علم موهوبی معصوم

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث علم معصوم است. "علم موهوبی معصوم" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

علم موهوبی معصوم در قرآن | علم موهوبی معصوم در حدیث | علم موهوبی معصوم در کلام اسلامی | علم موهوبی معصوم در فلسفه اسلامی | علم موهوبی معصوم در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

انواع علم موهوبی

• علوم موهوبی به دو شکل قابل فرض است:

1. علومی که شیوه یا متعلق آن غیر متعارف باشد و افراد عادی به طور عادی به آن دسترسی ندارند مانند علوم ویژه مقام امامت.
2. علومی که از سوی خداوند متعال به برگزیدگانش عطا می‌شود لذا القائات شیطانی یا علومی که نتیجه ریاضت‌های خاص بشری است و دیگران می‌توانند مشابه آن را به دست آورند، از این تعریف خارج است، مانند علم امام یا پیامبر به آنچه مردم در خانه‌های خود ذخیره کرده‌اند: ﴿﴿وَأُنَبِّئُكُم بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ﴾﴾ علم به غذایی که مردم در خانه خود می‌خورند یا ذخیره می‌کنند، خودش علمی ویژه نیست و می‌توان به آن، از طریق حضور و جستجو در خانه‌ها یا شیوه‌های مانند آن دست یافت؛ اما خبر دادن از آن بدون این شیوه‌های متعارف، علم موهوبی به شمار می‌آید.

ویژگی علم لدنی و موهوبی

• علم لدنی اصطلاحی است برگرفته از قرآن کریم، که در مورد حضرت خضر است: ﴿﴿وَعَلَّمْنَاهُ مِن لَّدُنَّا عِلْمًا﴾﴾ ویژگی علم لدنی و موهوبی این است که از راه‌های طبیعی به دست نیامده است. بلکه موهبتی الهی است، خدا به هر که بخواهد اعطا می‌کند. این علم به موجب ادلۀ عقلی و نقلی که آنرا اثبات می‌کند قابل هیچ گونه تخلفی نیست و تغییر نمی‌پذیرد و به اصطلاح علم است، به آن چه در لوح محفوظ ثبت شده است و آگاهی است از آن چه قضای حتمی خداوند به آن تعلق گرفته و لذا هیچ گونه تکلیفی به متعلق این گونه علم از آن جهت که حتمی‌الوقوع می‌باشد تعلق نمی‌گیرد. علم لدنی و موهوبی از طریق مهارت باطن و ریاضت‌های شرعی و انجام فرائض و نوافل و در اثر اخلاص به انسان‌های پاک و مستعد افاضه می‌شود. این علم هم شامل علم به ظاهر احکام و باطن شریعت، هم شامل علوم غیبی و حوادث گذشته و آینده که به صورت قضایای قطعیه هستند و هم شامل الهامات قلبی می‌شود. علم لدنی و موهوبی افضل علوم بلکه علم حقیقی است.

روایات در مورد علم لدنی و موهوبی

• در مورد علم امام روایات نشان می‌دهد امام(ع) از راه موهبت الهی و نه از راه اکتساب، به همه چیز واقف و از همه چیز آگاه است و هر چیز را بخواهد، به اذن خدا، به ادنی توجیهی می‌داند، در روایات دو نکته وجود دارد یکی اینکه علم امام از سوی خداوند به وی اعطا شده است و دیگر آنکه زمان دریافت این علم هم زمان با از دنیا رفتن امام قبلی و عهده‌دار شدن وظایف امامت از طرف امام بعدی است. و مراد از علم امام، علم باطنی فطری لدنی موهوبی است که با واسطه یا بی‌واسطه از جانب خداوند به انبیا و اوصیا اعطا می‌گردد.

نتیجه گیری

• با توجه به مطالب بیان شده هر علم غیبی، علم لدنی و موهوبی است، چون غیب بر همگان پوشیده است و کسی جز خدا آن را نمی‏‌داند، مگر کسانی که خداوند بخواهد و چنین علمی را به آنان موهبت کند. اما هر علم لدنی و موهوبی، علم غیب نیست چون ممکن است خداوند علم برخی از امور را که برای نوع بشر از طرق عادی قابل اکتساب و تحصیل است، به بعضی انسان‌‏ها بدون کسب و تحصیل، اعطا کند. چنین علمی موهبتی و لدنی است اما علم به غیب نیست، زیرا برای سایرین پوشیده نیست.

پرسش‌های وابسته

• علم موهوبی و موهبتی یا علم لدنی معصوم چیست؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منبع‌شناسی جامع علم معصوم

• کتاب‌شناسی علم معصوم؛
• مقاله‌شناسی علم معصوم؛
• پایان‌نامه‌شناسی علم معصوم.

منابع

• هاشمی،سید علی، ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه؛
• اوجاقی، ناصرالدین، علم امام از دیدگاه کلام امامیه؛
• میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث؛
• عرفانی، محمد نظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین؛
• عظیمی، محمد صادق، سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی؛
• صدیقی، کاظم، سیمای عرشیان در کلام ابن الرضا؛
• باقری، سید محمد فائز، بررسی علم اولیای الهی؛
• صالحی مالستانی، حسین، علم غیب و علم لدنی پیامبر از منظر امام خمینی؛
• موسوی، سید امین، گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی؛
• پارسانسب، گل‌افشان، پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا؛
• قاضی طباطبایی، سید محمد علی، رساله‌ای در دلالت آیه تطهیر بر علم گسترده پیامبر و امام؛

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: