آیه انذار: تفاوت میان نسخه‌ها
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = آیات امامت امام علی | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = [[آیه انذار در تفسیر و علوم قرآنی]] | |||
| پرسش مرتبط = حدیث یوم‌الدار (پرسش) | |||
}} | |||
{{جعبه اطلاعات آیات نامدار | |||
| نام آیه = آیه انذار | |||
| نام تصویر = آیه ۲۱۴ سوره شعراء.jpg | |||
| توضیح تصویر = | |||
| متن آیه = | |||
| معنی آیه = و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده | |||
| شماره آیه = ۲۱۴ | |||
| نام سوره = شعراء | |||
| شماره جزء = ۱۹ | |||
| نام‌های دیگر = آیه یوم الدار | |||
| شأن نزول = فرمان خداوند به پیامبر برای آغاز دعوت علنی به اسلام و شروع آن از خویشاوندان | |||
| مصداق آیه = خویشاوندان پیامبر خاتم | |||
| دلالت آیه = {{فهرست جعبه |هشدار به خوشاوندان پیامبر و دعوت آنها به اسلام| شروع دعوت به اسلام از نزدیکان و اطرافیان| لزوم علنی نمودن دعوت به اسلام }} | |||
| نتایج آیه = | |||
}} | |||
{{ | [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الأَقْرَبِينَ}} معروف به '''آیه انذار''' است و [[شأن نزول]] آن از این قرار است که [[پیامبر خاتم]]{{صل}} در سال سوم بعثت مامور [[دعوت]] و [[انذار]] [[خویشان]] خود شدند. در این دعوت تنها کسی که به آن حضرت جواب مثبت دادند [[حضرت علی]]{{ع}} است و بسیاری از [[مفسران]] در [[تفاسیر]] خود به این موضوع پرداخته‌اند. | ||
[[رده: | |||
[[رده: | == مقدمه == | ||
آیه {{متن قرآن|وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الأَقْرَبِينَ}}<ref>و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!؛ سوره شعراء، آیه ۲۱۴.</ref> به لحاظ آنکه [[پیامبر اکرم]] {{صل}} را [[مأمور]] نموده تا ابتدا [[خویشان]] نزدیکش را [[بیم]] دهد، به [[آیه انذار]] معروف شده است<ref>[[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه انذار (مقاله)|مقاله «آیه انذار»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]، ص۷۸-۸۰.</ref>. | |||
== معناشناسی == | |||
[[انذار]] از ریشه [[نذر]] به معانی [[آگاه]] ساختن، [[بیم]] دادن و ترسانیدن است. البته برای این واژه معنی [[ابلاغ]] را نیز گفته‌اند که فقط برای ترساندن به کار می‌رود و در این معنی با واژه نُذُر به یک معناست، [[خداوند متعال]] فرموده: {{متن قرآن|فَكَيْفَ كَانَ عَذَابِي وَنُذُرِ}}<ref>«و (بنگر) عذاب و بیم دادن من چگونه بود؟» سوره قمر، آیه ۱۶.</ref>. در این [[آیه]] "نُذُر" به معنای "انذاری" به کار رفته است. | |||
[[طبرسی]] درباره عشیره می‌گوید: [[عشیره]] شخص، یعنی [[فامیل]] نزدیک او و به آن سبب آن را [[عشیره]] گفته‌اند که وی و ایشان با یکدیگر [[معاشرت]] می‌کنند<ref>مجمع البیان، ج۷، ص۲۰۶.</ref>.<ref>[[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه انذار (مقاله)|مقاله «آیه انذار»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]، ص۷۸-۸۰.</ref> | |||
== [[شأن نزول]] [[آیه یوم الدار]] == | |||
{{اصلی|یوم‌الدار}} | |||
[[آیه]] در سال سوم [[بعثت]] نازل شده است. جزئیات جریان [[یوم الانذار]] را منابع [[روائی]] و [[تاریخی]] و [[تفسیری]] در ضمن نقل‌های گوناگون از قریب به ده صجابی [[رسول خدا]] {{صل}} ذکر کرده‌اند. [[طبری]] از [[ابن عباس]] چنین [[نقل]] می‌‌کند: هنگامی که [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ}} نازل شد [[رسول خدا]] {{صل}}، امیرالمؤمنین علی {{ع}} را امر فرمود تا از [[فرزندان عبدالمطلب]] [[دعوت]] نموده و [[اطعام]] کند. بعد از صرف غذا همین که [[رسول خدا]] {{صل}} خواست شروع به سخن کرده و آنان را به [[اسلام]] دعوت نماید [[ابولهب]] با متهم کردن آن حضرت به ساحری، مانع از صحبت شد. دعوت مجددا تکرار شد و مجلس مهیای سخنان [[رسول مکرم اسلام]] {{صل}} گشت و با [[ابلاغ]] دعوت الهی به [[دین اسلام]] فرمود: {{متن حدیث|فَأَیُّکُمْ یُوَازِرُنِی عَلَی هَذَا الْأَمْرِ عَلَی أَنْ یَکُونَ أَخِی وَ وَصِیِّی وَ خَلِیفَتِی فِیکُمْ}}، همگی [[سکوت]] کردند. اما [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} در حالی که در سن از آنان کوچک‌تر بود ندای [[رسول خدا]] {{صل}} را پاسخ داد و عرضه داشت: {{متن حدیث|أَنَا یَا نَبِیَّ اللَّهِ أَکُونُ وَزِیرَکَ عَلَیْهِ}}. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} دست [[مبارک]] خود را بر گردن [[علی]] {{ع}} گذاشته و فرمودند: {{متن حدیث|إِنَّ هَذَا أَخِی وَ وَصِیِّی وَ خَلِیفَتِی فِیکُمْ فَاسْمَعُوا لَهُ وَ أَطِیعُوهُ}}. حضار در حالی که می‌خندیدند از جای خود برخاسته و به [[ابوطالب]] گفتند: {{عربی|قَدْ أَمَرَکَ أَنْ تَسْمَعَ لِابْنِکَ وَ تُطِیعَ}}<ref>ر.ک: تفسیر طبری جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۹، ص۷۲؛ تاریخ الأمم والملوک، ج ۲، ص ۳۲۰.</ref>. نقل‌های دیگر این ماجرا هرچند در برخی از جزئیات متفاوتند، اما در اصل داستان و حمایت [[امیرالمؤمنین]] و اعلام [[وصایت]] و [[خلافت]] وی از سوی [[نبی]] مکرم {{صل}} چندان تفاوتی دیده نمی‌شود<ref>ر.ک: [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]؛ [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه انذار (مقاله)|مقاله «آیه انذار»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]، ص۷۸-۸۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۲۳؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۶.</ref>. | |||
== مفسران و آیه انذار == | |||
[[مفسران]] می‌گویند اَنذر یعنی با کمال روشنی و بدون نرمی در گفتار و با [[راستی]] و محکمی به ایشان هشدار ده و دعوتشان کن و به آن سبب از [[خویشان]] نزدیک [[پیامبر خدا]] {{صل}} آغاز کرد تا به دیگران بفهماند وی در امر [[دعوت به دین]]، حتی با [[نزدیکان]] هم [[سستی]] و [[سازش]] نمی‌کند، چه رسد با [[بیگانگان]]. نیز به این خاطر ابتدا [[دستور]] به [[انذار]] [[خویشان]] نزدیک داده شد، زیرا گردآوری و انذارشان آسان‌تر بود<ref>مجمع البیان.</ref>. | |||
[[علامه طباطبایی]] [[معتقد]] است پیش از [[فرمان]] [[انذار]]، [[خداوند]] در [[آیه]] قبل، خود [[رسول]] را از [[شرک]] [[نهی]] نمود و سپس [[دستور]] [[انذار]] [[خویشان]] را صادر کرد تا به این وسیله همگان را [[آگاه]] کند که برخلاف روش [[پادشاهان]] در [[انذار]] و دعوت دینی، تفاوتی میان [[پیامبر]] {{صل}} و امتش و نیز خویش و غیر نیست و همگی [[بنده]] هستند و سرورشان [[خداوند]] است<ref>المیزان، ج۱۵، ص۳۵۹.</ref>. | |||
[[میبدی]] می‌گوید: اینکه هشدار به [[خویشاوندان]] نزدیک را به طور ویژه ذکر نموده، به این لحاظ است که سریع‌تر از دیگران جمع می‌شوند و دیگر اینکه متوجه خواهند شد که نمی‌توانند به بهانه [[خویشاوندی]] با آن حضرت با [[شفاعت]] و وساطت وی، ترک [[طاعت]] گویند<ref>کشف الاسرار.</ref>. | |||
[[علی بن ابراهیم]] {{متن قرآن|عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ}} را، تنها عبارت از همراهانی [[مخلص]] از [[قبیله]] [[پیامبر]] {{صل}} دانسته است<ref>تفسیر القمی، ص۴۷۴.</ref>. | |||
[[زمخشری]] دو وجه برای [[تفسیر]] این [[آیه]] در نظر گرفته است: اول اینکه وی [[مأمور]] بوده از میان [[خویشان]]، {{عربی|"الاقرب فالاقرب"}} (نزدیک‌ترین و سپس [[نزدیکان]]) را رعایت نماید و از بین ایشان نیز از کسانی آغاز کند که اولویت دارند و سپس [[پیروان]] بلافصل خود و در مجموع [[انذار]] آنان را بر دیگران مقدم بدارد. لذا از آن حضرت {{صل}} گزارش شده که وقتی [هنگام [[فتح مکه]]] وارد آن [[شهر]] شد، فرمود: هر ربایی که از دوره [[جاهلیت]] به جا مانده، زیر دو پایم می‌گذارم و اولین آن، ربای عمویم [[عباس]] است. دوم آنکه در این [[انذار]]، دستخوش [[عطوفت]] و [[مهربانی]] [[خویشاوندی]] و [[قرابت]] نشود و بدون محابا و [[ترس]] به آنان هشدار دهد<ref>الکشاف، ج۲، ص۱۳۴.</ref>.<ref>[[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه انذار (مقاله)|مقاله «آیه انذار»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]، ص۷۸-۸۰.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | |||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[یوم الدار]] | |||
* [[بیعت عشیره]] | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه انذار (مقاله)|مقاله «آیه انذار»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']] | |||
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']] | |||
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']] | |||
# [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
{{فضائل امام علی}} | |||
[[رده:اثبات امامت امام علی]] | |||
[[رده:آیات نامدار]] | |||
[[رده:آیات امامت]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۰۶
این مدخل زیرشاخهٔ بحث آیات امامت امام علی است. آیه انذار از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آیه انذار در تفسیر و علوم قرآنی - پرسش‌های مرتبط| آیه انذار | |
|---|---|
 | |
| ترجمه آیه | |
| مشخصات آیه | |
| بخشی از | آیهٔ ۲۱۴ سورهٔ شعراء از جزء ۱۹ قرآن کریم |
| نام‌های دیگر | آیه یوم الدار |
| محتوای آیه | |
| شأن نزول آیه | فرمان خداوند به پیامبر برای آغاز دعوت علنی به اسلام و شروع آن از خویشاوندان |
| مصادیق برای آیه | خویشاوندان پیامبر خاتم |
| دلالت آیه |
|
آیه ﴿وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الأَقْرَبِينَ﴾ معروف به آیه انذار است و شأن نزول آن از این قرار است که پیامبر خاتم(ص) در سال سوم بعثت مامور دعوت و انذار خویشان خود شدند. در این دعوت تنها کسی که به آن حضرت جواب مثبت دادند حضرت علی(ع) است و بسیاری از مفسران در تفاسیر خود به این موضوع پرداخته‌اند.
مقدمه
آیه ﴿وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الأَقْرَبِينَ﴾[۱] به لحاظ آنکه پیامبر اکرم (ص) را مأمور نموده تا ابتدا خویشان نزدیکش را بیم دهد، به آیه انذار معروف شده است[۲].
معناشناسی
انذار از ریشه نذر به معانی آگاه ساختن، بیم دادن و ترسانیدن است. البته برای این واژه معنی ابلاغ را نیز گفته‌اند که فقط برای ترساندن به کار می‌رود و در این معنی با واژه نُذُر به یک معناست، خداوند متعال فرموده: ﴿فَكَيْفَ كَانَ عَذَابِي وَنُذُرِ﴾[۳]. در این آیه "نُذُر" به معنای "انذاری" به کار رفته است.
طبرسی درباره عشیره می‌گوید: عشیره شخص، یعنی فامیل نزدیک او و به آن سبب آن را عشیره گفته‌اند که وی و ایشان با یکدیگر معاشرت می‌کنند[۴].[۵]
شأن نزول آیه یوم الدار
آیه در سال سوم بعثت نازل شده است. جزئیات جریان یوم الانذار را منابع روائی و تاریخی و تفسیری در ضمن نقل‌های گوناگون از قریب به ده صجابی رسول خدا (ص) ذکر کرده‌اند. طبری از ابن عباس چنین نقل می‌‌کند: هنگامی که آیه ﴿وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ﴾ نازل شد رسول خدا (ص)، امیرالمؤمنین علی (ع) را امر فرمود تا از فرزندان عبدالمطلب دعوت نموده و اطعام کند. بعد از صرف غذا همین که رسول خدا (ص) خواست شروع به سخن کرده و آنان را به اسلام دعوت نماید ابولهب با متهم کردن آن حضرت به ساحری، مانع از صحبت شد. دعوت مجددا تکرار شد و مجلس مهیای سخنان رسول مکرم اسلام (ص) گشت و با ابلاغ دعوت الهی به دین اسلام فرمود: «فَأَیُّکُمْ یُوَازِرُنِی عَلَی هَذَا الْأَمْرِ عَلَی أَنْ یَکُونَ أَخِی وَ وَصِیِّی وَ خَلِیفَتِی فِیکُمْ»، همگی سکوت کردند. اما امیرالمؤمنین (ع) در حالی که در سن از آنان کوچک‌تر بود ندای رسول خدا (ص) را پاسخ داد و عرضه داشت: «أَنَا یَا نَبِیَّ اللَّهِ أَکُونُ وَزِیرَکَ عَلَیْهِ». پیامبر اکرم (ص) دست مبارک خود را بر گردن علی (ع) گذاشته و فرمودند: «إِنَّ هَذَا أَخِی وَ وَصِیِّی وَ خَلِیفَتِی فِیکُمْ فَاسْمَعُوا لَهُ وَ أَطِیعُوهُ». حضار در حالی که می‌خندیدند از جای خود برخاسته و به ابوطالب گفتند: قَدْ أَمَرَکَ أَنْ تَسْمَعَ لِابْنِکَ وَ تُطِیعَ[۶]. نقل‌های دیگر این ماجرا هرچند در برخی از جزئیات متفاوتند، اما در اصل داستان و حمایت امیرالمؤمنین و اعلام وصایت و خلافت وی از سوی نبی مکرم (ص) چندان تفاوتی دیده نمی‌شود[۷].
مفسران و آیه انذار
مفسران می‌گویند اَنذر یعنی با کمال روشنی و بدون نرمی در گفتار و با راستی و محکمی به ایشان هشدار ده و دعوتشان کن و به آن سبب از خویشان نزدیک پیامبر خدا (ص) آغاز کرد تا به دیگران بفهماند وی در امر دعوت به دین، حتی با نزدیکان هم سستی و سازش نمی‌کند، چه رسد با بیگانگان. نیز به این خاطر ابتدا دستور به انذار خویشان نزدیک داده شد، زیرا گردآوری و انذارشان آسان‌تر بود[۸].
علامه طباطبایی معتقد است پیش از فرمان انذار، خداوند در آیه قبل، خود رسول را از شرک نهی نمود و سپس دستور انذار خویشان را صادر کرد تا به این وسیله همگان را آگاه کند که برخلاف روش پادشاهان در انذار و دعوت دینی، تفاوتی میان پیامبر (ص) و امتش و نیز خویش و غیر نیست و همگی بنده هستند و سرورشان خداوند است[۹].
میبدی می‌گوید: اینکه هشدار به خویشاوندان نزدیک را به طور ویژه ذکر نموده، به این لحاظ است که سریع‌تر از دیگران جمع می‌شوند و دیگر اینکه متوجه خواهند شد که نمی‌توانند به بهانه خویشاوندی با آن حضرت با شفاعت و وساطت وی، ترک طاعت گویند[۱۰].
علی بن ابراهیم ﴿عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ﴾ را، تنها عبارت از همراهانی مخلص از قبیله پیامبر (ص) دانسته است[۱۱].
زمخشری دو وجه برای تفسیر این آیه در نظر گرفته است: اول اینکه وی مأمور بوده از میان خویشان، "الاقرب فالاقرب" (نزدیک‌ترین و سپس نزدیکان) را رعایت نماید و از بین ایشان نیز از کسانی آغاز کند که اولویت دارند و سپس پیروان بلافصل خود و در مجموع انذار آنان را بر دیگران مقدم بدارد. لذا از آن حضرت (ص) گزارش شده که وقتی [هنگام فتح مکه] وارد آن شهر شد، فرمود: هر ربایی که از دوره جاهلیت به جا مانده، زیر دو پایم می‌گذارم و اولین آن، ربای عمویم عباس است. دوم آنکه در این انذار، دستخوش عطوفت و مهربانی خویشاوندی و قرابت نشود و بدون محابا و ترس به آنان هشدار دهد[۱۲].[۱۳]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!؛ سوره شعراء، آیه ۲۱۴.
- ↑ سرمدی، محمود، مقاله «آیه انذار»، دانشنامه معاصر قرآن کریم، ص۷۸-۸۰.
- ↑ «و (بنگر) عذاب و بیم دادن من چگونه بود؟» سوره قمر، آیه ۱۶.
- ↑ مجمع البیان، ج۷، ص۲۰۶.
- ↑ سرمدی، محمود، مقاله «آیه انذار»، دانشنامه معاصر قرآن کریم، ص۷۸-۸۰.
- ↑ ر.ک: تفسیر طبری جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۹، ص۷۲؛ تاریخ الأمم والملوک، ج ۲، ص ۳۲۰.
- ↑ ر.ک: زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵؛ سرمدی، محمود، مقاله «آیه انذار»، دانشنامه معاصر قرآن کریم، ص۷۸-۸۰؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۲۳؛ فرهنگ شیعه، ص ۴۶.
- ↑ مجمع البیان.
- ↑ المیزان، ج۱۵، ص۳۵۹.
- ↑ کشف الاسرار.
- ↑ تفسیر القمی، ص۴۷۴.
- ↑ الکشاف، ج۲، ص۱۳۴.
- ↑ سرمدی، محمود، مقاله «آیه انذار»، دانشنامه معاصر قرآن کریم، ص۷۸-۸۰.