیح است؟ (پرسش)
  10. آیا می‌‏توان وقت ظهور را پیش‏‌بینی کرد؟ (پرسش)
  11. با توجه به کتاب نوسترآداموس آیا می‌توان زمان ظهور حضرت را پیشبینی نموده به گفته آنها اعتماد کرد؟ (پرسش)
  12. عدم آگاهی امام مهدی از زمان ظهور نقصی برای امام و مقام امامت محسوب نمی‏‌شود؟ (پرسش)
  13. راز نهان بودن زمان ظهور چیست؟ (پرسش)
  14. امام مهدی از چه راهی می‌فهمد که موقع ظهورش فرا رسیده است؟ (پرسش)
  15. اینکه گفته می‌شود ظهور نزدیک است به چه معناست؟ (پرسش)

پانویس

  1. اصول کافی، ج ۱، ص ۲۷۱.
  2. "مفضل بن عمر عن ابیعبد الله (ع) فی قول الله؛ فاذا نقر فی الناقور؛ قال ان منا اماما مظفرا مستترا فاذا اراد الله اظهار امره نکث فی قلبه نکتة فظهر فقام بامر الله تبارک و تعالی"؛ اثبات الهداة، ج ۶، ص ۳۶۴.
  3. "ابو الجارود قال قلت لابی جعفر (ع): جعلت فداک، اخبرنی عن صاحب هذا الامر؟ قال: یمسی من اخوف الناس و یصبح من آمن الناس، یوحی الیه هذا الامر لیله و نهاره. قال قلت: یوحی الیه یا ابا جعفر؟! قال یا ابا جارود انه لیس وحی نبوة و لکنه یوحی الیه کوحیه الی مریم بنت عمران و الی ام موسی و الی النحل، یا ابا جارود ان قائم آل محمد اکرم علی الله من مریم بنت عمران و ام موسی و النحل"؛ اثبات الهداة، ج ۷، ص ۱۷۲ و بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۸۹.
  4. بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۱۱.
  5. اصول کافی، ج ۱، ص ۲۷۹.
  6. اثبات الهداة، ج ۶، ص ۴۲۰.
  7. کتاب الحاوی للفتاوی تألیف جلال الدین سیوطی ط ۳، ج ۲، ص ۱۲۴.
  8. "قال ابو عبد الله (ع): صاحب هذا الامر تغیب ولادته عن هذا الخلق لئلا یکون فی عنقه بیعة اذا خرج و یصلح الله عز و جل امره فی لیلة"؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۹۶.
  9. بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۱۳۳.
  10. امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص ۲۴۶-۲۴۸.
  11. اصول کافی، ج ۱، ص ۲۷۱.
  12. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۸۹.
  13. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۱۱.
  14. اصول کافی، ج ۱، کتاب الحجة، باب " أَنَّ الْأَئِمَّةَ (ع) لَمْ يَفْعَلُوا شَيْئاً وَ لَا يَفْعَلُونَ إِلَّا بِعَهْدٍ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَمْرٍ مِنْهُ لَا يَتَجَاوَزُونَه‏" ، حدیث ۲.
  15. طاهری، حبیب‌الله، سیمای آفتاب، ص ۳۸۲-۳۸۳.
  16. حضرت صادق (ع) در تفسیر آیه ﴿فَإِذَا نُقِرَ فِي النَّاقُورِ فرمودند: یکی از ما امامی است پیروز ولی مخفی، تا هنگامی که اراده خدا تعلق گرفت که آشکارش کند در قلبش اثری می‌گذارد پس ظاهر می‌شود و به امر خدا قیام می‌کند؛ اثبات المهداء، ج ۶، ص ۳۶۴.
  17. ابوجارود می‌گوید: خدمت حضرت ابی جفر (ع) عرض کردم قربانت شوم، از احوال حضرت صاحب الامر به من خبر بده، فرمود: شبانگاه از بیمناک‌ترین مردم می‌باشد لکن صبحگاه از ایمن‌ترین مردم می‌گردد، برنامه کارش شبانه روز به وی وحی می‌شود....
  18. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۱۱.
  19. اصول کافی، ج ۱، ص ۲۷۹.
  20. امیرالمومنین (ع) می‌فرمایند: هنگامی که منادی از آسمان ندا می‌دهد که: حق از آن آل محمد (ص) است، در آن هنگام نام مهدی (ع) بر زبان‌های مردم آشکار می‌گردد و محبت او را به دل می‌گیرند و از غیر او یاد نمی‌کنند؛ الحاوی الفتاوی، ج ۲، ص ۶۸؛ احقاق الحق، ج ۱۳، ص ۳۲۴.
  21. ابن حماد، فتن، ص ۹۵؛ ابن طاووس، ملاحم، ص ۶۴؛ صراط المستقیم، ج ۲، ص ۲۶۲.
  22. صیحه آسمانی که در ماه رمضان واقع می‌شود حتماً در شب جمعه بیست و سوم آن ماه خواهد بود؛ اثباة الهداة، ج ۷، ص ۳۹۶.
  23. امام صادق می‌فرمایند: قائم ما اهل البیت، در روز جمعه ظهور می‌کند؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۷۹؛ اثباة الهداة، ص ۴۹۶.
  24. امام صادق (ع) فرمودند: روز نوروز همان روزی است که قائم ما اهل البیت در آن روز ظهور می‌کند؛ وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۲۸۸؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۰۸.
  25. امام باقر می‌فرمایند: گویا حضرت قائم را می‌بینم که در روز عاشورا، روز شنبه، میان رکن و مقام ایستاده و جبرئیل نیز جلوی حضرتش ایستاده است و مردم را به بیعت با او فرا می‌خواند؛ طوسی، غیبة، ص ۲۷۴؛ بحارلانوار، ج ۵۲، ص ۲۹۰.
  26. قیام او همانند قیامت خواهد بود که به طور ناگهانی و غافلگیرانه اتفاق خواهد افتاد؛ الغدیر، ج ۲، ص ۳۵۵.
  27. تا هنگامی که ناگهان قیامت به سراغشان آید؛ سوره انعام، آیه ۳۱.
  28. خوانندگان گرامی جهت اطلاع بیشتر به کتاب شهاب ثاقب، ص ۱۵۶ (اصلاح امر ظهور در یک شب) مراجعه فرمایند.
  29. رمضانیان، علی رضا، شرایط و علائم حتمی ظهور، ص ۱۰۸-۱۱۳.