زمان و مکان خروج سفیانی

از نشانه‌های حتمی ظهور، خروج سفیانی است که لشکر جنایت‌کار و سفاک خود را از سرزمین شام (شام قدیم شامل دمشق، قنسرین، حمص، فلسطین و اردن) برای مقابله با سپاه حضرت مهدی (ع) در ماه رجب در سال ظهور به سوی مکه روانه می‌کند.

وقوع حتمی خروج سفیانی

یکی از نشانۀ ظهور امام مهدی (ع) که وقوعش حتمی شمرده شده خروج سفیانی است. شخصی که در اوج پلیدی قرار دارد و بعد از جنایت‌های بسیار در مدینه، لشکر خود را برای مقابله با حضرت بقیة الله به سوی مکه روانه می‌‌کند. امام صادق (ع) فرمودند: «خروج سفیانی از علایم حتمی ظهور است»^[۱]. خروج سفیانی در بسیاری از منابع حدیث شیعه و اهل تسنّن به عنوان یکی از نشانه‌های ظهور مصلح بزرگ جهانی، و یا به عنوان یکی از حوادث آخر زمان آمده است^[۲].^[۳]

مکان خروج سفیانی

دربارۀ مکان خروچ سفیانی مکان‌های مختلفی گفته شده است: حمص، وادی یابس، ایلیاء، بیت المقدس، اندرا و روم. روایاتی که دربارۀ مکان خروج سفیانی وارد شده است به سه دسته تقسیم می‌شوند:

روایاتی که قیام او را از سرزمین شام می‌دانند، امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «...سفیانی از شام خروج می‌کند پس اهل شام از او اطاعت می‌کنند»^[۴]
روایاتی که حرکت او را از وادی یابس (سرزمین خشک) می‌دانند: امام سجاد (ع) فرمودند: «سپس سفیانی ملعون از سرزمین خشک قیام می‌کند»^[۵]
روایتی که به قیام او از ناحیه مغرب اشاره کرده است، امام باقر (ع) فرمودند: «خراسانی، و سفیانی به آن‌ها یورش می‌برند؛ یکی از مشرق، دیگری از مغرب»^[۶]

محتوای روایتی که حرکت او را از مغرب می‌داند، منافاتی با سایر روایات ندارد؛ چرا که شام از نظر جغرافیایی در غرب عراق قرار دارد و محتمل است، مخاطب این روایت، شیعیان عراق بوده ‌اند. بنابراین، روایت یاد شده به جهت جغرافیاییِ به سرزمین شام اشاره دارد. محتوای دسته دوم روایات نیز با دسته اوّل هما‌هنگ است؛ چرا که "وادی یابس" از مناطق سرزمین شام است^[۷]. امیرالمؤمنین (ع) در این ‌باره فرموده‌اند: «سفیانی ... از منطقه‌ای از شهر دمشق قیام می‌کند؛ از سرزمینی که به آن وادی یابس گویند^[۸].^[۹]

بنابراین، روایات در اینکه محل خروج سفیانی سرزمین شام است، اتفاق نظر دارند. تعدد روایات یاد شده و گزارش آن‌ها در منابع دست اوّل حدیثی، موجب اطمینان به مضمون آن‌ها (قیام سفیانی از سرزمین شام) می‌شود. البته توجه به این نکته ضروری است که منظور از شام، تنها کشور سوریه فعلی نیست، بلکه شام قدیم بسیار پهناور تر از سوریه فعلی بوده است و چنانکه در کتاب‌های مربوطه ذکر شده، این کشور پنج منطقه را در بر می‌گرفته که عبارتند از: دمشق، حمص، قنسرین، فلسطین و اردن^[۱۰]. لذا سفیانی از هر یک از مناطق یاد شده خروج کند، خروج از شام بر آن صدق می‌کند^[۱۱].

زمان خروج سفیانی

زمان خروج سفیانی؛ بدون تردید، برای قیام سفیانی، سال مشخصی را نمی ‌توان تعیین کرد؛ چرا که به دلیل پیوستگی این حادثه با ظهور امام مهدی (ع)، تعیین زمان برای آن به تعیین وقت برای ظهور امام مهدی (ع) خواهد انجامید، اما زمان این رخداد از برخی جهات تعیین شده است؛ روایات متعددی ماه رجب را زمان آغاز این حرکت ضدّ ارزشی نام برده ‌اند^[۱۲]. برخی از این روایات، معتبر به شمار می‌روند، و افزون بر آن، مضمونی یکسان دارند که خلاف آن روایت نشده است، مانند:

امام صادق (ع) در حدیث معتبری فرموده‌اند: «حرکت سفیانی از نشانه‌های حتمی و قطعی است و در ماه رجب روی خواهد داد»^[۱۳].
همچنین حضرت فرمودند: «سفیانی از امور حتمی است و خروج او در ماه رجب است ...»^[۱۴].

زمان قیام سفیانی از جهت دیگری نیز به نوعی تعیین شده است و آن، هم‌ زمان بودن آن با حرکت یمانی است؛ همان مرد یمنی که به انگیزۀ اصلاح و مقابله با فساد، جنبش خود را آغاز می‌کند و در برخی از روایات از او تمجید شده است^[۱۵].^[۱۶]

البته برای خروج سفیانی سه زمان مختلف هم گفته شده است: زمان پیش از ظهور^[۱۷] و یا سال قیام امام مهدی (ع)^[۱۸] و یا اینکه پس از ظهور قیام می‌کند^[۱۹]، روایاتی برای هر کدام بیان شده، لکن احتمال سوم ترجیح داده شده است بر اساس آنکه عموم روایات آن را بیان می‌کنند و اینکه خسف به بیداء که یکی دیگر از علائم ظهور است و موجب فرورفتن سفیانی و لشکریانش در سرزمین بیداء می‌شود، پس از ظهور اتفاق می‌افتد^[۲۰].

پرسش مستقیم

خروج سفیانی در چه زمان و مکانی خواهد بود؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ «خُرُوجُ السُّفْيَانِيِّ مِنَ الْمَحْتُومِ»، الغیبه، للطوسی، ص ۴۳۵.
↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۸۲، ۱۹۰، ۱۹۲، ۲۰۶، ۲۰۸ و ۲۰۹.
↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی، ص ۱۸۰ـ ۱۸۵؛ باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص۷۲ ـ ۷۸؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج۲، ص۵۳ـ۵۰؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۰۴؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۷۳ـ۲۷۵؛ رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۵۲۴.
↑ «...يَخْرُجُ بِالشَّامِ فَيَنْقَادُ لَهُ أَهْلُ الشَّام»، الغیبة للنعمانی، ص۳۱۶، ب ۱۸، ح۱۴.
↑ «ثُمَّ يَخْرُجُ السُّفْيَانِيُّ الْمَلْعُونُ مِنَ الْوَادِي الْيَابِس»، الغیبة للطوسی، ص۴۴۴، ح۴۳۷.
↑ «يَخْرُجَ عَلَيْهِمُ الْخُرَاسَانِيُّ وَ السُّفْيَانِيُّ هَذَا مِنَ الْمَشْرِقِ وَ هَذَا مِنَ الْمَغْرِبِ»، الغیبة للنعمانی، ص۲۶۲، ب ۱۴، ح۱۳.
↑ الانساب، ج۵، ص۶۷۴.
↑ «يَخْرُجُ مِنْ نَاحِيَةِ مَدِينَةٍ دِمَشْقَ فِي وَادٍ يُقَالُ لَهُ الْوَادِي الْيَابِسِ»، معجم احادیث الامام المهدی (ع)، ج۳، ص۸۸.
↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد، دانشنامه امام مهدی ج۷، ص ۴۳؛ صادقی فدکی، سید جعفر و فقهی‌زاده، عبدالهادی، تحلیل انتقادی دیدگاه‌های موجود درباره خروج سفیانی و روایات آن، ص ۱۳۱؛ آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص۱۴۰ـ۱۴۴؛ صمدی، قنبرعلی، آخرین منجی، ص ۱۶۰ ـ ۱۶۲؛ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص ۴۶ ـ ۴۸؛ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۶۴۷ ـ ۶۴۹.
↑ معجم البلدان، ج۱، ص۱۰۳.
↑ ر.ک: آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۱۴۰ـ۱۴۴.
↑ الغیبة للنعمانی، ص۳۱۰، ب ۱۸، ح۱، ح۲.
↑ «إِنَّ أَمْرَ السُّفْيَانِيِّ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُهُ فِي رَجَبٍ»؛ ابن قولویه، محمد بن علی، کمال‌الدین، ص۶۵۰، ب ۵۷، ح۵.
↑ «السُّفْيَانِيُّ لَا بُدَّ مِنْهُ وَ لَا يَخْرُجُ إِلَّا فِي رَجَبٍ»، الغیبة للنعمانی، ص ۳۱۳، ب۱۸، ح۷.
↑ الغیبة للنعمانی، ح۳۱۶، ب ۱۴، ح۱۳.
↑ ر.ک: آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۱۴۰ـ۱۴۴؛ صمدی، قنبرعلی، آخرین منجی، ص ۱۶۰ ـ ۱۶۲؛ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص ۴۶ ـ ۴۸.
↑ طوسی، کتاب الغیبه، ص۴۴۳، ح۴۳۷.
↑ محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص۲۶۷، ح۳۶.
↑ محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص۳۰۰.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج ۳، ص ۱۲۶ـ ۱۲۸

[1] «خُرُوجُ السُّفْيَانِيِّ مِنَ الْمَحْتُومِ»، الغیبه، للطوسی، ص ۴۳۵.

[2] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۸۲، ۱۹۰، ۱۹۲، ۲۰۶، ۲۰۸ و ۲۰۹.

[3] ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی، ص ۱۸۰ـ ۱۸۵؛ باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص۷۲ ـ ۷۸؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج۲، ص۵۳ـ۵۰؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۰۴؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۷۳ـ۲۷۵؛ رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۵۲۴.

[4] «...يَخْرُجُ بِالشَّامِ فَيَنْقَادُ لَهُ أَهْلُ الشَّام»، الغیبة للنعمانی، ص۳۱۶، ب ۱۸، ح۱۴.

[5] «ثُمَّ يَخْرُجُ السُّفْيَانِيُّ الْمَلْعُونُ مِنَ الْوَادِي الْيَابِس»، الغیبة للطوسی، ص۴۴۴، ح۴۳۷.

[6] «يَخْرُجَ عَلَيْهِمُ الْخُرَاسَانِيُّ وَ السُّفْيَانِيُّ هَذَا مِنَ الْمَشْرِقِ وَ هَذَا مِنَ الْمَغْرِبِ»، الغیبة للنعمانی، ص۲۶۲، ب ۱۴، ح۱۳.

[7] الانساب، ج۵، ص۶۷۴.

[8] «يَخْرُجُ مِنْ نَاحِيَةِ مَدِينَةٍ دِمَشْقَ فِي وَادٍ يُقَالُ لَهُ الْوَادِي الْيَابِسِ»، معجم احادیث الامام المهدی (ع)، ج۳، ص۸۸.

[9] ر.ک: م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد، دانشنامه امام مهدی ج۷، ص ۴۳؛ صادقی فدکی، سید جعفر و فقهی‌زاده، عبدالهادی، تحلیل انتقادی دیدگاه‌های موجود درباره خروج سفیانی و روایات آن، ص ۱۳۱؛ آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص۱۴۰ـ۱۴۴؛ صمدی، قنبرعلی، آخرین منجی، ص ۱۶۰ ـ ۱۶۲؛ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص ۴۶ ـ ۴۸؛ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۶۴۷ ـ ۶۴۹.

[10] معجم البلدان، ج۱، ص۱۰۳.

[11] ر.ک: آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۱۴۰ـ۱۴۴.

[12] الغیبة للنعمانی، ص۳۱۰، ب ۱۸، ح۱، ح۲.

[13] «إِنَّ أَمْرَ السُّفْيَانِيِّ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُهُ فِي رَجَبٍ»؛ ابن قولویه، محمد بن علی، کمال‌الدین، ص۶۵۰، ب ۵۷، ح۵.

[14] «السُّفْيَانِيُّ لَا بُدَّ مِنْهُ وَ لَا يَخْرُجُ إِلَّا فِي رَجَبٍ»، الغیبة للنعمانی، ص ۳۱۳، ب۱۸، ح۷.

[15] الغیبة للنعمانی، ح۳۱۶، ب ۱۴، ح۱۳.

[16] ر.ک: آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۱۴۰ـ۱۴۴؛ صمدی، قنبرعلی، آخرین منجی، ص ۱۶۰ ـ ۱۶۲؛ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص ۴۶ ـ ۴۸.

[17] طوسی، کتاب الغیبه، ص۴۴۳، ح۴۳۷.

[18] محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص۲۶۷، ح۳۶.

[19] محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص۳۰۰.

[20] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج ۳، ص ۱۲۶ـ ۱۲۸

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]