محمد بن عثمان بن سعید عمری: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
جز (جایگزینی متن - '،[[' به '، [[')
 
(۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مهدویت/بالا}}
{{مدخل مرتبط
{{مهدویت}}
| موضوع مرتبط = نائب خاص
| عنوان مدخل  =
| مداخل مرتبط = [[محمد بن عثمان بن سعید عمری در تاریخ اسلامی]]
| پرسش مرتبط  =
}}


==مقدمه==
دومین [[نایب]] از نواب چهارگانه [[امام مهدی]] {{ع}}، '''[[محمد بن عثمان]]''' است. کنیه او "[[ابو جعفر]]" و القابش: "[[عمری]]"، "[[اسدی]]" و "[[کوفی]]" است. وی از سوی [[امام عسکری]] {{ع}} به [[نیابت]] [[امام غایب]] معرفی شده بود. در [[زمان]] او [[مدعیان نیابت]] زیاد شدند، اما محمد بن عثمان با [[تکذیب]] و [[رسوا]] نمودن آنها و [[اثبات]] نیابت خود، جلوی آنها را گرفت. مدت نیابت [[نایب دوم]] [[حدود]] [[چهل]] [[سال]] به طول انجامید؛ از این‌‏رو توانست مسایل [[فقهی]]، [[کلامی]]، [[اجتماعی]] و ... بیشتری از [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏ پرسیده، پاسخ‏‌ها را در [[اختیار]] [[مردم]] قرار دهد. او در سال ۳۰۵ ق، در آخر ماه جمادی الاولی درگذشت و کنار [[قبر]] مادرش، بر سر راه [[کوفه]] در محلی که خانه‌‏اش آنجا بود [[دفن]] شد.
*او [[فرزند]] [[نایب اول]] و در بسیاری از [[توقیعات]] که برای پدرش صادر شده بود، به [[وثاقت]] پسر نیز، تأکید شده است. در عین حال، از [[ناحیه]] [[حضرت]] برای شخص او توقیعاتی صادر شده است. دوران [[نیابت]] وی مقارن با ادامه [[خلافت]] [[معتمد]] و [[خلافت]] [[معتضد]] و ده سال از [[خلافت]] [[مقتدر]] بود و در سال ۳۰۵ [[وفات]] یافت<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۱۷.</ref>.
*دومین [[نایب]] از [[نواب]] چهارگانه [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}}، [[محمد بن عثمان]]، [[فرزند]] [[نایب]] نخست است. وی پیش از آن، در زمان زندگی پدرش، از سوی [[امام عسکری]]{{ع}} به [[نیابت]] [[امام غایب]] معرفی شده بود. بدین صورت که آن حضرت، هنگامی که گروهی از [[شیعیان]] [[یمن]] در شهر [[سامرا]] به حضورش شرفیاب شدند، [[عثمان بن سعید]] را نزد خود فرا خواند و بر [[وکالت]] و [[وثاقت]] او تصریح کرد. سپس فرمود: گواه باشید [[عثمان بن سعید عمری]]، [[وکیل]] من است و فرزندش [[محمد بن عثمان]] [[وکیل]] [[فرزند من]]، [[امام مهدی|مهدی]] شما است<ref>ر.ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۶،ح ۳۱۷</ref>.
*[[عثمان بن سعید]] هنگام [[مرگ]] خود، به [[دستور]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ [[نیابت]] را به [[فرزند]] خود، [[محمد]] سپرد. افزون بر آن، [[امام مهدی|حضرت ولی عصر]]{{ع}} نیز در توقیعاتی، به [[نیابت]] او تصریح فرمود<ref> ر.ک: [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۵۱۰، ح ۴۱؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۱</ref>. در بخشی از یکی از آن توقیع‌‏ها چنین می‏‌خوانیم: "... و اما [[محمد بن عثمان عمری]]،- [[خداوند]] سبحانه و تعالی از او و پدرش [[خشنود]] و [[راضی]] باشد!- همانا او مورد وثوق من و نوشته او، نوشته من است"<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۶۲، ح ۳۲۶</ref>.  
*[[محمد بن عثمان]]، با وجود مخالفت‌‏هایی که از سوی [[مدعیان دروغین نیابت]] با وی صورت می‏‌گرفت و با وجود فشارهایی که از [[حاکمان]] و خلفای آن دوران بر وی وارد می‌‏شد، توانست [[جایگاه]] [[نیابت]] [[امام مهدی|ولی عصر]]{{ع}} را به گونه‏‌ای [[شایسته]] نگه داشته، امور واگذار شده را به [[شایستگی]] انجام دهد. او نگذاشت [[غالیان]] با ترفندهای دروغین، [[شیعیان]] را متوجه خود سازند و [[نیابت]] او را متزلزل کنند؛ از این‌‏رو دوستداران [[امامان]]{{عم}} هیچ‏گاه درباره [[نیابت]] و [[وثاقت]] وی [[شک]] و [[تردید]] نکردند.
*مدت [[نیابت]] [[نایب دوم]] [[حدود]] [[چهل]] سال به طول انجامید؛ از این‌‏رو توانست مسایل فقهی، کلامی، اجتماعی و ... بیشتری از [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ پرسیده، پاسخ‏‌ها را در [[اختیار]] [[مردم]] قرار دهد.


==برخی ویژگی‏‌های وی‏==
== مقدمه ==
#او [[فرزند]] [[نخستین نایب]] بود؛ از این رو از [[موقعیت]] [[نیابت]] به طور کامل [[آگاهی]] داشت؛
دومین [[نایب]] از نواب چهارگانه [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}}، [[محمد بن عثمان]]، [[فرزند]] [[نایب]] نخست است. کنیه او "[[ابو جعفر]]" است و چندین [[لقب]] برای او ذکر شده است: "عمری"، "[[اسدی]]" و "کوفی". وی پیش از آن، در زمان زندگی پدرش، از سوی [[امام عسکری]] {{ع}} به [[نیابت]] [[امام غایب]] معرفی شده بود. بدین صورت که آن حضرت، هنگامی که گروهی از [[شیعیان]] [[یمن]] در شهر [[سامرا]] به حضورش شرفیاب شدند، [[عثمان بن سعید]] را نزد خود فرا خواند و بر [[وکالت]] و وثاقت او تصریح کرد. سپس فرمود: گواه باشید [[عثمان بن سعید عمری]]، [[وکیل]] من است و فرزندش [[محمد بن عثمان]] [[وکیل]] فرزند من، [[امام مهدی|مهدی]] شماست<ref>ر.ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۶، ح ۳۱۷.</ref>.  
#همانند پدرش، از سوی دو [[امام]] به [[نیابت]] [[امام مهدی|امام زمام]]{{ع}} [[نصب]] شده بود؛
#در مقایسه با دیگر نایبان، زمان بیشتری [[نایب]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ بود؛
#وی [[مرجع]] و [[پناهگاه]] [[شیعیان]] در مسایل کلامی، فقهی، اجتماعی و ... بود؛
#افزون بر رسیدگی به امور [[شیعیان]]، از حساس‌‏ترین [[وظایف]] او در [[دوران نیابت]]، [[مبارزه]] با [[مدعیان دروغین نیابت]] بود.
*[[ابو جعفر]] [[محمد بن عثمان]]، طبق دیدگاه مشهور، در سال ۳۰۵ ق در آخر ماه [[جمادی الاولی]] درگذشت.
*آرامگاه وی کنار [[قبر]] مادرش، بر سر راه [[کوفه]] در محلی که خانه‌‏اش آن‏جا بود، واقع است. این محل در سمت غربی [[بغداد]] است<ref>  علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان {{ع}}، ص ۲۳۰، به نقل از: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۶</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۳۸۱ - ۳۸۳.</ref>.
==محمد بن [[عثمان بن سعید عمری]] در موعودنامه==
*دومین [[نائب]] از "[[نواب اربعه]]" [[امام زمان]] {{ع}} و [[فرزند]] [[نائب]] اول-عثمان بن سعید-است. در زمان حیات پدرش از طرف [[امام حسن عسکری]] {{ع}} به [[نیابت]] [[امام غائب]] معرفی شده بود و "[[عثمان بن سعید]]" به هنگام [[مرگ]] خود، امر [[نیابت]] را به [[دستور]] [[امام زمان]] {{ع}} به [[فرزند]] خود "[[محمد]]" سپرد. [[شیعیان]] به [[عدالت]]، [[وثاقت]] و [[امانت‌داری]] او اتفاق‌نظر داشتند... [[توقیعات]] حضرت در امور مهم‌ دینی، در طول زندگانی او با همان خطی که در زمان پدرش [[عثمان بن سعید]] صادر می‌شد، به دست او صادر می‌گشت و به [[شیعیان]] می‌رسید. [[شیعیان]] جز او کسی را به [[نیابت]] نمی‌شناختند و [[علائم]] و کراماتی هم از او [[نقل]] شده است<ref>غیبة طوسی، ص ۳۶۲.</ref>.
*او بیشترین مدت [[نیابت]] را در میان "[[نواب اربعه]]" به خود اختصاص داد و [[حدود]] [[چهل]] سال به عنوان [[نایب]] و رابط‍‌ بین [[امام]] و [[شیعیان]] بود. لذا [[توفیق]] یافت مشکلات و مسائل فقهی، کلامی، اجتماعی و... بیشتری را از محضر مبارک [[امام زمان]] {{ع}} استفسار نماید و در [[اختیار]] عموم [[مردم]] قرار دهد. [[کنیه]] او "[[ابو جعفر]]" است و چندین [[لقب]] برای او ذکر شده است: "عمری"، "[[اسدی]]"، و "کوفی".  
*[[امام حسن عسکری]] {{ع}} فرمودند: "عمری -عثمان بن سعید- و پسرش -محمد بن عثمان- هر دو موثق و مورد [[اطمینان]] هستند، هرچه آن‌ها به تو برسانند از طرف ما می‌رسانند..."<ref>غیبة طوسی، ص ۳۶۰.</ref> پس از [[وفات]] [[نایب اول]]، نخستین کسی که مورد خطاب [[ولی عصر]] {{ع}} قرار می‌گیرد، [[محمد بن عثمان]]، پسر اوست. [[امام زمان]] {{ع}} [[مرگ]] پدر را بر او تسلیت می‌گوید و در آن [[نامه]] اشارتی به شخصیت [[محمد بن عثمان]] و تصریح به [[نیابت]] او شده است<ref>غیبة طوسی، ص ۳۶۱؛ [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۲، ص ۵۱۰.</ref>. در زمان [[نایب دوم]] ([[حدود]] ۲۶۵ -۳۰۵) کسانی پیدا شدند که از فرصت [[غیبت]] [[امام زمان]] {{ع}} سوء استفاده کرده و خود را به عنوان [[نایب امام]] {{ع}} معرفی کنند تا بدین‌وسیله شهرت و منصبی اجتماعی کسب نموده و [[اموال]] سرازیر شده از سوی [[شیعیان]] به سوی [[امام]] را بدون مجوز شرعی [[تصرف]] نمایند. لذا یکی از [[وظایف]] [[محمد بن عثمان]]، [[تکذیب]] [[مدعیان دروغین]] و رسوا کردن آنان و اثبات [[نیابت]] خود و فراهم آوردن [[اطمینان]] و اعتماد [[شیعیان]] به سوی خویش بود. یکی از دلیل‌های مشهود و راه‌های عملی بر صحت [[نیابت]] و وساطت خویش از طرف [[امام غائب]]، خبر دادن از [[امور غیبی]] و پنهانی با عنایت [[امام زمان]] {{ع}} به وسیله [[توقیعات]] و طرق دیگر بود.
*"[[محمد بن عثمان]]" به جهت طولانی بودن دوره نیابت‌اش، فرصت بیان بعضی از حقایق راجع به [[امام زمان]] {{ع}} از تولد تا [[غیبت]] را داشته است. لذا در زمینه‌های مختلف درباره [[امام زمان]] {{ع}} و درباره موضوعات دیگر، از ایشان [[روایت]] [[نقل]] شده است. احادیثی که از ایشان [[نقل]] شده نشان می‌دهد که وی مکررا [[امام زمان]] {{ع}} را حتی از دوران کودکی آن حضرت دیده و در دوران امامتش با او ملاقات‌هایی داشته است. [[راوی]] می‌گوید: [[محمد بن عثمان]]، قبری را برای خود حفر کرد و آن را با چند قطعه تخته آماده ساخت. وقتی علت آن را پرسیدم، گفت: برای مردن اسبابی هست! بعد از آن نیز از وی پرسیدم، گفت: [[مأمور]] شده‌ام که خود را جمع‌وجور کنم. سپس دو ماه بعد [[وفات]] یافت<ref>بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۵۱؛ [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۲، ص ۵۰۲.</ref>. [[ابو جعفر]] [[محمد بن عثمان]] در سال ۳۰۵ ه‍‌. ق در آخر ماه [[جمادی الاولی]] [[وفات]] کرده است.
*[[قبر]] او در کنار [[قبر]] مادرش، بر سر راه [[کوفه]] و در محلی که خانه‌اش آن‌جا بود واقع است<ref>غیبة طوسی، ص ۳۶۶؛ سفینة البحار، ج ۷، ص ۲۱۱.</ref>. این محل در سمت غربی [[بغداد]] می‌باشد<ref>تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم {{ع}}، ص ۱۸۳.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۲۰.</ref>.
==پرسش مستقیم==
*[[دومین سفیر و نایب خاص امام مهدی چه کسی بود و چگونه به نیابت رسید؟ (پرسش)]]


[[عثمان بن سعید]] هنگام [[مرگ]] خود، به [[دستور]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏ [[نیابت]] را به [[فرزند]] خود، [[محمد]] سپرد. افزون بر آن، [[امام مهدی|حضرت ولی عصر]] {{ع}} نیز در توقیعاتی، به [[نیابت]] او تصریح فرمود<ref>ر. ک: [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۵۱۰، ح ۴۱؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۱.</ref>. در بخشی از یکی از آن توقیع‌‏ها چنین می‏‌خوانیم: "... و اما [[محمد بن عثمان عمری]]، ـ [[خداوند]] سبحانه و تعالی از او و پدرش [[خشنود]] و [[راضی]] باشد! ـ همانا او مورد وثوق من و نوشته او، نوشته من است"<ref>{{متن حدیث|وَ أَمَّا مُحَمَّدُ بْنُ عُثْمَانَ الْعَمْرِيُّ فَرَضِيَ اللَّهُ تَعَالَى عَنْهُ وَ عَنْ أَبِيهِ مِنْ قَبْلُ فَإِنَّهُ ثِقَتِي وَ كِتَابُهُ كِتَابِي}}؛ [[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۶۲، ح ۳۲۶.</ref>.
در زمان [[نایب دوم]] ([[حدود]] ۲۶۵ -۳۰۵ه) کسانی پیدا شدند که از فرصت [[غیبت]] [[امام زمان]] {{ع}} سوء استفاده کرده و خود را به عنوان نایب امام {{ع}} معرفی کنند تا بدین‌وسیله شهرت و منصبی اجتماعی کسب نموده و [[اموال]] سرازیر شده از سوی [[شیعیان]] به سوی [[امام]] را بدون مجوز شرعی تصرف نمایند. لذا یکی از [[وظایف]] [[محمد بن عثمان]]، [[تکذیب]] [[مدعیان دروغین]] و رسوا کردن آنان و اثبات [[نیابت]] خود و فراهم آوردن [[اطمینان]] و اعتماد [[شیعیان]] به سوی خویش بود. یکی از دلیل‌های مشهود و راه‌های عملی بر صحت نیابت و وساطت خویش از طرف [[امام غائب]]، خبر دادن از [[امور غیبی]] و پنهانی با عنایت [[امام زمان]] {{ع}} به وسیله [[توقیعات]] و طرق دیگر بود.
[[توقیعات]] حضرت در امور مهم‌ دینی، در طول زندگانی او با همان خطی که در زمان پدرش [[عثمان بن سعید]] صادر می‌شد، به دست او صادر می‌گشت و به [[شیعیان]] می‌رسید. [[شیعیان]] جز او کسی را به [[نیابت]] نمی‌شناختند و [[علائم]] و کراماتی هم از او [[نقل]] شده است<ref>غیبة طوسی، ص ۳۶۲.</ref>.
مدت [[نیابت]] [[نایب دوم]] [[حدود]] [[چهل]] سال به طول انجامید؛ از این‌‏رو توانست مسایل فقهی، کلامی، اجتماعی و ... بیشتری از [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏ پرسیده، پاسخ‏‌ها را در [[اختیار]] [[مردم]] قرار دهد. دوران [[نیابت]] وی مقارن با ادامه [[خلافت]] معتمد و [[خلافت]] [[معتضد]] و ده سال از [[خلافت]] مقتدر بود<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۳۸۱ ـ ۳۸۳؛ [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۲۱۷؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۲۰.</ref>.
== ویژگی‏‌های [[محمد بن عثمان]] ==
# او [[فرزند]] نخستین نایب بود؛ از این رو از موقعیت [[نیابت]] به طور کامل [[آگاهی]] داشت؛
# همانند پدرش، از سوی دو [[امام]] به [[نیابت]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} [[نصب]] شده بود؛
# در مقایسه با دیگر نایبان، زمان بیشتری [[نایب]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏ بود؛
# وی [[مرجع]] و [[پناهگاه]] [[شیعیان]] در مسایل کلامی، فقهی، اجتماعی و ... بود؛
# افزون بر رسیدگی به امور [[شیعیان]]، از حساس‌‏ترین [[وظایف]] او در دوران نیابت، [[مبارزه]] با [[مدعیان دروغین نیابت]] بود<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۳۸۱ ـ ۳۸۳.</ref>.
== وفات ==
راوی می‌گوید: [[محمد بن عثمان]]، قبری را برای خود حفر کرد و آن را با چند قطعه تخته آماده ساخت. وقتی علت آن را پرسیدم، گفت: برای مردن اسبابی هست! بعد از آن نیز از وی پرسیدم، گفت: [[مأمور]] شده‌ام که خود را جمع‌وجور کنم. سپس دو ماه بعد [[وفات]] یافت<ref>بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۵۱؛ [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۲، ص ۵۰۲.</ref>.
[[ابو جعفر]] [[محمد بن عثمان]]، طبق دیدگاه مشهور، در سال ۳۰۵ ق در آخر ماه جمادی الاولی درگذشت. آرامگاه وی کنار [[قبر]] مادرش، بر سر راه [[کوفه]] در محلی که خانه‌‏اش آنجا بود، واقع است. این محل در سمت غربی [[بغداد]] است<ref>علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان {{ع}}، ص ۲۳۰، به نقل از: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۶.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۳۸۱ ـ ۳۸۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۲۰.</ref>
== پرسش مستقیم ==
* [[دومین سفیر و نایب خاص امام مهدی چه کسی بود و چگونه به نیابت رسید؟ (پرسش)]]
== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسمان نایب دوم امام مهدی: محمد بن عثمان بن سعید عمری}}
{{پرسمان نایب دوم امام مهدی: محمد بن عثمان بن سعید عمری}}
== جستارهای وابسته ==
{{:فرهنگنامه مهدویت (نمایه)}}


==منابع==
* [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]
* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
* [[پرونده:1368142.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|'''درسنامه امام‌شناسی''']]


==پانویس==
== منابع ==
{{یادآوری پانویس}}
{{منابع}}
{{پانویس2}}
# [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
# [[پرونده:1368142.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|'''درسنامه امام‌شناسی''']]
{{پایان منابع}}


{{امام مهدی}}
== پانویس ==
{{پانویس}}


[[رده:نواب اربعه امام مهدی]]
[[رده:نواب اربعه امام مهدی]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:امام مهدی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۵۱

این مدخل زیرشاخهٔ بحث نائب خاص است. محمد بن عثمان بن سعید عمری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: محمد بن عثمان بن سعید عمری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

دومین نایب از نواب چهارگانه امام مهدی (ع)، محمد بن عثمان است. کنیه او "ابو جعفر" و القابش: "عمری"، "اسدی" و "کوفی" است. وی از سوی امام عسکری (ع) به نیابت امام غایب معرفی شده بود. در زمان او مدعیان نیابت زیاد شدند، اما محمد بن عثمان با تکذیب و رسوا نمودن آنها و اثبات نیابت خود، جلوی آنها را گرفت. مدت نیابت نایب دوم حدود چهل سال به طول انجامید؛ از این‌‏رو توانست مسایل فقهی، کلامی، اجتماعی و ... بیشتری از حضرت مهدی (ع)‏ پرسیده، پاسخ‏‌ها را در اختیار مردم قرار دهد. او در سال ۳۰۵ ق، در آخر ماه جمادی الاولی درگذشت و کنار قبر مادرش، بر سر راه کوفه در محلی که خانه‌‏اش آنجا بود دفن شد.

مقدمه

دومین نایب از نواب چهارگانه امام زمان (ع)، محمد بن عثمان، فرزند نایب نخست است. کنیه او "ابو جعفر" است و چندین لقب برای او ذکر شده است: "عمری"، "اسدی" و "کوفی". وی پیش از آن، در زمان زندگی پدرش، از سوی امام عسکری (ع) به نیابت امام غایب معرفی شده بود. بدین صورت که آن حضرت، هنگامی که گروهی از شیعیان یمن در شهر سامرا به حضورش شرفیاب شدند، عثمان بن سعید را نزد خود فرا خواند و بر وکالت و وثاقت او تصریح کرد. سپس فرمود: گواه باشید عثمان بن سعید عمری، وکیل من است و فرزندش محمد بن عثمان وکیل فرزند من، مهدی شماست[۱].

عثمان بن سعید هنگام مرگ خود، به دستور حضرت مهدی (ع)‏ نیابت را به فرزند خود، محمد سپرد. افزون بر آن، حضرت ولی عصر (ع) نیز در توقیعاتی، به نیابت او تصریح فرمود[۲]. در بخشی از یکی از آن توقیع‌‏ها چنین می‏‌خوانیم: "... و اما محمد بن عثمان عمری، ـ خداوند سبحانه و تعالی از او و پدرش خشنود و راضی باشد! ـ همانا او مورد وثوق من و نوشته او، نوشته من است"[۳].

در زمان نایب دوم (حدود ۲۶۵ -۳۰۵ه) کسانی پیدا شدند که از فرصت غیبت امام زمان (ع) سوء استفاده کرده و خود را به عنوان نایب امام (ع) معرفی کنند تا بدین‌وسیله شهرت و منصبی اجتماعی کسب نموده و اموال سرازیر شده از سوی شیعیان به سوی امام را بدون مجوز شرعی تصرف نمایند. لذا یکی از وظایف محمد بن عثمان، تکذیب مدعیان دروغین و رسوا کردن آنان و اثبات نیابت خود و فراهم آوردن اطمینان و اعتماد شیعیان به سوی خویش بود. یکی از دلیل‌های مشهود و راه‌های عملی بر صحت نیابت و وساطت خویش از طرف امام غائب، خبر دادن از امور غیبی و پنهانی با عنایت امام زمان (ع) به وسیله توقیعات و طرق دیگر بود.

توقیعات حضرت در امور مهم‌ دینی، در طول زندگانی او با همان خطی که در زمان پدرش عثمان بن سعید صادر می‌شد، به دست او صادر می‌گشت و به شیعیان می‌رسید. شیعیان جز او کسی را به نیابت نمی‌شناختند و علائم و کراماتی هم از او نقل شده است[۴].

مدت نیابت نایب دوم حدود چهل سال به طول انجامید؛ از این‌‏رو توانست مسایل فقهی، کلامی، اجتماعی و ... بیشتری از حضرت مهدی (ع)‏ پرسیده، پاسخ‏‌ها را در اختیار مردم قرار دهد. دوران نیابت وی مقارن با ادامه خلافت معتمد و خلافت معتضد و ده سال از خلافت مقتدر بود[۵].

ویژگی‏‌های محمد بن عثمان

  1. او فرزند نخستین نایب بود؛ از این رو از موقعیت نیابت به طور کامل آگاهی داشت؛
  2. همانند پدرش، از سوی دو امام به نیابت امام زمان (ع) نصب شده بود؛
  3. در مقایسه با دیگر نایبان، زمان بیشتری نایب حضرت مهدی (ع)‏ بود؛
  4. وی مرجع و پناهگاه شیعیان در مسایل کلامی، فقهی، اجتماعی و ... بود؛
  5. افزون بر رسیدگی به امور شیعیان، از حساس‌‏ترین وظایف او در دوران نیابت، مبارزه با مدعیان دروغین نیابت بود[۶].

وفات

راوی می‌گوید: محمد بن عثمان، قبری را برای خود حفر کرد و آن را با چند قطعه تخته آماده ساخت. وقتی علت آن را پرسیدم، گفت: برای مردن اسبابی هست! بعد از آن نیز از وی پرسیدم، گفت: مأمور شده‌ام که خود را جمع‌وجور کنم. سپس دو ماه بعد وفات یافت[۷].

ابو جعفر محمد بن عثمان، طبق دیدگاه مشهور، در سال ۳۰۵ ق در آخر ماه جمادی الاولی درگذشت. آرامگاه وی کنار قبر مادرش، بر سر راه کوفه در محلی که خانه‌‏اش آنجا بود، واقع است. این محل در سمت غربی بغداد است[۸].[۹]

پرسش مستقیم

پرسش‌های وابسته

  1. دومین سفیر و نایب خاص امام مهدی چه کسی بود و چگونه به نیابت رسید؟ (پرسش)
  2. دومین نایب امام مهدی چه کسی بود و القاب و کنیه ایشان چه بود؟ (پرسش)
  3. محمد بن عثمان دومین نایب امام مهدی به دستور چه کسی به این مقام رسید؟ (پرسش)
  4. آیا برای محمد بن عثمان کراماتی گزارش شده است؟ آن کرامات چیستند؟ (پرسش)
  5. محمد بن عثمان چند امام را درک کرده است؟ (پرسش)
  6. نیابت محمد بن عثمان از چه تاریخی شروع شد و مدت نیابت ایشان چند سال بوده است و در چه تاریخی از دنیا رفته است؟ (پرسش)
  7. محمد بن عثمان در چه تاریخی از دنیا رفت و در کجا دفن شده است؟ (پرسش)
  8. آیا روایاتی وجود دارد بر این که محمد بن عثمان امام مهدی را دیده است؟ (پرسش)
  9. آیا درست است که محمد بن عثمان بیش‌ترین مدت نیابت را داشته است مدت نیابت سایر نواب چند سال بوده است؟ (پرسش)


منابع

  1. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت
  2. مجتبی تونه‌ای، موعودنامه
  3. مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی

پانویس

  1. ↑ ر.ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۶، ح ۳۱۷.
  2. ↑ ر. ک: شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۵۱۰، ح ۴۱؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۱.
  3. ↑ «وَ أَمَّا مُحَمَّدُ بْنُ عُثْمَانَ الْعَمْرِيُّ فَرَضِيَ اللَّهُ تَعَالَى عَنْهُ وَ عَنْ أَبِيهِ مِنْ قَبْلُ فَإِنَّهُ ثِقَتِي وَ كِتَابُهُ كِتَابِي»؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۲، ح ۳۲۶.
  4. ↑ غیبة طوسی، ص ۳۶۲.
  5. ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۳۸۱ ـ ۳۸۳؛ مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی، ص۲۱۷؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۲۰.
  6. ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۳۸۱ ـ ۳۸۳.
  7. ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۵۱؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۵۰۲.
  8. ↑ علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان (ع)، ص ۲۳۰، به نقل از: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۶.
  9. ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۳۸۱ ـ ۳۸۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۲۰.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=محمد_بن_عثمان_بن_سعید_عمری&oldid=1315276»