دیدگاه مذهب امامیه در باره امامت چیست؟ (پرسش)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
دیدگاه مذهب امامیه در باره امامت چیست؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ امامت
مدخل اصلیامامت
تعداد پاسخ۱ پاسخ

دیدگاه مذهب امامیه در باره امامت چیست؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «دیدگاه‌های مذاهب اسلامی در باره امامت چیست؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی امامت مراجعه شود.

پاسخ نخست

محمد حسن قدردان قراملکی

حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد حسن قدردان قراملکی در کتاب «امامت» در این‌باره گفته‌ است:

«برخلاف اهل سنت که نگاهشان به مسئله امامت یک نگاه عادی و دنیوی در حد یک مسئله سیاسی و اجتماعی بود؛ امامیه، امامت را فراتر از دنیوی نگریسته و آن را یک امر الهی و آسمانی تلقی می‌‌کند. در اینجا نخست به تعاریف اندیشه‌وران امامیه می‌‌پردازیم.

  1. شیخ صدوق: او با تفسیر معنای "مولی" در حدیث غدیر به واجب الاطاعة می‌‌گوید:" فهو معنی الأمامة بان الامامة انما هی مشتقة من الأئتمام بالإنسان و الائتمام هو الأتباع و الاقتداء و و العمل بعمله و الول به" وی طاعت امام و دیگر فضایل امام را تالی تلو پیامبر می‌‌داند و تنها امر نبوت و وحی را استثنا می‌‌کند." و یجب ان یعتقد انه یلزم من طاعة الامام مایلزمنا من طاعة النبی (ص) و انّ کل فضل آتاه اللّه عزوجل بنبیه فد اتاه اللّه الامام الا النبوة"[۱].
  2. شیخ مفید: " الامام هو الإنسان الذی له رئاسة عامة فی امور الدین و الدنیا نیابة عن النبی"[۲].
  3. سید مرتضی: " الامامة ریاسة عامة فی الدین بالاصاله لا بالنیابة عمن هو فی دارالتکلیف" [۳].
  4. شیخ طوسی: " الامام هو الذی یتولی الریاسة العامة فی الدین و الدنیا جمیعا"[۴].
  5. محقق طوسی: " الامام هو الإنسان الذی له الریاسة العامة فی الدین و الدنیا بالاصالخ فی دارالتکلیف"[۵].
  6. ابن میثم بحرانی: " الامامة رئاسة عامة لشخص من الناس فی امور الدین و الدنیا بالاصالة"[۶].
  7. علامه حلی: " الامام هو الإنسان الذی له الریاسة العامة فی امور الدین و الدنیا بالاصالة فی دارالتکلیف"[۷].
  8. حمصی رازی: " رئاسة عامة فی امور الدین بالاصالة"[۸]. وی در ادامه بحث علت عدم ذکر قید "الدنیا" در تعریف امامت را اشاره و خاطرنشان می‌‌سازد قید " امور الدین " عام و کلی بوده و کلیات امور دنیوی مثل رفع اختلاف طبقات و قشرهای مختلف جامعه مثل صنعت‌گران و خطاطان را شامل می‌‌شود، ولو اینکه رسیدگی به امور صنفی و جزئی از قبیل تعیین برترین‌ها و دستمزدها از شئون امام نیست[۹].
  9. فاضل مقداد: " فهی رئاسة عامة فی الدین و الدنیا لشخص انسانی خلافة عن النبی"[۱۰].
  10. عبدالرزاق لاهیجی: "ریاست عامة مسلمین در امور دنیا و دین بر سبیل خلیفگی و نیابت از پیغمبر"[۱۱].

پاسخ‌های دیگر

۱. حجت الاسلام و المسلمین زهادت؛
حجت الاسلام و المسلمین عبدالمجید زهادت در کتاب «معارف و عقاید ۵ ج۱» در این‌باره گفته‌ است:

«با تأمل و توجه به بحث از مقام و جایگاه رفیع و مهمی که نازل منزله نبوت است و در هدایت مسلمانان بعد از رحلت نبی اکرم (ص) نقش و تأثیر اساسی دارد با علم کلام که از اعتقادات سخن می‌گوید تناسب دارد نه با علم فقه که از افعال مکلفان بحث می‌کند. برخلاف گروهی که- با فروکاستن از مقام رفیع امامت و تنزل دادن آن به امارت و حکومت معمول و رایج بر مردم- نصب امام را وظیفه مردم دانسته و بالتبع جایگاه آن را علم وفقه و فروع علمی می‌دانند نه علم کلام و اعتقادات.

به بیان دیگر تامل در حقیقت امامت و منزلت عظیم آن، سؤال از روش نصب و جایگاه بحث از آن را هم جواب می‌دهد. میزان سنجش در این مسأله، قرآن کریم و سنت قطعیه نبی اکرم (ص) است و ما با عرضه آراء بر این میزان مورد قبول طرفین می‌‌توانیم پاسخ این پرسش مقدماتی و بلکه پرسش‌های دیگر را هم در مسائل امامت به دست آوریم.

در اینجا توجه به یک سخن رسول خدا (ص) می‌تواند راهگشای این معضل باشد که فرمود: « مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً ». این حدیث که با نقل‌های گوناگون و محتوای واحد مورد قبول فریقین است[۱۴]، جایگاه رفیع بحث امامت را روشن می‌سازد. دانشمندان امامیه برای بیان جایگاه بحث از امامت و اینکه از اصول است نه از فروع به دلایلی استناد کرده‌اند[۱۵]. از جمله مستندات آنان این حدیث است زیرا لازمه وجوب معرفت امام به گونه‌ای که تخلف از او مستوجب مرگ جاهلی باشد و عذری از متخلف پذیرفته نخواهد شد، آن است که امامت را مانند نبوت از اصول عقائد بدانیم نه از فروع و مسائل فقهی. در فرهنگ دینی مرگ جاهلی مردن در بی‌دینی و شرک و کفر است بنابراین تخلف از امام همانند تخلف از رسول خدا (ص) و عدم پذیرش او موجب کفر است و این با اصلی بودن امامت سازگار است نه فرعی بودن آن[۱۶][۱۷]

پرسش‌های وابسته

  1. امامت چیست؟ (پرسش)
  2. امامت در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)
  3. امامت در قرآن و حدیث به چه معنا به کار رفته است؟ (پرسش)
  4. قرآن در مورد امامت چه آیاتی دارد؟ (پرسش)
  5. چه احادیثی در مورد امامت وجود دارد؟ (پرسش)
  6. امام کیست؟ (پرسش)
  7. امام در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)
  8. امام در قرآن و حدیث به چه معنا به کار رفته است؟ (پرسش)
  9. قرآن در مورد امام چه آیاتی دارد؟ (پرسش)
  10. چه احادیثی در مورد امام وجود دارد؟ (پرسش)
  11. امامت چه کاربردهایی دارد؟ (پرسش)
  12. بحث از امامت چه اهمیت یا ضرورتی دارد؟ (پرسش)
  13. دیدگاه‌های مذاهب اسلامی در باره امامت چیست؟ (پرسش)
  14. موارد اختلافی امامیه و اهل سنت در مورد امامت چیست؟ (پرسش)
  15. نظر امامیه در مورد تعیین تکلیف بر خداوند بر وجوب امامت چیست؟ (پرسش)
  16. آیا وجوب تعیین امام بدعت‌آمیز است؟ (پرسش)
  17. آیا کلامی‌انگاری امامت بدعت‌آمیز است؟ (پرسش)
  18. آیا مخالفان امامت کافراند؟ (پرسش)
  19. آیا امامت موروثی است؟ (پرسش)
  20. آیا امامت از دوران کودکی امکان‌پذیر است؟ (پرسش)
  21. آیا مقام امامت بر مقام نبوت برتری دارد؟ (پرسش)
  22. آیا امامان شیعه بر دیگر پیامبران برتری دارند؟ (پرسش)
  23. آیا می‌توان به مقام امامت بدون مقام نبوت رسید؟ (پرسش)
  24. آیا امامت با دموکراسی ناسازگار است؟ (پرسش)
  25. آیا غیبت امام با فلسفه ضرورت امامت ناسازگار است؟ (پرسش)
  26. آیا امامت با اصل خاتمیت ناسازگار است؟ (پرسش)

پانویس

  1. شیخ صدوق، معانی الأخبار، ص ۶۹.
  2. شیخ مفید، سلسة مؤلفات، النکت الاعتقادیه، ج ۱۰، ص ۳۹.
  3. الحدود و الحقایق، بحث امامت. و نیز: الذخیره فی علم الکلام، ص ۴۰۹.
  4. شرح العبارات المصطلحة بین المتکلمین، نقل از: امامت پژوهی، ص ۴۲.
  5. تلخیص المحصل، ص ۴۲۶؛ رسالة الامامة، ص ۴۵۷.
  6. واعد المرام، ص ۷۴؛ النجاة فی القیامة‌ فی تحقیق امر الامامة، ص ۴۱.
  7. الألفین فی امامة‌ مولانا امی‌رالمؤ منین، ص ۱۲؛ باب حادی عشر، بحث امامت.
  8. المنقذ من التقلید، ج ۲، ص ۲۳۴.
  9. المنقذ من التقلید، ج ۲، صص ۲۳۶ و ۲۳۷.
  10. اللوامع الالهیه، ص ۳۱۹ و ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، ص ۳۲۵.
  11. گوهر مراد، صص ۲ - ۴۶۱.
  12. برخی مانند حکیم لاهیجی بر این اشتراک توجه داشته و آن را از عجایب امور وصف کرده است؛ گوهر مراد، ص ۴۶۲.
  13. محمد حسن قدردان قراملکی، امامت، ص۳۱ - ۳۴.
  14. برای آگاهی بیشتر از وحدت مضمون و محتوای احادیث من مات ر.ک: راز رهائی از مرگ جاهلی و بررسی حدیث معرفت امام از منظر فریقین.
  15. ر.ک: الاصول العامه لمسائل الامامه، ص ۸۷ و امامت پژوهی، ص ۶۱.
  16. شیخ طوسی می‌گوید: وَ دَفعُ الْإِمَامَةِ عِنْدَهُمْ وَ جَحدُهَا كَدَفْعِ النُّبُوَّةِ وَ جَحدُهَا سَوَاءُ، بِدَلَالَةِ قَوْلِهِ (ص): « مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً ». الاقتصاد، ص ۲۲۶. و قاضی نورالله در کتاب الصوارم المهرقه: انَّ النبی (ص) قَالَ: «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً»؛ فَإِنَّهُ صریحٌ في أَنَّ الْإِمَامَةَ فی الإصولِ ضَرُورَةً إِنَّ الْجَاهِلَ بشیءٍ مِنَ الْفُرُوعِ وَ إِنْ کان وَاجِباً لایکون میتَتُه میتَةً جاهلیةً وَ لَا یَقدَحُ ذلک في إِسْلَامِهِ و ر.ک: احقاق الحق، ص ۲۹۴، و گوهر مراد، ص ۴۶۷ و مراة العقول، ج ۱۱، ص ۱۹۱ و بحارالأنوار، ج ۸، ص ۳۶۸. برای آگاهی بیشتر درباره نقل‌های گوناگون و دلالت حدیث من مات ر.ک: بررسی معرفت امام از منظر فریقین.
  17. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۱؛ ج5، ص22-23.

پرسش‌های مصداقی همطراز

پرسش‌های وابسته

  1. امامت چیست؟ (پرسش)
  2. امامت در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)
  3. امامت در قرآن و حدیث به چه معنا به کار رفته است؟ (پرسش)
  4. قرآن در مورد امامت چه آیاتی دارد؟ (پرسش)
  5. چه احادیثی در مورد امامت وجود دارد؟ (پرسش)
  6. امام کیست؟ (پرسش)
  7. امام در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)
  8. امام در قرآن و حدیث به چه معنا به کار رفته است؟ (پرسش)
  9. قرآن در مورد امام چه آیاتی دارد؟ (پرسش)
  10. چه احادیثی در مورد امام وجود دارد؟ (پرسش)
  11. امامت چه کاربردهایی دارد؟ (پرسش)
  12. بحث از امامت چه اهمیت یا ضرورتی دارد؟ (پرسش)
  13. دیدگاه‌های مذاهب اسلامی در باره امامت چیست؟ (پرسش)
  14. موارد اختلافی امامیه و اهل سنت در مورد امامت چیست؟ (پرسش)
  15. نظر امامیه در مورد تعیین تکلیف بر خداوند بر وجوب امامت چیست؟ (پرسش)
  16. آیا وجوب تعیین امام بدعت‌آمیز است؟ (پرسش)
  17. آیا کلامی‌انگاری امامت بدعت‌آمیز است؟ (پرسش)
  18. آیا مخالفان امامت کافراند؟ (پرسش)
  19. آیا امامت موروثی است؟ (پرسش)
  20. آیا امامت از دوران کودکی امکان‌پذیر است؟ (پرسش)
  21. آیا مقام امامت بر مقام نبوت برتری دارد؟ (پرسش)
  22. آیا امامان شیعه بر دیگر پیامبران برتری دارند؟ (پرسش)
  23. آیا می‌توان به مقام امامت بدون مقام نبوت رسید؟ (پرسش)
  24. آیا امامت با دموکراسی ناسازگار است؟ (پرسش)
  25. آیا غیبت امام با فلسفه ضرورت امامت ناسازگار است؟ (پرسش)
  26. آیا مهدویت با دموکراسی ناسازگار است؟ (پرسش)
  27. آیا امامت با اصل خاتمیت ناسازگار است؟ (پرسش)

پانویس