تفسیر عصر تابعین: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۱) |
(←پانویس) |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = تفسیر | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[تفسیر عصر تابعین در علوم قرآنی]] - [[تفسیر عصر تابعین در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | |||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[تفسیر عصر تابعین در علوم قرآنی]] - [[تفسیر عصر تابعین در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | |||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
با نگاهی به کتاب‌های [[علوم قرآنی]]، مانند [[البرهان زرکشی]] و [[الاتقان سیوطی]] و [[کتاب‌های تفسیری]] و [[روایی]] و رجالی [[شیعه]] و [[سنّی]]، پی می‌بریم که در | با نگاهی به کتاب‌های [[علوم قرآنی]]، مانند [[البرهان زرکشی]] و [[الاتقان سیوطی]] و [[کتاب‌های تفسیری]] و [[روایی]] و رجالی [[شیعه]] و [[سنّی]]، پی می‌بریم که در عصر حضور [[امامان معصوم]] {{عم}} [[مفسران]] زیادی بوده‌اند که با توجه به ویژگی‌های آنان، می‌توان آنان را در چهار دسته قرار داد: | ||
#[[تفسیر مأثور از معصوم]]؛ | # [[تفسیر مأثور از معصوم]]؛ | ||
#[[تفسیر صحابه]]؛ | # [[تفسیر صحابه]]؛ | ||
#[[تفسیر تابعین]]؛ | # [[تفسیر تابعین]]؛ | ||
#[[تفسیر عصر پس از تابعین]].<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۵۵.</ref> | # [[تفسیر عصر پس از تابعین]].<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۵۵.</ref> | ||
==تلاش‌های تفسیری عصر تابعین== | == تلاش‌های تفسیری عصر تابعین == | ||
[[تفسیر]] عصر [[تابعین]] را باید سومین مرحله از | [[تفسیر]] عصر [[تابعین]] را باید سومین مرحله از مراحل تفسیر دانست. در این عصر که از پایان [[عهد]] [[صحابه]] آغاز می‌شود، فتوحات اسلامی گسترش یافت و بسیاری از صحابه در سرزمین‌های مختلف [[اسلامی]] پراکنده شدند؛ مثلاً [[ابن‌عباس]] به [[مکه]] و [[ابن‌مسعود]] به [[کوفه]] روانه شدند. این صحابه بزرگوار به [[تعلیم]] [[قرآن]] و [[حدیث]] به تابعین - که پیرامونشان گرد آمده بودند - پرداختند و به این طریق، سه مدرسه معروف [[تفسیری]] مکه، کوفه و [[مدینه]] شکل گرفت. | ||
مصادر [[تفسیر در عصر تابعین]] عبارت بود از: [[قرآن کریم]]؛ [[سنت نبوی]]؛ اقوال صحابه؛ | مصادر [[تفسیر در عصر تابعین]] عبارت بود از: [[قرآن کریم]]؛ [[سنت نبوی]]؛ اقوال صحابه؛ قوه فهم و [[قدرت]] [[استدلال]]. | ||
ویژگی‌های تفسیر در عصر تابعین: | ویژگی‌های تفسیر در عصر تابعین: | ||
#وارد شدن [[اسرائیلیات در تفسیر]] قرآن، به دلیل گرویدن بسیاری از [[اهل‌کتاب]] در این دوران به [[اسلام]]. | # وارد شدن [[اسرائیلیات در تفسیر]] قرآن، به دلیل گرویدن بسیاری از [[اهل‌کتاب]] در این دوران به [[اسلام]]. | ||
#[[استوار]] بودن تفسیر بر مدار برداشت شخصی [[مفسر]]. هر مفسری تفسیر خویش را از یک [[صحابی]] می‌گرفت. | # [[استوار]] بودن تفسیر بر مدار برداشت شخصی [[مفسر]]. هر مفسری تفسیر خویش را از یک [[صحابی]] می‌گرفت. | ||
#جدا شدن حدیث از تفسیر در این دوره. | # جدا شدن حدیث از تفسیر در این دوره. | ||
#فزونی [[اختلاف]] در تفسیر بین تابعین در مقایسه با عصر صحابه. گرچه همین اختلاف | # فزونی [[اختلاف]] در تفسیر بین تابعین در مقایسه با عصر صحابه. گرچه همین اختلاف فهم نسبت به بعد از دوره تابعین اندک بود. | ||
#پیدا شدن [[اختلافات]] [[کلامی]] پیدا شد و به تبع آن، استفاده از [[تفسیر قرآن]] برای [[اثبات]] | # پیدا شدن [[اختلافات]] [[کلامی]] پیدا شد و به تبع آن، استفاده از [[تفسیر قرآن]] برای [[اثبات]] حقانیت [[مذاهب]] و آرای کلامی. | ||
#نگه داشتن آنچه تفسیر می‌شد به حسب ترتیب [[مصحف]]؛ هر چند لازم نبود یک مفسر همه قرآن را تفسیر کند<ref>عک، خالد عبد | # نگه داشتن آنچه تفسیر می‌شد به حسب ترتیب [[مصحف]]؛ هر چند لازم نبود یک مفسر همه قرآن را تفسیر کند<ref>عک، خالد عبد الرحمان، الفرقان والقرآن، صفحه (۳۴۵-۳۴۹)؛ کمالی دزفولی، علی، تاریخ تفسیر، صفحه (۳۷-۹۷)؛ ذهبی، محمد حسین، التفسیروالمفسرون، جلد۱،صفحه (۱۰۳-۱۳۵)؛ معرفت، محمد هادی، التفسیروالمفسرون فی ثوبه القشیب، جلد۱،صفحه ۳۱۱.</ref>.<ref>[[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ج۱، ص۱۷۸۹.</ref> | ||
== مفسران عصر تابعین == | == مفسران عصر تابعین == | ||
{{فهرست اثر}} | {{فهرست اثر}} | ||
#[[میثم تمار]] | # [[میثم تمار]] | ||
#[[علقمة بن قیس]] | # [[علقمة بن قیس]] | ||
#[[مسروق بن اجدع]] | # [[مسروق بن اجدع]] | ||
#[[عمرو بن شرحبیل همدانی]] | # [[عمرو بن شرحبیل همدانی]] | ||
#[[عبیدة بن قیس سلمانی کوفی]] | # [[عبیدة بن قیس سلمانی کوفی]] | ||
#[[مرة بن شراحیل همدانی]] | # [[مرة بن شراحیل همدانی]] | ||
#[[زر بن حبیش اسدی کوفی]] | # [[زر بن حبیش اسدی کوفی]] | ||
#[[ابوالعالیه ریاحی ]] | # [[ابوالعالیه ریاحی]] | ||
#[[ زید بن وهب جهنی]] | # [[زید بن وهب جهنی]] | ||
#[[ سعید بن مسیب]] | # [[سعید بن مسیب]] | ||
#[[سعید بن جبیر ]] | # [[سعید بن جبیر]] | ||
#[[ابراهیم نخعی ]] | # [[ابراهیم نخعی]] | ||
#[[ ابوصالح میزان بصری]] | # [[ابوصالح میزان بصری]] | ||
#[[ضحاک بن مزاحم هلالی ]] | # [[ضحاک بن مزاحم هلالی]] | ||
#[[جابر بن زید ازدی ]] | # [[جابر بن زید ازدی]] | ||
#[[ مجاهد بن جبر مکی]] | # [[مجاهد بن جبر مکی]] | ||
#[[طاووس بن کیسان یمانی ]] | # [[طاووس بن کیسان یمانی]] | ||
#[[عکرمة بن عبدالله بربری ]] | # [[عکرمة بن عبدالله بربری]] | ||
#[[عامر بن شراحیل شعبی کوفی ]] | # [[عامر بن شراحیل شعبی کوفی]] | ||
#[[حسن بن ابی الحسن یسار بصری]] | # [[حسن بن ابی الحسن یسار بصری]] | ||
#[[ عطیة بن سعد عوفی جدلی کوفی]] | # [[عطیة بن سعد عوفی جدلی کوفی]] | ||
#[[عطاء بن ابی رباح قریشی ملکی]] | # [[عطاء بن ابی رباح قریشی ملکی]] | ||
#[[قتادة بن دعامه سدوسی بصری]] | # [[قتادة بن دعامه سدوسی بصری]] | ||
#[[محمد بن کعب قرظی]] | # [[محمد بن کعب قرظی]] | ||
#[[زید بن علی بن الحسین هاشمی مدنی]] | # [[زید بن علی بن الحسین هاشمی مدنی]] | ||
#[[اسماعیل بن عبدالرحمن سدی کوفی]] | # [[اسماعیل بن عبدالرحمن سدی کوفی]] | ||
#[[جابر بن یزید جعفی]] | # [[جابر بن یزید جعفی]] | ||
#[[یحیی بن یعمر بصری]] | # [[یحیی بن یعمر بصری]] | ||
#[[عطاء بن ابی‌مسلم خراسانی]] | # [[عطاء بن ابی‌مسلم خراسانی]] | ||
#[[ربیع بن انس بکری بصری خراسانی]] | # [[ربیع بن انس بکری بصری خراسانی]] | ||
#[[داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری]] | # [[داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری]] | ||
#[[ابان بن تغلب بن رباح کوفی جُریری بکری ربعی کندی]] | # [[ابان بن تغلب بن رباح کوفی جُریری بکری ربعی کندی]] | ||
#[[محمد بن سائب کلبی]] | # [[محمد بن سائب کلبی]] | ||
#[[ثابت بن دینار ثمالی کوفی]] | # [[ثابت بن دینار ثمالی کوفی]] | ||
#[[زیاد بن منذر همدانی کوفی]] | # [[زیاد بن منذر همدانی کوفی]] | ||
#[[عطیة بن حارث همدانی کوفی]] | # [[عطیة بن حارث همدانی کوفی]] | ||
{{پایان فهرست اثر}} | {{پایان فهرست اثر}} | ||
| خط ۱۶۹: | خط ۱۶۸: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:تفسیر]] | [[رده:تفسیر]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۷ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۲۵
این مدخل زیرشاخهٔ بحث تفسیر است. تفسیر عصر تابعین از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تفسیر عصر تابعین در علوم قرآنی - تفسیر عصر تابعین در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
با نگاهی به کتاب‌های علوم قرآنی، مانند البرهان زرکشی و الاتقان سیوطی و کتاب‌های تفسیری و روایی و رجالی شیعه و سنّی، پی می‌بریم که در عصر حضور امامان معصوم (ع) مفسران زیادی بوده‌اند که با توجه به ویژگی‌های آنان، می‌توان آنان را در چهار دسته قرار داد:
تلاش‌های تفسیری عصر تابعین
تفسیر عصر تابعین را باید سومین مرحله از مراحل تفسیر دانست. در این عصر که از پایان عهد صحابه آغاز می‌شود، فتوحات اسلامی گسترش یافت و بسیاری از صحابه در سرزمین‌های مختلف اسلامی پراکنده شدند؛ مثلاً ابن‌عباس به مکه و ابن‌مسعود به کوفه روانه شدند. این صحابه بزرگوار به تعلیم قرآن و حدیث به تابعین - که پیرامونشان گرد آمده بودند - پرداختند و به این طریق، سه مدرسه معروف تفسیری مکه، کوفه و مدینه شکل گرفت.
مصادر تفسیر در عصر تابعین عبارت بود از: قرآن کریم؛ سنت نبوی؛ اقوال صحابه؛ قوه فهم و قدرت استدلال.
ویژگی‌های تفسیر در عصر تابعین:
- وارد شدن اسرائیلیات در تفسیر قرآن، به دلیل گرویدن بسیاری از اهل‌کتاب در این دوران به اسلام.
- استوار بودن تفسیر بر مدار برداشت شخصی مفسر. هر مفسری تفسیر خویش را از یک صحابی می‌گرفت.
- جدا شدن حدیث از تفسیر در این دوره.
- فزونی اختلاف در تفسیر بین تابعین در مقایسه با عصر صحابه. گرچه همین اختلاف فهم نسبت به بعد از دوره تابعین اندک بود.
- پیدا شدن اختلافات کلامی پیدا شد و به تبع آن، استفاده از تفسیر قرآن برای اثبات حقانیت مذاهب و آرای کلامی.
- نگه داشتن آنچه تفسیر می‌شد به حسب ترتیب مصحف؛ هر چند لازم نبود یک مفسر همه قرآن را تفسیر کند[۲].[۳]
مفسران عصر تابعین
- میثم تمار
- علقمة بن قیس
- مسروق بن اجدع
- عمرو بن شرحبیل همدانی
- عبیدة بن قیس سلمانی کوفی
- مرة بن شراحیل همدانی
- زر بن حبیش اسدی کوفی
- ابوالعالیه ریاحی
- زید بن وهب جهنی
- سعید بن مسیب
- سعید بن جبیر
- ابراهیم نخعی
- ابوصالح میزان بصری
- ضحاک بن مزاحم هلالی
- جابر بن زید ازدی
- مجاهد بن جبر مکی
- طاووس بن کیسان یمانی
- عکرمة بن عبدالله بربری
- عامر بن شراحیل شعبی کوفی
- حسن بن ابی الحسن یسار بصری
- عطیة بن سعد عوفی جدلی کوفی
- عطاء بن ابی رباح قریشی ملکی
- قتادة بن دعامه سدوسی بصری
- محمد بن کعب قرظی
- زید بن علی بن الحسین هاشمی مدنی
- اسماعیل بن عبدالرحمن سدی کوفی
- جابر بن یزید جعفی
- یحیی بن یعمر بصری
- عطاء بن ابی‌مسلم خراسانی
- ربیع بن انس بکری بصری خراسانی
- داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری
- ابان بن تغلب بن رباح کوفی جُریری بکری ربعی کندی
- محمد بن سائب کلبی
- ثابت بن دینار ثمالی کوفی
- زیاد بن منذر همدانی کوفی
- عطیة بن حارث همدانی کوفی
جستارهای وابسته
- تفاسیر تابعین تابعین
- تفاسیر تک نگار
- تفاسیر عصر جدید
- تفاسیر عصر کهن
- تفسیر اجتهادی
- تفسیر اجمالی قرآن
- تفسیر اِعراب
- تفسیر باطنی
- تفسیر پلورالیستی قرآن
- تفسیر تبیینی قرآن
- تفسیر تحلیلی
- تفسیر تدبری قرآن
- تفسیر تمسکی قرآن
- تفسیر در عصر تابعین
- تفسیر در عصر تدوین
- تفسیر در عصر پیامبر خاتم
- تفسیر درایی
- تفسیر زبدة البیان
- تفسیر سکولاریستی قرآن
- تفسیر سیستمی
- تفسیر عبدالله بن عباس
- تفسیر قرآن به قرآن
- تفسیر لفظی قرآن
- تفسیر لیبرالیستی قرآن
- تفسیر مأثور
- تفسیر مجمل به مبین
- تفسیر مطلق به مقید
- تفسیر معتزلیان جدید
- تفسیر معنا
- تفسیر معنوی قرآن
- تفسیر موضوع
- تفسیر وجوه قرآن
- تفسیر ترتیبی
- تفسیر مزجی
- تفسیر موضوعی
- تفسیر اهل بیت
- تفسیر پیامبر خاتم
- تفسیر تابعین
- تفسیر دوران نهضت‌های اصلاحی
- تفسیر صحابه
- تفسیر عصر جدید
- تفسیر باطن قرآن
- تفسیر ظاهر قرآن
- تفسیر اهل‌سنت
- تفسیر باطنیه
- تفسیر خوارج
- تفسیر شیعه
- تفسیر متصوفه
- تفسیر اجتماعی
- تفسیر اخلاقی
- تفسیر ادبی
- تفسیر اشاری
- تفسیر به رأی
- تفسیر بیانی
- تفسیر پوزیتیویستی
- تفسیر تاریخی
- تفسیر تربیتی
- تفسیر رمزی
- تفسیر عرفانی
- تفسیر علمی
- تفسیر فقهی
- تفسیر فلسفی
- تفسیر کلامی
- آداب تفسیر قرآن
- آراء تفسیری
- اسرائیلیات در تفسیر
- اقطاب اسرائیلیات
- اقطاب وضّاعین
- اولین مدون تفسیر
- تأویل قرآن
- تدوین تفسیر قرآن
- تفاسیر قرآن
- تفسیر پذیری قرآن
- تفسیر نگاری
- تنزیل قرآن
- توقیفیت تفسیر قرآن
- جری و تطبیق
- روایات تفسیری
- روش‌های تفسیری
- سیاق عام
- شرافت تفسیر قرآن
- طرق تفسیری
- غرایب تفسیر
- فضیلت تفسیر قرآن
- قواعد تفسیر
- مبادی تفسیر
- مدارس تفسیر قرآن
- مراتب تفسیر
- مراحل تفسیر
- مصادر نقلی تفسیر
- مفسران
- مقدمات تفسیر
- مکاتب تفسیری
- منابع تفسیر
- تأویل قرآن
منابع
پانویس
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۵۵.
- ↑ عک، خالد عبد الرحمان، الفرقان والقرآن، صفحه (۳۴۵-۳۴۹)؛ کمالی دزفولی، علی، تاریخ تفسیر، صفحه (۳۷-۹۷)؛ ذهبی، محمد حسین، التفسیروالمفسرون، جلد۱،صفحه (۱۰۳-۱۳۵)؛ معرفت، محمد هادی، التفسیروالمفسرون فی ثوبه القشیب، جلد۱،صفحه ۳۱۱.
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۷۸۹.