امامت امام حسن مجتبی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[امامت امام حسن مجتبی در معارف و سیره نبوی]] - [[امامت امام حسن مجتبی در کلام اسلامی]] - [[امامت امام حسن مجتبی در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = امام حسن مجتبی | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[امامت امام حسن مجتبی در معارف و سیره نبوی]] - [[امامت امام حسن مجتبی در کلام اسلامی]] - [[امامت امام حسن مجتبی در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
[[دلایل]] متعددی برای '''امامت امام حسن مجتبی {{ع}}''' بیان شده است، مانند روایاتی که از [[رسول اکرم]] {{صل}} و [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} و خود [[امام حسن]] {{ع}} نقل شده است؛ علاوه بر آن ادله‌ای مانند: [[آیه تطهیر]]، [[آیه اولی الامر]]، [[حدیث ثقلین]] و... بر [[افضلیت]] آن حضرت اقامه شده است و همچنین برخی از [[معجزات]] و [[کرامات]] نقل شده از ایشان می‌تواند به عنوان دلیل بر [[امامت]] آن حضرت باشد. | [[دلایل]] متعددی برای '''امامت امام حسن مجتبی {{ع}}''' بیان شده است، مانند روایاتی که از [[رسول اکرم]] {{صل}} و [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} و خود [[امام حسن]] {{ع}} نقل شده است؛ علاوه بر آن ادله‌ای مانند: [[آیه تطهیر]]، [[آیه اولی الامر]]، [[حدیث ثقلین]] و... بر [[افضلیت]] آن حضرت اقامه شده است و همچنین برخی از [[معجزات]] و [[کرامات]] نقل شده از ایشان می‌تواند به عنوان دلیل بر [[امامت]] آن حضرت باشد. | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[امام حسن]] {{ع}} فرزند [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} کنیه‌اش ابومحمد و ملقب به مجتبی در نیمه [[ماه رمضان]] [[سال سوم هجری]] قمری در [[مدینه]] متولد شد<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۲.</ref> و در سال ۵۰ یا ۵۱ هجری قمری با دسیسه [[یزید بن معاویه]] توسط همسرش [[جعده دختر اشعث]]، [[مسموم]] گردیده و در [[چهل]] و هفت سالگی [[شهید]] شد<ref>قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة، ج۲، ص۴۲۷؛ مفید، محمد بن محمد، المقنعه، ص۴۶۴.</ref> و در [[قبرستان بقیع]] [[دفن]] گردید<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۲.</ref><ref>[[حمیدالله رفیعی زابلی|رفیعی زابلی، حمیدالله]]، [[امامت امام حسن مجتبی (مقاله)|امامت امام حسن مجتبی]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، | [[امام حسن]] {{ع}} فرزند [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} کنیه‌اش ابومحمد و ملقب به مجتبی در نیمه [[ماه رمضان]] [[سال سوم هجری]] قمری در [[مدینه]] متولد شد<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۲.</ref> و در سال ۵۰ یا ۵۱ هجری قمری با دسیسه [[یزید بن معاویه]] توسط همسرش [[جعده دختر اشعث]]، [[مسموم]] گردیده و در [[چهل]] و هفت سالگی [[شهید]] شد<ref>قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة، ج۲، ص۴۲۷؛ مفید، محمد بن محمد، المقنعه، ص۴۶۴.</ref> و در [[قبرستان بقیع]] [[دفن]] گردید<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۲.</ref><ref>[[حمیدالله رفیعی زابلی|رفیعی زابلی، حمیدالله]]، [[امامت امام حسن مجتبی (مقاله)|امامت امام حسن مجتبی]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص ۴۲۸.</ref> | ||
== [[دلایل]] امامت امام حسن مجتبی {{ع}} == | == [[دلایل]] امامت امام حسن مجتبی {{ع}} == | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
علاوه بر نصوصی که از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} بر [[امامت امام مجتبی]] {{ع}} است؛ [[نصوص امامت]] آن حضرت و [[استخلاف]] [[امیرالمومنین]] و تعیین امام حسن مجتبی {{ع}} به عنوان [[امام]] بعد از خود نزد [[شیعه]] مسلم و از شهرت قابل توجهی برخوردار است<ref>ر. ک: الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج ۲، ص ۷ و الشافی فی الإمامة، ج ۳، ص ۱۰۱ و ج ۴، ص ۱۵.</ref>. به چند نمونه از این [[روایات]] که مشتمل بر [[نص]] [[رسول خدا]] {{صل}} نیز می‌باشد اشاره می‌شود: | علاوه بر نصوصی که از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} بر [[امامت امام مجتبی]] {{ع}} است؛ [[نصوص امامت]] آن حضرت و [[استخلاف]] [[امیرالمومنین]] و تعیین امام حسن مجتبی {{ع}} به عنوان [[امام]] بعد از خود نزد [[شیعه]] مسلم و از شهرت قابل توجهی برخوردار است<ref>ر. ک: الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج ۲، ص ۷ و الشافی فی الإمامة، ج ۳، ص ۱۰۱ و ج ۴، ص ۱۵.</ref>. به چند نمونه از این [[روایات]] که مشتمل بر [[نص]] [[رسول خدا]] {{صل}} نیز می‌باشد اشاره می‌شود: | ||
# [[رسول خدا]] {{صل}} فرموده‌اند: {{متن حدیث| الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ إِمَامَانِ قَامَا أَوْ قَعَدَا}}. این سخن [[پیامبر اکرم]] {{صل}} که مورد قبول [[مسلمانان]] است بر [[امامت]] و [[ | # [[رسول خدا]] {{صل}} فرموده‌اند: {{متن حدیث| الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ إِمَامَانِ قَامَا أَوْ قَعَدَا}}. این سخن [[پیامبر اکرم]] {{صل}} که مورد قبول [[مسلمانان]] است بر [[امامت]] و ولایت]] [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} به خوبی دلالت دارد<ref>کفایة الأثر؛ ص ۳۸، شیخ مفید می‌گوید: {{عربی|و اتفقوا علی أنه {{ع}} قال فی الحسن و الحسین ابنای هذان إمامان قاما أو قعدا}}. قاضی نورالله در إحقاق الحق و إزهاق الباطل، ج ۱۹، ص ۲۱۶ می‌نویسد: {{عربی|و قد تواتر الحدیث عن النبی {{صل}} أنه قال: ولدای هذان امامان قاما أو قعدا، و هما ریحانتای من الدنیا}}. مجلسی در بحار ادعای اجماع اهل قبله می‌کند: {{عربی|و اجتمع أهل القبلة علی أن النبی ص قال: الحسن و الحسین إمامان قاما أو قعدا}}. بحار الأنوار، ج ۴۳، ص ۲۹۱.</ref>. | ||
# [[سلیم بن قیس]] می‌گوید: زمانی که [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} به پسرش [[حسن]] {{ع}} [[وصیت]] می‌فرمود، حاضر بودم، [[علی]] {{ع}} [[حسین]] {{ع}} و [[محمد بن حنفیه]] و سایر فرزندانش را با رؤساء [[شیعه]] و اهل بیتش گواه گرفت، سپس کتاب و [[سلاح]] [[امامت]] را باور تحویل داد و فرمود: "پسر عزیزم رسول خدا {{صل}} مرا امر فرمود که به تو وصیت کنم و کتب و سلاحم را به تو سپارم، چنان که پیغمبر به من وصیت فرمود و کتب و سلاحش را به من سپرد و باز مرا امر کرد که به تو امر کنم، چون مرگت فرارسد، آنها را به برادرت حسین {{ع}} بسپاری، سپس به پسرش حسین {{ع}} متوجه شد و فرمود: و رسول خدا {{صل}} به تو أمر فرموده که آنها را به این پسرت بسپاری، سپس دست علی بن الحسین {{ع}} را گرفت و فرمود: رسول خدا {{ع}} به تو امر فرموده است که آنها را به پسرت محمد بن علی بسپاری و از جانب پیغمبر و من به او سلام برسانی"<ref>{{متن حدیث|يَا بُنَيَّ أَمَرَنِي رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَنْ أُوصِيَ إِلَيْكَ وَ أَنْ أَدْفَعَ إِلَيْكَ كُتُبِي وَ سِلاَحِي كَمَا أَوْصَى إِلَيَّ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ دَفَعَ إِلَيَّ كُتُبَهُ وَ سِلاَحَهُ وَ أَمَرَنِي أَنْ آمُرَكَ إِذَا حَضَرَكَ اَلْمَوْتُ أَنْ تَدْفَعَهُ إِلَى أَخِيكَ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى اِبْنِهِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ وَ أَمَرَكَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَنْ تَدْفَعَهُ إِلَى اِبْنِكَ عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ فَقَالَ وَ أَمَرَكَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَنْ تَدْفَعَ وَصِيَّتَكَ إِلَى اِبْنِكَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ فَأَقْرِئْهُ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ مِنِّي اَلسَّلاَمَ}}؛ کافی باب الاشاره و النص علی الحسن بن علی {{ع}}، ج ۱، ص ۲۹۷، ح اول. و ر. ک: ح ۵. .</ref>. | # [[سلیم بن قیس]] می‌گوید: زمانی که [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} به پسرش [[حسن]] {{ع}} [[وصیت]] می‌فرمود، حاضر بودم، [[علی]] {{ع}} [[حسین]] {{ع}} و [[محمد بن حنفیه]] و سایر فرزندانش را با رؤساء [[شیعه]] و اهل بیتش گواه گرفت، سپس کتاب و [[سلاح]] [[امامت]] را باور تحویل داد و فرمود: "پسر عزیزم رسول خدا {{صل}} مرا امر فرمود که به تو وصیت کنم و کتب و سلاحم را به تو سپارم، چنان که پیغمبر به من وصیت فرمود و کتب و سلاحش را به من سپرد و باز مرا امر کرد که به تو امر کنم، چون مرگت فرارسد، آنها را به برادرت حسین {{ع}} بسپاری، سپس به پسرش حسین {{ع}} متوجه شد و فرمود: و رسول خدا {{صل}} به تو أمر فرموده که آنها را به این پسرت بسپاری، سپس دست علی بن الحسین {{ع}} را گرفت و فرمود: رسول خدا {{ع}} به تو امر فرموده است که آنها را به پسرت محمد بن علی بسپاری و از جانب پیغمبر و من به او سلام برسانی"<ref>{{متن حدیث|يَا بُنَيَّ أَمَرَنِي رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَنْ أُوصِيَ إِلَيْكَ وَ أَنْ أَدْفَعَ إِلَيْكَ كُتُبِي وَ سِلاَحِي كَمَا أَوْصَى إِلَيَّ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ دَفَعَ إِلَيَّ كُتُبَهُ وَ سِلاَحَهُ وَ أَمَرَنِي أَنْ آمُرَكَ إِذَا حَضَرَكَ اَلْمَوْتُ أَنْ تَدْفَعَهُ إِلَى أَخِيكَ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى اِبْنِهِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ وَ أَمَرَكَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَنْ تَدْفَعَهُ إِلَى اِبْنِكَ عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ فَقَالَ وَ أَمَرَكَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَنْ تَدْفَعَ وَصِيَّتَكَ إِلَى اِبْنِكَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ فَأَقْرِئْهُ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ مِنِّي اَلسَّلاَمَ}}؛ کافی باب الاشاره و النص علی الحسن بن علی {{ع}}، ج ۱، ص ۲۹۷، ح اول. و ر. ک: ح ۵. .</ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج۲ ص ۱۹-۲۴.</ref> | ||
بعد از [[شهادت]] [[امیرالمومنین]] {{ع}}، [[امام حسن]] {{ع}} خطبه‌ای ایراد فرمود سپس [[عبدالله بن عباس]] گفت: {{عربی| مَعَاشِرَ النَّاسِ هَذَا ابْنُ نَبِيِّكُمْ وَ وَصِيُّ إِمَامِكُمْ فَبَايِعُوه}}. [[مردم]] هم پذیرفتند و با [[امام حسن]] به عنوان [[خلیفه]] [[بیعت]] کردند و [[امام]] هم [[اقدام]] به | # در سند متصل از [[امام حسن]]{{ع}} نقل شده است که [[پیامبر خدا]]{{صل}} در ضمن خطبه‌ای به ایشان فرمود: «و من بیم‌دهنده‌ام و علی [[راهنما]] است؛ عرض کردم: «فرما یشت [که فرمودی][[زمین]] خالی از [[حجت]] نخواهد ماند [پس از شما حجت کیست]؟ فرمود: «بلی، علی [[امام]] و حجت بعد از من است و تو پس از او امام و حجت هستی...»<ref>{{متن حدیث|فَأَنَا الْمُنْذِرُ وَ عَلِيٌّ الْهَادِي قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَوْلُكَ إِنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ قَالَ نَعَمْ عَلِيٌّ هُوَ الْإِمَامُ وَ الْحُجَّةُ بَعْدِي وَ أَنْتَ الْحُجَّةُ وَ الْإِمَامُ بَعْدَهُ...}}؛ خزاز رازی، کفایة الأثر، ص۱۶۴.</ref>. | ||
# در [[روایت]] دیگر آمده است که امام حسن{{ع}} فرمود: «از جدم [[رسول خدا]] درباره [[امامان]] بعد از ایشان سؤال کردم، فرمودند: [[ائمه]] بعد از من، به تعداد نقبای بنی اسرائیل، دوازده نفر هستند. [[خداوند]] [[علم]] و [[درک]] من را به آنها عطا فرموده و تو از آنها هستی ای حسن...»<ref>{{متن حدیث|سَأَلْتُ جَدِّي رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} عَنِ الْأَئِمَّةِ بَعْدَهُ فَقَالَ{{ع}} الْأَئِمَّةُ بَعْدِي عَدَدَ نُقَبَاءِ بَنِي إِسْرَائِيلَ اثْنَا عَشَرَ أَعْطَاهُمُ اللَّهُ عِلْمِي وَ فَهْمِي وَ أَنْتَ مِنْهُمْ يَا حَسَنُ...}}؛ خزاز رازی، کفایة الأثر، ص۱۶۸.</ref>.<ref>[[ائمه و ادعای امامت (مقاله)|مقاله «ائمه و ادعای امامت»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۱۷ (کتاب)|موسوعه رد شبهات ج۱۷]]، ص ۹۴.</ref> | |||
بعد از [[شهادت]] [[امیرالمومنین]] {{ع}}، [[امام حسن]] {{ع}} خطبه‌ای ایراد فرمود سپس [[عبدالله بن عباس]] گفت: {{عربی| مَعَاشِرَ النَّاسِ هَذَا ابْنُ نَبِيِّكُمْ وَ وَصِيُّ إِمَامِكُمْ فَبَايِعُوه}}. [[مردم]] هم پذیرفتند و با [[امام حسن]] به عنوان [[خلیفه]] [[بیعت]] کردند و [[امام]] هم [[اقدام]] به تصدی امور نمود<ref>همانگونه که شیخ مفید می‌گوید: {{عربی|فاستجاب له الناس فقالوا ما أحبه إلینا و أوجب حقه علینا و تبادروا إلی البیعه له بالخلافة و ذلک فی یوم الجمعة الحادی و العشرین من شهر رمضان سنة أربعین من الهجرة فرتب العمال و أمر الأمراء و أنفذ عبدالله بن العباس {{ع}} إلی البصرة و نظر فی الأمور}}؛ الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج ۲، ص ۷.</ref>. | |||
در سخنان خود [[امام حسن]] {{ع}} هم به [[نصوص امامت]] [[احتجاج]] و [[استدلال]] شده است: در زمان [[امیرالمومنین]] {{ع}} برخی نسبت به [[امام حسن]] {{ع}} [[شبهه]] کردند که از [[احتجاج]] و [[استدلال]] ناتوان است. این سخن که به [[امیرالمومنین]] {{ع}} رسید [[دستور]] داد [[مردم]] در [[مسجد]] گرد آمدند و [[امام حسن]] {{ع}} [[خطبه]] بلیغی ایراد فرمود که همه را تحت تأثیر قرار داد و در آن [[خطبه]] بر [[امامت]] [[اهل بیت]] {{عم}} [[استدلال]] کرد. در این هنگام [[امیرالمومنین]] {{ع}} ـ در حالی که دامن لباسش به [[زمین]] می‌کشید ـ بالای [[منبر]] رفت و بین چشمان او را بوسید و فرمود: {{متن حدیث|یا ابن رسول الله أثبت علی القوم حجتک أوجبت علیهم طاعتک فویل لمن خالفک}}<ref>الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم، ص ۵۰۴ و بحار الأنوار، ج ۴۳، ص ۳۵۸.</ref>. | در سخنان خود [[امام حسن]] {{ع}} هم به [[نصوص امامت]] [[احتجاج]] و [[استدلال]] شده است: در زمان [[امیرالمومنین]] {{ع}} برخی نسبت به [[امام حسن]] {{ع}} [[شبهه]] کردند که از [[احتجاج]] و [[استدلال]] ناتوان است. این سخن که به [[امیرالمومنین]] {{ع}} رسید [[دستور]] داد [[مردم]] در [[مسجد]] گرد آمدند و [[امام حسن]] {{ع}} [[خطبه]] بلیغی ایراد فرمود که همه را تحت تأثیر قرار داد و در آن [[خطبه]] بر [[امامت]] [[اهل بیت]] {{عم}} [[استدلال]] کرد. در این هنگام [[امیرالمومنین]] {{ع}} ـ در حالی که دامن لباسش به [[زمین]] می‌کشید ـ بالای [[منبر]] رفت و بین چشمان او را بوسید و فرمود: {{متن حدیث|یا ابن رسول الله أثبت علی القوم حجتک أوجبت علیهم طاعتک فویل لمن خالفک}}<ref>الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم، ص ۵۰۴ و بحار الأنوار، ج ۴۳، ص ۳۵۸.</ref>. | ||
در ماجرای [[صلح]] با [[معاویه]] در پاسخ به اعتراض به بعضی از | در ماجرای [[صلح]] با [[معاویه]] در پاسخ به اعتراض به بعضی از مخالفان [[مصالحه]]، می‌فرماید: {{متن حدیث|ألا تعلمون أننی إمامکم مفترض الطاعة علیکم و أحد سیدی شباب أهل الجنة بنص من رسول الله {{صل}} علی؟ قالوا بلی}}<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۱۶ و إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص ۹. آیا نمی‌دانید که من امام مفترض الطاعه بر شما هستم و به نص رسول خدا {{صل}} یکی از دو سروران جوانان بهشتم؟ گفتند: آری.</ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج۲ ص ۱۹-۲۴.</ref> | ||
=== [[افضلیت]] === | === [[افضلیت]] === | ||
بنا بر [[آیات قرآن کریم]] مانند [[آیه]] سؤال و [[آیه تطهیر]] و [[آیه اولی الامر]] و | {{اصلی|افضلیت امام حسن}} | ||
بنا بر [[آیات قرآن کریم]] مانند [[آیه]] سؤال و [[آیه تطهیر]] و [[آیه اولی الامر]] و احادیث متواتر مانند [[حدیث ثقلین]] [[افضلیت]] در [[علم]] و [[مرجعیت علمی اهل بیت]] {{عم}} از جمله [[امام حسن]] {{ع}} ثابت است و در مقام عمل نیز این [[منزلت]] مورد اعتراف همه قرار گرفته است. بنا بر [[روایات]] تفسیری قریب به ۴۰ [[آیه]] [[قرآن]] درباره [[امام مجتبی]] آمده است<ref>ر.ک: الامام المجتبی {{ع}} مهجة قلب المصطفی، ص ۱۷.</ref>. جایگاه و مکانت علمی [[امام مجتبی]] در حدی است که [[امیرالمومنین]] {{ع}} برای پاسخ به مسائل به وی ارجاع داده و پس از آنکه [[امام حسن]] {{ع}} [[حکم]] تمام شقوق و احتمالات مساله را تبیین کردند [[امیرالمومنین]] {{ع}} با تبسم فرمود: "صدقت یا بُنی"، آنگاه این [[آیه شریفه]] را تلاوت نمود: {{متن قرآن|ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>سوره آل عمران، آیه ۴۳. ر. ک: تهذیب الأحکام، ج ۵، ص ۳۵۵. إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص ۸.</ref>. بنا بر [[نقل]] منابع [[عامه]]، آن حضرت در سن نوجوانی در [[مسجد]] [[مدینه]] می‌نشست و [[مردم]] دور او گرد آمده و سؤالات و مشکلات دینی آنان را حل می‌فرمود و [[برتری]] وی بر دیگران آشکار بود<ref>ر. ک: الکشف و البیان (تفسیر ثعلبی)، ج ۱۰، ص ۱۶۵.</ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج۲ ص ۱۹-۲۴.</ref> | |||
=== [[معجزات]] و [[کرامات]] === | === [[معجزات]] و [[کرامات]] === | ||
از [[امام حسن]] {{ع}} [[کرامات]] و امور خارق العاده زیادی [[نقل]] شده است<ref>ر. ک: الخرائج و الجرائح، ج ۱، ص ۲۳۶ و بحار، ج ۴۳، ص ۳۲۳.</ref> که هر یک می‌تواند به عنوان [[دلیل]] بر [[امامت]] آن حضرت باشد مانند اینکه در [[روایت]] آمده است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} سنگ ریزه‌ای را در دستان [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} قرار دادند ناگهان سنگ ریزه شروع به [[تسبیح]] گفتن نمود آن حضرت] {{صل}} فرمودند: {{متن حدیث|الحصی لا یسبّحن إلا فی یدی نبیّ أو وصیّ و الحسن و الحسین من عترتی و أوصیائی و خلفائی}}<ref>إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص ۱۵.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، | {{اصلی|کرامات امام حسن مجتبی}} | ||
از [[امام حسن]] {{ع}} [[کرامات]] و امور خارق العاده زیادی [[نقل]] شده است<ref>ر. ک: الخرائج و الجرائح، ج ۱، ص ۲۳۶ و بحار، ج ۴۳، ص ۳۲۳.</ref> که هر یک می‌تواند به عنوان [[دلیل]] بر [[امامت]] آن حضرت باشد مانند اینکه در [[روایت]] آمده است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} سنگ ریزه‌ای را در دستان [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} قرار دادند ناگهان سنگ ریزه شروع به [[تسبیح]] گفتن نمود آن حضرت] {{صل}} فرمودند: {{متن حدیث|الحصی لا یسبّحن إلا فی یدی نبیّ أو وصیّ و الحسن و الحسین من عترتی و أوصیائی و خلفائی}}<ref>إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص ۱۵.</ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج۲ ص ۱۹-۲۴.</ref> | |||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۳: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵''']] | # [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵''']] | ||
# [[پرونده:440259451.jpg|22px]] [[حمیدالله رفیعی زابلی|رفیعی زابلی، حمیدالله]]، [[امامت امام حسن مجتبی (مقاله)|امامت امام حسن مجتبی]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی''']] | # [[پرونده:440259451.jpg|22px]] [[حمیدالله رفیعی زابلی|رفیعی زابلی، حمیدالله]]، [[امامت امام حسن مجتبی (مقاله)|امامت امام حسن مجتبی]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی ج۱''']] | ||
# [[پرونده:IM009896.jpg|22px]] [[ائمه و ادعای امامت (مقاله)|مقاله «ائمه و ادعای امامت»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۱۷ (کتاب)|'''موسوعه رد شبهات ج۱۷''']] | # [[پرونده:IM009896.jpg|22px]] [[ائمه و ادعای امامت (مقاله)|مقاله «ائمه و ادعای امامت»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۱۷ (کتاب)|'''موسوعه رد شبهات ج۱۷''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۱: | ||
[[رده:امامت سایر امامان]] | [[رده:امامت سایر امامان]] | ||
[[رده:امام حسن مجتبی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۵ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۲۶
این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام حسن مجتبی است. امامت امام حسن مجتبی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امامت امام حسن مجتبی در معارف و سیره نبوی - امامت امام حسن مجتبی در کلام اسلامی - امامت امام حسن مجتبی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارددلایل متعددی برای امامت امام حسن مجتبی (ع) بیان شده است، مانند روایاتی که از رسول اکرم (ص) و امیرالمؤمنین (ع) و خود امام حسن (ع) نقل شده است؛ علاوه بر آن ادله‌ای مانند: آیه تطهیر، آیه اولی الامر، حدیث ثقلین و... بر افضلیت آن حضرت اقامه شده است و همچنین برخی از معجزات و کرامات نقل شده از ایشان می‌تواند به عنوان دلیل بر امامت آن حضرت باشد.
مقدمه
امام حسن (ع) فرزند علی بن ابی طالب (ع) کنیه‌اش ابومحمد و ملقب به مجتبی در نیمه ماه رمضان سال سوم هجری قمری در مدینه متولد شد[۱] و در سال ۵۰ یا ۵۱ هجری قمری با دسیسه یزید بن معاویه توسط همسرش جعده دختر اشعث، مسموم گردیده و در چهل و هفت سالگی شهید شد[۲] و در قبرستان بقیع دفن گردید[۳][۴]
دلایل امامت امام حسن مجتبی (ع)
روایات
قبل از ذکر نصوص امامت از مصادر شیعه تذکر این نکته لازم است که نص پیامبر (ص) و امام سابق از راه‌های تعیین امام و مورد قبول همه مسلمانان است و استخلاف امیر المومنین (ع) و اعلام جانشینی امام حسن (ع) در منابع عامه هم از مسلمات است و روایت «الْخِلَافَةُ بَعْدِي ثَلَاثُون» را به همین ملاحظه تا پایان دوره خلافت امام مجتبی (ع) "خلافة النبوة" معنی کرده‌اند[۵].
علاوه بر نصوصی که از پیامبر اکرم (ص) بر امامت امام مجتبی (ع) است؛ نصوص امامت آن حضرت و استخلاف امیرالمومنین و تعیین امام حسن مجتبی (ع) به عنوان امام بعد از خود نزد شیعه مسلم و از شهرت قابل توجهی برخوردار است[۶]. به چند نمونه از این روایات که مشتمل بر نص رسول خدا (ص) نیز می‌باشد اشاره می‌شود:
- رسول خدا (ص) فرموده‌اند: « الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ إِمَامَانِ قَامَا أَوْ قَعَدَا». این سخن پیامبر اکرم (ص) که مورد قبول مسلمانان است بر امامت و ولایت]] امام حسن و امام حسین (ع) به خوبی دلالت دارد[۷].
- سلیم بن قیس می‌گوید: زمانی که امیرالمؤمنین (ع) به پسرش حسن (ع) وصیت می‌فرمود، حاضر بودم، علی (ع) حسین (ع) و محمد بن حنفیه و سایر فرزندانش را با رؤساء شیعه و اهل بیتش گواه گرفت، سپس کتاب و سلاح امامت را باور تحویل داد و فرمود: "پسر عزیزم رسول خدا (ص) مرا امر فرمود که به تو وصیت کنم و کتب و سلاحم را به تو سپارم، چنان که پیغمبر به من وصیت فرمود و کتب و سلاحش را به من سپرد و باز مرا امر کرد که به تو امر کنم، چون مرگت فرارسد، آنها را به برادرت حسین (ع) بسپاری، سپس به پسرش حسین (ع) متوجه شد و فرمود: و رسول خدا (ص) به تو أمر فرموده که آنها را به این پسرت بسپاری، سپس دست علی بن الحسین (ع) را گرفت و فرمود: رسول خدا (ع) به تو امر فرموده است که آنها را به پسرت محمد بن علی بسپاری و از جانب پیغمبر و من به او سلام برسانی"[۸].[۹]
- در سند متصل از امام حسن(ع) نقل شده است که پیامبر خدا(ص) در ضمن خطبه‌ای به ایشان فرمود: «و من بیم‌دهنده‌ام و علی راهنما است؛ عرض کردم: «فرما یشت [که فرمودی]زمین خالی از حجت نخواهد ماند [پس از شما حجت کیست]؟ فرمود: «بلی، علی امام و حجت بعد از من است و تو پس از او امام و حجت هستی...»[۱۰].
- در روایت دیگر آمده است که امام حسن(ع) فرمود: «از جدم رسول خدا درباره امامان بعد از ایشان سؤال کردم، فرمودند: ائمه بعد از من، به تعداد نقبای بنی اسرائیل، دوازده نفر هستند. خداوند علم و درک من را به آنها عطا فرموده و تو از آنها هستی ای حسن...»[۱۱].[۱۲]
بعد از شهادت امیرالمومنین (ع)، امام حسن (ع) خطبه‌ای ایراد فرمود سپس عبدالله بن عباس گفت: مَعَاشِرَ النَّاسِ هَذَا ابْنُ نَبِيِّكُمْ وَ وَصِيُّ إِمَامِكُمْ فَبَايِعُوه. مردم هم پذیرفتند و با امام حسن به عنوان خلیفه بیعت کردند و امام هم اقدام به تصدی امور نمود[۱۳].
در سخنان خود امام حسن (ع) هم به نصوص امامت احتجاج و استدلال شده است: در زمان امیرالمومنین (ع) برخی نسبت به امام حسن (ع) شبهه کردند که از احتجاج و استدلال ناتوان است. این سخن که به امیرالمومنین (ع) رسید دستور داد مردم در مسجد گرد آمدند و امام حسن (ع) خطبه بلیغی ایراد فرمود که همه را تحت تأثیر قرار داد و در آن خطبه بر امامت اهل بیت (ع) استدلال کرد. در این هنگام امیرالمومنین (ع) ـ در حالی که دامن لباسش به زمین می‌کشید ـ بالای منبر رفت و بین چشمان او را بوسید و فرمود: «یا ابن رسول الله أثبت علی القوم حجتک أوجبت علیهم طاعتک فویل لمن خالفک»[۱۴].
در ماجرای صلح با معاویه در پاسخ به اعتراض به بعضی از مخالفان مصالحه، می‌فرماید: «ألا تعلمون أننی إمامکم مفترض الطاعة علیکم و أحد سیدی شباب أهل الجنة بنص من رسول الله (ص) علی؟ قالوا بلی»[۱۵].[۱۶]
افضلیت
بنا بر آیات قرآن کریم مانند آیه سؤال و آیه تطهیر و آیه اولی الامر و احادیث متواتر مانند حدیث ثقلین افضلیت در علم و مرجعیت علمی اهل بیت (ع) از جمله امام حسن (ع) ثابت است و در مقام عمل نیز این منزلت مورد اعتراف همه قرار گرفته است. بنا بر روایات تفسیری قریب به ۴۰ آیه قرآن درباره امام مجتبی آمده است[۱۷]. جایگاه و مکانت علمی امام مجتبی در حدی است که امیرالمومنین (ع) برای پاسخ به مسائل به وی ارجاع داده و پس از آنکه امام حسن (ع) حکم تمام شقوق و احتمالات مساله را تبیین کردند امیرالمومنین (ع) با تبسم فرمود: "صدقت یا بُنی"، آنگاه این آیه شریفه را تلاوت نمود: ﴿ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ﴾[۱۸]. بنا بر نقل منابع عامه، آن حضرت در سن نوجوانی در مسجد مدینه می‌نشست و مردم دور او گرد آمده و سؤالات و مشکلات دینی آنان را حل می‌فرمود و برتری وی بر دیگران آشکار بود[۱۹].[۲۰]
معجزات و کرامات
از امام حسن (ع) کرامات و امور خارق العاده زیادی نقل شده است[۲۱] که هر یک می‌تواند به عنوان دلیل بر امامت آن حضرت باشد مانند اینکه در روایت آمده است که پیامبر اکرم (ص) سنگ ریزه‌ای را در دستان امام حسن و امام حسین (ع) قرار دادند ناگهان سنگ ریزه شروع به تسبیح گفتن نمود آن حضرت] (ص) فرمودند: «الحصی لا یسبّحن إلا فی یدی نبیّ أو وصیّ و الحسن و الحسین من عترتی و أوصیائی و خلفائی»[۲۲].[۲۳]
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
- هدایت
- ولایت (ولایت تکوینی؛ ولایت تشریعی؛ ولایت امر)
- خلافت
- شهادت
- ملک
- حکم
- وراثت (وراثت زمین؛ وراثت کتاب)
- حجت
- تمکین فی الارض
- امت وسط
- اصطفا
- اجتبا
- امامت در قرآن
- آیات امامت
- امامت در حدیث
- امامت در کلام اسلامی
- امامت در فلسفه اسلامی
- امامت در عرفان اسلامی
- امامت از دیدگاه برون‌دینی
- امامت امامان دوازده‌گانه
- شؤون امام
- صفات امام
- راه تعیین امام
- امامان دوازده‌گانه
- آیات امامت
- اثبات امامت
- احکام امامت
- اختلاف در امامت
- اطاعت اولوالامر
- اعلان امامت علی
- امامت ائمه ضلال
- امامت بعد از نبی اکرم
- امامت به بیعت
- امامت به شوکت
- امامت به نص
- امامت تشریعی
- امامت تکوینی
- امامت جاهل
- امامت خاصه
- امامت خلفا
- امامت دو برادر
- امامت ذریه ابراهیم
- امامت رسول الله
- امامت زنان
- امامت صغری
- امامت صغیر
- امامت ظالم
- امامت عالم
- امامت عامه
- امامت غیر قرشی
- امامت غیر معصوم
- امامت فاضل
- امامت قرشی
- امامت مطلقه
- امامت مفضول
- امامت واحد
- امامت کبری
- انحلال امامت
- انقطاع امامت
- اولوا الامر
- اولی به امامت
- ایمان به امامت
- تعلیم غیبی به غیر نبی
- ختم رهبری
- خروج امام از امامت
- دعای ابراهیم
- دعوی امامت
- دفاع از امامت
- دلایل امامت
- روح قدسی
- علم امامت
- علم به آغاز امامت
- عهد الهی
- قبح امامت
- لطف امامت
- مدعی امامت
- مقام امامت
- ملاک امامت
- موروثی بودن امامت
- نشانه امامت
- نص بر امامت
- نص نبی بر خلافت
- نفی امامت
- نور امامت
- ودائع امامت
- وصیت به امامت
منابع
پانویس
- ↑ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۲.
- ↑ قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة، ج۲، ص۴۲۷؛ مفید، محمد بن محمد، المقنعه، ص۴۶۴.
- ↑ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۲.
- ↑ رفیعی زابلی، حمیدالله، امامت امام حسن مجتبی، دانشنامه کلام اسلامی ج۱، ص ۴۲۸.
- ↑ ر. ک: البدایة و النهایة، ج ۸، ص ۱۷ و خامس الخلفاء الراشدین الحسن بن علی، ص ۱۲۲.
- ↑ ر. ک: الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج ۲، ص ۷ و الشافی فی الإمامة، ج ۳، ص ۱۰۱ و ج ۴، ص ۱۵.
- ↑ کفایة الأثر؛ ص ۳۸، شیخ مفید می‌گوید: و اتفقوا علی أنه (ع) قال فی الحسن و الحسین ابنای هذان إمامان قاما أو قعدا. قاضی نورالله در إحقاق الحق و إزهاق الباطل، ج ۱۹، ص ۲۱۶ می‌نویسد: و قد تواتر الحدیث عن النبی (ص) أنه قال: ولدای هذان امامان قاما أو قعدا، و هما ریحانتای من الدنیا. مجلسی در بحار ادعای اجماع اهل قبله می‌کند: و اجتمع أهل القبلة علی أن النبی ص قال: الحسن و الحسین إمامان قاما أو قعدا. بحار الأنوار، ج ۴۳، ص ۲۹۱.
- ↑ «يَا بُنَيَّ أَمَرَنِي رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَنْ أُوصِيَ إِلَيْكَ وَ أَنْ أَدْفَعَ إِلَيْكَ كُتُبِي وَ سِلاَحِي كَمَا أَوْصَى إِلَيَّ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ دَفَعَ إِلَيَّ كُتُبَهُ وَ سِلاَحَهُ وَ أَمَرَنِي أَنْ آمُرَكَ إِذَا حَضَرَكَ اَلْمَوْتُ أَنْ تَدْفَعَهُ إِلَى أَخِيكَ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى اِبْنِهِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ وَ أَمَرَكَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَنْ تَدْفَعَهُ إِلَى اِبْنِكَ عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ فَقَالَ وَ أَمَرَكَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَنْ تَدْفَعَ وَصِيَّتَكَ إِلَى اِبْنِكَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ فَأَقْرِئْهُ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ مِنِّي اَلسَّلاَمَ»؛ کافی باب الاشاره و النص علی الحسن بن علی (ع)، ج ۱، ص ۲۹۷، ح اول. و ر. ک: ح ۵. .
- ↑ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج۲ ص ۱۹-۲۴.
- ↑ «فَأَنَا الْمُنْذِرُ وَ عَلِيٌّ الْهَادِي قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَوْلُكَ إِنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ قَالَ نَعَمْ عَلِيٌّ هُوَ الْإِمَامُ وَ الْحُجَّةُ بَعْدِي وَ أَنْتَ الْحُجَّةُ وَ الْإِمَامُ بَعْدَهُ...»؛ خزاز رازی، کفایة الأثر، ص۱۶۴.
- ↑ «سَأَلْتُ جَدِّي رَسُولَ اللَّهِ(ص) عَنِ الْأَئِمَّةِ بَعْدَهُ فَقَالَ(ع) الْأَئِمَّةُ بَعْدِي عَدَدَ نُقَبَاءِ بَنِي إِسْرَائِيلَ اثْنَا عَشَرَ أَعْطَاهُمُ اللَّهُ عِلْمِي وَ فَهْمِي وَ أَنْتَ مِنْهُمْ يَا حَسَنُ...»؛ خزاز رازی، کفایة الأثر، ص۱۶۸.
- ↑ مقاله «ائمه و ادعای امامت»، موسوعه رد شبهات ج۱۷، ص ۹۴.
- ↑ همانگونه که شیخ مفید می‌گوید: فاستجاب له الناس فقالوا ما أحبه إلینا و أوجب حقه علینا و تبادروا إلی البیعه له بالخلافة و ذلک فی یوم الجمعة الحادی و العشرین من شهر رمضان سنة أربعین من الهجرة فرتب العمال و أمر الأمراء و أنفذ عبدالله بن العباس (ع) إلی البصرة و نظر فی الأمور؛ الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج ۲، ص ۷.
- ↑ الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم، ص ۵۰۴ و بحار الأنوار، ج ۴۳، ص ۳۵۸.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۱۶ و إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص ۹. آیا نمی‌دانید که من امام مفترض الطاعه بر شما هستم و به نص رسول خدا (ص) یکی از دو سروران جوانان بهشتم؟ گفتند: آری.
- ↑ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج۲ ص ۱۹-۲۴.
- ↑ ر.ک: الامام المجتبی (ع) مهجة قلب المصطفی، ص ۱۷.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۴۳. ر. ک: تهذیب الأحکام، ج ۵، ص ۳۵۵. إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص ۸.
- ↑ ر. ک: الکشف و البیان (تفسیر ثعلبی)، ج ۱۰، ص ۱۶۵.
- ↑ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج۲ ص ۱۹-۲۴.
- ↑ ر. ک: الخرائج و الجرائح، ج ۱، ص ۲۳۶ و بحار، ج ۴۳، ص ۳۲۳.
- ↑ إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص ۱۵.
- ↑ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج۲ ص ۱۹-۲۴.