ویژگی‌های جسمانی امام مهدی چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'آقای تونه‌ای؛' به 'آقای تونه‌ای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛') |
جز (جایگزینی متن - '}}↵↵== منبع‌شناسی جامع مهدویت ==↵{{منبع جامع}}↵* کتاب‌شناسی مهدویت؛↵* مقاله‌شناسی مهدویت؛↵* پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.↵{{پایان منبع جامع}}' به '}}') |
||
| (۵۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات پرسش | {{جعبه اطلاعات پرسش | ||
| موضوع اصلی | | موضوع اصلی = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]] | ||
| تصویر = 7626626268.jpg | |||
| تصویر | | مدخل بالاتر = [[مهدویت]] / [[معرفت امام مهدی (شناخت امام مهدی)]] / [[صفات ظاهری و سیمای امام مهدی]] | ||
| | | مدخل اصلی = [[ختنه]] | ||
| مدخل وابسته = | |||
| مدخل اصلی | | تعداد پاسخ = 5 | ||
| | |||
| | |||
}} | }} | ||
'''ویژگی‌های جسمانی [[امام مهدی]]{{ع}} چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود. | '''ویژگی‌های جسمانی [[امام مهدی]] {{ع}} چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود. | ||
== | == پاسخ نخست == | ||
[[پرونده:Pic2391.jpg|بندانگشتی|100px|راست|[[مهدی یوسفیان]]]] | |||
حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[مهدی یوسفیان]]'''، در کتاب ''«[[رخدادهای ظهور (کتاب)|رخدادهای ظهور]]»'' در این‌باره گفته است: | |||
«'''[[جوان بودن]]:''' مرحوم [[شیخ صدوق]] [[نقل]] می‌کند: "چون [[امام حسن]] {{ع}} با [[معاویه]] [[مصالحه]] کرد، این عمل، برای برخی از [[مردم]]، گران آمد؛ و لذا نزد ایشان رفته و شروع به سرزنش کردند. [[امام حسن|امام مجتبی]] {{ع}}در [[مقام]] [[دفاع]] از حرکت خویش به آنان فرمود: آن چه من برای شیعیانم انجام داده‌ام، از آن چه [[آفتاب]] بر آن بتابد و غروب کند، بهتر است. سپس به داستان [[حضرت موسی]] و [[حضرت خضر]] {{عم}} اشاره کرده و ادامه دادند: "هر یک از ما [[ائمه]] {{عم}} [[بیعت]] طاغوتِ زمانِ خویش را به گردن دارد؛ مگر قائمی که [[حضرت عیسی|حضرت عیسی بن مریم]] {{ع}} پشت سر او [[نماز]] می‌خواند... [[خداوند]]، [[عمر]] او را در دوران غیبتش طولانی می‌گرداند؛ سپس با [[قدرت]] خود، او را در صورت [[جوانی]] کمتر از [[چهل]] سال ظاهر می‌سازد؛ تا دانسته شود که [[خداوند]] بر هر کاری تواناست"<ref>{{عربی|" لَمَّا صَالِحِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ مُعَاوِيَةُ بْنُ أَبِي سُفْيَانَ دَخَلَ عَلَيْهِ النَّاسُ فَلَامَهُ بَعْضُهُمْ عَلَى بَيْعَتِهِ فَقَالَ: وَ يَحْكُمُ مَا تَدْرُونَ مَا عَمِلْتَ، وَ اللَّهُ الَّذِي عَمِلْتِ خَيْرُ لِشِيعَتِي مِمَّا طَلَعَتْ عَلَيْهِ الشَّمْسُ أَوْ غُرْبَةُ...أَنَّهُ مَا مِنَّا أَحَدُ إِلَّا وَ يَقَعُ فِي عُنُقِهِ بِيعَتْ لطاغية زَمَانِهِ إِلَّا الْقَائِمَ الَّذِي يُصَلِّي رُوحَ اللَّهُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ خَلْفَهُ؟... يُطِيلَ اللَّهُ عُمُرُهُ فِي غَيْبَتِهِ ثُمَّ يَظْهَرُ بِقُدْرَتِهِ فِي صُورَةِ شَابٍّ دُونَ أَرْبَعِينَ سَنَةً، ذلِكَ لِيَعْلَمَ أَنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرُ "}}؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ب۲۹، ح۲؛ معجم احادیث [[امام مهدی]](، ج۳، ص۱۶۵، ح۶۹۱؛ بحارالانوار، ج۵۱، ص۱۳۲، ح۱.</ref>. بنابراین [[حضرت]]، به چهره [[جوانی]] [[حدود]] [[چهل]] ساله می‌باشد. | |||
'''[[قدرت]] جسمانی:''' از جمله ویژگی‌های ایشان، [[قدرت]] جسمانی است. [[ریّان بن صلت]] می‌گوید: "به [[امام رضا]] {{ع}} عرض کردم: آیا شما [[صاحب]] این امر هستید؟ فرمود: من [[صاحب]] این امر ([[امامت]]) هستم؛ ولی آن کسی که [[زمین]] را پس از آن که پر از [[ظلم]] بشود از [[عدل]]، آکنده خواهد ساخت، من نیستم؛ و چگونه او باشم؟ در حالی که ضعف [[بدن]] مرا می‌بینی. [[قائم]]، کسی است که وقتی [[خروج]] می‌کند، در سنّ پیران و قیافه [[جوانان]] می‌باشد و بدنش قوی است؛ به گونه‌ای که اگر دستش را به بزرگ ترین درخت روی [[زمین]]، دراز کند، می‌تواند آن را از جا بکند"<ref>{{عربی|" وَ عَنْ رَيَّانَ بْنِ الصَّلْتِ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا {{ع}} أَنْتَ صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ فَقَالَ أَنَا صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ وَ لَكِنِّي لَسْتُ بِالَّذِي أَمْلَأُهَا عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ كَيْفَ أَكُونُ ذَلِكَ عَلَى مَا تَرَى مِنْ ضَعْفِ بَدَنِي فَإِنَّ الْقَائِمَ هُوَ الَّذِي إِذَا خَرَجَ خَرَجَ فِي سِنِّ الشُّيُوخِ وَ مَنْظَرِ الشَّبَابِ يَكُونُ قَوِيّاً فِي بَدَنِهِ حَتَّى لَوْ مَدَّ يَدَهُ إِلَى أَعْظَمِ شَجَرَةٍ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ لَقَلَعَهَا "}}؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ب۳۵، ح۸؛ معجم احادیث [[امام مهدی]](، ج۴، ص،۱۵۴، ح۱۲۱۱؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۲۲، ح۳۰.</ref>»<ref>[[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]؛ [[رخدادهای ظهور (کتاب)|رخدادهای ظهور]]، ص ۸۲ - ۸۴.</ref>. | |||
== | == پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه == | ||
{{ | {{پاسخ پرسش | ||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱. حجت الاسلام و المسلمین حسنی؛ | |||
| تصویر = 151974.jpg | |||
| پاسخ‌دهنده = سید نذیر حسنی | |||
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[سید نذیر حسنی]]'''، در کتاب ''«[[مصلح کل ۱ (کتاب)|مصلح کل]]»'' در این‌باره گفته است: | |||
«برای اینکه سخن در مورد هویت شخصی [[امام]] را کامل کنیم، در این بخش در مورد برخی از صفات و ویژگی‌های جسمی [[امام]] که در [[احادیث]] [[پیامبر]] {{صل}} و [[اهل بیت]] {{عم}} آمده است، سخن خواهیم گفت: [[احمد بن حنبل]] با سندش از ابی سعید الخدری حدیثی آورده و گفته است، [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: [[قیامت]] برپا نمی‌شود مگر آنکه (پیش از آن) مردی از [[خاندان]] من که پیشانی گشاده و بینی بلند و نازک دارد، به [[فرمانروایی]] برسد. او [[زمین]] را همان‌گونه که آکنده از [[ستم]] و [[بیداد]] شده، سرشار از داد و [[عدالت]] و [[انصاف]] می‌کند، این ([[حکومت]]) هفت سال خواهد بود<ref>مسند احمد، ج ۳، ص ۱۷.</ref>. | |||
{{ | |||
{{ | |||
[[ | الدانی در [[سنن]] خود حدیثی از [[پیامبر]] {{صل}} را آورده که در آن می‌فرماید: در [[آخر الزمان]]، مردی از [[خاندان]] من که [[جوان]] است و نیکو روی و پیشانی گشاده و بینی باریک و بلند دارد، [[قیام]] می‌کند. او [[زمین]] را همان‌گونه که آکنده از [[ستم]] و [[بیداد]] و [[بی‌عدالتی]] شده، سرشار از [[عدالت]] و داد و [[انصاف]] می‌کند. او هفت سال [[فرمانروایی]] می‌کند<ref>کشف النعمة، ج ۳، ص ۲۸۲.</ref>. | ||
[[ | |||
[[رده: | این [[احادیث]] و حدیث‌های دیگر دو ویژگی (اصلی) برای [[امام]] ذکر کرده است: | ||
[[رده: | # أجلی الجبین (پیشانی گشاده)؛ | ||
[[رده:( | # أقنی الانف (بینی باریک و بلند). | ||
[[رده:( | |||
أجلی الجبین بودن [[امام]] به‌معنای این است که ایشان در قسمت پیشانی کم‌موی‌اند و دو طرف پیشانی ایشان هم کمتر مو دارد. در مورد، أقنی الانف بودن هم باید گفت که این صفت به‌معنای آن است که ایشان بینی کشیده و بلند دارند و پره بینی ایشان هم نازک است و در وسط بینی ایشان خمیدگی وجود دارد. | |||
[[احادیث]] به این دو ویژگی و صفت، بسنده نکرده‌اند، بلکه صفات و ویژگی‌های دیگری برای ایشان ذکر کرده‌اند. حذیفة بن [[ایمان]]، صفات دیگری از [[پیامبر]] {{صل}} برای ایشان [[نقل]] کرده است. او می‌گوید: [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: [[مهدی]] {{ع}} مردی است از [[فرزندان]] من، چهره‌ای چون ماه تابان دارد، رنگ چهره او [[عربی]] است و جسم او مانند جسم [[بنی اسرائیل]] است<ref>کشف الغمة، ج ۳، ص ۲۸۲.</ref>. | |||
به فرض اینکه این [[روایت]] صحیح باشد، رنگ [[بدن]] [[امام]]، [[عربی]] است، یعنی گندمگون یا سفید و جسم ایشان هم این‌گونه خواهد بود، بلندقامت و پر مانند [[فرزندان]] [[یعقوب]] ([[بنی اسرائیل]]). | |||
[[امام علی|امیر المؤمنین علی]] {{ع}} صفات و ویژگی‌های دیگری به این صفات افزوده است. از ابی وائل [[نقل]] شده که او گفت: [[امیر المؤمنین]] {{ع}} به [[حسین]] {{ع}} نگاه کرد و فرمود: این پسر من همان‌گونه که [[پیامبر]] او را [[سید]] نامید، [[سید]] است و [[خداوند]] از صلب او (از نسل او) مردی هم‌نام [[پیامبر]] به وجود می‌آورد که در کردار و [[رفتار]] و صفات جسمانی همانند [[پیامبر]] است، او زمانی [[خروج]] می‌کند که [[مردم]] در [[غفلت]] به سر می‌برند، [[حق]] از بین رفته و [[باطل]] چیره و پدیدار شده است ... او مردی پیشانی گشاده، با بینی بلند و نازک، شکم بزرگ، دارای رانهای از هم گشاده است، در ران راستش نشانه‌ای (لکه‌ای مادرزادی) است و دندان‌های پیشین او گشاده (از هم فاصله دارند) است و [[زمین]] را همان‌گونه که سرشار از [[ستم]] و [[بی‌عدالتی]] و [[بیداد]] شده، آکنده از [[عدالت]] و داد می‌کند<ref>النعمانی، کتاب الغیبة، ص ۲۱۵.</ref>. | |||
علاوه بر این، [[امیر المؤمنین]] [[علی]] {{ع}} در حدیثی دیگر، صفات و ویژگی‌های دیگری در تکمیل صفات قبلی، بیان فرموده است: در [[آخر الزمان]]، مردی از [[فرزندان]] من [[خروج]] می‌کند که رنگ بدنش سفید آمیخته به سرخی است. او شکم برآمده و رانهای عریض و بزرگ دارد، استخوان‌های شانه‌اش بزرگ است و در پشت او دو نشانه (لکه مادرزادی) وجود دارد. یک نشانه بر روی رنگ پوستش است و یک نشانه مانند نشانه [[پیامبر]] {{صل}} دارد. او دو نام دارد، یک نام که [[پنهان]] نگه داشته می‌شود و یک نام که به همه اعلام می‌شود، نامی که [[پنهان]] نگه داشته می‌شود [[احمد]] است و نامی که اعلام می‌شود، [[محمد]] است، چون بجنبد می‌بینی که از شرق تا غرب [[جهان]] برای او نورافشان می‌شود، اگر دستش را بر سرهای [[بندگان]] بگذارد، [[دل]] همه [[مؤمنان]] هم‌چون تکه‌های آهن می‌شود. [[خداوند]] [[قدرت]] [[چهل]] مرد را به او عطا کرده است و (در زمان او) آن شادی ([[ظهور]] او) در [[دل]] تمام مردگان که در [[قبر]] هستند، وارد می‌شود<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ص ۶۵۳.</ref>. | |||
همچنین از [[امام علی|امیر المؤمنین علی]] {{ع}} [[نقل]] شده که ایشان فرمود: او هم‌نام [[پیامبر]] است، [[پناهگاه]] او [[بیت المقدس]] است. او ریشی پرپشت و چشمانی سیاه و دندان‌هایی درخشان دارد. در چهره‌اش یک خال است. | |||
پیشانی او گشاده و کم‌موی، بینی او بلند و نازک است و در [[شأن]]ه‌اش نشانه [[پیامبر]] {{صل}} وجود دارد ... الخ<ref>کنز العمال، ج ۱۴، ص ۵۸۹.</ref>. | |||
علاوه بر این، صفات و ویژگی‌های دیگری نیز [[روایت]] شده که [[پیامبر]] و [[اهل بیت]]ش می‌خواسته‌اند آنها را به [[مردم]] بشناسانند تا بدین وسیله [[مردم]] همیشه [[منتظر]] آن [[سیما]] و چهره نورانی و زیبا باشند، کسی که [[زمین]] را پس از آنکه آکنده از [[ستم]] و [[بیداد]] شده، سرشار از [[عدالت]] و داد و [[انصاف]] می‌کند»<ref>[[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل ۱ (کتاب)|مصلح کل]]، ص۷۹.</ref>. | |||
}} | |||
{{پاسخ پرسش | |||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۲. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ | |||
| تصویر = 136863.JPG | |||
| پاسخ‌دهنده = خدامراد سلیمیان | |||
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[خدامراد سلیمیان]]'''، در کتاب ''«[[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]»'' در این‌باره گفته است: | |||
«درباره ویژگی جسمانی آن [[حضرت]] در [[دوران ظهور]] روایاتی [[نقل]] شده است: از جمله مواردی که [[شیعه]] و [[اهل سنت]] درباره آن روایاتی ذکر کرده‌اند ویژگی‌های [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} [[هنگام ظهور]] است. | |||
* [[امام رضا]] {{ع}} فرمود: "... [[قائم]] {{ع}} آن است که چون [[ظهور]] کند، در سن پیران است و سیمای [[جوان]] دارد. نیرومند باشد تا به جایی که اگر دست به بزرگترین درخت [[زمین]] اندازد، آن را از جا بکند و اگر میان کوه‌ها نعره کشد، سنگ‌های آنها از هم بپاشد"<ref>{{عربی|" وَ إِنَ الْقَائِمَ هُوَ الَّذِي إِذَا خَرَجَ كَانَ فِي سِنِ الشُّيُوخِ وَ مَنْظَرِ الشُّبَّانِ قَوِيّاً فِي بَدَنِهِ حَتَّى لَوْ مَدَّ يَدَهُ إِلَى أَعْظَمِ شَجَرَةٍ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ لَقَلَعَهَا وَ لَوْ صَاحَ بَيْنَ الْجِبَالِ لَتَدَكْدَكَتْ صُخُورُهَا "}}؛ رک: شیخ کلینی، کافی، ج ۱، ص ۵۱۴، ح ۲؛ [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۴۸، ح ۷.</ref>. | |||
* [[امام علی|امیر مؤمنان علی]] {{ع}} برخی از ویژگی‌های ظاهری جسمانی ایشان در [[عصر ظهور]] را بالای [[منبر]] چنین وصف فرموده است: "مردی از فرزندانم در [[آخر الزمان]] [[ظهور]] می‌کند. رنگش سفید آمیخته به سرخی و شکمش برآمده است. دو رانش ستبر و هردو شانه‌اش قوی است. در پشتش دو خال است، مانند مهر؛ یکی به رنگ پوستش و یکی چون مهر [[نبوت]] [[پیغمبر]]" <ref>{{عربی|" يَخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِي فِي آخِرِ الزَّمَانِ أَبْيَضُ اللَّوْنِ مُشْرَبٌ بِالْحُمْرَةِ مُبْدَحُ الْبَطْنِ عَرِيضُ الْفَخِذَيْنِ عَظِيمٌ مُشَاشُ الْمَنْكِبَيْنِ بِظَهْرِهِ شَامَتَانِ شَامَةٌ عَلَى لَوْنِ جِلْدِهِ وَ شَامَةٌ عَلَى شِبْهِ شَامَةِ النَّبِي"}}»؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۵۳، ح ۱۷.</ref>. آن [[حضرت]] همچنین فرمود: "... او مردی است بلند پیشانی، دارای بینی باریکی که میانش اندک برآمدگی دارد. برآمده شکم، دارای رانهای درشت و پهن است. خالی بر ران راست او است. میان دو [[دندان پیشین]] او گشاده است ..."<ref>{{عربی|" وَ هُوَ رَجُلٌ أَجْلَى الْجَبِينِ أَقْنَى الْأَنْفِ ضَخْمُ الْبَطْنِ أَزْيَلُ الْفَخِذَيْنِ بِفَخِذِهِ الْيُمْنَى شَأْمَةٌ أَفْلَجُ الثَّنَايَا وَ يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً"}}؛ نعمانی، الغیبة، ص ۲۱۴، ح ۲؛ و نیز ر. ک: سنن ابی داود، ج ۴، ح ۴۲۸۵.</ref> | |||
* [[امام باقر]] {{ع}} نیز در وصف آن [[حضرت]] فرمود: "او شخصی است سرخ و سفید دارای چشمانی گرد و فرو رفته، ابروانی پرپشت و برجسته و شانهای پهن ..."<ref> سنن ابی داود، ج ۴، ص ۲۱۵، ح ۳.</ref>. | |||
* [[امام علی]] {{ع}} فرمود: "[[مهدی]] دارای چشمانی سیاه و درشت است. موهایی مجعد و خالی بر گونه دارد"<ref> سنن ابی داود، ج ۴، ص ۳۰۴، ح ۱۴.</ref> | |||
* [[امام باقر]] {{ع}} با بیان اینکه ایشان در کمال [[جوانی]] [[ظهور]] خواهد کرد، فرمود: "[[مهدی]] در حالی [[قیام]] خواهد کرد که یک تار موی سفید در سر و محاسن او دیده نمی‌شود"<ref> نعمان بن محمّد بن منصور، شرح الاخبار، ج ۳، ص ۳۸۰.</ref>. و همین معنا در [[کلام]] نورانی [[امام مجتبی]] {{ع}} آمده است که [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} در سن و سالی کمتر از [[چهل]] [[ظهور]] خواهد کرد<ref> [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، ص ۳۱۵.</ref>»<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۲۳۹- ۲۴۷.</ref>. | |||
}} | |||
{{پاسخ پرسش | |||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۳. حجت الاسلام و المسلمین رضوی؛ | |||
| تصویر = 11773.jpg | |||
| پاسخ‌دهنده = رسول رضوی | |||
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[رسول رضوی]]'''، در کتاب ''«[[امام مهدی (کتاب)|امام مهدی]]»'' در این‌باره گفته است: | |||
«در بشارت‌هایی که از سوی [[انبیای گذشته]] و [[پیامبر خاتم|پیامبر اسلام]] {{صل}} و [[ائمه]] {{عم}} داده شده، اوصاف جسمانی متعددی برای [[امام مهدی]] {{ع}} ذکر شده که به بعضی از آنها اشاره می‌شود. | |||
# در کتاب "جاماسب‌نامه" از [[زرتشت]] [[نقل]] می‌کند که می‌گوید: "مردی بیرون آید از [[زمین]] تازیان ([[عرب]]) ... مردی بزرگ سر و بزرگ تن و بزرگ ساق و بر [[آیین]] جد خویش و با [[سپاه]] بسیار و ..."<ref>محمد صادقی، بشارات عهدین، ص ۲۴۳- ۲۴۴.</ref> | |||
# از [[امام باقر]] {{ع}} [[نقل]] شده که [[امام علی|امیر المؤمنین]] {{ع}} بر بالای [[منبر]] فرمود: "مردی از دودمان من در [[آخر الزمان]] [[ظهور]] می‌کند که رنگش سفید مایل به سرخی، و شکمش عریض، ران‌هایش پهن، استخوان شانه‌هایش درشت است. در پشت وی، دو خال است: یکی به رنگ پوست بدنش و دیگری شبیه خال [[پیامبر]] {{صل}} ..."<ref>بحار الأنوار، ج ۵۱، ص ۳۵.</ref>. | |||
# [[حذیفه]] از [[رسول خدا]] {{صل}} [[روایت]] کرده است که "[[مهدی]] {{ع}} مردی از [[فرزندان]] من است. چهره آن [[حضرت]]، مانند ماه درخشان است. رخسار او، گندمگون و جسم و قامت وی رشید است ..."<ref>شیخ سلیمان قندوزی حنفی، ینابیع الموده، ص ۱۸۸، (به نقل از تاریخ زندگانی حضرت مهدی، ص ۳۴).</ref>. | |||
# [[هیثم بن عبد الرحمان]] از [[امام علی|علی]] {{ع}} [[روایت]] کرده است که "[[مهدی]] {{ع}} از [[اهل بیت]] [[نبی]] {{صل}} است. او، برای مدتی، به [[بیت المقدس]] [[هجرت]] می‌کند. محاسن او پرپشت، چشمانش سیاه، دندان‌هایش سفید و [[براق]] است، و در صورتش خال بزرگی نمایان است و در کتف او علامت [[پیامبر]] {{صل}} است"<ref>ملاحم ابن طاووس، ص ۷۳، (به نقل از تاریخ زندگانی حضرت مهدی، ص ۳۴).</ref>. | |||
# [[امام باقر]] {{ع}} در ذکر شمائل [[امام مهدی]] {{ع}} بیان می‌دارد: "رنگ چهره‌اش به سرخی می‌گراید. چشمانش در چهره، فرورفته، ابروانش برجسته و میان دو شانه‌اش پهن است ..."<ref>ترجمه فارسی مهدویت، از کتاب اعیان الشیعه، ص ۲۷، (به نقل از نرم‌افزار کتابخانه [[امام مهدی]] {{ع}}).</ref>. | |||
از مجموع این [[احادیث]] و برخی دیگر از [[روایات]]، می‌توان برخی از خصوصیات جسمانی آن [[حضرت]] را به هنگام [[ظهور]]، چنین بیان کرد: | |||
# همانند [[جوانی]] میان‌سال خواهد بود. | |||
# متوسط القامه و جسم و قامت وی رشید خواهد بود. | |||
# خوش‌صورت و خوش‌مو است. | |||
# محاسن وی پرپشت است. | |||
# رنگ چهره‌اش، سفید متمایل به سرخی است. | |||
# میان شانه‌هایش پهن است. | |||
# خالی شبیه خال [[پیامبر]] {{صل}} دارد»<ref>[[رسول رضوی|رضوی، رسول]]، [[امام مهدی (کتاب)|امام مهدی]]، ص ۵۹-۶۱.</ref>. | |||
}} | |||
{{پاسخ پرسش | |||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۴. مجتبی تونه‌ای؛ | |||
| تصویر = 13681078.jpg | |||
| پاسخ‌دهنده = مجتبی تونه‌ای | |||
| پاسخ = آقای '''[[مجتبی تونه‌ای]]'''، در کتاب ''«[[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]»'' در این‌باره گفته است: | |||
*«[[ختنه]] از [[سنت]] [[اسلام]] است و می‌گویند از [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} آغاز شده است. در کیش [[یهود]] نیز این سنّت معمول است. [[حکیمه خاتون]] -قابله حضرت- می‌گوید: [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} [[ختنه]] شده به [[دنیا]] آمد و در مادرش به هیچ‌وجه، آثار نفاس ظاهر نشد<ref>منتخب الاثر، ص ۳۴۴؛ ینابیع الموده، ج ۳، ص ۱۱۳.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: [[پیامبران]] غلاف آلت‌شان در روز هفتم ولادت‌شان می‌افتد، چنان‌که بند نافشان می‌افتد<ref>بحار الانوار، ج ۱۲، ص ۸.</ref>»<ref>[[مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۲۹۱.</ref>. | |||
*«در وصف قد و قامت [[حضرت مهدی]] {{ع}} آمده است: راست‌قامت است، اما نه دراز قد<ref>الزام الناصب، ص ۱۳۸.</ref>. قد مبارکش مانند شاخه درخت بان (که سروقدان را به آن [[تشبیه]] می‌کنند) و یا چوب ریحان است<ref>روزگار رهایی، ج ۱، ص ۱۶۹.</ref>»<ref>[[مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۵۵.</ref>. | |||
*«در [[روایات]] آمده است که بر گونه راست [[حضرت]] [[قائم]] {{ع}} خالی جذاب وجود دارد<ref>کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۶۰؛ منتخب الاثر، ص ۱۶۶؛ ینابیع المودة، ج ۳، ص ۳۵.</ref>، مانند دانه مشک که بر قطعه عنبر سائیده باشند<ref>الزام الناصب، ص ۱۳۸؛ الامام المهدی، ص ۳۳۷.</ref>»<ref>[[مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۰۲.</ref>. | |||
*«در [[روایات]] آمده است: محاسن (ریش) مبارکش پرمو و مشکی است<ref>کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۶۰ و ۲۷۶؛ منتخب الاثر، ص ۱۶۶؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۶.</ref>»<ref>[[مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۱۴.</ref>. | |||
*«در [[روایات]] درباره [[موی حضرت]] تعابیر مختلفی آمده است. موهایی پرپشت دارد<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۵۱؛ اعلام الوری، ص ۴۳۴.</ref>، موهایی جاذب دارد که بر شانه‌هایش فرو ریخته است<ref>بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۶؛ غیبة طوسی، ص ۲۸۱.</ref>، موهایی طلایی دارد<ref>منتخب الاثر، ص ۱۵۷؛ ینابیع المودة، ج ۳، ص ۱۳۱.</ref> و بر موی سرش علامتی چون نخاله است<ref>بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۴۰؛ غیبة نعمانی، ص ۱۱۵.</ref>»<ref>[[مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۱۰.</ref>. | |||
*«در [[روایات]] درباره دندان‌های [[حضرت]] چنین آمده است: دندان‌هایش چون شانه ([[ظریف]]، منظم و جدا از هم) است<ref>بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۷۷؛ کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۶۰ و ۲۷۷.</ref>. دندان‌هایی شفاف دارد<ref>غیبة نعمانی، ص ۱۱۴؛ منتخب الاثر، ص ۱۵۰.</ref>. دندان‌های ثنایایش برّاق و از هم جدا است<ref>منتخب الاثر، ص ۱۶۵.</ref>»<ref>[[مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۳۳۳.</ref>. | |||
}} | |||
== پرسش‌های وابسته == | |||
{{پرسمان صفات ظاهری و سیمای امام مهدی}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
]] | |||
[[رده:پرسش]] | |||
[[رده:پرسمان مهدویت]] | |||
[[رده:(اج): پرسش‌هایی با ۵ پاسخ]] | |||
[[رده:(اج): پرسش‌های مهدویت با ۵ پاسخ]] | |||
[[رده:پرسش‌های مربوط به صفات و ویژگی‌های امام مهدی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۰۷
ویژگی‌های جسمانی امام مهدی (ع) چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
| ویژگی‌های جسمانی امام مهدی چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / معرفت امام مهدی (شناخت امام مهدی) / صفات ظاهری و سیمای امام مهدی |
| مدخل اصلی | ختنه |
| تعداد پاسخ | ۵ پاسخ |
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی یوسفیان، در کتاب «رخدادهای ظهور» در این‌باره گفته است:
«جوان بودن: مرحوم شیخ صدوق نقل می‌کند: "چون امام حسن (ع) با معاویه مصالحه کرد، این عمل، برای برخی از مردم، گران آمد؛ و لذا نزد ایشان رفته و شروع به سرزنش کردند. امام مجتبی (ع)در مقام دفاع از حرکت خویش به آنان فرمود: آن چه من برای شیعیانم انجام داده‌ام، از آن چه آفتاب بر آن بتابد و غروب کند، بهتر است. سپس به داستان حضرت موسی و حضرت خضر (ع) اشاره کرده و ادامه دادند: "هر یک از ما ائمه (ع) بیعت طاغوتِ زمانِ خویش را به گردن دارد؛ مگر قائمی که حضرت عیسی بن مریم (ع) پشت سر او نماز می‌خواند... خداوند، عمر او را در دوران غیبتش طولانی می‌گرداند؛ سپس با قدرت خود، او را در صورت جوانی کمتر از چهل سال ظاهر می‌سازد؛ تا دانسته شود که خداوند بر هر کاری تواناست"[۱]. بنابراین حضرت، به چهره جوانی حدود چهل ساله می‌باشد.
قدرت جسمانی: از جمله ویژگی‌های ایشان، قدرت جسمانی است. ریّان بن صلت می‌گوید: "به امام رضا (ع) عرض کردم: آیا شما صاحب این امر هستید؟ فرمود: من صاحب این امر (امامت) هستم؛ ولی آن کسی که زمین را پس از آن که پر از ظلم بشود از عدل، آکنده خواهد ساخت، من نیستم؛ و چگونه او باشم؟ در حالی که ضعف بدن مرا می‌بینی. قائم، کسی است که وقتی خروج می‌کند، در سنّ پیران و قیافه جوانان می‌باشد و بدنش قوی است؛ به گونه‌ای که اگر دستش را به بزرگ ترین درخت روی زمین، دراز کند، می‌تواند آن را از جا بکند"[۲]»[۳].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین حسنی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید نذیر حسنی، در کتاب «مصلح کل» در این‌باره گفته است:
«برای اینکه سخن در مورد هویت شخصی امام را کامل کنیم، در این بخش در مورد برخی از صفات و ویژگی‌های جسمی امام که در احادیث پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) آمده است، سخن خواهیم گفت: احمد بن حنبل با سندش از ابی سعید الخدری حدیثی آورده و گفته است، پیامبر (ص) فرمود: قیامت برپا نمی‌شود مگر آنکه (پیش از آن) مردی از خاندان من که پیشانی گشاده و بینی بلند و نازک دارد، به فرمانروایی برسد. او زمین را همان‌گونه که آکنده از ستم و بیداد شده، سرشار از داد و عدالت و انصاف می‌کند، این (حکومت) هفت سال خواهد بود[۴]. الدانی در سنن خود حدیثی از پیامبر (ص) را آورده که در آن می‌فرماید: در آخر الزمان، مردی از خاندان من که جوان است و نیکو روی و پیشانی گشاده و بینی باریک و بلند دارد، قیام می‌کند. او زمین را همان‌گونه که آکنده از ستم و بیداد و بی‌عدالتی شده، سرشار از عدالت و داد و انصاف می‌کند. او هفت سال فرمانروایی می‌کند[۵]. این احادیث و حدیث‌های دیگر دو ویژگی (اصلی) برای امام ذکر کرده است:
أجلی الجبین بودن امام به‌معنای این است که ایشان در قسمت پیشانی کم‌موی‌اند و دو طرف پیشانی ایشان هم کمتر مو دارد. در مورد، أقنی الانف بودن هم باید گفت که این صفت به‌معنای آن است که ایشان بینی کشیده و بلند دارند و پره بینی ایشان هم نازک است و در وسط بینی ایشان خمیدگی وجود دارد. احادیث به این دو ویژگی و صفت، بسنده نکرده‌اند، بلکه صفات و ویژگی‌های دیگری برای ایشان ذکر کرده‌اند. حذیفة بن ایمان، صفات دیگری از پیامبر (ص) برای ایشان نقل کرده است. او می‌گوید: پیامبر (ص) فرمود: مهدی (ع) مردی است از فرزندان من، چهره‌ای چون ماه تابان دارد، رنگ چهره او عربی است و جسم او مانند جسم بنی اسرائیل است[۶]. به فرض اینکه این روایت صحیح باشد، رنگ بدن امام، عربی است، یعنی گندمگون یا سفید و جسم ایشان هم این‌گونه خواهد بود، بلندقامت و پر مانند فرزندان یعقوب (بنی اسرائیل). امیر المؤمنین علی (ع) صفات و ویژگی‌های دیگری به این صفات افزوده است. از ابی وائل نقل شده که او گفت: امیر المؤمنین (ع) به حسین (ع) نگاه کرد و فرمود: این پسر من همان‌گونه که پیامبر او را سید نامید، سید است و خداوند از صلب او (از نسل او) مردی هم‌نام پیامبر به وجود می‌آورد که در کردار و رفتار و صفات جسمانی همانند پیامبر است، او زمانی خروج می‌کند که مردم در غفلت به سر می‌برند، حق از بین رفته و باطل چیره و پدیدار شده است ... او مردی پیشانی گشاده، با بینی بلند و نازک، شکم بزرگ، دارای رانهای از هم گشاده است، در ران راستش نشانه‌ای (لکه‌ای مادرزادی) است و دندان‌های پیشین او گشاده (از هم فاصله دارند) است و زمین را همان‌گونه که سرشار از ستم و بی‌عدالتی و بیداد شده، آکنده از عدالت و داد می‌کند[۷]. علاوه بر این، امیر المؤمنین علی (ع) در حدیثی دیگر، صفات و ویژگی‌های دیگری در تکمیل صفات قبلی، بیان فرموده است: در آخر الزمان، مردی از فرزندان من خروج می‌کند که رنگ بدنش سفید آمیخته به سرخی است. او شکم برآمده و رانهای عریض و بزرگ دارد، استخوان‌های شانه‌اش بزرگ است و در پشت او دو نشانه (لکه مادرزادی) وجود دارد. یک نشانه بر روی رنگ پوستش است و یک نشانه مانند نشانه پیامبر (ص) دارد. او دو نام دارد، یک نام که پنهان نگه داشته می‌شود و یک نام که به همه اعلام می‌شود، نامی که پنهان نگه داشته می‌شود احمد است و نامی که اعلام می‌شود، محمد است، چون بجنبد می‌بینی که از شرق تا غرب جهان برای او نورافشان می‌شود، اگر دستش را بر سرهای بندگان بگذارد، دل همه مؤمنان هم‌چون تکه‌های آهن می‌شود. خداوند قدرت چهل مرد را به او عطا کرده است و (در زمان او) آن شادی (ظهور او) در دل تمام مردگان که در قبر هستند، وارد می‌شود[۸]. همچنین از امیر المؤمنین علی (ع) نقل شده که ایشان فرمود: او هم‌نام پیامبر است، پناهگاه او بیت المقدس است. او ریشی پرپشت و چشمانی سیاه و دندان‌هایی درخشان دارد. در چهره‌اش یک خال است. پیشانی او گشاده و کم‌موی، بینی او بلند و نازک است و در شأنه‌اش نشانه پیامبر (ص) وجود دارد ... الخ[۹]. علاوه بر این، صفات و ویژگی‌های دیگری نیز روایت شده که پیامبر و اهل بیتش می‌خواسته‌اند آنها را به مردم بشناسانند تا بدین وسیله مردم همیشه منتظر آن سیما و چهره نورانی و زیبا باشند، کسی که زمین را پس از آنکه آکنده از ستم و بیداد شده، سرشار از عدالت و داد و انصاف می‌کند»[۱۰]. |
| ۲. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «پرسمان مهدویت» در این‌باره گفته است:
«درباره ویژگی جسمانی آن حضرت در دوران ظهور روایاتی نقل شده است: از جمله مواردی که شیعه و اهل سنت درباره آن روایاتی ذکر کرده‌اند ویژگی‌های حضرت مهدی (ع) هنگام ظهور است.
|
| ۳. حجت الاسلام و المسلمین رضوی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر رسول رضوی، در کتاب «امام مهدی» در این‌باره گفته است:
«در بشارت‌هایی که از سوی انبیای گذشته و پیامبر اسلام (ص) و ائمه (ع) داده شده، اوصاف جسمانی متعددی برای امام مهدی (ع) ذکر شده که به بعضی از آنها اشاره می‌شود.
از مجموع این احادیث و برخی دیگر از روایات، می‌توان برخی از خصوصیات جسمانی آن حضرت را به هنگام ظهور، چنین بیان کرد: |
| ۴. مجتبی تونه‌ای؛ |
|---|
|
آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است:
|
پرسش‌های وابسته
- ویژگی‌های جسمانی امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های جسمانی امام مهدی در دوران ظهور چیست؟ (پرسش)
- مشخصات و اوصاف ظاهری امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- حضرت مهدی شبیه کدام امام یا پیامبران الهی میباشند؟ (پرسش)
- چرا با وجود تصویرهایی از امامان سیمایی از امام مهدی وجود ندارد با آنکه افرادی در غیبت صغرا با ایشان ارتباط مستقیم داشتهاند؟ (پرسش)
- با وجود طولانی شدن غیبت آیا سن و چهره حضرت مهدی تاکنون تغییر کرده و آثار کهولت در سیمای حضرت مشخص است یا خیر؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ " لَمَّا صَالِحِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ مُعَاوِيَةُ بْنُ أَبِي سُفْيَانَ دَخَلَ عَلَيْهِ النَّاسُ فَلَامَهُ بَعْضُهُمْ عَلَى بَيْعَتِهِ فَقَالَ: وَ يَحْكُمُ مَا تَدْرُونَ مَا عَمِلْتَ، وَ اللَّهُ الَّذِي عَمِلْتِ خَيْرُ لِشِيعَتِي مِمَّا طَلَعَتْ عَلَيْهِ الشَّمْسُ أَوْ غُرْبَةُ...أَنَّهُ مَا مِنَّا أَحَدُ إِلَّا وَ يَقَعُ فِي عُنُقِهِ بِيعَتْ لطاغية زَمَانِهِ إِلَّا الْقَائِمَ الَّذِي يُصَلِّي رُوحَ اللَّهُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ خَلْفَهُ؟... يُطِيلَ اللَّهُ عُمُرُهُ فِي غَيْبَتِهِ ثُمَّ يَظْهَرُ بِقُدْرَتِهِ فِي صُورَةِ شَابٍّ دُونَ أَرْبَعِينَ سَنَةً، ذلِكَ لِيَعْلَمَ أَنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرُ "؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ب۲۹، ح۲؛ معجم احادیث امام مهدی(، ج۳، ص۱۶۵، ح۶۹۱؛ بحارالانوار، ج۵۱، ص۱۳۲، ح۱.
- ↑ " وَ عَنْ رَيَّانَ بْنِ الصَّلْتِ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا (ع) أَنْتَ صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ فَقَالَ أَنَا صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ وَ لَكِنِّي لَسْتُ بِالَّذِي أَمْلَأُهَا عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ كَيْفَ أَكُونُ ذَلِكَ عَلَى مَا تَرَى مِنْ ضَعْفِ بَدَنِي فَإِنَّ الْقَائِمَ هُوَ الَّذِي إِذَا خَرَجَ خَرَجَ فِي سِنِّ الشُّيُوخِ وَ مَنْظَرِ الشَّبَابِ يَكُونُ قَوِيّاً فِي بَدَنِهِ حَتَّى لَوْ مَدَّ يَدَهُ إِلَى أَعْظَمِ شَجَرَةٍ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ لَقَلَعَهَا "؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ب۳۵، ح۸؛ معجم احادیث امام مهدی(، ج۴، ص،۱۵۴، ح۱۲۱۱؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۲۲، ح۳۰.
- ↑ یوسفیان، مهدی؛ رخدادهای ظهور، ص ۸۲ - ۸۴.
- ↑ مسند احمد، ج ۳، ص ۱۷.
- ↑ کشف النعمة، ج ۳، ص ۲۸۲.
- ↑ کشف الغمة، ج ۳، ص ۲۸۲.
- ↑ النعمانی، کتاب الغیبة، ص ۲۱۵.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ص ۶۵۳.
- ↑ کنز العمال، ج ۱۴، ص ۵۸۹.
- ↑ حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص۷۹.
- ↑ " وَ إِنَ الْقَائِمَ هُوَ الَّذِي إِذَا خَرَجَ كَانَ فِي سِنِ الشُّيُوخِ وَ مَنْظَرِ الشُّبَّانِ قَوِيّاً فِي بَدَنِهِ حَتَّى لَوْ مَدَّ يَدَهُ إِلَى أَعْظَمِ شَجَرَةٍ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ لَقَلَعَهَا وَ لَوْ صَاحَ بَيْنَ الْجِبَالِ لَتَدَكْدَكَتْ صُخُورُهَا "؛ رک: شیخ کلینی، کافی، ج ۱، ص ۵۱۴، ح ۲؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۸، ح ۷.
- ↑ " يَخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِي فِي آخِرِ الزَّمَانِ أَبْيَضُ اللَّوْنِ مُشْرَبٌ بِالْحُمْرَةِ مُبْدَحُ الْبَطْنِ عَرِيضُ الْفَخِذَيْنِ عَظِيمٌ مُشَاشُ الْمَنْكِبَيْنِ بِظَهْرِهِ شَامَتَانِ شَامَةٌ عَلَى لَوْنِ جِلْدِهِ وَ شَامَةٌ عَلَى شِبْهِ شَامَةِ النَّبِي"»؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۵۳، ح ۱۷.
- ↑ " وَ هُوَ رَجُلٌ أَجْلَى الْجَبِينِ أَقْنَى الْأَنْفِ ضَخْمُ الْبَطْنِ أَزْيَلُ الْفَخِذَيْنِ بِفَخِذِهِ الْيُمْنَى شَأْمَةٌ أَفْلَجُ الثَّنَايَا وَ يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً"؛ نعمانی، الغیبة، ص ۲۱۴، ح ۲؛ و نیز ر. ک: سنن ابی داود، ج ۴، ح ۴۲۸۵.
- ↑ سنن ابی داود، ج ۴، ص ۲۱۵، ح ۳.
- ↑ سنن ابی داود، ج ۴، ص ۳۰۴، ح ۱۴.
- ↑ نعمان بن محمّد بن منصور، شرح الاخبار، ج ۳، ص ۳۸۰.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۳۱۵.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۳۹- ۲۴۷.
- ↑ محمد صادقی، بشارات عهدین، ص ۲۴۳- ۲۴۴.
- ↑ بحار الأنوار، ج ۵۱، ص ۳۵.
- ↑ شیخ سلیمان قندوزی حنفی، ینابیع الموده، ص ۱۸۸، (به نقل از تاریخ زندگانی حضرت مهدی، ص ۳۴).
- ↑ ملاحم ابن طاووس، ص ۷۳، (به نقل از تاریخ زندگانی حضرت مهدی، ص ۳۴).
- ↑ ترجمه فارسی مهدویت، از کتاب اعیان الشیعه، ص ۲۷، (به نقل از نرم‌افزار کتابخانه امام مهدی (ع)).
- ↑ رضوی، رسول، امام مهدی، ص ۵۹-۶۱.
- ↑ منتخب الاثر، ص ۳۴۴؛ ینابیع الموده، ج ۳، ص ۱۱۳.
- ↑ بحار الانوار، ج ۱۲، ص ۸.
- ↑ مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۲۹۱.
- ↑ الزام الناصب، ص ۱۳۸.
- ↑ روزگار رهایی، ج ۱، ص ۱۶۹.
- ↑ مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۵۵۵.
- ↑ کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۶۰؛ منتخب الاثر، ص ۱۶۶؛ ینابیع المودة، ج ۳، ص ۳۵.
- ↑ الزام الناصب، ص ۱۳۸؛ الامام المهدی، ص ۳۳۷.
- ↑ مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۶۰۲.
- ↑ کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۶۰ و ۲۷۶؛ منتخب الاثر، ص ۱۶۶؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۶.
- ↑ مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۶۱۴.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۵۱؛ اعلام الوری، ص ۴۳۴.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۶؛ غیبة طوسی، ص ۲۸۱.
- ↑ منتخب الاثر، ص ۱۵۷؛ ینابیع المودة، ج ۳، ص ۱۳۱.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۴۰؛ غیبة نعمانی، ص ۱۱۵.
- ↑ مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۷۱۰.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۷۷؛ کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۶۰ و ۲۷۷.
- ↑ غیبة نعمانی، ص ۱۱۴؛ منتخب الاثر، ص ۱۵۰.
- ↑ منتخب الاثر، ص ۱۶۵.
- ↑ مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۳۳۳.
]]