فقه: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۹: خط ۹:
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">


==معناشناسی==
[[فقه]] در لغت به معنای [[فهم]]، [[فطانت]] و [[درک]] دقیق و عمیق آمده است و [[فقیه]] به کسی می‌گویند که [[احکام]] را می‌‏شکافد و بررسی می‏‌کند و معضلات و گره‌‏های آنرا می‏‌گشاید<ref>النهایة (ابن اثیر) و لسان العرب، واژه «فقه».</ref>.


واژه فقه در [[قرآن]] و [[سنّت]] کاربرد گسترده‏‌ای دارد و به معنای فهم عمیق از [[معارف]] و آموزه‏‌های [[اسلامی]] به کار رفته و اختصاص به حوزه خاصی از [[دین]] ندارد؛ اما به تدریج در اصطلاح [[فقها]] به شاخه‏‌ای خاص از [[علوم دینی]] ([[احکام شرعی]] فرعی) اختصاص یافته است؛ از این رو، فقه در اصطلاح فقها عبارت است از [[علم به احکام شرعی]] فرعی از [[ادله]] تفصیلی آن<ref>"هو العلم بالاحکام الشرعیۀ الفرعیۀ عن أدلتها التفصیلیه"؛ ابوالقاسم میرزای قمی، قوانین الاصول، ص۵؛ ایضاح الفوائد، ج۲، ص:۲۶۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵ (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۵، صفحه 723-730؛ [[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[فقه نظام سیاسی اسلام ج۱ (کتاب)|فقه نظام سیاسی اسلام]]، ج۱، ص:۱۲؛ [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۶۱۳.</ref>
وموضوع علم فقه، فعل [[مکلف]] است؛ اعم از انجام و ترک و آنچه در [[ارتباط]] غیر مستقیم با آن است<ref>معالم الدین (قسم الفقه)، ج۱، ص:۹۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵ (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۵، صفحه 723-730.</ref>
==اقسام احکام شرعی==
احکام شرعی به دو بخش کلی تکلیفی و وضعی تقسیم می‏‌شود:
#[[احکام تکلیفی]]: عبارت از بایدها و نبایدهای الزامی و غیر الزامی است که به طور مستقیم مرتبط با فعل [[مکلف]] است و به پنج نوع [[واجب]]، [[مستحب]]، [[حرام]]، [[مکروه]] و [[مباح]] تقسیم می‏‌گردد.
#[[احکام وضعی]]: به طور مستقیم مرتبط با فعل مکلف نیست و بیشتر موضوع [[حکم تکلیفی]] قرار می‏‌گیرد، مانند: [[طهارت]] و [[نجاست]] که [[وصف]] اعیان خارجی است و یا صحّت و [[فساد]] که وصف [[اعمال عبادی]] و یا [[عقود]] و ایقاعات قرار می‏‌گیرد<ref>دروس فی اصول فقه الامامیة، ص:۳۹۶ ـ ۳۹۷.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵ (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۵، صفحه 723-730.</ref>
==جایگاه علم فقه در میان [[علوم]]==
پس از [[شناخت خداوند]] و [[رهبران الهی]] ([[پیامبران]] و [[جانشینان]] ایشان)، [[برترین علم]]، علم فقه است؛ زیرا سامان دهنده امور مربوط به معاش و [[معاد]] [[انسان]] است و در پرتو آن کمال نوع بشری و [[شناخت]] تمامی [[اوامر و نواهی الهی]] که سبب [[نجات]] [[ابدی]] است، حاصل می‏‌شود<ref>تحریرالاحکام، ج۱، ص:۴۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵ (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۵، صفحه 723-730.</ref>
==ویژگی‌های [[فقه شیعه]]==
[[مذهب]] [[فقهی]] [[شیعه]] که بر گرفته از [[اهل بیت]]{{عم}} است از ویژگی‌ها و شاخصه‌هایی برخوردار است که برخی از آنها عبارت‏اند از:
#[[تکیه]] بر بیان [[شرعی]] که در کتاب و [[سنّت]] به عنوان دو منبع اساسی برای استخراج [[احکام شرعی]] در هر موضوع و رخدادی [[تجلی]] یافته است. این دو مصدر و منبع [[غنی]] پاسخ دهنده و برطرف کننده همه خواسته‏‌ها و نیازهای فقهی انسان در انواع و اشکال مختلف [[حیات]] اوست.
#سنّت زمانی [[حجّت]] است که از [[معصوم]]؛ یعنی وجود [[مبارک]] [[پیامبر]]{{صل}} و [[ائمّه]]{{عم}} صادر شده باشد.
#سنّت باید با [[قطع]] و [[یقین]] و یا حجّت معتبر شرعی ـ که حجّیت آن با قطع و یقین [[ثابت]] شده باشد ـ همچون خبر دادن فرد [[ثقه]] و مورد [[اطمینان]]، [[اثبات]] شود.
#سخن [[صحابه]] به صرف [[صحابی]] بودن [[حجّت شرعی]] نیست، مگر آنکه ثقه بوده و از معصوم{{ع}} [[نقل]] کرده باشد.
#[[قرآن کریم]]، نخستین مصدر [[تشریع احکام]] [[الهی]] است و ظهوراتش حجّت است؛ لیکن استناد به ظهورات [[قرآن]] جز با کامل کردن بحث و [[تحقیق]] در دو مرحله ممکن نیست:
##[[ظهور]] دلالت [[آیات]] بر احکام شرعی باید احراز شود
##شناخت آیات [[عام و خاص]]، [[ناسخ و منسوخ]] و [[محکم و متشابه]] از [[راه]] [[سنّت]]<ref>ر.ک: [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵ (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۵، صفحه 723-730.</ref>


==[[فقه حکومتی]]==
==[[فقه حکومتی]]==

نسخهٔ ‏۲۸ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۴۹

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل فقه (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

معناشناسی

فقه در لغت به معنای فهم، فطانت و درک دقیق و عمیق آمده است و فقیه به کسی می‌گویند که احکام را می‌‏شکافد و بررسی می‏‌کند و معضلات و گره‌‏های آنرا می‏‌گشاید[۱].

واژه فقه در قرآن و سنّت کاربرد گسترده‏‌ای دارد و به معنای فهم عمیق از معارف و آموزه‏‌های اسلامی به کار رفته و اختصاص به حوزه خاصی از دین ندارد؛ اما به تدریج در اصطلاح فقها به شاخه‏‌ای خاص از علوم دینی (احکام شرعی فرعی) اختصاص یافته است؛ از این رو، فقه در اصطلاح فقها عبارت است از علم به احکام شرعی فرعی از ادله تفصیلی آن[۲].[۳]

وموضوع علم فقه، فعل مکلف است؛ اعم از انجام و ترک و آنچه در ارتباط غیر مستقیم با آن است[۴].[۵]

اقسام احکام شرعی

احکام شرعی به دو بخش کلی تکلیفی و وضعی تقسیم می‏‌شود:

  1. احکام تکلیفی: عبارت از بایدها و نبایدهای الزامی و غیر الزامی است که به طور مستقیم مرتبط با فعل مکلف است و به پنج نوع واجب، مستحب، حرام، مکروه و مباح تقسیم می‏‌گردد.
  2. احکام وضعی: به طور مستقیم مرتبط با فعل مکلف نیست و بیشتر موضوع حکم تکلیفی قرار می‏‌گیرد، مانند: طهارت و نجاست که وصف اعیان خارجی است و یا صحّت و فساد که وصف اعمال عبادی و یا عقود و ایقاعات قرار می‏‌گیرد[۶].[۷]

جایگاه علم فقه در میان علوم

پس از شناخت خداوند و رهبران الهی (پیامبران و جانشینان ایشان)، برترین علم، علم فقه است؛ زیرا سامان دهنده امور مربوط به معاش و معاد انسان است و در پرتو آن کمال نوع بشری و شناخت تمامی اوامر و نواهی الهی که سبب نجات ابدی است، حاصل می‏‌شود[۸].[۹]

ویژگی‌های فقه شیعه

مذهب فقهی شیعه که بر گرفته از اهل بیت(ع) است از ویژگی‌ها و شاخصه‌هایی برخوردار است که برخی از آنها عبارت‏اند از:

  1. تکیه بر بیان شرعی که در کتاب و سنّت به عنوان دو منبع اساسی برای استخراج احکام شرعی در هر موضوع و رخدادی تجلی یافته است. این دو مصدر و منبع غنی پاسخ دهنده و برطرف کننده همه خواسته‏‌ها و نیازهای فقهی انسان در انواع و اشکال مختلف حیات اوست.
  2. سنّت زمانی حجّت است که از معصوم؛ یعنی وجود مبارک پیامبر(ص) و ائمّه(ع) صادر شده باشد.
  3. سنّت باید با قطع و یقین و یا حجّت معتبر شرعی ـ که حجّیت آن با قطع و یقین ثابت شده باشد ـ همچون خبر دادن فرد ثقه و مورد اطمینان، اثبات شود.
  4. سخن صحابه به صرف صحابی بودن حجّت شرعی نیست، مگر آنکه ثقه بوده و از معصوم(ع) نقل کرده باشد.
  5. قرآن کریم، نخستین مصدر تشریع احکام الهی است و ظهوراتش حجّت است؛ لیکن استناد به ظهورات قرآن جز با کامل کردن بحث و تحقیق در دو مرحله ممکن نیست:
    1. ظهور دلالت آیات بر احکام شرعی باید احراز شود
    2. شناخت آیات عام و خاص، ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه از راه سنّت[۱۰]

فقه حکومتی

منابع

  1. هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵
  2. اراکی، محسن، فقه نظام سیاسی اسلام ج۱
  3. زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر

جستارهای وابسته

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ النهایة (ابن اثیر) و لسان العرب، واژه «فقه».
  2. ↑ "هو العلم بالاحکام الشرعیۀ الفرعیۀ عن أدلتها التفصیلیه"؛ ابوالقاسم میرزای قمی، قوانین الاصول، ص۵؛ ایضاح الفوائد، ج۲، ص:۲۶۴.
  3. ↑ ر.ک: هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵، صفحه 723-730؛ اراکی، محسن، فقه نظام سیاسی اسلام، ج۱، ص:۱۲؛ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۶۱۳.
  4. ↑ معالم الدین (قسم الفقه)، ج۱، ص:۹۴.
  5. ↑ ر.ک: هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵، صفحه 723-730.
  6. ↑ دروس فی اصول فقه الامامیة، ص:۳۹۶ ـ ۳۹۷.
  7. ↑ ر.ک: هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵، صفحه 723-730.
  8. ↑ تحریرالاحکام، ج۱، ص:۴۰.
  9. ↑ ر.ک: هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵، صفحه 723-730.
  10. ↑ ر.ک: هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵، صفحه 723-730.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=فقه&oldid=419299»