آشتی در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
خط ۲۵: خط ۲۵:


[[امام رضا]]{{ع}} در آغاز [[ولایت‌عهدی]] در نامه‌ای از خدمت‌های یکی از [[کارگزاران]] [[نظام]] در [[اصلاح بین مسلمانان]] [[قدردانی]] کرده است. آن [[کارگزار]] (ذوالریاستین) [[با تدبیر]] موفق شد در حوزه [[مأموریت]] خود به [[اختلاف]] موجود میان [[مردم]] پایان دهد. قرائن نشان می‌دهد از میان بردن اختلاف‌های موجود بر [[راه]] ولایت‌عهدی [[امام رضا]]{{ع}} از برنامه‌های آن کارگزار بوده است<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۳۹۴.</ref>.<ref>[[سید عباس صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید عباس]]، [[آشتی - صادقی فدکی (مقاله)| مقاله «آشتی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۱۲۷.</ref>
[[امام رضا]]{{ع}} در آغاز [[ولایت‌عهدی]] در نامه‌ای از خدمت‌های یکی از [[کارگزاران]] [[نظام]] در [[اصلاح بین مسلمانان]] [[قدردانی]] کرده است. آن [[کارگزار]] (ذوالریاستین) [[با تدبیر]] موفق شد در حوزه [[مأموریت]] خود به [[اختلاف]] موجود میان [[مردم]] پایان دهد. قرائن نشان می‌دهد از میان بردن اختلاف‌های موجود بر [[راه]] ولایت‌عهدی [[امام رضا]]{{ع}} از برنامه‌های آن کارگزار بوده است<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۳۹۴.</ref>.<ref>[[سید عباس صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید عباس]]، [[آشتی - صادقی فدکی (مقاله)| مقاله «آشتی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۱۲۷.</ref>
==[[آشتی]] میان [[زن]] و شوهر==
[[قرآن کریم]] پیشنهاد می‌کند از داوران [[خویشاوند]] برای رفع تنش‌های [[خانوادگی]] استفاده شود<ref>{{متن قرآن|وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَمًا مِنْ أَهْلِهِ وَحَكَمًا مِنْ أَهْلِهَا إِنْ يُرِيدَا إِصْلَاحًا يُوَفِّقِ اللَّهُ بَيْنَهُمَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا خَبِيرًا}} «و اگر از ناسازگاری آنان نگرانید، چنانچه در پی اصلاح باشند داوری از خویشان مرد و داوری از خویشان زن برانگیزید تا خداوند میان آن دو آشتی برقرار کند که خداوند دانایی آگاه است» سوره نساء، آیه ۳۵.</ref>. [[حَکم]] به واسطه آشنایی با [[خانواده]] از مسائل پنهانی آنان بیش از دیگران خبر دارد و با [[دلسوزی]] [[اسرار]] خانواده را پنهان می‌کند. زوجین نیز رازهای درونی را در نزد خویشاوند بهتر از [[بیگانه]] آشکار می‌کنند<ref>الکشاف، ج۱، ص۵۲۵.</ref>. میان [[فقیهان]] درباره [[نحوه انتخاب]] [[حَکَم]] و اختیاراتش دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد<ref>الحدائق الناضرة، ج۲۴، ص۶۲۶.</ref>.
امام رضا{{ع}} در شرح [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَمًا مِنْ أَهْلِهِ وَحَكَمًا مِنْ أَهْلِهَا...}}<ref>«و اگر از ناسازگاری آنان نگرانید، چنانچه در پی اصلاح باشند داوری از خویشان مرد و داوری از خویشان زن برانگیزید تا خداوند میان آن دو آشتی برقرار کند که خداوند دانایی آگاه است» سوره نساء، آیه ۳۵.</ref> فرموده است: “اختلاف می‌تواند از جانب هر یک از زن و مرد رخ دهد. [[خداوند]] فرموده: اگر [[ترس]] از [[شقاق]] میان زن و مرد داشتید حَکمی از سوی مرد و [[داوری]] از سوی زن برگزینید؛ هر کدام از زوجین حَکَمی را بر می‌گزینند. آن دو بر جدایی و یا [[آشتی]] میان زوجین [[هم‌داستان]] می‌شوند. اگر آهنگ [[اصلاح]] کردند، نیازی به [[مشورت]] زوجین ندارند و اگر خواستند آن دو را جدا کنند، این کار باید پس از [[رایزنی]] با [[زن]] و مرد انجام گیرد”<ref>بحار الأنوار، ج۱۰۱، ص۵۸.</ref>.<ref>[[سید عباس صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید عباس]]، [[آشتی - صادقی فدکی (مقاله)| مقاله «آشتی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۱۲۸.</ref>


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==

نسخهٔ ‏۱۲ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۱۹

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث آشتی است. "آشتی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل آشتی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

ایجاد سازگاری و پیوند میان افراد در روایات رضوی. این عنوان بازگردان “اصلاح ذات‌البین” در زبان عرب است که ریشه در قرآن دارد. اصلاح مصدر باب افعال، از ریشه صَلُحَ است. لغویان صلاح را در برابر فساد و اصلاح را در برابر افساد دانسته‌اند[۱]. آیه ﴿فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَيْنِكُمْ[۲] تصریح به همین معنا دارد. واژه‌های “تألیف”[۳] به معنای نزدیک کردن دو چیز و یا دو شخص[۴]، ﴿السِّلْمِ سازش و رها کردن دشمنی و واژه ﴿يَشْفَعْ به معنای ضمیمه کردن دو چیز برای کارسازی، نیز با واژه اصلاح هم‌افق است. اصلاح ذات‌البین دو مصداق بارز دارد: آشتی میان زن و شوهر و آشتی میان مؤمنان و امت اسلامی.

آشتی در سرشت انسان‌ها نهفته است. به طور طبیعی انسان‌ها در صورت پیدایش نزاع میان گروه و همفکران خود به آشتی می‌اندیشند و می‌کوشند میان خود آشتی برقرار کنند. موسی(ع) در آستانه سفر به کوه طور به برادرش هارون سفارش کرد میان مردم اصلاح کند: ﴿وَقَالَ مُوسَى لِأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ[۵]. به کار رفتن واژه اصلاح در برابر واژه تفرقه ﴿فَرَّقْتَ بَيْنَ بَنِي إِسْرَائِيلَ[۶] نشان می‌دهد از مصادیق بارز برنامه اصلاحی هارون، آشتی میان مردم و پیشگیری از رویارویی فرزندان اسرائیل بوده است. در تورات و انجیل نیز از آشتی میان پیروان موسی و عیسی سخن به میان آمده است. عیسی همواره پیروان خود را به آشتی با یکدیگر سفارش کرده و آنان را از کینه‌ورزی بر حذر می‌دارد[۷]. آیات قرآن ضمن تأکید به آشتی[۸]، به موانع آشتی نیز اشاره دارد[۹]. در منطق قرآن افزون‌طلبی و پیروی از شیطان از موانع عمده آشتی میان مردم است[۱۰]. پیامبر خدا(ص) مسلمانان را به برقراری آشتی میان خود سفارش می‌کرد و خود در ترویج این کار انسانی اسوه دیگران بود. رسول خدا(ص) اختلاف و دشمنی میان مردم را ویران‌کننده دین خوانده است[۱۱]. امیرمؤمنان(ع) در آستانه شهادت به فرزندانش سفارش کرد میان خود آشتی برقرار کنید[۱۲]. آن حضرت همواره در اصلاح میان مردم و خانواده‌ها می‌کوشید[۱۳]. امام صادق(ع) در وصیت‌نامه‌اش به فرزندانش تأکید کرده در حد توان در اصلاح ذات‌البین بکوشند[۱۴].[۱۵]

امام رضا(ع) و آشتی

حضرت رضا(ع) اهمیت صلح میان مؤمنان را یادآور شده و از زبان امیر مؤمنان(ع) از آنان خواسته است میان برادران دینی آشتی برقرار کنند: ﴿وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَيْنِكُمْ[۱۶][۱۷]. آن حضرت از دوستداران خود نیز خواسته است برای رسیدن به آشتی پایدار از خواسته‌های نفسانی بگذرند. امام رضا(ع) در پیامی بسیار مهم به عبدالعظیم حسنی فرمود به دوستانم سلام برسان و به آنان بگو برای شیطان در درون خود راه نگشایند. آنان را به راستگویی و امانت‌داری و خاموشی و نزاع نکردن بر سر چیزهای بیهوده سفارش کن و به آنان بگو همگرا باشند و به دیدار یکدیگر بروند. این رفتار، آنان را به من نزدیک می‌کند. به ایشان سفارش کن با رفتار ستیزه‌جویانه همدیگر را پاره نکنند. من با خود عهد کردم کسی که این کار را بکند و دل یکی از پیروانم را جریحه‌دار سازد، از خداوند بخواهم وی را در این جهان مجازات کند و در آن سرا از زیان‌کاران خواهد بود[۱۸]. نیز امام رضا(ع) از پدران خود از پیامبر(ص) بعد از نقل ثواب‌های فراوان ماه‌های رجب، شعبان و رمضان و شب قدر می‌فرماید: “این ثواب‌ها به کسی که میان وی و برادر (مؤمنش) کینه باشد داده نمی‌شود و خدای عزوجل می‌گوید دست نگه دارید تا آشتی کنند”[۱۹]. آشتی چنان اهمیتی دارد که فقیهان با استفاده از احادیث اهل بیت اجازه داده‌اند از راه‌هایی که در شرایط عادی عبور از آن روا نیست برای رسیدن به آن استفاده شود. به عنوان مثال، دروغ حرام و از گناهان کبیره است[۲۰]، اما توریه یا دروغ برای ایجاد آشتی بین مسلمانان یا نجات مؤمن از مرگ جایز است[۲۱]. در واقع مصلحت آشتی بر مفسده دروغ مقدم است. امام رضا(ع) می‌فرماید: “شخصی که با راستگویی، به برادر مؤمن آسیبی وارد آورد، در پیشگاه خدا دروغگو شمرده می‌شود و شخصی که برای دستیابی برادر مؤمن خود به خیر و منفعت، دروغ گوید، در پیشگاه خدا راستگو شمرده می‌شود”[۲۲]. از مصادیق آشکار سود رسانی، ایجاد آشتی میان مؤمنان است. از پیامبر(ص) روایت شده است خداوند دروغ مصلحت‌آمیز در راه آشتی بین مردم را دوست دارد و راست مفسده‌انگیز را دشمن[۲۳]. امام صادق(ع) کسی را که برای آشتی بین دو مؤمن دروغ بگوید، دروغگو نمی‌شمارد[۲۴].[۲۵]

مسئولیت اصلاح بین مؤمنان

فرمان آشتی میان مؤمنان[۲۶] همه گروندگان به دین را در بر می‌گیرد، اما گروه‌هایی از جامعه در برابر این واجب فوری[۲۷] مسئولیت بیشتری از دیگران دارند:

  1. دو سوی اختلاف: به فرموده امام رضا(ع) وظیفه اصلی پایان دادن به نزاع بر عهده دو طرف اختلاف است. طرفین نزاع به ریشه تیرگی و راه زدودن آن آشناتر از دیگران‌اند و حق انتخاب و گذشت بیشتری از دیگران دارند. آن حضرت، ضمن تشویق طرفین نزاع به مصالحه یاری خدا را برای فرد پیشگام که گذشت بزرگ‌تر دارد نوید داده است: «مَا الْتَقَتْ فِئَتَانِ قَطُّ إِلَّا نُصِرَ أَعْظَمُهُمَا عَفْواً»[۲۸].
  2. نظام اسلامی: برقراری آشتی میان مردم از رسالت‌های بنیادین نظام اسلامی است؛ زیرا پایان دادن به نزاع‌های پردامنه بدون اقتدار ممکن نیست. از اولویت‌های پیامبر اسلام(ص) آشتی در میان مؤمنان بود. پیامبر(ص) در مدینه، قبیله اوس و خزرج را که سالیان دراز با یکدیگر دشمن بودند آشتی داد[۲۹]. نیز بین فرزندان عمرو بن عوف و مردم قُبا که کشمکش ریشه‌داری وجود داشت آشتی برقرار کرد[۳۰]. پیامبر(ص) در اختلاف‌های خانوادگی نیز پناهگاه مردم بود. مردم برای برقراری صلح و صفا در میان خانواده‌ها از وی یاری می‌خواستند و رسول خدا(ص) میان آنان آشتی می‌داد[۳۱]. امام رضا(ع) یکی از برکت‌ها و وظایف نظام امامت و ولایی را الفت بخشیدن به پراکندگی‌ها شمرده است[۳۲]. درگیری میان مؤمنان زمینه فروپاشی جامعه را فراهم می‌سازد و رهبر دینی جامعه با استفاده از قدرت اجرایی به آن پایان می‌بخشد. امام هشتم(ع) از میان بردن اختلاف‌های شکننده در جامعه اسلامی را از وظایف رهبری امت می‌داند. در بیانیه مأمون برای ولایت‌عهدی امام رضا(ع) و تأیید شده به خط حضرت[۳۳]، تألیف دل‌ها و آشتی میان مردم از کارهای زمامدار جامعه اسلامی شمرده شده است[۳۴].

امام رضا(ع) در آغاز ولایت‌عهدی در نامه‌ای از خدمت‌های یکی از کارگزاران نظام در اصلاح بین مسلمانان قدردانی کرده است. آن کارگزار (ذوالریاستین) با تدبیر موفق شد در حوزه مأموریت خود به اختلاف موجود میان مردم پایان دهد. قرائن نشان می‌دهد از میان بردن اختلاف‌های موجود بر راه ولایت‌عهدی امام رضا(ع) از برنامه‌های آن کارگزار بوده است[۳۵].[۳۶]

آشتی میان زن و شوهر

قرآن کریم پیشنهاد می‌کند از داوران خویشاوند برای رفع تنش‌های خانوادگی استفاده شود[۳۷]. حَکم به واسطه آشنایی با خانواده از مسائل پنهانی آنان بیش از دیگران خبر دارد و با دلسوزی اسرار خانواده را پنهان می‌کند. زوجین نیز رازهای درونی را در نزد خویشاوند بهتر از بیگانه آشکار می‌کنند[۳۸]. میان فقیهان درباره نحوه انتخاب حَکَم و اختیاراتش دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد[۳۹]. امام رضا(ع) در شرح آیه ﴿وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَمًا مِنْ أَهْلِهِ وَحَكَمًا مِنْ أَهْلِهَا...[۴۰] فرموده است: “اختلاف می‌تواند از جانب هر یک از زن و مرد رخ دهد. خداوند فرموده: اگر ترس از شقاق میان زن و مرد داشتید حَکمی از سوی مرد و داوری از سوی زن برگزینید؛ هر کدام از زوجین حَکَمی را بر می‌گزینند. آن دو بر جدایی و یا آشتی میان زوجین هم‌داستان می‌شوند. اگر آهنگ اصلاح کردند، نیازی به مشورت زوجین ندارند و اگر خواستند آن دو را جدا کنند، این کار باید پس از رایزنی با زن و مرد انجام گیرد”[۴۱].[۴۲]

جستارهای وابسته

منابع

  1. صادقی فدکی، سید عباس، مقاله «آشتی»، دانشنامه امام رضا

پانویس

  1. صحاح اللغة، ج۱، ص۳۸۳؛ المفردات، ص۳۱۸؛ معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۳۰۳.
  2. «پس، از خداوند پروا کنید و میانه خود را سازش دهید» سوره انفال، آیه ۱.
  3. ﴿وَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مَا أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ «و دل‌های آنان را با هم پیوستگی داد؛ اگر همه آنچه را در زمین است می‌بخشیدی میان دل‌های آنها پیوستگی نمی‌دادی اما خداوند ایشان را با هم پیوستگی داد؛ بی‌گمان او پیروزمندی فرزانه است» سوره انفال، آیه ۶۳.
  4. لسان العرب، ج۱، ص۱۸۰.
  5. «و موسی به برادر خویش هارون گفت: در میان قوم من جانشین من شو و به سامان دادن (امور) بپرداز و از راه و روش تبهکاران پیروی مکن!» سوره اعراف، آیه ۱۴۲.
  6. «میان بنی اسرائیل جدایی افکندی» سوره طه، آیه ۹۴.
  7. کتاب مقدس، انجیل متی، ۵: ۷-۹.
  8. ﴿يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفَالِ قُلِ الْأَنْفَالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَيْنِكُمْ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ «از تو از انفال می‌پرسند بگو: انفال از آن خداوند و پیامبر است پس، از خداوند پروا کنید و میانه خود را سازش دهید و اگر مؤمنید از خداوند و پیامبرش فرمان برید» سوره انفال، آیه ۱.
  9. ﴿وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِنْ بَعْلِهَا نُشُوزًا أَوْ إِعْرَاضًا فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَنْ يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحًا وَالصُّلْحُ خَيْرٌ وَأُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ وَإِنْ تُحْسِنُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا «و اگر زنی از کناره‌گیری یا رویگردانی شویش بیم دارد بر آن دو گناهی نیست که میان خود به سازشی شایسته برسند و سازش نیکوتر است و جان‌ها آز را در آستین دارند و اگر نکویی کنید و پرهیزگاری ورزید بی‌گمان خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره نساء، آیه ۱۲۸.
  10. ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ «شیطان، تنها بر آن است تا با شراب و قمار میان شما دشمنی و کینه افکند و از یاد خداوند و از نماز بازتان دارد؛ اکنون آیا دست می‌کشید؟» سوره مائده، آیه ۹۱.
  11. من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۱۸۹.
  12. شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج۱۷، ص۵.
  13. الاختصاص، ص۱۵۷.
  14. الکافی، ج۷، ص۵۳.
  15. صادقی فدکی، سید عباس، مقاله «آشتی»، دانشنامه امام رضا، ج۱، ص ۱۲۵.
  16. «و میانه خود را سازش دهید» سوره انفال، آیه ۱.
  17. مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۲۸۳-۲۸۴.
  18. الاختصاص، ص۲۴۷؛ الأنوار البهیة، ص۲۲۲.
  19. عیون أخبار الرضا(ع)، ج۲، ص۷۱.
  20. بحار الأنوار، ج۷۲، ص۲۳۲.
  21. امام خمینی، المکاسب المحرمة، ج۱، ص۹۲.
  22. وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۲۵۵.
  23. من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۲۵۵.
  24. الکافی، ج۲، ص۲۱۰.
  25. صادقی فدکی، سید عباس، مقاله «آشتی»، دانشنامه امام رضا، ج۱، ص ۱۲۶.
  26. ﴿وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ «و اگر دو دسته از مؤمنان جنگ کنند، میان آنان را آشتی دهید پس اگر یکی از آن دو بر دیگری ستم کرد با آن کس که ستم می‌کند جنگ کنید تا به فرمان خداوند باز گردد و چون بازگشت، میان آن دو با دادگری آشتی دهید و دادگری ورزید که خداوند دادگران را دوست می‌دارد» سوره حجرات، آیه ۹.
  27. زبدة البیان، ص۴۰۹؛ الجامع لأحکام القرآن، ج۱۶، ص۳۱۹؛ المیزان، ج۱۸، ص۳۱۵.
  28. الکافی، ج۲، ص۱۰۸.
  29. الدر المنثور، ج۶، ص۹۰؛ کشف الأسرار، جزایری، ج۹، ص۲۵۱.
  30. الصراط المستقیم، ج۳، ص۱۳۲.
  31. المجازات النبویة، ص۱۶۴.
  32. الکافی، ج۱، ص۲۰۰.
  33. بحار الأنوار، ج۴۹، ص۱۴۸.
  34. بحار الأنوار، ج۴۹، ص۱۴۸.
  35. عیون أخبار الرضا(ع)، ج۲، ص۳۹۴.
  36. صادقی فدکی، سید عباس، مقاله «آشتی»، دانشنامه امام رضا، ج۱، ص ۱۲۷.
  37. ﴿وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَمًا مِنْ أَهْلِهِ وَحَكَمًا مِنْ أَهْلِهَا إِنْ يُرِيدَا إِصْلَاحًا يُوَفِّقِ اللَّهُ بَيْنَهُمَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا خَبِيرًا «و اگر از ناسازگاری آنان نگرانید، چنانچه در پی اصلاح باشند داوری از خویشان مرد و داوری از خویشان زن برانگیزید تا خداوند میان آن دو آشتی برقرار کند که خداوند دانایی آگاه است» سوره نساء، آیه ۳۵.
  38. الکشاف، ج۱، ص۵۲۵.
  39. الحدائق الناضرة، ج۲۴، ص۶۲۶.
  40. «و اگر از ناسازگاری آنان نگرانید، چنانچه در پی اصلاح باشند داوری از خویشان مرد و داوری از خویشان زن برانگیزید تا خداوند میان آن دو آشتی برقرار کند که خداوند دانایی آگاه است» سوره نساء، آیه ۳۵.
  41. بحار الأنوار، ج۱۰۱، ص۵۸.
  42. صادقی فدکی، سید عباس، مقاله «آشتی»، دانشنامه امام رضا، ج۱، ص ۱۲۸.