آزادی سیاسی از منظر قرآن کریم (کتاب)

آزادی سیاسی از منظر قرآن کریم، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی سیاست از منظر قرآن و آزادی آن می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر سید کاظم سیدباقری است و انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی انتشار آن را به عهده داشته است.

آزادی سیاسی از منظر قرآن کریم
زبان	فارسی
نویسنده	سید کاظم سیدباقری
موضوع	سیاست در قرآن
مذهب	شیعه
ناشر	انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
محل نشر	تهران، ایران
سال نشر	۱۳۹۹ ش
تعداد صفحه	۴۴۰
شابک	‫‬‫‬‭۹۷۸-۶۰۰-۱۰۸-۳۰۵-۱
شماره ملی	۷۳۳۰۲۷۷

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «این کتاب در جستجوی آن است تا به چیستی نظریۀ آزادی سیاسی از دیدگاه قرآن کریم بپردازد و با بررسی مفهوم آزادی و کاوش معنایی عناصر سازندۀ آن، اهداف، مبانی، ضوابط، عناصر سازنده، موانع و راهبردهای آن را بررسی کند. هدف از تحقیق حاضر عبارت است از تبیین، فهم و تحلیل نظریۀ آزادی سیاسی از منظر قرآن، تمایزبخشی نظریۀ آزادی قرآن از نظریه­‌های رقیب به ویژه لیبرالیسم، بسترسازی و طرح بن­‌مایه­‌های نظری برای رسیدن به طرح الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت، استخراج معیارهای عام و اصول راهبردی آزادی سیاسی با نگرش و روش بومی و اتکا بر قرآن کریم و پاسخ گویی به پرسش­‌های مهم و کاربردی این حوزه. این کتاب بر اساس رویکرد تفسیر موضوعی و روش تفسیر اجتهادی سامان یافته است. با توجه به نگاه هنجاری قرآن کریم و مبانی هستی شناختی و انسان شناختی آن، آزادی سیاسی ارزشی بنیادین است که با وجود آن، شهروندان می­‌توانند با در نظر داشتن معیارها و موازین شرعی، بدون تحمیل و فشار ظالمانۀ قدرت حاکم، آزادانه، رفتار سیاسی-اجتماعی انجام دهند و به حقوق سیاسی خود دست یابند. در منطق و اندیشۀ قرآنی، آزادی سیاسی، دربردارندۀ اموری بسیار از جمله حق نقد در چارچوب قانون و شرع، حق انتخاب و گزینش سیاسی، حق انتخاب شدن، حق مشارکت و تعیین سرنوشت و حق بیان واقعیت‌های سیاسی و دیدگاه­‌های خود را دارند، آنان از حق نظارت بر فرایند اعمال قدرت سیاسی و حق تشکیل اجتماعات و جلسه­‌های سیاسی برخوردارند و کسی حق محدودسازی آن را ندارد. در نظام سیاسی اسلامی، آزادی، در سمت و سوی کمال و سعادت انسان به کار گرفته می­‌شود».

فهرست کتاب

• پیشگفتار
• مقدمه

۱. بیان موضوع، اهمیت و ضرورت آن

۲. پیشینه پژوهش

۳. هدف تحقیق و کاربرد آن

۴. روش تحقیق

۵. تعریف مسئله و بیان پرسش‌های پژوهش

۶. فرضیه تحقیق

۷. نوآوری و نقدهای تحقیق

۸. سازمان‌دهی تحقیق

• فصل اول: مفاهیم و تمهیدات نظری
• گفتار اول: تبیین مفاهیم

۱. آزادی فردی

۲. آزادی تکوینی

۳. آزادی تشریعی

۴. آزادی معنوی

۵. آزادی بیرونی

۶. آزادی مثبت و آزادی منفی

۷. آزادی سیاسی

• گفتار دوم: نسبت‌سنجی آزادی با مفاهیم مرتبط

۱. نسبت آزادی با عدالت

۲. نسبت آزادی با حق

۳. نسبت آزادی با بندگی

۴. نسبت آزادی با قانون

• گفتار سوم: روش و چارچوب نظری
• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
• فصل دوم: چیستی آزادی سیاسی
• گفتار اول: آزادی، امری در سرشت انسان
• گفتار دوم: آزادی، حق یا تکلیف؟
• گفتار سوم: آزادی برآمده از اراده
• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
• فصل سوم: مبانی آزادی سیاسی از منظر قرآن کریم
• گفتار اول: مبانی خداشناختی

۱. توحید

۲. حاکمیت تشریعی الهی

• گفتار دوم: مبانی انسان‌شناختی

۱. در کشاکش غریزه و فطرت

۲. اختیار انسان

۳. انسان دارای مسئولیت

• گفتار سوم: مبانی جامعه‌شناختی

۱. حاکمیت سنن الهی بر جوامع

۲. همراهی فرد و جامعه

• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
• فصل چهارم: گستره و قلمرو آزادی سیاسی در قرآن کریم
• گفتار اول: حق انتخاب

۱. انتخاب کردن

۲. حق تعیین سرنوشت

۳. انتخاب شدن

• گفتار دوم: حق نظارت

۱. نظارت در بستر آزادی

۲. گروه همبسته ناظر

• گفتار سوم: حق آزادی بیان

۱. از آزادی اندیشه تا آزادی بیان

۲. آزادی بیان و قدرت سیاسی

۳. آزادی بیان، گزینش و جدال احسن

• گفتار چهارم: (...) تشکیل احزاب و اجتماعات

۱. آزادی (...) و باستگی حزب

۲. حزب و تجربه آزادی سیاسی

• گفتار پنجم: حق نقد انتقاد

۱. انتقاد، نیاز همیشگی (...)

۲. پذیرش انتقاد در نظام اسلامی

• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
• فصل پنجم: ضوابط آزادی سیاسی از منظر قرآن کریم
• گفتار اول: محدودگر آزادی
• گفتار دوم: ضوابط آزادی

۱. رعایت احکام شریعت و قوانین

۲. آزادی مسئولانه

۳. منع انتشار دیدگاه‌های فتنه‌آور

۴. احترام به حقوق دیگران

۵. رعایت ضوابط عقلی

۶. رعایت مصلحت و عزت جامعه اسلامی

• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
• فصل ششم: کنشگران آزادی سیاسی از دیدگاه قرآن کریم
• گفتار اول: فرد
• گفتار دوم: جامعه
• گفتار سوم: دولت‌ها
• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
• فصل هفتم: موانع آزادی سیاسی از منظر قرآن کریم
• گفتار اول: موانع درونی

۱. نبود آزادی معنوی

۲. نبود خودباوری

۳. وجود اندیشه‌های جبرگرا

۴. وابستگی به عادت‌ها

• گفتار دوم: موانع بیرونی

۱. طاغوت

۲. (...)

۳. جباران

۴. ارباب

۵. ملأ

۶. مترفین

۷. راهبان و احبار

• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
• فصل هشتم: اهداف آزادی سیاسی از منظر قرآن کریم
• گفتار اول: سعادت و کمال انسان
• گفتار دوم: شفاف‌سازی اندیشه حق
• گفتار سوم: ایجاد بستر برای انتخاب برتر
• گفتار چهارم: شکوفایی استعدادهای انسان
• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
• فصل نهم: راهبردهای دستیابی به آزادی سیاسی از منظر قرآن کریم
• گفتار اول: بسترسازی برای گفت‌وگوهای منطقی
• گفتار دوم: مشورت و رایزنی
• گفتار سوم: مسئولیت همگانی

دربارهٔ پدیدآورنده

سید کاظم سیدباقری

حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید کاظم سیدباقری، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: ناصر مکارم شیرازی، عبد الله جوادی آملی و حسین اعتمادی پیگیری کرد. عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دبیر سرویس ادب و هنر دو ماهنامه وارش و مسئولیت انجمن در دوره هفتم انجمن مطالعات سیاسی حوزه ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی، تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشتهٔ تحریر درآورده است. «قدرت سیاسی از منظر قرآن کریم»، «اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران»، «عدالت سیاسی»، «عدالت در مردم‌سالاری دینی و دموکراسی»، «فقه سیاسی شیعه»، «عدالت و آزادی در اندیشه سیاسی اسلام»، «چیستی اسلام سیاسی»، «فهم حدیث و پویش تمدنی»، «سید موسی صدر و شکل‌بندی هویت شیعی در لبنان» و «سیاست و عدالت» برخی از این آثار است.