آزادی و آزاداندیشی (کتاب)

آزادی و آزاداندیشی
زبان	فارسی
ترجمهٔ کتاب	تعاریف، معیارها، آداب و محدودیت‌ها در نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی
نویسنده	سید علی حسینی خامنه‌ای
ویراستار	حسن یونسی
موضوع	آزادی
مذهب	[[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]]
ناشر	[[:رده:انتشارات انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت|انتشارات انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت]][[رده:انتشارات انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت]]
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	۱۳۹۷ ش
شابک	‫‬‭۹۷۸-۹۶۴-۴۹۵-۵۲۶-۶‬‬
شماره ملی	۵۰۹۳۰۴۸

آزادی یعنی آزادی: آزادی در منظومه فکری استاد سید علی خامنه‌ای، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی مباحثی در مورد آزادی از منظر آیت‌الله خامنه‌ای می‌پردازد. انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «آزادی از شعارهای اصلی انقلاب اسلامی است و پس از پیروزی انقلاب، بیشترین آزادی‌ها را در نظام جمهوری اسلامیشاهد هستیم.آزادی در اسلام هدیه‌ای خدادادی است که کسی حق سلب آن را ندارد؛ امّا چهارچوب‌های خود را دارد. چنان‌که در همه جای عالم و در تمام نظام‌ها، این چهارچوب‌ها هست. در دنیا، چهارچوب آزادی، منافع سرمایه­‌داران و زورمداران است. اما در اسلام منافع انسان و جامعۀ انسانی و سعادت اخروی او، تعیین‌کنندۀ چهارچوب آزادی و آداب آن است. رهبر انقلاب اسلامی با طرح موضوع آزادی و ابتکار کرسی‌های آزاداندیشی تلاش کردند جلوی سوءاستفاده­‌ها را بگیرند و در این کرسی‌ها بهای لازم به افکار و نظریه­‌ها برای طرح و بحث آنها در منظر اندیشمندان داده شود. کتاب آزادی و آزاداندیشی؛ تعاریف، معیارها، آداب و محدودیت‌ها در نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی، دارای مقدمه‌ای است مشتمل بر مبانی آزادی و آزاداندیشی در اسلام، موانع و محدودیت‌های آن از منظر قرآن کریم و سپس در هفت فصل مطالب کتاب تنظیم و ارائه گردیده است. در فصل اول منظومۀ فکری اسلام در باب آزادی و تفاوت‌های آن با ریشه و منشأ آزادی در غرب شده است. در فصل دوم لوازم و ضرورت‌های طرح آزادی در اسلام، شروع بحث آزادی در غرب بعد از رنسانس و کمبودها و خلأهای آزادی غربی و آزادی از چهار منظر بحث شده است. در فصل‌های بعدی نیز آزادی هدیۀ اسلام و انقلاب اسلامی، نهضت آزاد فکری و کرسی‌های آزاداندیشی و آداب آن، حدود آزادی و سو استفادۀ مطبوعات از آزادی، ماهیت آزادی غربی و تضادهای رفتاری غرب با شعار آزادی و آزادی و حقوق زنان در اسلام و غرب بررسی شده‌اند».

فهرست کتاب

• پیشگفتار
• مبانی آزادی و آزاداندیشی در اسلام
• انواع آزادی و محدودیت‌های آن از منظر قرآن کریم

۱. موانع آزادی اندیشه

۲. محدودیت‌های آزادی بیان

۳. محدودیت‌های آزادی اجتماعی

۴. حدود آزادی‌های اقتصادی

• فصل اول
• منظومه فکری اسلام در باب «آزادی»
• اشاره
• آزادی و مفهوم آن از نظر اسلام و قرآن
• آزادی یعنی چه؟
• آیا در اسلام، چیزی به نام آزادی هست؟
• آزادی یعنی آزادی!
• سه تفاوت عمده بین آزادی در غرب و در اسلام

۱. در اسلام موانع برونی و درونی مطرح است ولی در غرب فقط موانع برونی وجود دارد

۲. ریشه و منشأ آزادی در غرب و اسلام متفاوت است

• ریشه آزادی در غرب، اراده و خواست انسان است اگرچه غیرمنطقی باشد!
• ریشه آزادی در اسلام، جهان‌بینی توحیدی است

۳. محدوده آزادی در اسلام و غرب متفاوت است

• در اسلام، محدودیت شامل مسائل فردی و شخصی هم می‌شود
• تجسس و تفحص در آسیب‌رسانی شخصی، ممنوع است
• آزادی عقیده،آزادی فکر و مذهب

۱. اصل فکر کردن در اسلام واجب و لازم است

۲. عقیده متفاوت تا به معارضه و مبارزه با اسلام نینجامیده آزاد است

۳. گرایش‌ها و اندیشه‌های سیاسی آزاد است

• توسعه بحث آزادی عقیده در اسلام
• عقیده باطل و ناروای قلبی جایز نیست، ولی با آن برخورد هم نمی‌شود
• اسلام به آثار مترتب بر عقیده حساسیت زیادی نشان می‌‌دهد نه خود عقیده
• اسلام ریشه عقاید باطل و غلط را می‌خشکاند
• تفسیر آیات مربوط به برخورد با کفار و اهل باطل و ربط آن با آزادی عقیده

۱. به صرف عقیده (به عمل) با کسی برخورد نشده است

۲. بت‌شکنی‌ها، برای بیداری (...) نه اجبار عقیده

۳. شدت عمل با مرتد، حفظ (...) اسلامی است

• اسلام اجازه فریب‌گرایی و خدعه‌پیشگی را نمی‌دهد
• اسلام صاحب عقیده باطل را نصیحت و موعظه و روشنگری می‌کند
• نظر اسلام به کلیت مسأله آزادی
• اسلام علی‌الاصول طرفدار آزادی است
• روش انقلاب اسلامی در مورد آزادی، همان سیره پیامبر الگو:ص است
• حدود آزادی در اسلام

۱. بیان هر عقیده‌ای آزاد است الا بیان اغواگر و گمراه‌کننده

۲. بیان عقیده آزاد است مگر به قصد تشنج عمومی

۳. بیان عقیده آزاد است الا در افشای اسرار مملکتی

۴. ابراز عقیده آزاد است اما نه در تحریف!

• ممنوع کردن عدم بیان در بعضی جاها
• آزادی‌های سیاسی در اسلام
• اعتبار نظر مردم در اسلام
• در حق رأی و انتخاب، هیچ محدویتی نیست
• دو راه برای تعیین حاکم و ولی هست
• وجوب گزینش حاکم اسلامی برای مردم
• آزادی اقتصادی

۱. آزادی اقتصادی اسلام شبیه آزادی اقتصادی غربی نیست

۲. وظیفه حکومت، وضع قوانین برای حضور همه مردم در اقتصاد

۳. کنترل حکومت اسلامی بر فعالیت‌ها و آزادی اقتصادی

۴. مجاز نبودن دخالت آزادی اقتصادی در سرنوشت سیاسی جامعه

۵. مسئولیت امور اقتصادی جامعه بر عهده مردم

• (...) بحث آزادی اقتصادی

۶. مرز آزادی اقتصادی، حلال و حرام شرعی است

۷. مرز آزادی اقتصادی، حاکمیت اسلامی است

۸. مرز آزادی اقتصادی،انفاق و عدم تکاثرثروت است

• آزادی اقتصادی و انفاق فی سبیل الله
• نظر قرآن و اسلام در (...) و انفاق آن
• انفاق، بهترینشیوه برای (...) جامعه
• در انفاق، باید بهترین‌ها را انفاق کرد
• عدم انفاق، علامت نفاق
• حق نظارت و کنترل دولت اسلامی بر اقتصاد
• دولت، اختیارات خود را در خدمت محرومین و (...) قرار دهد
• نکات تصریحی فصل اول
• فصل دوم: لوازم و ضرورت‌ها در طرح مسأله آزادی در اسلام و پرهیز از تقلید آزادی غربی
• اشاره
• ضرورت تبیین آزادی اسلامی و تفاوت‌های آن با آزادی غربی
• شروع بحث آزادی در غرب بعد از رنسانس و برای آزادی از قید سلطنت و استبداد مسلط
• اشتباه بزرگ روشنفکران در درک شرایط دوره مشروطه و تقلید نسخه غربی‌ها
• کمبودها و خلأها در موضوع آزادی

۱. تبیین موضوع آزادی و انواع آن

۲. یافتن نظر اسلام در موضوع آزادی

۱/۲. تفاوت‌های اساسی بین منشأ و حدود آزادی در تفکر غربی و اسلام

۲/۲. رجوع به منابع قرآنی و غیرقرآنی برای درک مفهوم آزادی اسلامی

۳/۲. بحث درباره آزادی از چهار منظر

۱/۳/۲.آزادیحق است در مقابل باطل

۲/۳/۲. آزادی، از حقوق انسانی است

۳/۳/۲. آزادی، یک تکلیف است

۴/۳/۲. آزادی، به عنوان یک ارزش

• نسبت آزادی اسلامی با آزادی غربی
• دو نکته اساسی درباره آزادی
• آزادی، مورد تأکید قرآن و ائمه
• دو گروه بر ضد اسلامی و خودی کردن مقوله آزادی
• امتیاز بیشتر آزادی اجتماعی در اسلام نسبت به مکاتب غربی
• مشکل غرب برای ارائه (...)آزادی
• تفاوت‌های عمده آزادی در منطق اسلام و غرب

۱. ریشه آزادی در مکتب غربی منهای حقیقتدین و خداست

۱/۱. آزادی نامحدود در اخلاق به خاطر نسبی دانستن ارزش‌های اخلاقی

۲/۱. منافع مادی، حد آزادی در غرب

• چرا در مسائل آزادی به مباحث و مبانی اسلامی مراجعه نمی‌شود؟

۲. منافات تکلیف‌گرایی، با آزادی غربی

• در فهم مفهوم آزادی، مستقل باشیم و از آزادی سوءاستفاده نشود!
• رعایت مرزهای صحیح و معتبر در فهم دین
• جمع‌بندی با مقوله آزادی، مقوله‌ای اسلامی است
• نکات تصریحی فصل دوم
• فصل سوم: آزادی، هدیه اسلام و انقلاب اسلامی
• اشاره
• شریعت اسلامی، تضمین‌کننده آزادی افراد و ملت
• اسلام، انسان‌ها را از هر نوع اسارتی آزاد کرد
• آزادی و دموکراسی دوران مصدق قابل مقایسه با آزادی و دموکراسی در انقلاب نیست
• اسلام، انسان‌ها را از هر نوع اسارتی آزاد کرد
• آزادی و دموکراسی دوران مصدق
• قابل مقایسه با آزادی و دموکراسی در انقلاب نیست
• تأمین آزادی به شکل منطقی و صحیح، در مبانی دینی
• وجود آزادی فکر و بیان در کشور به طور کامل
• جوانان، آزادی با مفهوم بسیار والای اسلامی را از یاد نبرند
• آزادی در همه ابعاد، محصول اسلام و عمل به آن
• اسلام ما را آزاد کرد، انقلاب به ما آزادی داد
• معنای شعار آزادی ملت ایران در انقلاب اسلامی
• هدف جمهوری اسلامی آزادی اجتماعی
• آزادی از سلطه بیگانگان و آزادی معنوی
• آزادی هم دادنی و هم گرفتنی و هم یاد گرفتنی است
• آزادی با معانی اسلامی (...)
• جمهوری اسلامی نه با مبانی غربی
• تفاوت ماهوی آزادی اسلامی با آزادی غربی و شرقی
• جمهوری اسلامی آزادی غربی را صریحاً و قاطعاً رد می‌کند
• ما آزادی را فقط با مفهوم اسلامی آن، قبول داریم
• نکات تصریحی فصل سوم
• فصل چهارم
• نهضت آزاد فکری و کرسی‌های آزاداندیشی و آداب آن
• اشاره
• روحیه آزاداندیشی «آری» ولنگاری و جزم‌اندیشی فرهنگی «نه»
• کرسی‌های آزاداندیشی آدابی دارد
• کرسی‌های آزاداندیشی و پیگیری تدوین دستورالعمل اجرایی آن
• محیط طرح آزاداندیشی
• جلسات تخصصی است نه محیط‌های عمومی
• چرا کرسی‌های آزاداندیشی را به وجود نیاوردید؟!
• چرا در قم و حوزه‌های علمیه کرسی‌های آزاداندیشی تشکیل نمی‌شود؟۲۵۸
• نهضت آزاد فکری و مدیریت آزاداندیشی توسط نخبگان
• نهضت آزاد فکری و پرهیز از اغواگری‌ها
• ضرورت یافتن ساز و کار آزاداندیشی
• پیشنهاد نهضت آزاد فکری برای فکر کردن روی مسائل و پرهیز از حرکات متعصبانه و لجوجانه
• نهضت آزاداندیشی برای ایجاد روحیه مطالبه‌گری
• مطالبه از دستگاه‌های فرهنگی کشور در خصوص آزاداندیشی
• آزاداندیشی، آزادی‌خواهی، آرمان دانشجویی
• همراهیآزادی با اخلاق و منطق
• آغاز خلاقیت علمی و بالندگیتفکر دینی
• آزاداندیشی، یک (...) مظلوم!
• قرآن، مایه روشنفکری و آزاد فکری و به کار افتادن علم و عقل و ابتکار
• آزادی و آزاداندیشی یکی از مبانی اصلی اصولگرایی و یکی از شعب آزادی (...)
• اهمیت گسترش آزاداندیشی
• نکات تصریحی فصل چهارم
• فصل پنجم: حدود آزادی و سوءاستفاده مطبوعات از آزادی
• اشاره
• میزان آزادی مطبوعات در ایران، بیشتر از همه کشورها
• این کار، کار بسیار خطرناکی است!
• آزادی محدود است و مطلق نیست
• از مسؤولان خواسته‌ام جلوی این وضعیت را بگیرند!
• باید حدود آزادی را رعایت کرد
• و نظارت بر مطبوعات امری ضروری است
• آزادی غیر از ولنگاری و رهاسازی ضابطه‌هاست
• به نام آزادی، آبروریزی و به لجن کشیدن افراد و بی‌انصافی!!
• از آزادی استفاده می‌کنند تا بگویند آزادی نیست!!
• بیان و فکر آزاد، سمپاشی و گمراه‌گری ممنوع!
• انتقاد به معنای عیارسنجی، لازمه آزادی است
• نکات تصریحی فصل پنجم
• فصل ششم: ماهیت آزادی غربی
• اشاره
• تضادهای رفتار مستکبران با شعارهایشان از جمله در باب آزادی
• مظلومیت ملت فلسطین، نشانه دروغگویی مدعیان آزادی
• اهانت به مقدسات اسلامی، آزادی بیان است
• اما هلولوکاست (...) آزادی بیان نیست!!
• اهانت به پیامبراعظم(ص)، دلیل بطلان آزادی حقیقی در غرب
• رسانه‌های غربی آزادند اما (...) سرمایه‌داران هستند!
• در غرب آزادی روزنامه یعنی آزادی سرمایه‌دار در ترویج اهدافش!
• انقلاب اسلامی برای دستیابی به ارزش‌های اسلامی بود، نه غربی!
• آزادی، مفهومی زیبا ولی نسبی است
• غرب، تحت عنوان آزادی، به دنبال تحمیل فرهنگ خود است!
• فساد و هرج و مرج به جای آزادی!
• نکات تصریحی فصل ششم
• فصل هفتم: آزادی زنان در اسلام و غرب
• اشاره
• بزرگترین حق‌کشی در مورد زنان در غرب اتفاق افتاده است
• آزادیمضر و دهشتناک زن در فرهنگ غربی
• آزادیزن در غرب جزو فریب‌های آنان است
• رشد زن در محیط اسلامی
• حجاب، مایه تشخص و آزادیزن است
• نگاه ابزاری غرب به زن،احترام واقعی به زن در اسلام
• در غرب؛ آزادی زن، وسیله التذاذ و بهره مالی!
• آزادی زن در غرب، آزادی از اخلاق و خانواده است!
• دفاع از حقوق زنان بر مبنای حقایق هستی و فطرت زن
• نهضت دفاع از زنان در غرب، بی‌منطق و جاهلانه و ضد خانواده!
• حقوق زن در اسلام، عادلانه و متوازن است
• دو کار لازم برای استیفای حقوق زنان: اصلاح قوانین و پیشقدم شدن زنان در کمال انسانی
• نگرش غربی‌ها نسبت به زن توهین‌آمیز است
• نکات تصریحی فصل هفتم
• پیوست‌ها
• پیوست ۱: دادگاه یحیی کیان تاج‌بخش
• پیوست ۲: تسلط صهیونیزم بر جراید و مطبوعات جهان
• نقش صهیونیزم در جراید انگلستان
• نقش صهیونیزم بر جراید آلمان
• سلطه صهیونیزم بر جراید آمریکا
• سلطه صهیونیزم بر مطبوعات فرانسه
• سلطه خبری صهیونیزم در دیگر کشورها
• یهود و شبکه‌های تلویزیون جهانی
• تسلط صهیونیزم بر رسانه‌های گروهی در دیگر نقاط عالم
• منابع
• نمایه

دربارهٔ پدیدآورنده

سید علی حسینی خامنه‌ای
لقب	آیت‌الله، مقام معظم رهبری
ملیت	ایرانی
زبان	فارسی
پیشه	مرجع تقلید
نقش‌های برجسته	رهبری جمهوری اسلامی ایران
منصب	ولی فقیه
دین	اسلام
مذهب	شیعه اثناعشری
اطلاعات علمی
تحصیلات	اجتهاد
حوزه علمیه	مشهد، قم و نجف
استادان	سید محسن حکیم، ابوالقاسم خویی، امام خمینی علامه طباطبایی
آثار	«عنصر مبارزه در زندگی ائمه» «پیشوای صادق» «سیره امام سجاد» «شخصیت سیاسی امام رضا» «اجوبة الاستفتائات» «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» «از ژرفای نماز» «گفتاری در باب صبر» «چهار کتاب اصلی علم رجال»
وبگاه	وبگاه دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری

سید علی حسینی خامنه‌ای (۱۳۱۸ ش، مشهد) رهبر جمهوری اسلامی ایران بعد از امام خمینی، از نام‌آورترین مراجع تقلید شیعه در قرن چهاردهم هجری. او دارای آثار متعددی است که اجوبة الاستفتائات، طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، از ژرفای نماز، گفتاری در باب صبر و چهار کتاب اصلی علم رجال از مهم‌ترین آن‌ها به شمار می‌روند.

ولادت و خانواده

سید علی حسینی خامنه‌ای در ۲۹ فروردین ۱۳۱۸ ش (۲۸صفر ۱۳۵۸ ق، ۱۹ آوریل ۱۹۳۹ م) در مشهد متولد شد. پدرش آیت‌الله سید جواد حسینی خامنه‌ای، از علما و مجتهدان عصر خود بود. مادر وی بانو میردامادی، از نوادگان آیت‌الله سید هاشم نجف‌آبادی (میردامادی) بود.

تحصیلات

تحصیلات ابتدایی و علوم مقدماتی حوزه را در مدرسه سلیمان‌خان مشهد آموخت. سپس به مدرسه نواب رفت و دوره سطح را در آن به پایان برد. هم‌زمان با تحصیلات حوزوی دوره‌ی دبیرستان را تا سال دوم متوسطه ادامه داد. وی در سال ۱۳۳۶ش طی سفر کوتاهی همراه خانواده به نجف اشرف مشرف شد و در دروس مدرسان بنام حوزه‌ی علمیه‌ی نجف حضور یافت. ولی به دلیل عدم تمایل پدر برای اقامت در آن شهر به مشهد بازگشت و پس از یکسال به شوق ادامه تحصیل عازم حوزه علمیه قم شد اما در سال ۱۳۴۳ش به دلیل عارضه بینایی پدر و کمک به وی به ضرورت از قم به مشهد بازگشت.

استادان

او تحصیلات مقدمات و سطح را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: سید جواد حسینی خامنه‌ای، سید جلیل حسینی سیستانی، احمد مدرس یزدی، هاشم قزوینی فرا گرفت. در مقطع درس خارج نیز در درس آیت‌الله سید محمد هادی میلانی بهره جست. از اساتید وی در نجف می‌توان به حضرات آیات: سید ابوالقاسم خویی و سید محسن حکیم و در قم به حسین بروجردی، امام خمینی، علامه طباطبایی، مرتضی حائری یزدی و سید محمد محقق داماد اشاره کرد.

تدریس در حوزه

وی از سال ۱۳۶۹ش تدریس خارج فقه را آغاز کرد و تاکنون به تدریس ابواب جهاد، قصاص، مکاسب محرمه و صلاة مسافر پرداخته است.

کتاب‌های منتشر شده

1. درس‌هایی از نهج البلاغه؛
2. سیری در زندگی امام صادق (ع)؛
3. شخصیت سیاسی امام رضا (ع)؛
4. عنصر مبارزه در زندگی ائمه (ع)؛
5. گفتاری در باب حکومت علوی؛
6. پیشوای صادق؛
7. پژوهش در زندگی امام سجاد (ع)؛
8. ۷۲ سخن عاشورایی؛
9. انسان ۲۵۰ ساله؛
10. نسیم مبارک عاشورا؛
11. تا انقلاب مهدی؛
12. میراث فاطمی مقام و منزلت حضرت ولی عصر؛
13. ولایت و حکومت؛
14. گفتاری در باب صبر؛
15. گفتاری در وحدت و تحزب؛
16. مسلمانان در نهضت هندوستان؛
17. گروه‌های معارض در نهضت‌های انبیا و در انقلاب اسلامی؛
18. فریاد مظلومیت؛
19. عطر شهادت؛
20. رسالت حوزه؛
21. در مکتب جمعه؛
22. قبسات النور؛
23. اجوبة استفتائات؛
24. جلوه آفتاب؛
25. راه امام راه ما.

فعالیت های سیاسی اجتماعی و فرهنگی

مبارزه علیه رژیم پهلوی

وی با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی در سال ۱۳۴۱ش وارد عرصه‌های گوناگون مبارزه با طاغوت شد. جزو نخستین افرادی بود که همگامی و فعالیت مبارزاتی را در دوره قبل از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ آغاز کرد. در بهمن ۱۳۴۱، پس از همه‌پرسی لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی، او و برادرش سی محمد مأمور رساندن گزارش آیت‌الله محمد هادی میلانی به امام خمینی در قالب نامه در مورد واکنش مردم مشهد به این همه‌پرسی شدند. او نیز برای محقق ساختن هدف و اجرای خط‌مشی امام خمینی راهی بیرجند ـ که تحت نفوذ خاندان علم بود ـ شد و در منابر و مجالس آن شهر درباره‌ حادثه‌ مدرسه‌ فیضیه و سلطه‌ اسرائیل بر جوامع اسلامی سخنرانی کرد. به دنبال این سخنرانی‌ها، وی در ۱۲ خرداد ۱۳۴۲ مقارن با هفتم ماه محرم ۱۳۸۳، دستگیر و در مشهد زندانی شد.

او در بهمن ۱۳۴۲، مقارن با رمضان ۱۳۸۳ق برای تبلیغ و تبیین مسائل نهضت اسلامی راهی زاهدان شد. سخنرانی‌های او در مساجد زاهدان و استقبال مردمی از آن، رژیم را بر آن داشت که ایشان را دستگیر و به زندان قزل قلعه ـ که در آن زمان محل بازداشت زندانیان سیاسی و امنیتی بود ـ منتقل نماید. او در طول مبارزات خود چندین بار به شهرهای مختلف کشور تبعید شد. وی از بنیان‌گذاران جامعه مدرسین حوزه علمیه قم می‌باشد.

معاونت امور انقلاب وزارت دفاع و سرپرست سپاه پاسداران

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با ادغام دولت موقت و شورای انقلاب در آخر تیر ۱۳۵۸ برخی اعضای شورای انقلاب از سوی آن شورا به برخی از وزارتخانه‌های حساس راه یافتند و از آن جمله آیت‌الله خامنه‌ای به معاونت امور انقلاب وزارت دفاع انتخاب گردید. از دیگر مأموریت‌های وی از طرف شورای انقلاب، مسئولیت مرکز اسناد و نیز سرپرستی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ۳ آذر ۱۳۵۸ بود.

او در شهریور ۱۳۶۰ پس از آیت‌الله بهشتی و دکتر باهنر ـ اولین و دومین دبیرکل حزب ـ از سوی شورای مرکزی حزب به عنوان سومین دبیرکل حزب انتخاب شد. امامت جمعه‌ی تهران و نمایندگی در مجلس شورای اسلامی از دیگر فعالیت‌های وی می‌باشد.

حضور فعال در جنگ

در زمان جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق به ایران به‌عنوان نماینده امام در شورای عالی دفاع بوده و در عملیات‌هایی چون شکست حصر آبادان حضور مستقیم داشت.

ریاست جمهوری اسلامی ایران

او ریاست جمهوری اسلامی ایران را از سال ۱۳۶۰ تا سال ۱۳۶۸ برعهده داشته که ۷ سال از آن مقارن با جنگ بوده و وی علاوه بر این ریاست شورای عالی پشتیبانی جنگ را نیز در کارنامه سیاسی خود دارد.

اولین رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام

در پی اختلافات مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان در تصویب لوایح مختلف، امام خمینی در پاسخ به نامه سران کشور (از جمله آیت‌الله خامنه‌ای)، در ۱۷ بهمن ۱۳۶۶ با تشکیل مجمع تشخیص مصلحت موافقت کردند. بر این اساس، وی اولین رئیس مجمع تشخیص قرار گرفت و ایشان این سمت را تا پایان دوره ریاست جمهوری عهده‌دار بود.

شاگردان

• محمد علی مهدوی راد؛
• علی اکبر رشاد؛
• اسماعیل منصوری لاریجانی؛
• سید ابوالقاسم نقیبی؛

جستارهای وابسته

آثار معرفی‌شدهٔ آزادی و آزاداندیشی (کتاب)

پیوند به بیرون

• وبگاه کتابخانه ملی ایران
• وبگاه خبرگزاری فارس
• وبگاه خانه کتاب