منبع علم معصوم: تفاوت میان نسخهها
جز (جایگزینی متن - 'سئوال' به 'سؤال') |
جز (جایگزینی متن - '==منابع== {{پرسشهای وابسته}}' به '==منابع== {{فهرست اثر}}') |
||
خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
* [[منابع و راههای دستیابی معصوم به علم غیب چیستند؟ (پرسش)]] | * [[منابع و راههای دستیابی معصوم به علم غیب چیستند؟ (پرسش)]] | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{ | {{فهرست اثر}} | ||
{{ستون-شروع|3}} | {{ستون-شروع|3}} | ||
* [[پرونده:Daneshgaheqom.jpg|22px]] [[علی کرمزاده|کرمزاده، علی]]، [[بررسی و تحلیل علم امام از دیدگاه صدوق کلینی و مفید (پایاننامه)|'''بررسی و تحلیل علم امام از دیدگاه صدوق کلینی و مفید''']] | * [[پرونده:Daneshgaheqom.jpg|22px]] [[علی کرمزاده|کرمزاده، علی]]، [[بررسی و تحلیل علم امام از دیدگاه صدوق کلینی و مفید (پایاننامه)|'''بررسی و تحلیل علم امام از دیدگاه صدوق کلینی و مفید''']] |
نسخهٔ ۱۸ ژانویهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۲۰:۴۲
- اين مدخل از زیرشاخههای بحث علم معصوم است. "منابع علم معصوم" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- نخستین شرط برای تصدی مقام امامت، علم و آگاهی نسبت به تمام معارف دینی و نیازهای مردم و آنچه در اداره جوامع انسانی لازم است، میباشد و بدون چنان علمی این مسئولیت هرگز به انجام نمیرسد و معصومین(ع) از چنین علمی برخوردار بودند.[۱] منبع اصلی علم غیب امامان(ع) خداوند است و خداوند از راههای مختلفی علوم را به امامان(ع) تعلیم میدهد. اظهار منابع دیگر مثل وراثت و یا رجوع به مصاحف و کتب جهت اثباتی داشته و امامان برای عادی جلوه نشان دادن علومشان سعی در مستند کردن به منابع مورد فهم و قبول همگان داشتند.[۲]
منابع علم معصوم
- اما با بررسی آیات و روایات، منابع و راههای آگاهی معصوم از علم ـ برخی از راهها مشترک میان پیامبران و امامان است و برخی از راهها مختص پیامبر است ـ در چند شاخه کلی دسته بندی میشود که عبارتند از:
علوم انتقالی از خداوند متعال
- قرآن کریم: نخستین منبع نامتناهی علوم اهل بیت(ع) قرآن است که احکام و دستورهای دین را از آن میگیرند. حال این استنباط از ظاهر آیه باشد و یا به صورت تاویل.[۳] یعنی ایشان تفسیر و تأویل و ظاهر و باطن و محکم و متشابه آن را به خوبی میدانند.[۴] قرآن در این باره میفرماید: وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ[۵] امام صادق(ع) فرمودند:[۶] «راسخان در علم امیرمؤمنان و ائمه بعد از او هستند».[۷] اهل بیت(ع) در آگاهی به تمام ابعاد قرآن کریم با هیچکس قابلمقایسه نیستند.[۸]
- وحی مستقیم الهی: به این معنی که برخی از خبرهای غیبی قرآن اعم از حوادث گذشته و آینده و معارف مربوط به خدا و اسما و صفات و اوضاع جهان برزخ و معاد به پیامبر تعلیم داده میشود.[۹]
- نور الهی: از جمله منابع علم امام(ع) بهرهمندی از نور الهی است؛ چنانکه هر وقت خواسته باشند از غیب آگاهی یابند، به سبب قدرت و اذنی که خداوند به آنها داده است هرچه را بخواهند برای آنها روشن میگردد.[۱۰]
- اسم اعظم: بر اساس روایات یکی دیگر از منابع علم امام اسم اعظم است.[۱۱]
علوم انتقالی از پیامبر
- تعلیم از پیامبر یا امام پیشین: وصایت و وراثت از پیامبر یا تعلیم از پیامبر و آگاهی از سنت پیامبر از منابع علم امامان(ع) است. پیامبر اکرم(ص) تمام معارف را به امیرالمؤمنین(ع) منتقل نمودند و از ایشان به امامان بعدی رسیده است.[۱۲] این وراثت هم گاه بدون واسطه و گاه باواسطه بوده است. بدون واسطه در مورد امیرالمؤمنین(ع) صدق میکند و باواسطه در مورد سایر امامان(ع).[۱۳] همچنین تعلیم گاه به صورت عادی و از راه تعلیم و تعلّم بوده مانند جفر و جامعه و... و گاه به صورت غیرعادی، یعنی از راه القا و افاضۀ پیامبر.[۱۴] به عبارت دیگر ممکن است علوم انتقالی از پیامبر شامل علم القرآن، علم دیگر کتب آسمانی، کتاب جامعه و... باشد.[۱۵]
- کتاب و جامعۀ امیرمؤمنان(ع): از احادیث استفاده میشود این کتاب، طوماری از جنس پوست بوده است به طول هفتاد ذراع پیامبر(ص) که با املای ایشان و با خط علی(ع) نوشته شده است و در آن هر حلال و حرامی و هر چیزی که مردم تا قیامت به آن نیاز دارند، وجود دارد؛ حتی دیه یک خراش بر بدن.[۱۶]
- جفر: در اصطلاح، جفر پوستی است که علوم در آن نوشته میگردد و در اصطلاح حدیثی، به کتاب مخصوصی اطلاق میشود که به املای پیامبر(ص) و نگارش علی(ع) بوده و در بردارندۀ علم انبیا و اوصیا است. این کتاب، از جمله نشانههای امامت است که اکنون نزد امام زمان(ع) است.[۱۷]
- کتب و مواهب انبیا: تمام کتابهایی را که خداوند بر پیامبران نازل کرده، نزد ائمه(ع) است، این کتابها یکی از منابع علم ایشان است.[۱۸] امام صادق(ع) فرمودند:[۱۹] «الواح موسی و عصای موسی نزد ماست و ما وارثان پیامبرانیم».[۲۰]
علوم انتقالی از ملائکه
- وحی به واسطۀ فرشته: گاهی فرشتهای به صورت انسان متمثل میگردد و پیامبران و اولیاء الهی را از یک رشته امور پنهان از حس، مطلع میسازد.[۲۱]
- الهام: الهام یعنی افکندن مطالب بر قلب،[۲۲] در پارهای از روایات تصریح شده است ائمه(ع) همه علوم را از ناحیه خداوند دریافت میدارند،[۲۳] مثلاً امام رضا(ع) فرمودند: «هنگامی که خداوند کسی را برای مردم بر میگزیند چشمههای حکمت را در دلش قرار میدهد و علم را به وی الهام میکند تا برای جواب از هیچ سؤالی درنمانده و در تشخیص حق سرگردان نشود».[۲۴] یکی از راههای الهام نکت در دل و نقر در اسماع دانسته شده است یعنی مطلب در قلب آنان حک یا در گوش آنان بیان میشود.[۲۵]
- مصحف فاطمه(س): براساس روایات، مجموعهای از اخبار غیبی و وقایع آیندگان است که جبرئیل بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) به حضرت زهرا(س) عرضه کرد و امیرمؤمنان(ع) نیز مطالب آن را نگاشت.[۲۶]
- مُحَدِّث بودن: امامان(ع) بخشی از علم خود را از راه "تحدیث" که توسط فرشتگان الهی صورت میگیرد، به دست میآورند. البته این صفت منحصر به آنها و مخصوص به منصب امامت نیست، بلکه حضرت زهرا(س) نیز دارای این صفت بوده است.[۲۷] حسن بن یحیای مدائنی میگوید از امام صادق(ع) پرسیدم: "هنگامی که سؤالی از امامی میشود چگونه جواب میدهد؟" امام فرمود: «گاهی به او الهام میشود و گاهی از فرشته میشنود و گاهی هر دو».[۲۸]
- القای روح القدس: اینکه روح القدس چیست؟ میان مفسران اختلاف است. از روایات استفاده میشود روح القدس نیروی غیبی است که با همه پیامبران و معصومان(ع) همراه بوده است و در موراد مختلفی امدادهای الهی را به آنها منتقل ساخته است.[۲۹] امام صادق(ع) در پاسخ عمار ساباطی که پرسید اگر شما به حکومت رسیدید، چگونه حکم میکنید؟ فرمود:[۳۰] «به حکم خدا و حکم داود و چنانچه موضوعی پیش بیاید که حکم آن نزد ما حاضر نباشد، روح القدس آن را به ما القا میکند».[۳۱]
- رؤیای صادقه: خواب انبیا و امامان(ع) مطابق با واقع است و آنها افزون بر اینکه در بیداری از عنایات خداوند برخوردارند، در خواب و رؤیا نیز از تأییدات الهی بهرهمندند و از غیب آگاه میشوند.[۳۲]
منابع دیگر
- عالم ملکوت: امامان بسیاری از علوم و معارف خود را از طریق مشاهده ملکوت، دریافت میکنند و با دید و درک غیرظاهری خود به حقایق میرسند.[۳۳]
- عقل کامل: یکی از منابع علم ائمه(ع)، عقل کاملی است که خداوند به آنان داده است. بسیاری از حقایق علمی با عقل عادی درکپذیر نیست؛ چرا که عقل و خرد معمولی انسان، شعاع خاصی را روشن میسازد. ولی عقل ایشان شعاع بسیار گستردهای را روشن میسازد و این امر سبب میشود حقایقی را به دست آورند که از دیگران پنهان است.[۳۴]
پرسشهای وابسته
منابع
- کرمزاده، علی، بررسی و تحلیل علم امام از دیدگاه صدوق کلینی و مفید
- باقری، سید محمد فائز، بررسی علم اولیای الهی
- سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه
- لطیفی، رحیم علم غیب معصوم
- رابیل، سیده جستاری در مسئله علم غیب
- میرترابی حسینی، زهرةالسادات علم لدنی در قرآن و حدیث
- نادم، محمد حسن علم امام از نگاه امیرالمؤمنین با تأکید بر نهج البلاغه
- نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی
- سبحانی، جعفر آگاهی سوم یا علم غیب
- خسروپناه، عبدالحسین کلام نوین اسلامی
- اوجاقی، ناصرالدین علم امام از دیدگاه کلام امامیه
- نادم، محمد حسن، معارف کلامی شیعه
- رستمی، محمد زمان، بررسی دیدگاههای تفسیری عرفانی درباره علم امام
- تحریری، محمد باقر، جلوههای لاهوتی
- لاری، علی اکبر، فی کیفیة علم الإمام و منابع ذلک العلم
- مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید
- شهیدی، روح الله و رحمان ستایش، محمد کاظم، باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم
- افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسهای شئون امامت در مکتب قم و بغداد
- حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه
منبعشناسی جامع علم معصوم
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶
- ↑ ر.ک. کرمزاده، علی، بررسی علم اولیای الهی، ص ۶۴
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ اوجاقی، ناصرالدین علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۶۴ ـ ۶۸
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶؛ مصطفوی، سید حسن و مروی، احمد دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم، فصلنامه قبسات، ص ۲۶؛ باقری، سید محمد فائز بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲
- ↑ سورۀ آل عمران، آیۀ ۷
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۴۱۵
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶
- ↑ ر.ک. نادم، محمد حسن علم امام از نگاه امیرالمؤمنین با تأکید بر نهج البلاغه، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. سبحانی، جعفر آگاهی سوم یا علم غیب، ص ۳۳ ـ ۳۸؛ نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۱۴۵؛ خسروپناه، عبدالحسین کلام نوین اسلامی، ج ۲، ص ۳۷۲ ـ ۳۷۹؛ باقری، سید محمد فائز بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲؛ رابیل، سیده جستاری در مسئله علم غیب؛ میرترابی حسینی، زهرةالسادات علم لدنی در قرآن و حدیث، ص ۳۷ ـ ۴۶
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ اوجاقی، ناصرالدین علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۶۴ ـ ۶۸
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ لطیفی، رحیم علم غیب معصوم، ماهنامه معارف، ش ۴۸، ص ۱۰ ـ ۱۶؛ باقری، سید محمد فائز بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲
- ↑ ر.ک. لاری، علی اکبر، فی کیفیة علم الإمام و منابع ذلک العلم، ص ۲۳۷؛ مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶؛ مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید، ص ۳۲۲؛ سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ مصطفوی، سید حسن و مروی، احمد دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم، فصلنامه قبسات، ص ۲۶؛ افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسهای شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص ۵۷ و ۵۸؛ نادم، محمد حسن علم امام از نگاه امیرالمؤمنین با تأکید بر نهج البلاغه، صفحه؟؟؟؛ لطیفی، رحیم علم غیب معصوم، ماهنامه معارف، ش ۴۸، ص ۱۰ ـ ۱۶؛ حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه، ماهنامه مبلغان، ش ۹۵، ص ۳۷ ـ ۳۸؛ اوجاقی، ناصرالدین علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۶۴ ـ ۶۸
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹
- ↑ ر.ک. نادم، محمد حسن، معارف کلامی شیعه، ص ۲۸۹ ـ ۲۹۱
- ↑ ر.ک. برنجکار، رضا، دومین دوره مدرسه تابستانی کلام امامیه، پایگاه مطالعات کلام امامیه
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ باقری، سید محمد فائز بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ باقری، سید محمد فائز بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ لطیفی، رحیم علم غیب معصوم، ماهنامه معارف، ش ۴۸، ص ۱۰ ـ ۱۶؛ رستمی، محمد زمان، بررسی دیدگاههای تفسیری عرفانی درباره علم امام، ش ۲۰، صفحه؟؟؟
- ↑ «الْوَاحُ مُوسَی عِنْدَنَا وَ عَصَا مُوسَی عِنْدَنَا وَ نَحْنُ وَرَثَةُ النَّبِیِّین»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ١، ص ٢٣١
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹
- ↑ ر.ک. سبحانی، جعفر آگاهی سوم یا علم غیب، ص ۳۳ ـ ۳۸؛ نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۱۴۵؛ هاشمی، سید علی، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟؛ برنجکار، رضا، دومین دوره مدرسه تابستانی کلام امامیه، پایگاه مطالعات کلام امامیه؛ رابیل، سیده جستاری در مسئله علم غیب
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶؛ نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۱۴۵؛ رابیل، سیده جستاری در مسئله علم غیب
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶
- ↑ ر.ک. نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۱۴۵؛ اوجاقی، ناصرالدین علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۶۴ ـ ۶۸؛ میرترابی حسینی، زهرةالسادات علم لدنی در قرآن و حدیث، ص ۳۷ ـ ۴۶
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید، ص ۳۲۲؛ نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۱۴۵ و معارف کلامی شیعه، ص ۲۸۹ ـ ۲۹۱؛ باقری، سید محمد فائز بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲؛ اوجاقی، ناصرالدین علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۶۴ ـ ۶۸
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶؛ سبحانی، جعفر آگاهی سوم یا علم غیب، ص ۳۳ ـ ۳۸؛ سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۱۴۵؛ هاشمی، سید علی، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟؛ خسروپناه، عبدالحسین کلام نوین اسلامی، ج ۲، ص ۳۷۲ ـ ۳۷۹؛ حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه، ماهنامه مبلغان، ش ۹۵، ص ۳۷ ـ ۳۸
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱۰، ص ۲۷۳
- ↑ ر.ک. مصطفوی، سید حسن و مروی، احمد دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم، فصلنامه قبسات، ص ۲۶
- ↑ ر.ک. سبحانی، جعفر آگاهی سوم یا علم غیب، ص ۳۳ ـ ۳۸؛ سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ هاشمی، سید علی، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹
- ↑ ر.ک. تحریری، محمد باقر، جلوههای لاهوتی، ج ۱، ص ۱۴۳؛ هاشمی، سید علی، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسهای شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص ۵۷ و ۵۸
- ↑ ر.ک. لاری، علی اکبر، فی کیفیة علم الإمام و منابع ذلک العلم، ص ۲۳۷؛ نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۱۴۵؛ هاشمی، سید علی، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟؛ اوجاقی، ناصرالدین علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۶۴ ـ ۶۸؛ رستمی، محمد زمان، بررسی دیدگاههای تفسیری عرفانی درباره علم امام، ش ۲۰، صفحه؟؟؟؛ شهیدی، روح الله و رحمان ستایش، محمد کاظم، باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم، ص ۱۱۰ و ۱۲۲