پیشوایی از منظر قرآن کریم (کتاب)

پیشوایی از منظر قرآن کریم
زبان	فارسی
نویسنده	حسین علی یوسف‌زاده
زیر نظر	پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مرکز فرهنگ و معارف قرآن
موضوع	امامت، ولایت
مذهب	[[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]]
ناشر	[[:رده:انتشارات انتشارات بوستان کتاب|انتشارات انتشارات بوستان کتاب]][[رده:انتشارات انتشارات بوستان کتاب]]
محل نشر	قم
سال نشر	۱۳۹۵ ش
شابک	‮‭‭۹۷۸-۹۶۴-۰۹-۱۷۷۱-۸‬‬‬
شماره ملی	۴۱۹۸۸۸۰

پیشوایی از منظر قرآن کریم، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی موضوعات امامت و ولایت می‌پردازد. این کتاب اثر حسین علی یوسف‌زاده است و انتشارات بوستان کتاب انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «نگاه مذاهب و نحله‌های فکری به موضوع امامت متفاوت است، اثر حاضر با طرح آن دیدگاه‌ها به نقد و بررسی آنها پرداخته است. تلاش شده این اثر استدلالی و خالی از حشو و زواید باشد و بیشتر با نگاه به قشر فرهیخته به نگارش درآمده است، گرچه برای عموم مردم نیز سودمند است. از ویژگی‌های دیگر این اثر، پاسخ درخور به شبهاتی است که درباره این موضوع در منابع طرح شده؛ خصوصاً بخش پایانی به بررسی و نقد شبهات روشن‌فکران معاصر درباره امامت پرداخته است».

فهرست کتاب

• سخنی با خوانندگان
• پیش‌گفتار
• بخش اول: واژه‌شناسی
• معنای پیشوایی:
• گستره معنایی واژه امام؛
• تحلیل دیگر:
• الف) مصادیق غیر بشری؛
• ب) مصادیق بشری:

۱. پیشوای باطل؛

۲. پیشوای حق؛

• ج) آیه مشتمل بر مصادیق بشری و غیر بشری؛
• انواع پیشوایی:
• پیشوایی حق؛
• اصالت در پیشوایی؛
• پیشوایی بالاستخلاف؛
• پیشوایی باطل؛
• بیان یک شبهه و پاسخ آن؛
• پیشوایی باطل در قرآن:
• ویژگی‌های پیشوای باطل از دیدگاه قرآن:
• دعوت به آتش؛
• پیمان‌شکنی؛
• اصطلاح‌شناسی:
• تعریف‌پذیری؛
• تعاریف و چالش‌ها؛
• تحلیل سخن؛
• گوناگونی تعاریف؛
• مؤلفه‌های مشترک در تعریف‌ها:
• الف) جانشینی پیامبر گرامی اسلام(ص)؛
• ب) ولایت و سرپرستی همه کفار:
• نکته؛
• ج) واجب‌الاطاعه بودن؛
• معمای تشابه تعریف‌ها و کثرت اختلاف‌ها؛
• نقد و بررسی؛
• واژگان مرتبط؛
• تاریخچه بحث:
• داستان حرث بن نعمان؛
• آثار مدون؛
• ضرورت بحث.

بخش دوم: اهمیت و ضرورت پیشوایی

• ضرورت پیشوایی در کلام علی(ع)؛
• آیه «اولی‌الامر» و ضرورت وجود پیشوا؛
• مذاهب و ضرورت پیشوایی؛
• دیدگاه مخالفان؛
• دیدگاه موافقان:
• دیدگاه امامیه؛
• دیدگاه معتزله؛
• دیدگاه اسماعیلیه؛
• دیدگاه زیدیه؛
• دیدگاه اشاعره؛
• دیدگاه ماتریدیه.

بخش سوم: ویژگی‌های پیشوا

• زمینه‌ها و ملاک‌های پیشوایی:
• صبر و شکیبایی؛
• یقین؛
• هدایت‌یافتگی و پیشوایی؛
• لزوم مبرا بودن از ظلم؛
• تقابل میان هدایت و اهتدا:
• هدایت ابراهیم(ع):
• موفقیت در آزمون‌های الهی؛
• عبودیت تام؛
• ویژگی‌های پیشوا در نگاه متکلمان؛
• اشتراکات معتزله و اشاعره:
• الف) مجتهد بودن؛
• ب) صاحب رأی بودن؛
• ج) شجاعت؛
• د) عدالت؛
• هـ) عاقل بودن؛
• و) بلوغ؛
• ز) مرد بودن؛
• ح) حریّت؛
• دیدگاه‌ شیعه:
• عصمت بر اساس آیه ابتلا:
• تقریر اول؛
• تقریر دوم؛
• معنای ظلم:
• چگونگی برداشت عصمت از آیه؛
• گستره ظلم:
• نقد و بررسی؛
• عصمت امام بر اساس آیه اطاعت؛
• اولی‌الامر چه کسانی هستند؟
• بررسی نظریه چهارم؛
• مصادیق قرآنی اولی‌الامر؛
• آیه اولی‌الامر و مفسران شیعه؛
• تخصیص عقلی آیه «اولی‌الامر»؛
• پاسخ؛
• ابهام‌های این دیدگاه و رفع آنها:

۱. تکلیف به ما‌لایطاق:

• رفع ابهام؛

۲. عدم امکان شناخت امام در عصر غیبت:

• رفع ابهام؛

۳. عمومیت کلمه اولی‌الامر:

• توضیح و رفع ابهام؛

۴. ارجاع امور به خدا و رسول نه اولی‌الامر:

• رفع ابهام؛

۵. عدم تصریح:

• رفع ابهام؛

۶. عدم رفع اختلاف با وجود امام:

• رفع ابهام؛
• عصمت امام بر اساس آیه صادقین:
• الف) تحلیل علامه حلی؛
• ب) فخر رازی و آیه صادقین؛
• بررسی دو دیدگاه؛
• علم امام و پیشوا:

۱. رابطه علم و قدرت؛

۲. منافات نداشتن علم ائمه با قضا و قدر الهی؛

۳. سبب استثنا در علم و قدرت امام؛

• دیدگاه فیلسوفان درباره ویژگی‌های پیشوایان:

۱. مراتب در جهان هستی؛

۲. چگونگی تحول؛

۳. اصالت وجود؛

۴. حرکت جوهری؛

• خلاصه:
• عینیت مقام امام؛
• الهام الهی و امدادهای غیبی؛
• حاکمیت امام بر جهان؛
• امام در هر زمان یگانه است؛
• جهان هستی هرگز بی‌امام نخواهد بود.

بخش چهارم: امامت انتصاب یا انتخاب

• محدودهٔ بحث؛
• دیدگاه انتخاب:
• انکار نص بر وجود امام؛
• دیدگاه انتصاب:
• بررسی نقل در این‌باره؛
• تفصیل مطلب؛
• نصوص تعیین پیشوا:
• الف) آیات امامت:
• دسته اول؛
• پرسش و پاسخ؛
• نقض برداشت با آیاتی از قرآن؛
• بررسی و نقد این دیدگاه؛
• دسته دوم؛
• دسته سوم؛
• دسته چهارم؛
• ب) نصوص روایی؛
• نتیجه.

بخش پنجم: وظایف و شئون امامت

• نسبت امامت و نبوت:
• مقامات الهی؛
• ادعای وحدت امامت و نبوت؛
• تفاوت امامت با نبوت؛
• امام و جامعه اسلامی؛
• رهبری اجتماعی سیاسی؛
• مرجعیت دینی:

۱. سنت نبوی؛

۲. اهل بیت:

• آیه ابلاغ؛
• ولایت معنوی؛
• رابطه امامت و ولایت؛
• معنای اصطلاحی ولایت؛
• هدایت؛
• تفاوت هدایت امام و سایر هدایت‌ها؛
• انواع هدایت.

بخش ششم: پاسخ به برخی شبهات

• ضرورت واکاوی شبهات؛
• تعارض امامت با خاتمیت:
• بیان یک شبهه؛
• پاسخ؛
• تحول در برخی ابعاد:
• پاسخ:
• دلایل قرآنی؛
• دلایل روایی؛
• بررسی روایات؛
• سخن امامان درباره خودشان؛
• ارتباط ائمه با عالم غیب؛
• اقامه دین و اسوه بودن ائمه(ع):
• پاسخ؛
• تفویض و غلو درباره ائمه(ع):
• پاسخ؛
• جریان غلو و تفویض:
• نکته اول؛
• نکته دوم؛
• نبود نام ائمه در قرآن:
• پاسخ؛
• جاودانگی قرآن؛
• آزمون امت.

کتاب‌نامه نمایه

• آیات؛
• روایات؛
• اعلام؛
• گروه‌ها و فرق.

دربارهٔ پدیدآورنده

حسین علی یوسف‌زاده

حجت الاسلام و المسلمین حسین علی یوسف‌زاده (متولد ۱۳۴۹ ش، تربت حیدریه)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: محمد فاضل ‏لنکرانی و حسین وحید خراسانی پیگیری کرد. همکاری با دفتر تبلیغات ‏اسلامی به عنوان پژوهشگر از جمله فعالیت‌های وی است. او تا کنون چندین جلد کتاب و مقاله نیز به رشته تحریر درآورده است. «پیشوایی از منظر قرآن کریم»، «تابوت عهد»، «باب حطه»، «مقایسه ضرورت نبوت از منظر فلسفه و عرفان با تأكید بر آرای ابن‌سینا و امام خمینی»، «شجاعت»، «منجی‌گرایی در ادیان» و تعدادی از مقالات «دائرةالمعارف قرآن کریم» برخی از این آثار است.