آزادی در معارف و سیره نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۸:۰۴

معنا و مفهوم آزادی

معانی مختلفی برای کلمه "آزادی" نقل شده است و می‌توان معنای لغوی آزادی را خلاف بندگی، رقیت، عبودیت‌، اسارت و اجبار دانست^[۱]. آزادی در اصطلاح نیزبه معنای امکان عملی کردن خواسته ها به صورت فردی یا اجتماعی و یا حق اقدام وانتخاب بدون دخالت دیگران است^[۲].

یکی از ارکان اصلی دولت نبوی، آزادی است که در همه زمینه‌ها در عصر رسالت وجود داشته است؛ زیرا خود پیامبر (ص) پس از دوره جهل و تاریکی، پیام آور آزادی برای تمام انسان‌ها بود و با تمام توان کوشید روابط اجتماعی را عادلانه تنظیم کند تا در جامعه نبوی کسی به بهانه آزادی؛ حقوق، آزادی و کرامت دیگران را پایمال نکند^[۳].^[۴]

مصادیق آزادی در سیره پیامبر خاتم (ص)

آزادی تن

اسلام، شخصیت بردگان را احیا کرد. سلمان، بلال و عمار یاسر، بردگان آزاده‌ای هستند که از یاران برجسته پیامبر (ص) به شمار می‌آیند و رفتار انسانی با بردگان از سفارش‌های اسلام است^[۵].

پیامبر (ص) به هر مناسبتی گوشزد می‌کرد که اربابان و بردگان، برادر یکدیگر و همه آنها از یک نژادند و منشأ اصلی همگی از خاک زمین است^[۶] و سفیدپوستان بر سیاه پوستان هیچ گونه برتری ندارند^[۷].^[۸]

آزادی عقیده

آزادی عقیده عبارت است از آزادی انسان در انتخاب ایده و نظری از میان نظریات و آرای مختلف در مقولات گوناگون. آزادی در انتخاب دین، فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی مانند انتخاب شدن و انتخاب کردن، تشکیل یا عضویت در حزب، اجتماعات، تظاهرات، و آزادیِ انتخاب شغل، مسکن، خوراک و پوشاک انواع حق آزادی هستند. که قرآن هم به مجبور نبودن انسان در انتخاب دین اشاره کرده است: ﴿لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ﴾^[۹].

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ علی اکبر دهخدا، لغت نامه، ج ۲، ص ۸۶.
↑ حسن انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ج ۱، ص ۸۹.
↑ حسین ابراهیمی، سیره نبی اعظم لیوان، ص ۴۴۰.
↑ اکبری، هادی و پهلوان‌پور، فاطمه، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۸۲.
↑ ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، ج ۱۲، ص ۴۲۱.
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج ۲، ص ۴۱۲؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری، ج ۳، ص ۶۱؛ واقدی، المغازی، ج ۲، ص ۸۳۶ و ابن سید الناس، عیون الاثر، ج ۲، ص ۲۲۶.
↑ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۲۲، ص ۳۴۸ و شیخ مفید، الاختصاص، ص ۳۴۱.
↑ اکبری، هادی و پهلوان‌پور، فاطمه، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۸۲-۸۴.
↑ ورعی، سید جواد، درسنامه فقه سیاسی، ص ۱۲۶؛ اکبری، هادی و پهلوان‌پور، فاطمه، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۸۹-۹۰.

[1] علی اکبر دهخدا، لغت نامه، ج ۲، ص ۸۶.

[2] حسن انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ج ۱، ص ۸۹.

[3] حسین ابراهیمی، سیره نبی اعظم لیوان، ص ۴۴۰.

[4] اکبری، هادی و پهلوان‌پور، فاطمه، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۸۲.

[5] ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، ج ۱۲، ص ۴۲۱.

[6] ابن هشام، السیرة النبویه، ج ۲، ص ۴۱۲؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری، ج ۳، ص ۶۱؛ واقدی، المغازی، ج ۲، ص ۸۳۶ و ابن سید الناس، عیون الاثر، ج ۲، ص ۲۲۶.

[7] محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۲۲، ص ۳۴۸ و شیخ مفید، الاختصاص، ص ۳۴۱.

[8] اکبری، هادی و پهلوان‌پور، فاطمه، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۸۲-۸۴.

[9] ورعی، سید جواد، درسنامه فقه سیاسی، ص ۱۲۶؛ اکبری، هادی و پهلوان‌پور، فاطمه، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۸۹-۹۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۱۳: / خط ۱۳: @@
 == مصادیق آزادی در سیره [[نبوی|پیامبر خاتم]] {{صل}} ==
-=== [[آزادی تن]] ===
+=== آزادی تن ===
+{{اصلی|آزادی تن}}
+[[اسلام]]، شخصیت بردگان را [[احیا]] کرد. [[سلمان]]، [[بلال]] و [[عمار یاسر]]، بردگان آزاده‌ای هستند که از [[یاران]] برجسته [[پیامبر]] {{صل}} به شمار می‌آیند و [[رفتار]] انسانی با بردگان از سفارش‌های [[اسلام]] است<ref>ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، ج ۱۲، ص ۴۲۱.</ref>.
+[[پیامبر]] {{صل}} به هر مناسبتی گوشزد می‌کرد که اربابان و بردگان، [[برادر]] یکدیگر و همه آنها از یک نژادند و منشأ اصلی همگی از خاک [[زمین]] است<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج ۲، ص ۴۱۲؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری، ج ۳، ص ۶۱؛ واقدی، المغازی، ج ۲، ص ۸۳۶ و ابن سید الناس، عیون الاثر، ج ۲، ص ۲۲۶.</ref> و سفیدپوستان بر سیاه پوستان هیچ گونه [[برتری]] ندارند<ref>محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۲۲، ص ۳۴۸ و شیخ مفید، الاختصاص، ص ۳۴۱.</ref>.<ref>[[هادی اکبری|اکبری، هادی]] و [[فاطمه پهلوان‌پور|پهلوان‌پور، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۸۲-۸۴.</ref>
 === [[آزادی عقیده]] ===
+آزادی عقیده عبارت است از [[آزادی]] [[انسان]] در [[انتخاب]] ایده و نظری از میان نظریات و آرای مختلف در مقولات گوناگون. [[آزادی]] در انتخاب دین، فعالیت‌های سیاسی و [[اجتماعی]] مانند [[انتخاب]] شدن و انتخاب کردن، تشکیل یا عضویت در [[حزب]]، اجتماعات، تظاهرات، و آزادیِ انتخاب شغل، مسکن، خوراک و [[پوشاک]] انواع [[حق]] آزادی هستند. که قرآن هم به مجبور نبودن انسان در انتخاب دین اشاره کرده است: {{متن قرآن|لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ}}<ref>[[سید جواد ورعی|ورعی، سید جواد]]، [[درسنامه فقه سیاسی (کتاب)|درسنامه فقه سیاسی]]، ص ۱۲۶؛ [[هادی اکبری|اکبری، هادی]] و [[فاطمه پهلوان‌پور|پهلوان‌پور، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۸۹-۹۰.</ref>.
-== [[آزادی در پذیرش دین]] ==
-[[کتاب آسمانی]] [[قرآن]]، [[اجبار]] در [[پذیرش دین]] را [[نفی]] کرده است؛ [[خداوند متعال]] در [[سوره بقره]]، [[آیه]] ۲۵۷ می‌فرماید:
-{{متن قرآن|لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ}}<ref>«در (کار) دین هیچ اکراهی نیست که رهیافت از گمراهی آشکار است» سوره بقره، آیه ۲۵۶.</ref>.
-[[علامه طباطبایی]] درباره این آیه می‌گوید: «این یکی از آیاتی است که دلالت دارد که [[اسلام]] مبتنی بر [[شمشیر]] و [[زور]] و اجبار نیست»<ref>تفسیر المیزان، ج۲، ص۳۴۳.</ref>. بنابراین، از نظر اسلام، در پذیرش دین هیچ‌گونه اکراهی نیست؛ زیرا [[دین]] عبارت از یک سلسله [[اعتقادات]] است و [[اعتقاد]] هم از [[امور قلبی]] و [[باطنی]] است نه ظاهری، و مسلّم است که [[اکراه]] و اجبار تاثیری در امور قلبی نمی‌تواند داشته باشد. روزی مردی از [[انصار]] به نام [[حصین]] که از [[قبیله]] [[بنی سالم بن عوف]] بود به نزد [[رسول خدا]] {{صل}} آمد و گفت: یا [[رسول الله]] {{صل}} من مسلمانم و دو پسرانم [[نصرانی]] هستند و هیچ [[تمایل]] به اسلام ندارند. آیا با اکراه و اجبار وادارشان کنم که اسلام آورند؟ آیه مذکور درباره وی نازل شد و [[پیامبر خدا]] با توجه به این آیه به او اجازه چنین کاری را نداد<ref>تفسیر المیزان، ج۲، ص۳۴۷.</ref>.
-مرحوم علامه طباطبایی در [[تفسیر المیزان]] ذیل [[آیه شریفه]] ۲۸ [[سوره هود]] گفته است:
-این آیه نیز از جمله آیاتی است که اکراه در دین را نفی کرده و علاوه بر این دلالت دارد که این [[حکم]] از قدیمی‌ترین [[شرایع]] و [[ادیان آسمانی]] تاکنون بدون اینکه [[نسخ]] شود، همچنان پابرجا بوده است<ref>تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۲۰۷.</ref>.
-بنابراین، از این قبیل [[آیات]] می‌توان دیدگاه اسلام را درباره [[عقاید]] و [[افکار]] افراد فهمید. این دین بدون استفاده از زور یا [[تهدید]]، با [[نیکوترین]] روش‌های ممکن به [[دعوت]] می‌پردازد. [[پیامبر اسلام]]، [[احکام دین]] را برای [[مردم]] بیان می‌کرد، [[آیات الهی]] را بر آنان می‌خواند و در کمال [[آزادی]] با دانشمندانشان وارد بحث و [[محاجّه]] می‌شد و مردم رفته رفته، بدون آنکه [[اسلام]] بر آنان [[تحمیل]] شود، اسلام [[اختیار]] می‌کردند. روزی شخصی به نام [[صفوان]] نزد [[رسول خدا]] {{صل}} آمد و درخواست کرد تا اجازه دهد مدت دو ماه در [[مکه]] بماند و درباره اسلام تحقیق کند، شاید [[حقیقت]] و [[درستی]] این [[دین]] برایش روشن شود و [[ایمان]] آورد. [[پیامبر خدا]] فرمود: «من چهارماه به تو [[فرصت]] می‌دهم که آزادانه راه خود را [[انتخاب]] کنی»<ref>اسلام و حقوق بشر، ص۴۸۱.</ref>.
-بنابراین، [[پیامبر]]، با آنکه بیشترین [[همت]] خود را برای [[هدایت]] و [[اصلاح]] [[عقاید]] و [[افکار]] [[مردم]] به کار می‌برد، هرگز [[اکراه]] و اجباری در کارهایش حکم‌فرما نبود و در نهایت [[آزادی]] و [[احترام]] به عقاید [[پیروان ادیان]] و [[مذاهب]] به [[تبلیغ]] خود ادامه می‌داد. در برخی موارد نیز که گروهی به [[نمایندگی]] از [[یهود]]، [[نصاری]]، دهریه، [[مشرکان]] و... به نزد آن [[حضرت]] آمده و با ایشان وارد بحث می‌شدند، [[رسول گرامی اسلام]] با دلیل [[قاطع]] و [[منطق]] [[قوی]] و نیرومند خود با آنان وارد بحث می‌شد و در نهایت هم که مغلوبشان می‌کرد، به آنها فرصت کافی می‌داد تا درباره سخنانش [[فکر]] کنند<ref>ابی منصور طبرسی، احتجاج، تحقیق: بهادری و هادی به، ج۱، ص۴۴.</ref>.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[مروارید نبوت (کتاب)|مروارید نبوت]] ص ۸۲.</ref>
 == جستارهای وابسته ==
@@ خط ۷۲: / خط ۶۵: @@
 {{منابع}}
 # [[پرونده:152259.jpg|22px]] [[هادی اکبری|اکبری، هادی]] و [[فاطمه پهلوان‌پور|پهلوان‌پور، فاطمه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|'''فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم''']]
-# [[پرونده:1379754.jpg|22px]] [[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[مروارید نبوت (کتاب)|'''مروارید نبوت''']]
+# [[پرونده:1100625.jpg|22px]] [[سید جواد ورعی|ورعی، سید جواد]]، [[درسنامه فقه سیاسی (کتاب)|'''درسنامه فقه سیاسی''']]
 {{پایان منابع}}

v t e آزادی
اقسام آزادی	آزادی تکوینی • آزادی تشریعی • آزادی معقول (آزادی تصعید شده - آزادی طبیعی محض) • آزادی نامعقول • آزادی انسانی (آزادی معنوی (آزادی اخلاقی • آزادی دینی) - آزادی مسئولانه - آزادی مشروع) • آزادی حیوانی (آزادی اپیکوری) • آزادی طبیعی • آزادی جنسی • آزادی اقتصادی • آزادی مثبت • آزادی منفی • آزادی اسلامی • آزادی غربی • آزادی اجتماعی
آزادی فردی	آزادی حق حیات • آزادی اقامت و رفت و آمد • آزادی حق مالکیت • آزادی مسکن • آزادی کسب و پیشه
آزادی مدنی	آزادی تشکیل انجمن‌ها و اجتماعات • آزادی عقیده (آزادی مذهب و دین) • آزادی اندیشه • آزادی بیان • آزادی قلم • آزادی تبلیغات • آزادی مطبوعات • آزادی فرهنگی
آزادی سیاسی	آزادی احزاب • آزادی انتخاب حکومت و رهبر • آزادی انتقاد
آزادی اقلیت‌ها	آزادی عقیده • آزادی بیان • آزادی مالکیت • آزادی مسکن • آزادی شعائر دینی • آزادی سیاسی
مفاهیم وابسته	حریت جوهری • حریت شکلی • آزادگی • آزادی خواهی • رهایی (نجات) • اباحه