کارکرد علم غیب معصوم در حکومت سیاسی چیست؟ (پرسش)
| کارکرد علم غیب معصوم در حکومت سیاسی چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب |
| مدخل اصلی | علم غیب |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
کارکرد علم غیب معصوم در حکومت سیاسی چیست؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «کارکردهای علم غیب در مناصب معصومان چیست؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین سید محمود جزائری در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان» در این‌باره گفته است:
«متکلمان امامت را به معنای ریاست عامه بر دین و دنیای مسلمانان معنا نموده‌اند که در فصل اول بدان پرداختیم. اما این سخن به معنای یکسان بودن مقصود متکلمان شیعه و اهل سنت نیست؛ چرا که اهل سنت امام را همچون یک رئیس جمهور می‌دانند که تنها مدیریت سیاسی دارد. اما شیعه حکومت را یکی از شئون امام می‌داند که در روایات ما با تعابیری نظیر "ساسة العباد"[۱] از این مفهوم یاد شده است. اما در ارتباط علم غیب و رهبری سیاسی ائمه (ع) هر چند ممکن است تصور شود که نیازی به علم غیب نیست اما ذکر نکاتی در این زمینه حائز اهمیت است:
- حکومتداری امامان معصوم بر اساس علم به تقدیرات الهی: حکومت غیر معصومان در بهترین حالتش همراه با آزمون و خطا در اداره جامعه است و در مواجهه با مشکلات یا چالش آفرینی‌های مخالفان، بدون علم به تقدیرات الهی تصمیم‌گیری می‌شود و جنگ یا صلحشان تنها بر اساس صلاح‌دیدهای ظاهری است. علاوه بر انکه همین مقدار علم به روش‌های صحیح حکومتی که در دست فقها و سایر مردم است یا محصول سال‌ها تحقیقات علمی و تجربه و خطاسنجی انسان‌ها در طول تاریخ است (که باز هم احتمال خطا در آن منتفی نیست) و یا نتیجه برداشت از احادیث اهل بیت (ع) چون نامه‌های مولا علی (ع) به والیان خویش است که برخی از آنها در نهج البلاغه موجود است. اما حکومت امام معصوم بر اساس علم به تقدیرات خداوند بوده و به دستور العمل‌های لوحی که بر پیامبر (ص) نازل شده بود و در حدیث لوح ذکر گردیده است، عمل می‌کند. [۲] و در هیچ تصمیمی یا در اجرای هیچ روش حکومتی از شیوه آزمون و خطا بهره نمی‌برد؛ چنانچه مرحوم کلینی در کافی بابی را تحت عنوان "أن الأئمة (ع) لم یفعلوا شیئا و لا یفعلون إلا بعهد من الله عز و جل و أمر منه لا یتجاوزونه" تنظیم نموده است؛[۳] به عنوان مثال در جریان کربلا طبق محاسبات ظاهری به دلیل سوءسابقه کوفیان در تعامل با امام علی و امام حسن (ع) رفتن امام به سوی آنان و اجابت دعوتشان صحیح به نظر نمی‌رسید و محمد بن حنفیه نیز همین را به امام عرض کرد؛ اما امام با استناد به علم خویش به اراده پروردگار برای رفتن به کربلا، به این محاسبات ظاهری توجهی ننمودند. [۴] البته اگر امام بخواهد به یارانش یا سایر مردم چیزی را بیاموزد یا علت و مصلحت دیگری در آن باشد (که آن هم خارج از محدوده علم به تقدیر الهی نیست چرا که تقدیرات انسان‌ها و جوامع بر اساس نوع عملکرد خودشان مشخص می‌گردد) ممکن است تصمیمی بگیرد که بر خلاف میل باطنی‌اش باشد (با توجه به اینکه میل امام هیچ گاه بر اساس پیروی از هوای نفس نیست). از نمونه‌های چنین تصمیمی در مورد ائمه (ع) پذیرش اصل حکمیت در جنگ صفین توسط حضرت علی (ع) است که امام به جبر اصحاب بدان تن دادند نه اینکه از اشتباه بودن این امر آگاه نباشند.[۵] بنابراین ائمه (ع) صرفا یک سیاستمدار کارکشته نیستند که آگاهی خویش از نحوه حکومتداری را با مطالعه یا تجربیات فراوان به‌دست آورده باشند بلکه با اتصال به عالَم غیب بهترین و صحیح‌ترین روش‌ها را انتخاب می‌کنند.
- حکومت امامان (ع) بر اساس علم به احکام واقعی: حکومت در موارد فراوان در موضوعات مورد ابتلاء، نیاز به فهم جدید از نظر دین دارد؛ چرا که استفتائات پیچیده بروز از سراسر کشور در جوانب مختلف در موضوعات جدید پیش می آید. و حتی اگر حاکم یا مشاورش اعلم فقهای شیعه باشند، در اکثر موارد بر اساس احکام ظاهری و اصول عملیه که موضوعشان شک در حکم واقعی است فتوا میدهند نه بر اساس حکم واقعی عند الله. در حالی که امام معصوم هیچگاه در موضوع حکم واقعی شک نمی نماید، حکم و مراد حقیقی خدا را می‌داند و در حکومتش تابع احکام فقهی واقعی دین است. و این خود نوعی علم غیب است که سایر اصحاب پیامبر و تابعین و بقیه از آن محرومند. و از این رو قرآن دستور می‌دهد در موضوعات امنیتی جامعه به رسول الله و ائمه (ع) که تنها مصادیق اولوا الامر هستند و علم یقینی به تمام دین دارند رجوع کنند.[۶]
- شناخت جزئیات گروه‌ها و احزاب سیاسی با علم غیب: یکی از خطرهایی که متوجه هر حکومتی است احزاب مخالف اصول آن حکومت در داخل کشور است که در طول تاریخ منجر به فروپاشی حکومت های فراوانی شده است. در این زمینه علی (ع) پس از حادثه جنگ نهروان فرمودند: ای مردم! من بودم که چشم فتنه را کندم، و جز من هیچ کس جرأت چنین کاری را نداشت، آنگاه که امواج سیاهیها بالا گرفت و به آخرین درجه شدت خود رسید. پس از من بپرسید پیش از آن که مرا نیابید. سوگند به خدایی که جانم در دست اوست، نمیپرسید از چیزی که میان شما تا روز قیامت میگذرد، و نه از گروهی که صد نفر را هدایت یا گمراه میسازد، جز آن که شما را آگاه میسازم و پاسخ میدهم. و از آن که مردم را بدان میخواند و آن که رهبریشان می‌کند و آن که آنان را میراند. [۷] از این رو ما برآنیم که امام معصوم در حکومتداری اش یکی از چیزهایی که از پیش می‌داند و مورد دقت قرار می‌دهد نحوه مدیریت احزاب منحرف است. هر چند مدیریتش به این شکل باشد که چهره آنها را برای تاریخ رسوا نموده و بصیرت مردم را افزایش دهد. در حالی که غیر اهل بیت از چنین علم غیبی به تشکیل گروه‌ها و احزاب آینده محرومند.
- کشتار در جنگ‌ها بر اساس علم غیب: یکی از اموری که مربوط به شئون حاکم هر جامعه‌ای است اداره جنگهای کشورش می‌باشد. این مسئله از زوایای مختلف قابل بررسی است. یکی از این زاویه‌ها این است که امام معصوم در جنگ از علم غیب خویش استفاده می‌نماید تا افرادی را که به قتل می‌رساند از کسانی نباشند که قرار است از نسل آنها مؤمنی به دنیا بیاید. بر خلاف غیر معصوم که چنین علمی ندارد تا بخواهد بر اساس آن عمل نماید. در این زمینه نقل شده است که در جنگ صفین در لیلة الهریر که سربازان معاویه از ترس شمشیر علی (ع) صدای گربه می‌کردند، علی (ع) پانصد نفر از سربازان دشمن را کشت و مالک اشتر نیز پانصد نفر را، ولی فرقش این بود که مالک هر کس را می‌دید میکشت ولی علی (ع) توجه می‌کرد اگر کسی در نسل آینده و صلب او مؤمنی بود نمیکشت[۸]»[۹].
پرسش‌های مصداقی همطراز
- کارکرد علم غیب معصوم در منصب امامت چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در خلافت مطلق الهی چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در اسوه و مقتدا بودن چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در هدایت به امر چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در منصوبیت از جانب خدا چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در افتراض طاعت چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در منصب قضاوت چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در منصب مرجعیت علمی چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در منصب مرجعیت دینی چیست؟ (پرسش)
پرسش‌های وابسته
منبع‌شناسی جامع علم غیب معصوم
پانویس
- ↑ محمد ابن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۶۱۰، زیارة جامعة لجمیع الأئمة (ع).
- ↑ حدیث لوح، حدیثی است که نام دوازده امام پس از پیامبر (ص) و وظایف آنها در آن آمده و جبرئیل آن را بر پیامبر نازل نموده است و تنها در اختیار نبی یا وصی نبی یا اهل بیت نبی می‌باشد و از این رو نوعی غیب محسوب می‌گردد: ر.ک: محمد کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۷۹؛ محمد ابن بابویه، عیون أخبار الرضا (ع)، ج1، ص41،باب6
- ↑ همو، الکافی، ج۱، ص۲۷۹، باب أن الأئمة (ع) لم یفعلوا شیئا و لا یفعلون إلا بعهد من الله عز و جل و ...
- ↑ علی بن موسی ابن طاووس، اللهوف علی قتلی الطفوف / ترجمه فهری، النص، ص۶۵، المسلک الأول
- ↑ محمد شریف الرضی، نهج البلاغة / ترجمه دشتی، ص، ترجمه خطبه ۳۵.
- ↑ نساء، آیه ۸۳.
- ↑ شریف الرضی، محمد ، نهج البلاغة / ترجمه دشتی، ص۱۷۳.
- ↑ إرشاد القلوب، ترجمه رضایی، ج۲، ص۱۹، فصل «عبادت آن سرور».
- ↑ کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان، ص۸۴-۸۷.