شخصیت امام سجاد: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←منابع) |
||
| (۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
== مناقب و فضائل امام == | == مناقب و فضائل امام == | ||
{{اصلی|فضائل امام سجاد}} | {{اصلی|فضائل امام سجاد}} | ||
فضائل بسیاری برای [[امام سجاد]]{{ع}} بیان شده است که برخی از آنها عبارت است از: | |||
# '''[[علم]]:''' به [[گواه]] بسیاری از مورخان و [[دانشمندان اسلامی]] امام سجاد{{ع}} عالم‌ترین فرد [[زمان]] خویش بود و بر [[اصول اعتقادی]] و [[احکام اسلامی]] احاطه کامل داشت. آثار باقیمانده از آن امام، همچون [[صحیفه سجادیه]]، [[رسالة الحقوق]] و [[دعای ابوحمزه ثمالی]]، بیانگر جایگاه بلند [[علمی]] ایشان است. | |||
# '''[[شجاعت]]:''' امام سجاد{{ع}} از نسل [[شجاعان]] [[روزگار]] بود و خود نیز از همه [[اهل]] زمانش شجاع‌تر بود، اما در [[روز عاشورا]] به سبب بیماری سخت و عدم مجوز از سوی [[امام حسین]]{{ع}} نتوانست در کنار پدر بجنگد<ref>ابن شهر آشوب، مناقب، ج۳، ص۲۶۰.</ref>. در توصیف شجاعت ایشان همین بس که پس از حادثه دلخراش [[عاشورا]] با [[صلابت]] تمام در مقابل [[عبیدالله بن زیاد]] و [[یزید]] ایستاد<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۵، ص۱۲۳ و ۱۳۱.</ref>. | |||
# '''[[عبادت]]:''' مطالعه [[سیره]] و تاریخ زندگانی امام [[سجاد]]{{ع}} نشان می‌دهد که ایشان در بردارنده تمام فضائل و موهبت‌های الهی بود و در زمان امامت ایشان هیچ‌کس در [[تقوا]] و خصوصیات اخلاقی همتای آن حضرت نبود. منابع بسیاری [[زهد]]، عبادت، گذشت، [[فروتنی]]، [[کمک به نیازمندان]] و [[مهربانی]] پیشوای چهارم [[شیعیان]] را ستوده‌اند. | |||
# '''[[عفو و گذشت]]:''' [[خداوند]] در [[آیه]] ۱۳۴ [[سوره آل عمران]]، عفو و گذشت را از صفات برجسته [[متقین]] می‌داند و [[امام سجاد]]{{ع}} از مصداق‌های [[حقیقی]] این آیه بود. چه بسیار افرادی که نسبت به آن حضرت جسارت کردند، ولی ایشان بزرگوارانه از کنار آنان گذشت و با [[رفتار]] کریمانه خود نه تنها [[رذیلت]] و پستی خطارکاران را تحریک نکرد، بلکه آنان را متنبه و متوجه [[آخرت]] ساخت، به گونه‌ای که بسیاری از آنان اظهار پیشمانی کردند<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]]، ص۱۸۲ ـ ۱۸۴.</ref>. | |||
== جنبه‌ها و ابعاد سیره امام == | == جنبه‌ها و ابعاد سیره امام == | ||
{{اصلی|سیره امام سجاد}} | {{اصلی|سیره امام سجاد}} | ||
=== [[ | === سبک زندگی امام سجاد === | ||
{{اصلی|سبک زندگی امام سجاد}} | |||
برخی از جلوه‌هایی شخصیتی [[امام سجاد]]{{ع}} عبارت‌اند از: | |||
# '''بردباری:''' [[امام سجاد]]{{ع}} از بردبارترین [[مردم]] بوده و بسیار [[خشم]] خود را فرو می‌خورد. تاریخ‌نویسان از موارد [[بردباری]] او نمونه‌هایی ذکر کرده‌اند؛ از نمونه‌های بارز بردباری امام سجاد{{ع}} این است که مردی به او [[تهمت]] زده و بسیار دشنامش داد امام{{ع}} فرمود: «اگر ما آن‌چنانیم که گفتی خدا ما را بیامرزد و اگر ما چنان‌که گفتی نبودیم [[خداوند]] تو را بیامرزد»<ref>ارشاد، ج۱، ص۱۴۶ به نقل از عبیدلی نسابه م ۲۷۰ه در نسب آل ابی طالب.</ref> | |||
# '''سخاوت:''' همه مورخان بر این مطلب اتفاق‌نظر دارند که [[امام سجاد]] از سخاوتمندترین افراد بوده و دست [[بخشش]] او همواره بر [[فقرا]] و [[مساکین]] گشوده بوده است و از [[جود]] و بخشش وی داستان‌هایی نقل کرده‌اند. | |||
# '''برخورد امام{{ع}} با فقرا''' به چند صورت بود: | |||
## گرامی داشتن فقیران: امام{{ع}} با [[فقیران]] [[همنشینی]] نموده و مواظب بود تا [[احساسات]] و [[عواطف]] آنان به هیچ نحو جریحه‌دار نشود، هنگامی که به سائلی چیزی می‌داد او را می‌بوسید تا اینکه [[سائل]] [[احساس]] [[ذلت]] نکند<ref>حلیة الأولیا، ج۳، ص۱۳۷؛ مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص۱۶۷ نیز از همین منبع.</ref>. | |||
## [[مهربانی]] امام{{ع}} با مستمندان: ایشان بسیار با فقرا و [[مستمندان]] [[مهربان]] و دلسوز بود و از اینکه [[یتیمان]]، بیچارگان، [[مستمندان]]، زمین‌گیرشدگان و همه بخت‌برگشتگان [[جامعه]] بر سفره‌اش بنشینند بسیار [[خشنود]] می‌گردید. | |||
## نهی [[امام]]{{ع}} از راندن سائل: امام{{ع}} به دلیل تبعات سوئی که این کار داشت از قبیل از بین رفتن [[نعمت‌ها]]، یا نزول ناگهانی [[عذاب]]، از این کار به شدت نهی می‌کردند. | |||
# '''[[صدقه]] دادن:''' از کارهایی که امام{{ع}} در [[زندگی]] [[شریف]] خود به آن [[اشتیاق]] بسیار داشتند [[تصدق]] بر [[فقیران]] برای رفع [[ناراحتی]] و [[نشاط]] بخشیدن به زندگی آنان بوده و دیگران را نیز به این کار [[تشویق]] می‌نمودند، به این‌جهت که این عمل نزد خداوند دارای اجری بس بزرگ است، می‌فرمود: هیچ‌کسی بر مستمند مستضعفی صدقه نمی‌دهد مگر اینکه دعای مسکین در همان [[ساعت]] در [[حق]] وی به [[اجابت]] می‌رسد<ref>وسائل الشیعه، ج۶، ص۲۹۶.</ref>. | |||
# '''عزت نفس:''' از دیگر [[صفات امام]] [[زین العابدین علی بن الحسین]]{{ع}} [[عزت نفس]] ایشان بود که این صفت را از پدر بزرگوارش [[امام حسین]]{{ع}} به [[ارث]] برده بود که خطاب به [[قدرتمندان]] و گردنکشان [[زمان]] خود می‌فرمود: به [[خدا]] قسم همچون دونان دست [[بیعت]] به سوی شما دراز نمی‌کنم و چون [[بردگان]] در [[اطاعت]] شما درنمی‌آیم<ref>وقعة الطف، ص۲۰۹.</ref>. | |||
# '''زهد امام {{ع}}:''' ایشان در [[زمان]] خود به زاهدترین [[مردم]] مشهور بودند تا جایی که وقتی از [[زهری]] سؤال شد: زاهدترین مردم کیست؟ پاسخ داد: [[علی بن الحسین]]<ref>بحار الانوار، ج۴۶، ص۶۲ نقل از علل الشرایع، ج۱، ص۲۷۰ (چاپ بیروت).</ref>. | |||
# '''[[تضرع]] [[امام سجاد]]{{ع}} به درگاه خدا:''' وجود عنصر تضرع و انقطاع به درگاه خداوند در [[شخصیت]] و [[زندگی امام سجاد]]{{ع}} از [[شهرت]] ایشان به [[لقب]] [[زین العابدین]] پیدا است. به‌علاوه اینکه دعاهای صحیفه سجادیه نیز خود دلیل دیگری بر این قضیه است<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۶ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۶]]، ص۳۱ ـ ۴۷.</ref>. | |||
=== [[سیره اخلاقی امام سجاد]] === | === [[سیره اخلاقی امام سجاد]] === | ||
=== | === سیره عبادی امام سجاد === | ||
{{اصلی|سیره عبادی امام سجاد}} | |||
[[امام سجاد]]{{ع}} عابدترین [[مردم]] بوده و بیشترین [[فرمانبرداری]] [[خدا]] از آن حضرت صادر شده است، مردم کسی را در [[نیایش]] و عبادت هم‌سنگ وی ندیده بودند و از این حیث حتی چشم [[صالحان]] و [[پرهیزکاران]] را [[خیره]] کرده و او را همین بس که تنها کسی در تاریخ اسلام است که ملقب به «[[زین العابدین]]» و «[[سید الساجدین]]» شده است. | |||
عبادت او از [[ایمان]] عمیقش به [[خداوند متعال]] و [[شناخت]] کاملش از ذات ربوبی نشأت گرفته و به چشم‌داشت [[بهشت]] یا [[ترس]] از [[آتش دوزخ]] نبوده است. او در این زمینه مصداق بارز [[کلام]] جد بزرگوارش [[حضرت امیر المؤمنین]]، [[سرور]] [[عارفان]]، و پیشوای پرهیزکاران علی{{ع}} بود که بلندای [[اخلاص]] خویش را در قالب این عبارت بیان داشته است: بر خود ناپسند می‌دارم که چون [[بردگان]] طمعکاری که اگر چشم‌داشت بهره‌ای نباشد ترک [[بندگی]] کنند خدا را بندگی کنم و جز [[ثواب]] [[هدف]] دیگری از عبادت خود داشته باشم یا چون بردگان [[نافرمانی]] باشم که از [[بیم]] [[عقوبت]] بندگی کنند و اگر این ترس نباشد [[ترک اطاعت]] خواهند نمود<ref>حیاة الإمام زین العابدین، ص۱۸۷، به نقل از تفسیر امام حسن عسکری.</ref>. | |||
[[قلب]] امام سجاد{{ع}} از [[محبت]] خداوند متعال مالامال و [[احساسات]] او به [[تسخیر]] [[عشق]] خدا درآمده و در همه اوقات به عبادت و [[بندگی خدا]] مشغول بود. | |||
درباره عبادت آن حضرت از یکی از کنیزانش پرسیدند، در پاسخ گفت: آیا به صورت مفصل بگویم یا به اختصار بگویم؟ گفتند: به اختصار بگو. گفت: من در هیچ روزی برای او سفره غذا نگستردم و در هیچ شبی برایش بستر [[خواب]] نیفکندم. آری [[امام زین العابدین]]{{ع}} بیشتر روزهای زندگی‌اش را به [[روزه‌داری]] و شب‌هایش را به [[شب‌زنده‌داری]] ـ گاه در حال [[نماز]] و گاه در حال [[دعا]] ـ به سر برد<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۶ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۶]]، ص۱۵۳ ـ ۲۰۱.</ref>. | |||
=== [[سیره خانوادگی امام سجاد]] === | === [[سیره خانوادگی امام سجاد]] === | ||
=== [[سیره تربیتی امام سجاد]] === | === [[سیره تربیتی امام سجاد]] === | ||
| خط ۲۶: | خط ۵۳: | ||
=== [[سیره قضایی امام سجاد]] === | === [[سیره قضایی امام سجاد]] === | ||
== [[فصاحت و بلاغت امام | == [[فصاحت و بلاغت امام سجاد]] == | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
| خط ۴۹: | خط ۷۶: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:151920.jpg|22px]] [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۶ (کتاب)|'''پیشوایان هدایت ج۶''']] | # [[پرونده:151920.jpg|22px]] [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۶ (کتاب)|'''پیشوایان هدایت ج۶''']] | ||
# [[پرونده:IM010522.jpg|22px]] پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|'''تاریخ اسلام بخش اول ج۲''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۸
مناقب و فضائل امام
فضائل بسیاری برای امام سجاد(ع) بیان شده است که برخی از آنها عبارت است از:
- علم: به گواه بسیاری از مورخان و دانشمندان اسلامی امام سجاد(ع) عالم‌ترین فرد زمان خویش بود و بر اصول اعتقادی و احکام اسلامی احاطه کامل داشت. آثار باقیمانده از آن امام، همچون صحیفه سجادیه، رسالة الحقوق و دعای ابوحمزه ثمالی، بیانگر جایگاه بلند علمی ایشان است.
- شجاعت: امام سجاد(ع) از نسل شجاعان روزگار بود و خود نیز از همه اهل زمانش شجاع‌تر بود، اما در روز عاشورا به سبب بیماری سخت و عدم مجوز از سوی امام حسین(ع) نتوانست در کنار پدر بجنگد[۱]. در توصیف شجاعت ایشان همین بس که پس از حادثه دلخراش عاشورا با صلابت تمام در مقابل عبیدالله بن زیاد و یزید ایستاد[۲].
- عبادت: مطالعه سیره و تاریخ زندگانی امام سجاد(ع) نشان می‌دهد که ایشان در بردارنده تمام فضائل و موهبت‌های الهی بود و در زمان امامت ایشان هیچ‌کس در تقوا و خصوصیات اخلاقی همتای آن حضرت نبود. منابع بسیاری زهد، عبادت، گذشت، فروتنی، کمک به نیازمندان و مهربانی پیشوای چهارم شیعیان را ستوده‌اند.
- عفو و گذشت: خداوند در آیه ۱۳۴ سوره آل عمران، عفو و گذشت را از صفات برجسته متقین می‌داند و امام سجاد(ع) از مصداق‌های حقیقی این آیه بود. چه بسیار افرادی که نسبت به آن حضرت جسارت کردند، ولی ایشان بزرگوارانه از کنار آنان گذشت و با رفتار کریمانه خود نه تنها رذیلت و پستی خطارکاران را تحریک نکرد، بلکه آنان را متنبه و متوجه آخرت ساخت، به گونه‌ای که بسیاری از آنان اظهار پیشمانی کردند[۳].
جنبه‌ها و ابعاد سیره امام
سبک زندگی امام سجاد
برخی از جلوه‌هایی شخصیتی امام سجاد(ع) عبارت‌اند از:
- بردباری: امام سجاد(ع) از بردبارترین مردم بوده و بسیار خشم خود را فرو می‌خورد. تاریخ‌نویسان از موارد بردباری او نمونه‌هایی ذکر کرده‌اند؛ از نمونه‌های بارز بردباری امام سجاد(ع) این است که مردی به او تهمت زده و بسیار دشنامش داد امام(ع) فرمود: «اگر ما آن‌چنانیم که گفتی خدا ما را بیامرزد و اگر ما چنان‌که گفتی نبودیم خداوند تو را بیامرزد»[۴]
- سخاوت: همه مورخان بر این مطلب اتفاق‌نظر دارند که امام سجاد از سخاوتمندترین افراد بوده و دست بخشش او همواره بر فقرا و مساکین گشوده بوده است و از جود و بخشش وی داستان‌هایی نقل کرده‌اند.
- برخورد امام(ع) با فقرا به چند صورت بود:
- گرامی داشتن فقیران: امام(ع) با فقیران همنشینی نموده و مواظب بود تا احساسات و عواطف آنان به هیچ نحو جریحه‌دار نشود، هنگامی که به سائلی چیزی می‌داد او را می‌بوسید تا اینکه سائل احساس ذلت نکند[۵].
- مهربانی امام(ع) با مستمندان: ایشان بسیار با فقرا و مستمندان مهربان و دلسوز بود و از اینکه یتیمان، بیچارگان، مستمندان، زمین‌گیرشدگان و همه بخت‌برگشتگان جامعه بر سفره‌اش بنشینند بسیار خشنود می‌گردید.
- نهی امام(ع) از راندن سائل: امام(ع) به دلیل تبعات سوئی که این کار داشت از قبیل از بین رفتن نعمت‌ها، یا نزول ناگهانی عذاب، از این کار به شدت نهی می‌کردند.
- صدقه دادن: از کارهایی که امام(ع) در زندگی شریف خود به آن اشتیاق بسیار داشتند تصدق بر فقیران برای رفع ناراحتی و نشاط بخشیدن به زندگی آنان بوده و دیگران را نیز به این کار تشویق می‌نمودند، به این‌جهت که این عمل نزد خداوند دارای اجری بس بزرگ است، می‌فرمود: هیچ‌کسی بر مستمند مستضعفی صدقه نمی‌دهد مگر اینکه دعای مسکین در همان ساعت در حق وی به اجابت می‌رسد[۶].
- عزت نفس: از دیگر صفات امام زین العابدین علی بن الحسین(ع) عزت نفس ایشان بود که این صفت را از پدر بزرگوارش امام حسین(ع) به ارث برده بود که خطاب به قدرتمندان و گردنکشان زمان خود می‌فرمود: به خدا قسم همچون دونان دست بیعت به سوی شما دراز نمی‌کنم و چون بردگان در اطاعت شما درنمی‌آیم[۷].
- زهد امام (ع): ایشان در زمان خود به زاهدترین مردم مشهور بودند تا جایی که وقتی از زهری سؤال شد: زاهدترین مردم کیست؟ پاسخ داد: علی بن الحسین[۸].
- تضرع امام سجاد(ع) به درگاه خدا: وجود عنصر تضرع و انقطاع به درگاه خداوند در شخصیت و زندگی امام سجاد(ع) از شهرت ایشان به لقب زین العابدین پیدا است. به‌علاوه اینکه دعاهای صحیفه سجادیه نیز خود دلیل دیگری بر این قضیه است[۹].
سیره اخلاقی امام سجاد
سیره عبادی امام سجاد
امام سجاد(ع) عابدترین مردم بوده و بیشترین فرمانبرداری خدا از آن حضرت صادر شده است، مردم کسی را در نیایش و عبادت هم‌سنگ وی ندیده بودند و از این حیث حتی چشم صالحان و پرهیزکاران را خیره کرده و او را همین بس که تنها کسی در تاریخ اسلام است که ملقب به «زین العابدین» و «سید الساجدین» شده است.
عبادت او از ایمان عمیقش به خداوند متعال و شناخت کاملش از ذات ربوبی نشأت گرفته و به چشم‌داشت بهشت یا ترس از آتش دوزخ نبوده است. او در این زمینه مصداق بارز کلام جد بزرگوارش حضرت امیر المؤمنین، سرور عارفان، و پیشوای پرهیزکاران علی(ع) بود که بلندای اخلاص خویش را در قالب این عبارت بیان داشته است: بر خود ناپسند می‌دارم که چون بردگان طمعکاری که اگر چشم‌داشت بهره‌ای نباشد ترک بندگی کنند خدا را بندگی کنم و جز ثواب هدف دیگری از عبادت خود داشته باشم یا چون بردگان نافرمانی باشم که از بیم عقوبت بندگی کنند و اگر این ترس نباشد ترک اطاعت خواهند نمود[۱۰].
قلب امام سجاد(ع) از محبت خداوند متعال مالامال و احساسات او به تسخیر عشق خدا درآمده و در همه اوقات به عبادت و بندگی خدا مشغول بود.
درباره عبادت آن حضرت از یکی از کنیزانش پرسیدند، در پاسخ گفت: آیا به صورت مفصل بگویم یا به اختصار بگویم؟ گفتند: به اختصار بگو. گفت: من در هیچ روزی برای او سفره غذا نگستردم و در هیچ شبی برایش بستر خواب نیفکندم. آری امام زین العابدین(ع) بیشتر روزهای زندگی‌اش را به روزه‌داری و شب‌هایش را به شب‌زنده‌داری ـ گاه در حال نماز و گاه در حال دعا ـ به سر برد[۱۱].
سیره خانوادگی امام سجاد
سیره تربیتی امام سجاد
سیره اجتماعی امام سجاد
سیره علمی امام سجاد
سیره تبلیغی امام سجاد
سیره سیاسی امام سجاد
سیره اقتصادی امام سجاد
سیره فرهنگی امام سجاد
سیره مدیریتی امام سجاد
سیره نظامی امام سجاد
سیره قضایی امام سجاد
فصاحت و بلاغت امام سجاد
جستارهای وابسته
- سبک زندگی امام سجاد
- سیره اخلاقی امام سجاد
- سیره عبادی امام سجاد
- سیره خانوادگی امام سجاد
- سیره تربیتی امام سجاد
- سیره اجتماعی امام سجاد
- سیره علمی امام سجاد
- سیره تبلیغی امام سجاد
- سیره سیاسی امام سجاد
- سیره اقتصادی امام سجاد
- سیره فرهنگی امام سجاد
- سیره مدیریتی امام سجاد
- سیره نظامی امام سجاد
- سیره قضایی امام سجاد
منابع
حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۶
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲
پانویس
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۳، ص۲۶۰.
- ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۵، ص۱۲۳ و ۱۳۱.
- ↑ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲، ص۱۸۲ ـ ۱۸۴.
- ↑ ارشاد، ج۱، ص۱۴۶ به نقل از عبیدلی نسابه م ۲۷۰ه در نسب آل ابی طالب.
- ↑ حلیة الأولیا، ج۳، ص۱۳۷؛ مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص۱۶۷ نیز از همین منبع.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۶، ص۲۹۶.
- ↑ وقعة الطف، ص۲۰۹.
- ↑ بحار الانوار، ج۴۶، ص۶۲ نقل از علل الشرایع، ج۱، ص۲۷۰ (چاپ بیروت).
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۶، ص۳۱ ـ ۴۷.
- ↑ حیاة الإمام زین العابدین، ص۱۸۷، به نقل از تفسیر امام حسن عسکری.
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۶، ص۱۵۳ ـ ۲۰۱.