رشد روحیه صبر و استقامت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
::::::«یکی از مؤلفه‌های مهم و موفقیت آمیز در [[زندگی]] [[انسان]]، وجود عامل [[صبر]] و [[شکیبایی]] در [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] به خصوص در روابط [[خانوادگی]] است. [[قرآن کریم]] [[مؤمنان]] را به [[صبر]] و [[پایداری]] [[دعوت]] میکند و صبرپیشگی را زمینه دریافت [[معارف الهی]] دانسته است (قصص /٨٠)؛ چراکه در [[صبر]] فواید بی شماری برای [[تربیت نفس]]، تقویت شخصیت و افزایش [[توانایی]] [[انسان]] در برابر سختیها و [[مصائب]] نهفته است، [[صبر]] به [[انسان]] میآموزد که در بذل جهد و تلاش برای تحقق اهداف [[علمی]] و عملی مداومت ورزد و تا رسیدن به نتیجه مطلوب بردبار باشد. شرایط بسیار دشوار [[عصر غیبت]] که دوران دوری از [[حجت الهی]]، هجمه [[دشمنان دین]] برای خاموش ساختن [[نور الهی]] و کمی [[یاران]] و [[یاوران]] [[دین]] امعرفی شده ([[ابن بابویه]]، [[کمال الدین]]، ۵١۴/٢)مستلزم آن است که [[منتظران راستین]]، با [[استقامت]] در برابر مشکلات و گرفتاریها بایستند واز موجودیت و [[هویت]] [[شیعی]] خود [[دفاع]] و از تعجیل و شتاب که نقطه مقابل [[صبر]] است پرهیز نمایند. (استرآبادی/٢۵۶). | ::::::«یکی از مؤلفه‌های مهم و موفقیت آمیز در [[زندگی]] [[انسان]]، وجود عامل [[صبر]] و [[شکیبایی]] در [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] به خصوص در روابط [[خانوادگی]] است. [[قرآن کریم]] [[مؤمنان]] را به [[صبر]] و [[پایداری]] [[دعوت]] میکند و صبرپیشگی را زمینه دریافت [[معارف الهی]] دانسته است (قصص /٨٠)؛ چراکه در [[صبر]] فواید بی شماری برای [[تربیت نفس]]، تقویت شخصیت و افزایش [[توانایی]] [[انسان]] در برابر سختیها و [[مصائب]] نهفته است، [[صبر]] به [[انسان]] میآموزد که در بذل جهد و تلاش برای تحقق اهداف [[علمی]] و عملی مداومت ورزد و تا رسیدن به نتیجه مطلوب بردبار باشد. شرایط بسیار دشوار [[عصر غیبت]] که دوران دوری از [[حجت الهی]]، هجمه [[دشمنان دین]] برای خاموش ساختن [[نور الهی]] و کمی [[یاران]] و [[یاوران]] [[دین]] امعرفی شده ([[ابن بابویه]]، [[کمال الدین]]، ۵١۴/٢)مستلزم آن است که [[منتظران راستین]]، با [[استقامت]] در برابر مشکلات و گرفتاریها بایستند واز موجودیت و [[هویت]] [[شیعی]] خود [[دفاع]] و از تعجیل و شتاب که نقطه مقابل [[صبر]] است پرهیز نمایند. (استرآبادی/٢۵۶). | ||
::::::چنان چه در [[روایت]] [[امام رضا]] [[علیه ]][[السلام]] [[صبر]] و [[انتظار فرج]] به عنوان دو قرین تحسین شده معرفی شده (عیاشی، ٢٠/٢؛ [[فیض کاشانی]]، [[تفسیر]] صافی، ۴٧٠/٢) و [[مؤمنان راستین]] به [[صبر]] پیشگی و [[استقامت]] در برابر [[یأس]] و [[ناامیدی]] [[دعوت]] (حویزی، ٢٩٠/٢)و [[منتظران]] [[ظهور حضرت حجت]]{{ع}} به سبب [[صبر]] از [[یاران]] [[رسول]] خاتم صلی [[الله]] علیه و آله و [[اصحاب بدر]] [[برتر]] شمرده شده اند([[نیلی]] نجفی، ٢۵). انتظارِ حرکت آفرین و پویا، از خاستگاه‌های اصلی [[پایبندی]] به [[تکلیف]] شمرده شده و این [[توان]] را در [[منتظِر]] ایجاد میکند که صبرش مغلوب حوادث نگردد. [[منتظِر]] واقعیِ ظهورِ [[حضرت مهدی]]{{ع}}، به [[پیشوایان]] [[راستین]] و [[اسوه]] های [[صبر]] و [[ایستادگی]] [[تأسی]] میکند ([[مجلسی]]، ١٢٢/۵٢)و در برابر عوامل درونی و بیرونیانحراف، پابرجا و [[استوار]] است و با کلید [[صبر]] و [[استقامت]]، [[باب ]][[گشایش]] و [[فرج]] را می‌‌گشاید. | ::::::چنان چه در [[روایت]] [[امام رضا]] [[علیه ]][[السلام]] [[صبر]] و [[انتظار فرج]] به عنوان دو قرین تحسین شده معرفی شده (عیاشی، ٢٠/٢؛ [[فیض کاشانی]]، [[تفسیر]] صافی، ۴٧٠/٢) و [[مؤمنان راستین]] به [[صبر]] پیشگی و [[استقامت]] در برابر [[یأس]] و [[ناامیدی]] [[دعوت]] (حویزی، ٢٩٠/٢)و [[منتظران]] [[ظهور حضرت حجت]]{{ع}} به سبب [[صبر]] از [[یاران]] [[رسول]] خاتم صلی [[الله]] علیه و آله و [[اصحاب بدر]] [[برتر]] شمرده شده اند([[نیلی]] نجفی، ٢۵). انتظارِ حرکت آفرین و پویا، از خاستگاه‌های اصلی [[پایبندی]] به [[تکلیف]] شمرده شده و این [[توان]] را در [[منتظِر]] ایجاد میکند که صبرش مغلوب حوادث نگردد. [[منتظِر]] واقعیِ ظهورِ [[حضرت مهدی]]{{ع}}، به [[پیشوایان]] [[راستین]] و [[اسوه]] های [[صبر]] و [[ایستادگی]] [[تأسی]] میکند ([[مجلسی]]، ١٢٢/۵٢)و در برابر عوامل درونی و بیرونیانحراف، پابرجا و [[استوار]] است و با کلید [[صبر]] و [[استقامت]]، [[باب ]][[گشایش]] و [[فرج]] را می‌‌گشاید. | ||
::::::در روایتی از سومین پیشوای [[شیعه]]{{ع}} چنین [[روایت]] شده است: "مَِّنا اْثَناعَشَرَ مَهْدِّیاً أَوَُّلهُمْ أَمِیرُاْلمُؤْمِنِینَ عَلِیُّْ بنُ أَِبی طَاِلبٍ وَ آخِرُهُمُ الَّتاسِعُ مِنْ وُْلدِی وَ هُوَ اْلقَاِئمُِ باْلحَقُِّ یحِْیی الَّلهُِ بهِاْلأَرْضََ بعْدَ مَوِْتها وَُ یظْهِرُِ بهِالدِّینَُ یحِقُّ اْلحَقَّ وََ لوْکَرِهَ اْلمُشْرِکُون َ*َ لهُ غَْیَبه یرَْتدُِّ فیهَاَ قوْمٌ وََ یْثُبتُ عََلی الدِّینِِ فیهَاآخَرُون إَفُیؤْذَوْنَ وَُ یقَالَُ لهُمْ مَتی هذَا اْلوَعْدُ إن کُْنُتمْ صادِِقینَ أَمَا إن الصَّاِبرَِ فی غَْیَبتِهِ عََلی اْلأَذَی وَ الَّتکْذِیبِِ بمَْنزَِله اْلمُجَاهِدِِ بالسَّْیفَِ بْینََ یدَیْ رَسُولِ | ::::::در روایتی از سومین پیشوای [[شیعه]]{{ع}} چنین [[روایت]] شده است: "{{متن حدیث|مَِّنا اْثَناعَشَرَ مَهْدِّیاً أَوَُّلهُمْ أَمِیرُاْلمُؤْمِنِینَ عَلِیُّْ بنُ أَِبی طَاِلبٍ وَ آخِرُهُمُ الَّتاسِعُ مِنْ وُْلدِی وَ هُوَ اْلقَاِئمُِ باْلحَقُِّ یحِْیی الَّلهُِ بهِاْلأَرْضََ بعْدَ مَوِْتها وَُ یظْهِرُِ بهِالدِّینَُ یحِقُّ اْلحَقَّ وََ لوْکَرِهَ اْلمُشْرِکُون َ*َ لهُ غَْیَبه یرَْتدُِّ فیهَاَ قوْمٌ وََ یْثُبتُ عََلی الدِّینِِ فیهَاآخَرُون إَفُیؤْذَوْنَ وَُ یقَالَُ لهُمْ مَتی هذَا اْلوَعْدُ إن کُْنُتمْ صادِِقینَ أَمَا إن الصَّاِبرَِ فی غَْیَبتِهِ عََلی اْلأَذَی وَ الَّتکْذِیبِِ بمَْنزَِله اْلمُجَاهِدِِ بالسَّْیفَِ بْینََ یدَیْ رَسُولِ الَّله}}؛ از ما [[دوازده]] نفرمهدی هست که اول آنها [[علی بن ابیطالب]] وآخرآنان نهمین نفر از [[فرزندان]] من خواهدبود که به [[حق]] [[قیام]] خواهدکرد، [[خداوند]] [[زمین]] را به وسیله او زنده خواهد نمود پس از این که مرده شده باشد، و به وسیله او [[دین]] را [[قوی]] و [[شوکت]] میدهد و آشکارش میکند، و [[حق]] را [[استوار]] می‌‌سازد اگر چه [[مشرکین]] این موضوع را [[مکروه]] می‌‌شمارند. وی غیبتی خواهد داشت که گروهی در اثر طول [[غیبت]] [[مرتد]] خواهندشد، و جماعتی درانتظارخواهند بود و در این راه [[رنج]] و اذیت خواهندکشید، مخالفین به این دسته می‌‌گویند: اگر شما راست میگویید پس این [[وعده]] کی انجام خواهد گرفت، کسی که بر طول [[غیبت]] او [[صبر]] کند و در این راه اذیت وآزار ببیند، مثل این است که با [[شمشیر]] در رکاب [[رسول خدا]] [[جنگ]] میکند. ([[طبرسی]]، [[اعلام الوری]]/۴٠۶-۴٠٧) | ||
::::::همچنین در [[روایت]] دیگری که در [[تفسیر]] [[نعمانی]] بیان شده منتظرانی که [[صبر]] همراه با [[رضایت]] و بدور از [[شکوه]] و بی قراری دارند [[مدح]] شده و در زمره [[یاوران]] [[حقیقی]] و اهل [[نجات]] معرفی شده اند([[مجلسی]]، ١۴۴/۵٢) | ::::::همچنین در [[روایت]] دیگری که در [[تفسیر]] [[نعمانی]] بیان شده منتظرانی که [[صبر]] همراه با [[رضایت]] و بدور از [[شکوه]] و بی قراری دارند [[مدح]] شده و در زمره [[یاوران]] [[حقیقی]] و اهل [[نجات]] معرفی شده اند([[مجلسی]]، ١۴۴/۵٢) | ||
::::::در نتیجه [[تحمل]] هدفمند مشکلات [[دوران غیبت]]، آستانه [[صبر]] و [[تحمل]] [[انسان]] [[منتظر]] بالا رفته و در حاصل [[توان]] [[مدیریت]] مشکلات [[زندگی]] بالا رفته و باعث ارتقاء [[رضایت]] مندی آنان در [[خانواده]] و دست یابی به [[سلامت روان]] میشود. مداومت بر اکتساب مؤلفه‌های اساسی [[انتظار]]، فرد را [[قادر]] به تسلط بر خویشتن ساخته و موجب اعتلای روحی در برابر ناملایمات و [[سختیها]] میشود. این کارویژه محوری نقش مؤثری در [[سلامت روان]] در [[خانواده]] دارد و تعمیم آن در [[خانواده منتظر]]، دیگر خواهی و کِبرگُریزی را به همراه دارد»<ref>[[نفیسه فقیهی مقدس|فقیهی مقدس، نفیسه]]، [[بررسی کارکرد آموزه انتظار در حوزه سلامت روان خانواده با تاکید بر روایات اسلامی (مقاله)|بررسی کارکرد آموزه انتظار در حوزه سلامت روان خانواده با تاکید بر روایات اسلامی]]، ص ؟؟</ref>. | ::::::در نتیجه [[تحمل]] هدفمند مشکلات [[دوران غیبت]]، آستانه [[صبر]] و [[تحمل]] [[انسان]] [[منتظر]] بالا رفته و در حاصل [[توان]] [[مدیریت]] مشکلات [[زندگی]] بالا رفته و باعث ارتقاء [[رضایت]] مندی آنان در [[خانواده]] و دست یابی به [[سلامت روان]] میشود. مداومت بر اکتساب مؤلفه‌های اساسی [[انتظار]]، فرد را [[قادر]] به تسلط بر خویشتن ساخته و موجب اعتلای روحی در برابر ناملایمات و [[سختیها]] میشود. این کارویژه محوری نقش مؤثری در [[سلامت روان]] در [[خانواده]] دارد و تعمیم آن در [[خانواده منتظر]]، دیگر خواهی و کِبرگُریزی را به همراه دارد»<ref>[[نفیسه فقیهی مقدس|فقیهی مقدس، نفیسه]]، [[بررسی کارکرد آموزه انتظار در حوزه سلامت روان خانواده با تاکید بر روایات اسلامی (مقاله)|بررسی کارکرد آموزه انتظار در حوزه سلامت روان خانواده با تاکید بر روایات اسلامی]]، ص ؟؟</ref>. | ||
نسخهٔ ۱۸ ژانویهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۱۴
| رشد روحیه صبر و استقامت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / انتظار فرج |
رشد روحیه صبر و استقامت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که میتوان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
- حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد سبحانی‌نیا، در کتاب «مهدویت و آرامش روان» در این‌باره گفته است:
- «یکی از ارکان انتظار فرج، صبر و پایداری است و انسان منتظر در واقع کسی است که همه سختیها و ناملایمات را به امید رسیدن به آرمان بلند خویش، تحمل میکند و از فشار و تهدید زورگویان و طعنه و تکذیب نابخردان، هراس به دل راه نمی‌دهد؛ از همین‌رو در روایات، صبر و انتظار همواره قرین یکدیگر بوده و فضیلت بسیاری برای صبرپیشگان در زمان غیبت برشمرده شده است. حضرت سیدالشهدا(ع) که خود والاترین مظهر صبر و مقاومت در راه ادای تکلیف الهی است، در بیان مقام منتظرانی که صبر و شکیبایی پیشه ساخته و بر آرمان خویش پایداری می‌‌ورزند، میفرماید: "در میان ما اهل بیت، دوازده مهدی وجود دارد که اولین آنها امیرمؤمنان علی بن ابی طالب(ع) و آخرینشان نهمین فرزند من است. اوست قیام کننده به حق. خداوند با او، زمین را پس از آنکه مرده است، زنده میکند و دین حق را به دست او برهمه ادیان غلبه میدهد؛ اگرچه مشرکان نپسندند. برای او غیبتی است که گروهی در آن از دین خدا برمی‌گردند و گروهی دیگر بر دین خود ثابت می‌‌مانند که این گروه را اذیت کرده و به آنها می‌‌گویند: پس این وعده چه شد، اگر راست میگویید؟ آگاه باشید آنکه در زمان غیبت او بر اذیت و تکذیب صبر کند، همانند کسی است که در مقابل رسول خدا(ص) با شمشیر به جهاد برخاسته است"[۱].
- شاید بتوان گفت: فضیلت‌های بی‌شماری در روایات ما که برای منتظران فرج برشمرده‌اند، به اعتبار همین صبر و تحمل مشکلاتی است که منتظران واقعی فرج، برخود هموار می‌‌کنند. در احادیث، از انتظار در پرتو صبر و انتظار فرج با صبر، سخن گفته‌اند. امام رضا (ع) درباره ملازمت صبر و انتظار فرج، فرموده‌اند: "بر شما باد صبر، همانا فرج بعد از یأس میآید"[۲]. از این سخن معلوم میشود، انتظار بدون عنصر پایداری و شکیبایی در برابر مشکلات، پوسته‌ای است بدون مغز و قالبی است بی‌محتوا که در حقیقت انتظار نیست! آن حضرت در جایی دیگر، در همین‌باره فرموده‌اند: "چه‌قدر نیکوست صبر و انتظار فرج"[۳]؛ . نتیجه صبر در انتظار، پیروزی است. امام کاظم(ع) در این زمینه می‌‌فرمایند: "هرکس صبرکند و انتظار بکشد، به فرج و پیروزی می‌رسد و انتظار فرج، بخشی از فرج است"[۴][۵].
- یکی از مسئولیت‌های منتظران در عصر غیبت، آراستگی به بردباری و پایداری است؛ زیرا بر پایه روایت مفصلی که در آن شرایط عصر غیبت و اوضاع پیش از ظهور بیان شده، میتوان این نکته را دریافت که در دوران غیبت، فشار زیادی بر منتظران مخلص و صدیق حضرت مهدی موعود(ع) وارد میشود. مقاومت و پایداری در چنین شرایطی، به توان بالای روحی نیاز دارد. منتظران باید بکوشند تا به درجات بالای صبر نائل گردند؛ صبری که طبق حدیث شریف، "رأس الایمان" است. این معنا را میتوان در کلام پیامبر خدا (ص) خطاب به اصحابش جست‌وجو کرد: "پس از شما کسانی می‌‌آیند که به هر یک از آنان، اجر پنجاه نفر از شما را خواهند داد"[۶]. اصحاب گفتند: ای پیامبر خدا، ما در جنگ‌های بدر، احد و حنین با شما بودیم و آیاتی از قرآن درباره ما نازل شده است[۷] حضرت پاسخ دادند: اگر آن‌چه آنان تحمل می‌‌کنند بر شما وارد می‌‌شد، مانند صبر آنان صبر نمی‌کردید![۸].
- مشکلات گوناگونی که از جوانب مختلف برای انسان پیش میآید، فتنه‌ها و مصائب طاقت‌فرسایی که بر سر راه باورمندان چشم انتظار هست و احساس تنهایی، آنان را چنان می‌‌شکند که برای ناامید نشدن، استقامتی کوه‌سان می‌‌طلبد. امتحانات الهی، یکی پس از دیگری برای مؤمنین پیش میآید و میزان صبر و استقامت آنان را به بوته امتحان می‌گذارد. امام صادق (ع) میفرماید: "امر فرج بر شما نمی‌رسد، مگر پس از نابودی! نه به خدا سوگند نمی‌رسد، مگر پس از آنکه در اثر آزمایش‌های گوناگون، خالص و پاک شوید"[۹]. اساساً انتظار با آن همه فضایل و برکتی که دارد، جز با صبر و شکیبایی حاصل نمی‌شود. پیامبراکرم (ص) فرمود: "با صبر و استقامت، منتظر فرج بودن عبادت است"[۱۰]»[۱۱].
پاسخ‌های دیگر
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته میشود:
| ۲. آقای انصاری؛ |
|---|
|
| ۲. حجت الاسلام و المسلمین دکتر باقی‌زاده؛ |
|---|
|
| ۳. سرکار خانم پورسیدآقایی؛ |
|---|
|
| ۴. سرکار خانم فقیهی مقدس؛ |
|---|
|
- فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
- آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
- آثار فکری و اعتقادی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار روان‌شناختی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار سیاسی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار اقتصادی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار نظامی و انتظامی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش میشود؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
- آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالتآور است؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ « مِنَّا اثْنَا عَشَرَ مَهْدِيّاً أَوَّلُهُمْ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ آخِرُهُمُ التَّاسِعُ مِنْ وُلْدِي وَ هُوَ الْإِمَامُ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ يُحْيِي اللَّهُ بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ يُظْهِرُ بِهِ دِيْنَ الْحَقِ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ لَهُ غَيْبَةٌ يَرْتَدُّ فِيهَا أَقْوَامٌ وَ يَثْبُتُ فِيهَا عَلَى الدِّينِ آخَرُونَ فَيُؤْذَوْنَ وَ يُقَالُ لَهُمْ مَتى هذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ أَمَا إِنَ الصَّابِرَ فِي غَيْبَتِهِ عَلَى الْأَذَى وَ التَّكْذِيبِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِ بِالسَّيْفِ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ»؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ج۱، ص۳۱۷.
- ↑ «فَعَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّهُ إِنَّمَا يَجِيءُ الْفَرَجُ عَلَى الْيَأْسِ»؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۲۹.
- ↑ «مَا أَحْسَنَ الصَّبْرَ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ»؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۱۰.
- ↑ موسوی اصفهانی، مکیال المکارم، ج۲، ص۴۱۱.
- ↑ سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۳۸-۳۹.
- ↑ « سَيَأْتِي قَوْمٌ مِنْ بَعْدِكُمْ الرَّجُلُ الْوَاحِدُ مِنْهُمْ لَهُ أَجْرُ خَمْسِينَ مِنْكُمْ»
- ↑ «يَا رَسُولَ اللَّهِ! نَحْنُ كُنَّا مَعَكَ بِبَدْرٍ وَ أُحُدٍ وَ حُنَيْنٍ وَ نَزَلَ فِينَا الْقُرْآنُ»
- ↑ «إِنَّكُمْ لَوْ تَحْمِلُونَ لِمَا حُمِّلُوا لَمْ تَصْبِرُوا صَبْرَهُمْ»؛بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۳۰.
- ↑ بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۱۱.
- ↑ «انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ عِبَادَةٌ»؛ بحارالانوار، ج۲، ص۱۴۵.
- ↑ سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۷۵-۷۶.
- ↑ انصاری، رضا، پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار، ص ؟؟
- ↑ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص۱۷۰.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۱۱.
- ↑ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص۱۹۳.
- ↑ باقی‌زاده، رضا، بررسی دستاوردهای روان‌شناختی سبک زندگی انتظار، ص ۶۲
- ↑ ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن محمد، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۱۲۹-۱۳۰.
- ↑ بنی‌هاشمی، محمد، سلوک منتظران، ص۲۹۹.
- ↑ بنی‌هاشمی، محمد، سلوک منتظران، ص۲۹۸.
- ↑ سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۱۸
- ↑ فقیهی مقدس، نفیسه، بررسی کارکرد آموزه انتظار در حوزه سلامت روان خانواده با تاکید بر روایات اسلامی، ص ؟؟