اهداف خروج سفیانی

مقدمه

درباره انگیزه سفیانی، علاوه بر ارضای غریزه قدرت طلبی و سلطه جویی که در طبیعت چنین انسان جنایت‌کار و پلیدی است، دو احتمال وجود دارد که این دو را می‌توان از نوع اقدامات او به دست آورد:

کشتار شیعیان

در روایات متعددی به این انگیزه اشاره شده است. امام باقر (ع) در روایت معتبری فرموده‌اند: "فَإِنَّ حَنَقَهُ وَ شَرَهَهُ إِنَّمَا هِيَ عَلَى شِيعَتِنَا "^[۱]. کشتار شیعیان و اقدامات خشن و بی‌رحمانه سفیانی در سرزمین‌های شیعه‌نشین، دست‌کم به یکی از این دو انگیزه می‌تواند باشد:

تعصبات کور مذهبی که براساس آن، شیعه فرقه‌ای کافر، بدعت‌گذار و منحرف تلقی می‌شود.

از آن‌جا که تفکر شیعی یکی از جدّی‌ترین موانع در مقابل منافع استکبار جهانی است و مقاومت جدّی در برابر زیاده‌خواهی‌های آنان از این تفکر نشأت می‌گیرد، و از سوی دیگر، این تفکر در حال گسترش به سایر مناطق دنیاست، حرکت سفیانی به تحریک دنیای استکبار شکل می‌گیرد تا این مانع بزرگ برداشته شود. این تحلیل در میان روایات معتبر شاهدی ندارد، اما روایت ضعیفی که به رفتن سفیانی به سمت روم، برای مقابله با حرکت خراسانی و آمدن او از آن‌جا اشاره دارد، می‌تواند مؤیّد این فرضیه باشد؛ امام صادق (ع) در این باره فرمودند: " وَ يُذْهِبْ الَىَّ الرُّومِ لِدَفْعِ الْمَلِكِ الْخُرَاسَانِيُّ وَ يَرْجِعُ مِنْهَا مُنْتَصِراً فِي عُنُقِهِ صَلِيبُ‏ "^[۲]. اگر ما انگیزه اصلی سفیانی را مقابله با شیعیان بدانیم، حمله او به عراق پیش از حمله به مکه و مدینه، کاملاً معقول و موجه خواهد بود^[۳].

جلوگیری از نهضت جهانی امام مهدی (ع)

فرضیه دوم این که انگیزه سفیانی از قیام، پیش‌گیری از شکل‌گیری نهضت امام مهدی (ع) است. براین اساس، باید به این سؤال پاسخ داد که اگر انگیزه اصلی او پیش‌گیری از حرکت جهانی امام مهدی (ع) است، او از کجا به نزدیک بودن زمان ظهور پی برده است؟ به سؤال یاد شده دو پاسخ می‌توان داد:

با خبر شدن سفیانی از نزدیک شدن زمان ظهور، به این دلیل است که امام مهدی (ع) اندکی پیش از ظهور، به صورت نیمه علنی، فعالیت‌هایی محدود می‌کنند. عوامل اطلاعاتی سفیانی از حضور نیمه‌علنی امام (ع) در میان مردم با خبر می‌شوند و سفیانی برای دستگیری و قتل حضرت، حرکت خود را آغاز می‌کند. فعالیت نیمه‌علنی امام مهدی (ع) پیش از ظهور، در تعدادی از روایات^[۴] که برخی از آنها معتبرند، گزارش شده است؛ از جمله امام باقر (ع) در حدیث معتبری در این‌باره فرموده‌اند: "وَ يَبْعَثُ السُّفْيَانِيُّ بَعْثاً إِلَى الْمَدِينَةِ فَيَنْفِرُ الْمَهْدِيُّ مِنْهَا إِلَى مَكَّةَ فَيَبْلُغُ أَمِيرَ جَيْشِ السُّفْيَانِيِّ أَنَّ الْمَهْدِيَّ قَدْ خَرَجَ إِلَى مَكَّةَ "^[۵]. روایت یاد شده به قرینه ذیل آن، از حوادث پیش از ظهور گزارش می‌دهد، و با صراحت، به اطلاع یافتن سفیانی از حضور امام مهدی (ع) در مدینه پیش از ظهور، و در نتیجه، به فعالیت‌های حداقل نیمه علنی امام مهدی (ع) دلالت دارد. براساس تحلیل یاد شده، حمله سفیانی به عراق، ممکن است به منظور در هم‌ کوبیدن شیعیانی باشد که در آینده نزدیک، سپاهیان و هم‌راهان امام مهدی (ع) خواهند بود.

مقابله با ظهور

قیام سفیانی برای مقابله با حرکت امام مهدی (ع)، نه به دلیل علم او به ظهور نیمه‌ علنی امام (ع) بلکه تنها به دلیل احتمال نزدیک بودن ظهور است. شیوع زمزمه‌های نزدیک بودن ظهور منجی در میان تمامی انسان‌های معتقد به موعود آخرالزمان (اعم از مسلمان و غیر مسلمان) از یک‌سو، و عظمت تهدیدی که از ناحیه امام مهدی (ع) متوجه جبهه کفر می‌شود، از سوی دیگر، سفیانی را بر آن می‌دارد تا به انگیزه ممانعت از حرکت جهانی آن حضرت، به گمان خود آن را پیش از تحقق در نطفه خفه کند. او با این انگیزه، حرکت خود را آغاز می‌کند و به کشتار شیعیانی می‌پردازد که سپاهیان مهدی موعودند. وی پس از آغاز قیام و حمله به عراق، به منظور کنترل حجاز که محل شروع حرکت جهانی مهدی موعود (ع) است، درصدد تصرف حجاز برمی‌آید و سپاهی را به سوی عربستان گسیل می‌دارد. در برابر هر یک از دو تحلیل یاد شده، این سؤال بی پاسخ می‌ماند که: اگر تحلیل اوّل درست باشد و سفیانی از ظهور نیمه علنی امام مهدی (ع) آگاه باشد، باید سفیانی در ابتدا به سمت حجاز و نه عراق یورش برد؛ در حالی که براساس روایات - که به زودی خواهد آمد - او پیش از حمله به حجاز، به عراق یورش خواهد برد. و اگر تحلیل دوم درست باشد و سفیانی از فعالیت‌های نیمه علنی امام (ع) آگاه نباشد، او باید پس از حمله به عراق به مکه (محل آغاز حرکت امام مهدی (ع)) یورش برد؛ در حالی که روایات - چنان که به زودی می‌آید - از حمله او به مدینه پیش از مکه گزارش می‌دهند.

با جمع میان فرضیه‌های یاد شده، می‌توان تحلیل سومی نیز ارائه کرد که از دو تحلیل پیشین، معقول‌تر و با روایات هم‌آهنگ‌تر است، به این توضیح که: سفیانی برای کشتار شیعیان و پیش‌گیری از نشر فرهنگ شیعی با هدف مقابله با حرکت احتمالی امام مهدی (ع) قیام خود را آغاز می‌کند و به عراق که از مراکز مهم شیعه و در آینده مرکز حکومت جهانی امام مهدی (ع) است، حمله می‌کند. پس از حمله به عراق، از حضور حضرت مهدی (ع) در مدینه اطلاع می‌یابد، و به همین دلیل، برای دستگیری و قتل آن حضرت سپاهی را به مدینه گسیل می‌دارد، و با حرکت امام (ع) به سوی مکه، وی نیز سپاه خود را به جانب مکه می‌فرستد»^[۶].

جنبش سفیانی در منطقه شام در اثر درگیری‌های فرقه‌ای جناح‌های سه‌گانه قدرت، به پیروری می‌رسد: "در شام سه گروه پرچم برافراشته، به جنگ افروزی می‌پردازند: اصهب، ابقع و سفیانی"^[۷]؛ سفیانی، با هدف توسعه طلبی و تسلط بر کشورهای خاورمیانه، از بیابان یابس (منطقه‌ای در دمشق) خروج می‌کند و به سوی فلسطین هجوم می‌آورد و مناطقی مثل دمشق، فلسطین، اردن، حمص، حلب و... را فتح می‌کند و به تصرت خود در می‌آورد. در مقابل او، اصهب و ابقع به قصد دست یابی به حکومتدر شام، با وی به پیکار می‌پردازند، اما با شکست مواجه شده و کشته می‌گردند. پس از آن، دغدغه اصلی سفیانی، تسلط بر شیعیان اهل بیت (ع) و جنگ با آنان خواهد بود. از این‌رو، سیر حرکت سفیانی نشان می‌دهد که هدف او از قیام و درگیری، در ابتدا قدرت طلبی سیاسی است، اما در ادامه و پس از پیروزی بر رقبا، با توجه به خصومت شدید با شیعیان، دست به اقدامات خشونت بار علیه آنان می‌زند، به همین دلیل، پس از تصرف شهرهای عراق و مدینه به جنایات هولناکی علیه شیعیان دست می‌زند»^[۸].

پرسش مستقیم

اهداف قیام سفیانی چیست؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ خشم و کینه او تنها متوجه شیعیان ماست و تنها بر کشتن آنها حریص است؛ الغیبة للنعمانی، ص۳۱۱، باب ۱۸، ح۳ (روایات این موضوع همراه با بررسی اسناد آن در بخش حمله به کوفه خواهد آمد).
↑ او برای مقابله با حکومت خراسانی به روم می‌رود و در حالی که به نصرانیت گرویده و صلیبی از طلا بر گردن دارد، از آن‌جا بازمی‌گردد؛ زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (ع)، ص۶۵، به نقل از اربعین خاتون‌آبادی، ص۱۵۳. (این روایت مرسله است)
↑ سیر اقدامات سفیانی در ادامه خواهد آمد.
↑ قرب الاسناد، ص۳۷۴، ح۱۳۲۹ (درباره اعتباراین حدیث، نک: تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص۳۰؛ الکافی، ص۲۶۴، ح۳۸۳)
↑ سفیانی سپاهی را به مدینه می‌فرستد. مهدی از آن‌جا می‌گریزد و به مکه می‌رود. به امیر سپاه سفیانی گزارش می‌رسد که مهدی به مکه رفته است؛ الغیبة للنعمانی، ص۲۸۸ باب ۱۴، ح۶۷. (درباره اعتبار این حدیث، نک: تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص۸۱)
↑ آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۱۴۶ - ۱۵۰.
↑ " تَخْرُجُ بِالشَّامِ ثَلَاثَ رَايَاتُ الأصهب وَ الْأَبْقَعِ وَ السُّفْيَانِيُّ "؛ معجم الاحادیث الامام المهدی (ع)، ج۳، ص ۸۱.
↑ صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۶۲.

[1] خشم و کینه او تنها متوجه شیعیان ماست و تنها بر کشتن آنها حریص است؛ الغیبة للنعمانی، ص۳۱۱، باب ۱۸، ح۳ (روایات این موضوع همراه با بررسی اسناد آن در بخش حمله به کوفه خواهد آمد).

[2] او برای مقابله با حکومت خراسانی به روم می‌رود و در حالی که به نصرانیت گرویده و صلیبی از طلا بر گردن دارد، از آن‌جا بازمی‌گردد؛ زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (ع)، ص۶۵، به نقل از اربعین خاتون‌آبادی، ص۱۵۳. (این روایت مرسله است)

[3] سیر اقدامات سفیانی در ادامه خواهد آمد.

[4] قرب الاسناد، ص۳۷۴، ح۱۳۲۹ (درباره اعتباراین حدیث، نک: تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص۳۰؛ الکافی، ص۲۶۴، ح۳۸۳)

[5] سفیانی سپاهی را به مدینه می‌فرستد. مهدی از آن‌جا می‌گریزد و به مکه می‌رود. به امیر سپاه سفیانی گزارش می‌رسد که مهدی به مکه رفته است؛ الغیبة للنعمانی، ص۲۸۸ باب ۱۴، ح۶۷. (درباره اعتبار این حدیث، نک: تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص۸۱)

[6] آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۱۴۶ - ۱۵۰.

[7] " تَخْرُجُ بِالشَّامِ ثَلَاثَ رَايَاتُ الأصهب وَ الْأَبْقَعِ وَ السُّفْيَانِيُّ "؛ معجم الاحادیث الامام المهدی (ع)، ج۳، ص ۸۱.

[8] صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۶۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]