اهل بیت پیامبر خاتم در معارف و سیره حسینی

مقدمه

اهل بیت یعنی: خاندان، دودمان، آل محمد، عترت. منظور، دودمان پاک رسول خدا (ص) و اصحاب کساء و ذریه مطهر پیامبر اسلام (ص) است و در حادثه عاشورا، امام حسین و برادران و خواهران و فرزندان و بستگانش که از نسل پیامبر اکرم در کربلا حضور داشتند، اهل بیت محسوب می‌شوند که در پی شهادت آن امام، به اسارت رفتند. محبت ورزیدن به اهل بیت پیامبر، سفارش خدا و رسول است. در قرآن کریم، اجر رسالت پیامبر، مودت با اهل بیت دانسته شده است: ﴿قُل لّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾^[۱] و جایگاهشان در هدایت امت و نجات پیروان، چون کشتی نوح به حساب آمده است. ابوذر از رسول خدا (ص) نقل کرده که فرمود: « إِنَّمَا مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي فِيكُمْ كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ مَنْ دَخَلَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرِقَ»^[۲].

طبق روایات، اطاعت از ائمه واجب است و مودتشان لازم و نافرمانی آنان گناه و هر که با محبت آنان بمیرد، شهید مرده است. ولایت آنان فریضه است و عامل قبولی اعمال و جواز عبور از صراط. دشمنشان، دشمن خداست. ابو بصیر، از امام صادق (ع) پرسید: آل محمد کیانند؟ فرمود: ذریه و نسل او. پرسید: اهل بیت محمد کیانند؟ فرمود: امامانی که اوصیای اویند. پرسید: عترت او چه کسانند؟ فرمود: اصحاب عبا^[۳].

اهل بیت، به منزله رابط حیات‌بخش بین ما و خدایند که اگر این رابطه قطع شود، ارتباطمان با خدا قطع شده است. در تعلیم و تبیین معارف دین هم این نقش را دارند و شناخت قرآن و درک حقایق آن را باید از آنان آموخت، که علمشان از سوی خداوند است و پرورده خانه وحی و وارثان علوم پیامبرند.

شفاعت و توسل، به دست آنان و به آنان انجام می‌گیرد و زدودن تحریف از چهره دین و مقابله با بدعت‌ها از رسالت‌های آنان است. آنگونه که دانش آموز، از طریق معلم با کتاب آشنا می‌شود، ائمه اهل بیت، معلمان این کتابند. اگر از کلاسی معلم را بردارند، از کتاب تنها کاری ساخته نیست. تفکر حسبنا کتاب الله به همین دلیل، اشتباه است. این دو ثقلین، از هم جدایی ناپذیرند، تا روز قیامت و حضور در کنار کوثر^[۴].

دوستی اهل بیت (ع) در روایات امام حسین (ع)‌

حدیث ثقلین که به نحو تواتر نقل شده و مورد پذیرش تمام مسلمانان است، به خوبی دلالت دارد که جاودانگی آئین مقدس اسلام مرهون تمسّک به دو رکن اساسی یعنی قرآن کریم و عترت پاک نبی اکرم (ص) است که لازمه همند. این دو، از یکدیگر جدایی‌ناپذیرند تا در کنار حوض کوثر بر رسول خدا (ص) وارد شوند. بنابراین، مسلمانان برای در امان نگاهداشتن خود از لغزش و گمراهی در هر عصر و زمانی باید به این دو امانت گرانسنگ پیامبر اکرم (ص) تمسّک جویند. از همین‌جا، دشمنان دیرینه اسلام گاهی به بهانه تحریف در لفظ و معنای قرآن کریم و گاهی با جلوگیری از تفسیر و اجرای‌ احکامش و برخی احیانا با کاستن از مقام و منزلت اهل بیت و گاهی با دور ساختن آنان از ایفای نقش سیاسی و اجتماعی روشنگرانه آن بزرگواران و گاهی با مطرح کردن جایگزین و سردادن شعار بی‌نیازی از وجود و دانش و بینش آنها می‌کوشیدند بین این دو رکن مهم جدایی بیندازند.

پیشوایان معصوم (ع) ـ که به گفته صریح وحی الهی، حافظ سلامت رسالت الهی بودند ـ تمام تلاش و مبارزات خود را در جهت حفظ و حراست این دو پایه و رکن اساسی از چنگ تبهکاران، به کار گرفتند هرچند در این مسیر جان و مال بلکه هرآن‌چه را در اختیار داشتند در طبق اخلاص نهاده و در راستای حفظ رسالت نبی اکرم (ص) فدا ساختند.

در همین زمینه به برخی از روایاتی که از وجود مقدس ابا عبدالله الحسین (ع) نقل شده اشاره‌ای گذرا خواهیم داشت:

هنگامی که رسول خدا (ص) مناسک حج خود را در حجة الوداع به پایان رساند، بر مرکب خویش سوار شد و این جملات را بر زبان جاری ساخت: «لَا يُدْخِلُ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ كَانَ مُسْلِماً»؛ جز مسلمان، کسی وارد بهشت نخواهد شد ابو ذر غفاری به‌پا خاست و نزد حضرت شرفیاب شد و پرسید: ای رسول خدا! معنی اسلام چیست؟ حضرت فرمود: «الْإِسْلَامُ عُرْيَانٌ وَ لِبَاسُهُ التَّقْوَى وَ زِينَتُهُ الْحَيَاءُ وَ مِلَاكُهُ الْوَرَعُ وَ كَمَالُهُ الدِّينُ وَ ثَمَرَتَهُ الْعَمَلُ وَ لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ أَسَاسٌ وَ أَسَاسُ الْإِسْلَامِ حُبُّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ»^[۵].
از حسین بن علی (ع) نقل شده که فرمود: «مَنْ أَحَبَّنَا كَانَ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ»^[۶]. و در این خصوص به بیان فرموده خدای متعال در مورد عبد صالح ﴿فَمَنْ تَبِعَنِي فَإِنَّهُ مِنِّي﴾^[۷] استناد جست^[۸]. البته پر واضح است کسی که دوستی و محبت اهل بیت (ع) را در دل داشته باشد، از آنان پیروی نیز خواهد کرد و آن‌کس که از آنان پیروی کند از زمره آنها به شمار می‌آید.
امام (ع) فرمود: «أَحِبُّونَا حُبَّ الْإِسْلَامِ، فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) قَالَ: لَا تَرْفَعُونِي فَوْقَ حَقِّي، فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى اتَّخَذَنِي عَبْداً قَبْلَ أَنْ يَتَّخِذَنِي رَسُولًا»^[۹].
نیز فرمود: «مَا كُنَّا نَعْرِفُ الْمُنَافِقِينَ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ (ص) إِلَّا بِبُغْضِهِمْ عَلِيّاً وَ وُلْدَهُ (ع)»^[۱۰].
روایت شده روزی منذر بن جارود خدمت امام حسین (ع) شرفیاب شد و از آن حضرت پرسید: فدایت شوم، فرزند رسول خدا! حالتان چطور است؟ حضرت فرمود: عرب به این بهانه که پیامبر خدا از آنهاست، بر عجم جفا نمود و عجم نیز بدان اذعان می‌کرد. وضعیت ما و قریش این است که آنان فضیلت ما را می‌دانند، ولی‌ به مقام ما اعتراف نمی‌کنند و از جمله گرفتارهای مسلمانان این است که هرگاه آنها را به حق دعوت می‌کنیم، نمی‌پذیرند و اگر رهایشان ساخته و به خود وانهیم. جز از طریق ما هدایتی نمی‌یابند^[۱۱].^[۱۲]
در کتاب الفتوح از امام حسین (ع) نقل شده است: «ما اهل بیت طهارتیم که خدای عز و جل [درباره ما] بر پیامبرش محمّد (ص) چنین نازل کرد: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا﴾^[۱۳].^[۱۴] همچنین در این کتاب از آن حضرت آمده است: "ما خاندان پیامبر خدا (ص) هستیم. حق، در میان ماست و زبان ما به حق، گویاست"^[۱۵].
در کتاب الأمالی از امام حسین (ع) اینگونه نقل شده است: پیامبر خدا (ص) فرمود: «هر که می‌خواهد به من توسّل جوید و برای او نزد من احسانی باشد که به واسطه آن، روز قیامت او را شفاعت کنم، به خاندانم هدیه بدهد و آنان را شاد سازد»^[۱۶].
ابوبکر بزقانی از امام حسین (ع) نقل کرده است: پیامبر خدا (ص) فرمود: «هر کس به اهل بیت دشنام دهد، به خدا و پیامبرش دشنام داده است»^[۱۷].^[۱۸]

منابع

پانویس

↑ شوری آیه ۲۳.
↑ بحار الانوار، ج ۲۳،ص ۱۲۱، کنز العمال، ج ۱۲، حدیث ۳۴۱۴۴.
↑ بحار الانوار، ج ۲۵، ص ۲۱۶
↑ ر. ک: محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص۶۹.
↑ «اسلام خود، عریان است، پوشش آن تقوا، زینتش شرم و حیاء، ملاک و قوامش ورع، کمال آن دین و میوه‌اش عمل است و هرچیزی اساس و بنیانی دارد و اساس و پایه اسلام دوست داشتن ما اهل بیت است». موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۲۸، به نقل از امالی طوسی، ج۱، ص۸۲.
↑ «کسانی که ما را دوست داشته باشند از ما اهل بیت‌اند»
↑ «پس هر که از من پیروی کند از من است» سوره ابراهیم، آیه ۳۶.
↑ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۲۸، به نقل از نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص۸۵.
↑ «ما را به خاطر اسلام دوست داشته باشید؛ زیرا رسول اکرم (ص) فرمود: مرا بیش از حقم بالا نبرید؛ چراکه خداوند پیش از آن‌که مرا به پیامبری خود برگزیند، به بندگی‌اش پذیرا شد» موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۲۸، به نقل از مجمع الزوائد، ج۹، ص۲۱.
↑ «ما در زمان رسول خدا (ص) منافقان را تنها با نشان و علامت کینه و بغضی که از علی و فرزندانش ابراز می‌داشتند می‌شناختیم»
↑ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۸۶، به نقل از نزهة الناظر، ص۸۵.
↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵ ص۲۹۹.
↑ «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.
↑ «إِنَّا أَهْلُ بَيْتِ الطَّهَارَةِ الَّذِينَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا﴾»، الفتوح، ج۵، ص۱۷؛ مقتل الحسین (ع)، خوارزمی، ج۱، ص۱۸۵.
↑ «إِنَّا أَهْلُ بَيْتِ رَسُولِ اللَّهِ (ص)، وَالحَقُّ فِينَا، وَ بِالْحَقِّ تَنْطِقُ أَلِسنَتُنا»، الفتوح، ج۵، ص۱۷.
↑ «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) مَنْ‏ أَرَادَ التَّوَسُّلَ‏ إِلَيَّ‏ وَ أَنْ يَكُونَ لَهُ عِنْدِي يَدٌ أَشْفَعُ لَهُ بِهَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَلْيَصِلْ أَهْلَ بَيْتِي وَ يُدْخِلِ السُّرُورَ عَلَيْهِمْ» (الأمالی، طوسی، ص۴۲۳، ح۹۴۷؛ الأمالی، صدوق، ص۴۶۲، ح۶۱۵).
↑ «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) قَالَ: مَنْ سَبَّ أَهْلَ الْبَيْتِ، فَإِنَّمَا يَسُبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ» (سبل الهدی والرشاد، ج۱۱، ص۸).
↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۹۳۵ ـ ۹۳۷.

[1] شوری آیه ۲۳.

[2] بحار الانوار، ج ۲۳،ص ۱۲۱، کنز العمال، ج ۱۲، حدیث ۳۴۱۴۴.

[3] بحار الانوار، ج ۲۵، ص ۲۱۶

[4] ر. ک: محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص۶۹.

[5] «اسلام خود، عریان است، پوشش آن تقوا، زینتش شرم و حیاء، ملاک و قوامش ورع، کمال آن دین و میوه‌اش عمل است و هرچیزی اساس و بنیانی دارد و اساس و پایه اسلام دوست داشتن ما اهل بیت است». موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۲۸، به نقل از امالی طوسی، ج۱، ص۸۲.

[6] «کسانی که ما را دوست داشته باشند از ما اهل بیت‌اند»

[7] «پس هر که از من پیروی کند از من است» سوره ابراهیم، آیه ۳۶.

[8] موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۲۸، به نقل از نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص۸۵.

[9] «ما را به خاطر اسلام دوست داشته باشید؛ زیرا رسول اکرم (ص) فرمود: مرا بیش از حقم بالا نبرید؛ چراکه خداوند پیش از آن‌که مرا به پیامبری خود برگزیند، به بندگی‌اش پذیرا شد» موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۲۸، به نقل از مجمع الزوائد، ج۹، ص۲۱.

[10] «ما در زمان رسول خدا (ص) منافقان را تنها با نشان و علامت کینه و بغضی که از علی و فرزندانش ابراز می‌داشتند می‌شناختیم»

[11] موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۸۶، به نقل از نزهة الناظر، ص۸۵.

[12] حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵ ص۲۹۹.

[13] «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.

[14] «إِنَّا أَهْلُ بَيْتِ الطَّهَارَةِ الَّذِينَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا﴾»، الفتوح، ج۵، ص۱۷؛ مقتل الحسین (ع)، خوارزمی، ج۱، ص۱۸۵.

[15] «إِنَّا أَهْلُ بَيْتِ رَسُولِ اللَّهِ (ص)، وَالحَقُّ فِينَا، وَ بِالْحَقِّ تَنْطِقُ أَلِسنَتُنا»، الفتوح، ج۵، ص۱۷.

[16] «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) مَنْ‏ أَرَادَ التَّوَسُّلَ‏ إِلَيَّ‏ وَ أَنْ يَكُونَ لَهُ عِنْدِي يَدٌ أَشْفَعُ لَهُ بِهَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَلْيَصِلْ أَهْلَ بَيْتِي وَ يُدْخِلِ السُّرُورَ عَلَيْهِمْ» (الأمالی، طوسی، ص۴۲۳، ح۹۴۷؛ الأمالی، صدوق، ص۴۶۲، ح۶۱۵).

[17] «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) قَالَ: مَنْ سَبَّ أَهْلَ الْبَيْتِ، فَإِنَّمَا يَسُبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ» (سبل الهدی والرشاد، ج۱۱، ص۸).

[18] محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۹۳۵ ـ ۹۳۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]