بحث:انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)

۱. آیت‌الله حسینی خامنه‌ای؛

سید علی حسینی خامنه‌ای آیت‌الله سید علی حسینی خامنه‌ای، در کتاب «مهدویت از منظر ولایت» در این‌باره گفته است: «یک بعد، این است که انتظار به معنای قانع نشدن به وضع موجود است. انتظار داریم یعنی هرچه خیر و عمل خوب انجام دادیم و به وجود آمده، کم و غیرکافی است و منتظریم تا ظرفیت نیکی عالم پر بشود. یک بعد دیگر از ابعاد انتظار، دل گرمی مؤمنین نسبت به آینده است. انتظار مؤمن، یعنی این که تفکر الهی - این اندیشه روشنی که وحی بر مردم عرضه کرده است - یک روز سراسر زندگی بشر را فرا خواهد گرفت. یک بعد انتظار این است که منتظر با شوق و امید حرکت بکند. انتظار یعنی امید. یکی از ابعاد انتظار، اعتماد و امیدواری به آینده و مأیوس نبودن است همین روح انتظار است که به انسان تعلیم می‌دهد تا در راه خیر و صلاح مبارزه کند. اگر انتظار و امید نباشد، مبارزه معنی ندارد و اگر اطمینان به آینده هم نباشد، انتظار معنی ندارد. انتظار واقعی با اطمینان و اعتماد ملازم است. کسی که شما می‌دانید خواهد آمد، انتظارش را می‌‌کشید و انتظار کسی که به آمدنش اعتماد و اطمینان ندارید، انتظاری حقیقی نیست. اعتماد، لازمه انتظار است و این هر دو، ملازم با امید است و امروز این امید، امری لازم برای همه ملت‌ها و مردم دنیا می‌‌باشد».

توجه به ابعاد انتظار در ادیان و مکاتب مختلف

• انتظار به مفهوم مذهبی آن، نوعی پیشروی و استقبال از آینده بوده و دارای ابعاد گوناگونی از قبیل فلسفی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی است. توجه به این ابعاد، برای کسی که می‌داند در فرهنگ اسلام و شیعه، چه مقدار به انتظار اهمیت داده شده، ضروری است؛ به همین دلیل صاحبان ادیان و مذاهب، فیلسوفان، جامعه‌شناسان، روانشناسان، طرفداران احزاب و مکاتب، هر کدام با دید و نگرشی خاص دربارۀ آن بحث کرده‌اند.

اهتمام به ابعاد انسان منتظِر از نگاه دین

• از طرفی، می‌‌توان گفت انسان منتظر نیز از زوایای مختلف، دارای ابعاد گوناگون است؛ از سویی دارای بُعد نظری و عملی بوده و از سوی دیگر از بُعد فردی و اجتماعی برخوردار است و از زاویه‌ای دیگر در کنار بُعد جسمی، بُعد روحی و روانی دارد؛ از همین رو انتظار موعود جهانی در همۀ ابعاد زندگی منتظِر تأثیر می‌گذارد.

ابعاد انتظار

• به طور کلی ابعاد انتظار را در دو بخش می‌‌توان مورد بررسی قرار داد:

ابعاد انتظار در زمینۀ معنوی و درونی فرد و جامعه

بعد فکری و اعتقادی انتظار (آمادگی علمی و معرفتی)

• در بعد فکری که زیر بنای اعمال و رفتار انسان است، مقولۀ انتظار، باورهای اساسی حیات آدمی را در حصار خود حفظ می‌کند. این بعد می‌‌تواند شامل موارد زیر باشد:

بُعد توحید

• انتظار در ماهیت خود، انسان منتظِر را متوجّه خدای جهان می‌‏‏کند.

بُعد نبوت

• منتظران چشم به راه کسی هستند که در او، صفات و آثار پیامبر گرد آمده است.

بُعد امامت

• حضرت مهدی(ع)، وصی صدّیقین و خاتم ائمۀ طاهرین(ع) است و امامان پیشین یکایک او را یاد کرده‏‌اند.

بُعد عدل

• انتظار امام مهدی(ع)، انتظار ظهور عدل است؛ به گونه ای که او جهان آکنده از بیداد را از داد پر می‌‏‏سازد.

بُعد معاد

• در امر انتظار، اصل اعتقادی بسیار مهمِ، معاد و بازگشت مسئولانه به نزد خداوند، همواره حضور دارد.
• در این زمینه، انتظار این است که مذاهب متعدد و متنوع از آسمانی و زمینی تبدیل به مذهب واحدی گردند؛ چون بشریت انتظار دارد انسان‌ها در تحت لوای واحد و در زیر پرچم حکومت الله گرد هم آیند.

بعد روحی و روانی انتظار

• انتظار، شخص منتظِر را وادار می‌‌کند تا به تقویت حیات روحی و روانی و جسمی خود و کسب فضیلت‌های اخلاقی روی ‌آورد.

بعد اخلاقی و رفتاری انتظار

• انتظار باعث می‌‌شود منتظِر هم به ساختن خود و هم به سامان دادن جامعه همت می‌گمارد.

ابعاد انتظار در زمینۀ مادی و برونی فرد و جامعه

بعد سیاسی انتظار

• انتظار نه تنها در زندگی فردی منتظر مؤثر است که در حوزۀ رابطۀ فرد با جامعه نیز مطرح و برنامه دارد و او را به تأثیرگذاری مثبت در جامعه وا می‌دارد. در واقع، انتظار این است که مفاسد اجتماعی، رذالت‌ها، آشوب‌ها، طنین‌های نابجا و امواج تلاطم انگیز از میان برداشته شوند و روابط بر اساس تفاهم، همکاری و همیاری و خیرخواهی گردد. انتظار، به انسان منتظِر می‌‌فهماند دولت کریمه نمی‌تواند خود را از حضور سیاسی و اجتماعی محروم نماید و نیز به انسان‌ها می‌‌آموزد خواستار حکومتی صالح، دور از منکر و ریا فریب باشند.

بعد فرهنگی و اقتصادی انتظار

• حراست از فرهنگ دینی و اسلامی و مرزبانی اندیشۀ اسلامی و زنده نگه داشتن آن از جمله ابعاد انتظار است. به نوعی، انتظار این است که امیدها و انتظارها متوجه تعدیل عادلانه ثروت باشد و فواصل طبقاتی از میان برداشته شوند و در بخش فرهنگی هم، بشریت انتظار آن را دارد که علوم و عالمان، متعهد باشند و تلاش‌ها مصروف دانشی گردد که از آن نفعی برای جامعه برخیزد.

ابعاد انسان منتظِر

• اما، برای انسان منتظِر نیز، ابعادی را برشمرده¬اند که عبارت‌اند از:

1. قانع نشدن به وضع موجود: یعنی هرچه خیر و عملِ خوب انجام دادیم و به وجود آمده، کم و غیرکافی است و منتظریم، تا ظرفیت نیکی عالم با دست قدرتمند ولی خدا(ع) پُر بشود.
2. دلگرمی مؤمنین نسبت به آینده(اعتماد و امیدواری به آینده و مأیوس نبودن): یعنی اینکه تفکر الهی یک روز سراسر زندگی بشر را فرا خواهد گرفت و منتظِر، با شوق و امید حرکت بکند.
3. دین داری: منتظر باید کوشش نماید تا دین و عقاید خود را در عمل، اعتقاد و مبانی حفظ نماید.
4. دین آموزی و نشر معارف: از وظایف منتظران این است که روح تعهد و تعبد را در جامعه گسترش دهند.
5. بُعد دانش روز و سازمان دهی: حضور منتظران در جامعه وقتی کارساز و کارآمد است که همراه با دانش، آگاهی و سازماندهی باشد.
6. توانمندی‌های فکری: آنچه یک منتظر باید در زمینۀ فکری به آن مسلح باشد، درک و شناخت قدر خویش است که معیار انتخاب مکتب هاست و انسان را در برابر افکار گوناگون راهنمایی می‌نماید و انتخاب بهترین را ممکن می‌سازد.
7. توانمندی‌های روحی: ایجاد روحیه، امر مهمی است که در دورۀ انتظار باید حاصل شود.
8. برنامه ریزی: منتظر باید طرح داشته باشد و با توجه به نقشه سازندگی، دنبال مصالح و لوازمی باشد که قبلاً برنامه ریزی کرده است.
9. توانمندی در عمل: در بینش دینی، افراد نه با عمل که با بینش خود از یک عمل، به ارزش می‌رسند.
10. بُعد قرآنی: امام مهدی(ع) زنده کنندۀ همۀ احکام قرآن بوده و انسان منتظر همواره این آرمان را در دل زنده می‌‏‏دارد.
11. دانش و خردورزی: که توجه ویژۀ منتظران به علم و دانایی را می‌‌طلبد.

شواهد و مؤیدات ابعاد انتظار و انسان منتظر

• در خصوص ابعاد انتظار و ابعاد انسان منتظِر روایاتی وارد شده است که از آن جمله می‌‌توان به حدیث امام باقر(ع) اشاره کرد که به بِعد فکری و اعتقادی انتظار مربوط است، ایشان فرمودند: «روزگاری بر مردم خواهد آمد که امام ایشان غایب خواهد شد؛ پس خوشا به حال آنان که در آن زمان، بر امرِ ولایت ما ثابت و استوار بمانند». و یا می‌‌توان به حدیثی از امام صادق(ع) اشاره کرد که به بِعد اجتماعی انسان منتظِر مربوط می‌‌شود: «هر کس خوش دارد در شمار یاران قائم باشد، باید در عصر انتظار، مظهر اخلاق نیک اسلامی‌ باشد؛ اگر او پیش از قیام قائم(ع) در گذرد، پاداش او مانند کسانی است که قائم را درک کرده، به حضور او می‌رسند».

توجه به ابعاد انتظار در ادیان و مکاتب مختلف

• انتظار به مفهوم مذهبی آن، نوعی پیشروی و استقبال از آینده بوده و دارای ابعاد گوناگونی از قبیل فلسفی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی است. توجه به این ابعاد، برای کسی که می‌داند در فرهنگ اسلام و شیعه، چه مقدار به انتظار اهمیت داده شده، ضروری است؛ به همین دلیل صاحبان ادیان و مذاهب، فیلسوفان، جامعه‌شناسان، روانشناسان، طرفداران احزاب و مکاتب، هر کدام با دید و نگرشی خاص درباره آن بحث کرده‌اند.

اهتمام به ابعاد انسان منتظِر از نگاه دین

• از طرفی، می‌‌توان گفت انسان منتظر نیز از زوایای مختلف، دارای ابعاد گوناگون است؛ از سویی دارای بُعد نظری و عملی بوده و از سوی دیگر از بُعد فردی و اجتماعی برخوردار است و از زاویه‌ای دیگر در کنار بُعد جسمی، بُعد روحی و روانی دارد؛ از همین رو انتظار موعود جهانی در همۀ ابعاد زندگی منتظِر تأثیر می‌گذارد.

ابعاد انتظار

• به طور کلی، می‌‌توان گفت ابعاد انتظار عبارت‌اند از:

1. بُعد فکری: در بعد فکری که زیر بنای اعمال و رفتار انسان است، مقولۀ انتظار، باورهای اساسی حیات آدمی را در حصار خود حفظ می‌کند.
2. بُعد عملی: انتظار باعث می‌‌شود منتظِر در این بخش، هم به ساختن خود و هم به سامان دادن جامعه همت می‌گمارد.
3. بُعد فردی: انتظار، شخص منتظِر را وادار می‌‌کند تا به تقویت حیات روحی و روانی و جسمی خود و کسب فضیلت‌های اخلاقی روی ‌آورد.
4. بُعد اجتماعی: انتظار نه تنها در زندگی فردی منتظر مؤثر است که در حوزۀ رابطۀ فرد با جامعه نیز مطرح و برنامه دارد و او را به تأثیرگذاری مثبت در جامعه وا می‌دارد. در واقع، انتظار این است که مفاسد اجتماعی، رذالت‌ها، آشوب‌ها، طنین‌های نابجا و امواج تلاطم انگیز از میان برداشته شوند و روابط بر اساس تفاهم، همکاری و همیاری و خیرخواهی گردد.
5. بُعد فرهنگی و اقتصادی: حراست از فرهنگ دینی و اسلامی و مرزبانی اندیشۀ اسلامی و زنده نگه داشتن آن از جمله ابعاد انتظار است. به نوعی، انتظار این است که امیدها و انتظارها متوجه تعدیل عادلانه ثروت باشد و فواصل طبقاتی از میان برداشته شوند و در بخش فرهنگی هم، بشریت انتظار آن را دارد که علوم و عالمان، متعهد باشند و تلاش‌ها مصروف دانشی گردد که از آن نفعی برای جامعه برخیزد.
6. بُعد سیاسی و نظامی: انتظار، به انسان منتظِر می‌‌فهماند دولت کریمه نمی‌تواند خود را از حضور سیاسی و اجتماعی محروم نماید و نیز به انسان‌ها می‌‌آموزد خواستار حکومتی صالح، دور از منکر و ریا فریب باشند.
7. بُعد توحید: انتظار در ماهیت خود، انسان منتظِر را متوجّه خدای جهان می‌‏‏کند.
8. بُعد نبوت: منتظران چشم به راه کسی هستند که در او، صفات و آثار پیامبر گرد آمده است.
9. بُعد امامت: حضرت مهدی(ع)، وصی صدّیقین و خاتم ائمۀ طاهرین(ع) است و امامان پیشین یکایک او را یاد کرده‏‌اند.
10. بُعد عدل: انتظار امام مهدی(ع)، انتظار ظهور عدل است؛ به گونه‌ای که او جهان آکنده از بیداد را از داد پر می‌‏‏سازد.
11. بُعد معاد: در امر انتظار، اصل اعتقادی بسیار مهمِ، معاد و بازگشت مسئولانه به نزد خداوند، همواره حضور دارد.
12. بُعد مذهبی و اخلاقی: در این زمینه، انتظار این است که مذاهب متعدد و متنوع از آسمانی و زمینی تبدیل به مذهب واحدی گردند؛ چون بشریت انتظار دارد انسان‌ها در تحت لوای واحد و در زیر پرچم حکومت الله گرد هم آیند.

ابعاد انسان منتظِر

• اما، برای انسان منتظِر نیز، ابعادی را برشمرده¬اند که عبارت‌اند از:

1. قانع نشدن به وضع موجود: یعنی هرچه خیر و عملِ خوب انجام دادیم و به وجود آمده، کم و غیرکافی است و منتظریم، تا ظرفیت نیکی عالم با دست قدرتمند ولی خدا(ع) پُر بشود.
2. دلگرمی مؤمنین نسبت به آینده(اعتماد و امیدواری به آینده و مأیوس نبودن): یعنی اینکه تفکر الهی یک روز سراسر زندگی بشر را فرا خواهد گرفت و منتظِر، با شوق و امید حرکت بکند.
3. دین داری: منتظر باید کوشش نماید تا دین و عقاید خود را در عمل، اعتقاد و مبانی حفظ نماید.
4. دین آموزی و نشر معارف: از وظایف منتظران این است که روح تعهد و تعبد را در جامعه گسترش دهند.
5. بُعد دانش روز و سازمان دهی: حضور منتظران در جامعه وقتی کارساز و کارآمد است که همراه با دانش، آگاهی و سازماندهی باشد.
6. توانمندی‌های فکری: آنچه یک منتظر باید در زمینۀ فکری به آن مسلح باشد، درک و شناخت قدر خویش است که معیار انتخاب مکتب هاست و انسان را در برابر افکار گوناگون راهنمایی می‌نماید و انتخاب بهترین را ممکن می‌سازد.
7. توانمندی‌های روحی: ایجاد روحیه، امر مهمی است که در دورۀ انتظار باید حاصل شود.
8. برنامه ریزی: منتظر باید طرح داشته باشد و با توجه به نقشه سازندگی، دنبال مصالح و لوازمی باشد که قبلاً برنامه ریزی کرده است.
9. توانمندی در عمل: در بینش دینی، افراد نه با عمل که با بینش خود از یک عمل، به ارزش می‌رسند.
10. بُعد قرآنی: امام مهدی(ع) زنده کنندۀ همۀ احکام قرآن بوده و انسان منتظر همواره این آرمان را در دل زنده می‌‏‏دارد.
11. دانش و خردورزی: که توجه ویژۀ منتظران به علم و دانایی را می‌‌طلبد.

شواهد و مؤیدات ابعاد انتظار و انسان منتظر

• در خصوص ابعاد انتظار و ابعاد انسان منتظِر روایاتی وارد شده است که از آن جمله می‌‌توان به حدیث امام باقر(ع) اشاره کرد که به بِعد فکری و اعتقادی انتظار مربوط است، ایشان فرمودند: «روزگاری بر مردم خواهد آمد که امام ایشان غایب خواهد شد؛ پس خوشا به حال آنان که در آن زمان، بر امرِ ولایت ما ثابت و استوار بمانند». و یا می‌‌توان به حدیثی از امام صادق(ع) اشاره کرد که به بِعد اجتماعی انسان منتظِر مربوط می‌‌شود: «هر کس خوش دارد در شمار یاران قائم باشد، باید در عصر انتظار، مظهر اخلاق نیک اسلامی‌ باشد؛ اگر او پیش از قیام قائم(ع) در گذرد، پاداش او مانند کسانی است که قائم را درک کرده، به حضور او می‌رسند».

توجه به ابعاد انتظار در ادیان و مکاتب مختلف

• انتظار به مفهوم مذهبی آن، نوعی پیشروی و استقبال از آینده بوده و دارای ابعاد گوناگونی از قبیل فلسفی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی است. توجه به این ابعاد، برای کسی که می‌داند در فرهنگ اسلام و شیعه، چه مقدار به انتظار اهمیت داده شده، ضروری است؛ به همین دلیل صاحبان ادیان و مذاهب، فیلسوفان، جامعه‌شناسان، روانشناسان، طرفداران احزاب و مکاتب، هر کدام با دید و نگرشی خاص درباره آن بحث کرده‌اند.

اهتمام به ابعاد انسان منتظِر از نگاه دین

• با توجه به اینکه مقولۀ انتظار دو سویه است و یک طرف آن را انسان منتظِر تشکیل می‌‌دهد، به همین جهت می‌‌توان گفت انسان نیز، از زوایای مختلف، دارای ابعاد گوناگون است؛ از سویی از بُعد نظری و عملی برخوردار است و از سوی دیگر، دارای بُعد فردی و اجتماعی است و از زاویه‌ای دیگر در کنار بُعد جسمی، بُعد روحی و روانی دارد؛ از همین روست که انتظار موعود جهانی در همه ابعاد زندگی منتظِر تأثیر می‌گذارد.

ابعاد انتظار

• به طور کلی، می‌‌توان گفت ابعاد انتظار عبارت‌اند از:

1. بُعد فکری: در بعد فکری که زیر بنای اعمال و رفتار انسان است، باورهای اساسی حیات آدمی را در حصار خود حفظ می‌کند. به بیان دیگر، انتظار صحیح می‌طلبد که منتظر، بنیان‌های اعتقادی و فکری خود را تقویت کند تا در دام مکتب‌های انحرافی گرفتار نشود یا به سبب طولانی شدن دورۀ غیبت امام عصر(ع) به چاه یأس و ناامیدی سقوط نکند.
2. بُعد عملی: در بُعد عملی، انتظار به همۀ اعمال و رفتار انسان جهت می‌دهد، منتظر باید در میدان عمل بکوشد تا زمینه‌های ظهور دولت حق فراهم شود؛ بنابراین، منتظر در این بخش، هم به ساختن خود و هم به سامان دادن جامعه همت می‌گمارد.
3. بُعد فردی: در بُعد فردی نیز، هم به حیات روحی و روانی خود و کسب فضیلت‌های اخلاقی روی می‌آورد و هم به تقویتِ جنبه جسمی و بدنی می‌پردازد تا نیروی کارآمد برای جبهه نور باشد.
4. بُعد اجتماعی: انتظار آدمی را از محدودۀ خود فراتر می‌برد و او را با تک تک افراد جامعه مرتبط می‌کند؛ یعنی انتظار نه تنها در زندگی فردی منتظِر، مؤثر است بلکه، در حوزۀ رابطۀ فرد با جامعه نیز مطرح و برنامه دارد و او را به تأثیرگذاری مثبت در جامعه وا می‌دارد و از آنجایی که شرط ظهور دولت حق، آمادگی جمعی است، هر کس به اندازۀ توان خود برای اصلاح جامعه می‌کوشد و در برابر ناهنجاری‌های اجتماعی، ساکت و بی‌تفاوت نمی‌ماند؛ چرا که منتظر مصلح جهانی در اندیشه و عمل، مسیر صلاح و راستی را طی می‌کند. در واقع، زمینۀ مورد نظر در امر انتظار این است که روابط انسانی بر جامعه حاکم گردد، مفاسد اخلاقی، سرقت، جنایت، آدم‌کشی، بهره‌گیری، استثمار انسان از انسان از جامعه رخت بربندد، فضیلت‌ها بر فضیحت‌ها باز شناخته شده و طرد و محکوم گردند. در جامعه برادری و تعاون باشد، تضامن و تکافل اجتماعی حاکم شوند، روزی ستم‌بارگی‌ها در هم شکنند و انسان‌ها قدرت یابند که ریشۀ دوروئی و نفاق را از جامعه برکنند، پایه‌های کج‌روی و انحراف را ویران سازند، قدرت‌های ناصالح را از جامعه طرد نمایند، افراد صالح و رشید سرپرستی روابط را بر عهده گیرند. بنابراین، با انتظار است که مفاسد اجتماعی، رذالت‌ها، آشوب‌ها، طنین‌های نابجا و امواج تلاطم‌انگیز از میان برداشته می‌‌شوند و روابط بر اساس تفاهم، همکاری و همیاری و خیرخواهی می‌‌گردد، عوامل اغواکننده در جامعۀ حق حیات پیدا نمی‌کنند، وسایل ارتباط جمعی در طریق هدایت و رشد و ارتقاء مردم قرار می‌‌گیرند.
5. بُعد فرهنگی و اقتصادی: حراست از فرهنگ دینی و اسلامی و مرزبانی اندیشه اسلامی و زنده نگه داشتن آن از جمله ابعاد انتظار است. بدون تردید تبلیغ این فرهنگ پویا بدون پشتوانه مالی و اقتصادی امکان‌پذیر نیست و به همین جهت منتظران باید با سعی و تلاش در عرصه‌های مختلف صنعت، کشاورزی و... این آرزو و خواست را تحقق بخشند. به نوعی، انتظار این است که فواصل طبقاتی از میان برداشته شوند و وضع آنچنان نباشد که یکی در کاخ زندگی کند و دیگری در زاغه‌ای؛ امکان کسب و تجارت، برای همگان یکسان باشد، تحرک اجتماعی، انتقال از نقشی به نقش دیگر امکان‌پذیر باشد، به خاطر جنبه‌های اقتصادی و به منظور چپاول حاصل درآمد ضعفا، اغنیاء قادر نشوند دست به کار شوند و نتوانند دست‌رنج‌های فقیران را برای کاخ‌سازی، بساط و عیش و نوش گستردن به کار برند.
6. بُعد سیاسی و نظامی: انتظار، به انسان منتظِر می‌‌فهماند منتظر دولت کریمه نمی‌تواند خود را از حضور سیاسی و اجتماعی محروم نماید، در صورت غیبت او از صحنه‌های سیاسی و اجتماعی جا برای اشخاص غیر معتقد باز می‌شود و کسانی مسند امور را به دست خواهند گرفت که موجب انحراف جامعه می‌شوند. همچنین به انسان‌‌های منتظر می‌‌آموزد خواستار حکومتی صالح، دور از منکر و ریا فریبند، حاکمی را بطلبند که در طریق خدمت به مردم و از خود مردم باشند، بتوانند ارزش‌های انسانی را در جهان حاکم سازند، ظلم و اختناق را نفی کنند، به طرد استکبار و استبعاد بپردازند. انسان‌ها خواستار نظامی هستند که در آن ضعیف و قوی به یک چشم دیده شوند، روابط ملی بر اساس انسانیت و تقوا و صلح و عدالت و روابط خارجی براساس حسن هم‌جواری، رعایت به حقوق انسان‌ها باشد. استعمارها و استثمارها از جامعه ریشه‌کن شوند، ابرقدرت‌ها مطامع خویش را در کشورهای ضعیف جستجو نکنند. در واقع، انسان‌ها خواستار سیاستی الهی و حکومتی واحد هستند.
7. بُعد توحید: انتظار در ماهیت خود، انسان منتظر را متوجّه خدای جهان می‌‏‏کند و توجّه به خدا و طلب فرج از درگاه او، از مهم‏ترین اصول مهدی ‏باوری است.
8. بُعد نبوت: منتظران چشم به راه کسی هستند که در او، صفات و آثار پیامبر گرد آمده است؛ هرکسی که دوست دارد، آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و حضرت محمد(ص) را ببیند، می‌‏‏تواند چهره آنان را در امام مهدی(ع) ببیند، او آرمان پیامبران را تحقّق می‌‌بخشد و دین خدایی را می‌‌گستراند و ندای توحید را به همه عالم می‌‌ساند.
9. بُعد امامت: حضرت مهدی(ع)، وصی صدّیقین و خاتم ائمه طاهرین(ع) بوده و امامان پیشین یکایک او را یاد کرده‏‌اند، او فرزند و یادگار و ادامه‌‏دهنده راه آنان است. امام مهدی(ع)، مظهر قائم امامت است و انتظار ظهور او، بزرگ‏ترین تأکید بر اصل امامت و رهبری است.
10. بُعد عدل: انتظار امام مهدی(ع)، انتظار ظهور عدل است؛ به گونه‌ای که او جهان آکنده از بیداد را، از داد پر می‌‏‏سازد و عدل خدایی را در همه ‏جا و همه ‏سو سرایت می‌‏‏دهد.
11. بُعد معاد: در امر انتظار، اصل اعتقادی بسیار مهمِ، معاد و بازگشت مسئولانه به نزد خداوند، همواره حضور دارد و امام مهدی(ع) به هنگام ظهور، ستمگران را کیفر می‌‏دهد و ظالمان را به سزای اعمال خود می‌‏رساند و مؤمنان را عزیز می‌‏‏دارد و از علایم حتمی فرارسیدن رستاخیز، ظهور امام مهدی(ع) است، تا او نیاید، عمر جهان به سر نمی‌‏رسد و قیامت برپا نمی‌‏گردد.
12. بُعد مذهبی و اخلاقی: در این زمینه انتظار این است که مذاهب متعدد و متنوع از آسمانی و زمینی تبدیل به مذهب واحدی گردند، مذهبی که جنبۀ مردمی داشته و برای حیات انسان فلسفه و هدفی ارزشمند ارائه دهد و انسان‌ها در تحت لوای واحد و در زیر پرچم حکومت الله گرد هم آیند. بشریت انتظار دارد اصول و مبانی اخلاقی بر اساس قواعد الهی باشد که به همه جوانب و ابعاد انسان احاطه دارد؛ به گونه‌ای که در سایۀ آن رشد و صلاح پدید ‌آید، مفاسد و آلودگی‌ها، پرستش‌های نابجا از جامعه رخت بر ‌بندند، قواعد اخلاقی به تناسب روز رنگ و چهره عوض نکنند و بر اساس آنچه نباشد که روز و مد روز آن را تائید می‌کنند..

ابعاد انسان منتظِر

• برای انسان منتظِر نیز، ابعادی را برشمرده‌اند که عبارت‌اند از:

1. بُعد قانع نشدن به وضع موجود: یعنی هرچه خیر و عملِ خوب انجام دادیم، کم و غیرکافی است و منتظریم تا ظرفیت نیکی عالم پُر بشود. لذا یکی از خصوصیاتی که در حقیقتِ انتظار گنجانده شده است، این است که انسان به وضع موجود، به اندازۀ پیشرفتی که امروز دارد، قانع نباشد؛ بخواهد روزبه‌روز این پیشرفت را، این تحقق حقایق و خصال معنوی و الهی را در خود و در جامعه بیشتر کند. بنابراین، انتظار یعنی قانع نشدن، قبول نکردن وضع موجودِ زندگی انسان و تلاش برای رسیدن به وضع مطلوب، که مسلم است این وضع مطلوب با دست قدرتمند ولی خدا(ع) تحقق پیدا خواهد کرد.
2. بُعد دلگرمی مؤمنین نسبت به آینده (اعتماد و امیدواری به آینده و مأیوس نبودن): انتظار مؤمن، یعنی اینکه تفکر الهی ـ این اندیشه روشنی که وحی بر مردم عرضه کرده است ـ یک روز سراسر زندگی بشر را فرا خواهد گرفت و منتظر، با شوق و امید حرکت می‌‌کند. بنابراین، یکی از ابعاد انسان منتظر، اعتماد و امیدواری به آینده و مأیوس نبودن است. چون انتظار واقعی، با اطمینان و اعتماد ملازم است و اعتماد نیز، لازمه انتظار است و این هر دو، ملازم با امید است.
3. بُعد دین داری: منتظر باید کوشش نماید تا دین و عقاید خود را در عمل، اعتقاد و مبانی حفظ نماید و در کسب آگاهی‌های لازم از اسلام ناب محمدی کوشش نماید.
4. بُعد دین آموزی و نشر معارف: از وظایف منتظران این است که در راه ترویج اندیشه ناب اسلامی تلاش نمایند و سعی کنند روح تعهد و تعبد را در جامعه گسترش دهند.
5. بُعد دانش روز و سازمان دهی: حضور منتظران در جامعه وقتی کارساز و کارآمد است که همراه با دانش، آگاهی و سازماندهی باشد؛ یعنی اگر تشکیلاتی منسجم و نیرومند باشد، از هرز رفتن نیروها جلوگیری می‌کند و زمینه ظهور و شرایط آن را بهتر فراهم می‌نماید.
6. توانمندی‌های فکری: سقف‌های سنگین و رسالت‌های بزرگ، پایه‌های محکم می‌خواهند، پایه‌هایی که در شعور و احساس قرار گرفته باشند. آنچه یک منتظر باید در زمینۀ فکری به آن مسلح باشد، درک و شناخت قدر خویش است که معیار انتخاب مکتب هاست و انسان را در برابر افکار گوناگون راهنمایی می‌نماید و انتخاب بهترین را ممکن می‌سازد پس، با توجه به همین معیار است که می‌توان کار گروه‌ها و مکتب‌های گوناگون را نقد کرد.
7. توانمندی‌های روحی: ایجاد روحیه، امر مهمی است که در دورۀ انتظار باید حاصل شود ولی، مهم‌تر از آن، راه‌های ایجاد این روحیه است که چگونه و با چه روشی این روحیه در منتظر پدید می‌آید.
8. برنامه ریزی: منتظر باید طرح داشته باشد و با توجه به نقشه سازندگی، دنبال مصالح و لوازمی باشد که قبلاً برنامه ریزی کرده است.
9. توانمندی در عمل: در مرحلۀ عمل به دو عامل نیاز است که در روش تربیتی انبیا از آن سخن به میان آمده است: کتاب و میزان؛ یعنی با کتاب، به ضابطه‌ها برسد و دستورها را بشناسد و هنگام تزاحم دو دستور، با میزان‌ها و معیارها، از بن بست بیرون بیاید. درواقع، در بینش دینی، افراد نه با عمل که با بینش خود از یک عمل، به ارزش می‌رسند.
10. بُعد قرآنی: امام مهدی(ع) زنده‌‏کنندۀ همۀ احکام قرآن بوده و انسان منتظر همواره این آرمان را در دل زنده می‌‏‏دارد که روزی با ظهور آن حضرت، قرآن و آموزه‏‏‌های آن در سراسر جهان حاکمیت یابد و برنامه زندگی گردد.
11. بُعد دانش و خردورزی: مهم‏تر از همه، توجه ویژۀ منتظران به علم و دانایی است؛ به ‏طوری که در پرتو ظهور حضرت، عقل و خرد جامعه بشریت کامل می‌‏گردد و زمینه‏‌های رشد، توسعه و سعادت در تمام زمینه‏‌های علمی، معنوی، صنعتی و آبادانی فراهم می‌‏‏شود.

شواهد و مؤیدات ابعاد انتظار و انسان منتظر

• برخی از روایاتی که در خصوص ابعاد انتظار و ابعاد انسان منتظِر وارد شده، عبارت‌اند از:

1. امام باقر(ع) فرمودند: «روزگاری بر مردم خواهد آمد که امام ایشان غایب خواهد شد؛ پس خوشا به حال آنان که در آن زمان، بر امرِ ولایت ما ثابت و استوار بمانند».
2. امام صادق(ع) فرمودند: «کسی که دوست دارد از یاران قائم باشد، باید منتظر باشد و در حال انتظار، پرهیزگاری پیشه کند و به اخلاق نیکو، آراسته شود».
3. پیامبر اعظم(ص) فرمودند: «خوشا به حال شکیبایان در غیبت او، خوشا به حال پابرجایان در محبت او، که خدا آنها را در کتاب خود توصیف نموده این قرآن هدایت است برای پرهیزگاران».
4. پیامبر اکرم(ص) خطاب به اصحابش فرمودند: «شما اصحاب من هستید، لکن برادران من مردمی‌اند که در آخرالزمان می‌آیند؛ آنان به نبوت و دین من ایمان می‌آورند با اینکه مرا ندیده‌اند... هر یک از آنان اعتقاد و دین خویش را به هر سختی نگاه می‌دارد، چنانکه گویی درخت خار مغیلان را در شب تاریک با دست پوست می‌کند یا آتش پردوام چوب داغ را در دست نگاه می‌دارد، آن مؤمنان مشعل‌های فروزان‌اند در تاریکی‌ها و خداوند آنان را از آشوب‌های تیره و تار (آخر الزمان) نجات خواهد داد».
5. امام سجاد(ع) خطاب به ابوخالد فرمودند: «ای ابوخالد مردمانی که در روزگار غیبت به سر می‌برند و معتقدند و منتظر از مردمان همه زمان‌ها افضلند؛ زیرا که خدای متعال به آنان خرد و فهم و معرفتی داده است که غیبت امام برای آنان مانند حضور است، این مردم را خدا مانند سربازان پیکارگر صدر اسلام قرار داده است، همان‌ها که در رکاب پیامبر شمشیر می‌زدند و پیکار می‌کردند آنان اخلاص پیشگان حقیقی و شیعه واقعی‌اند که مردم را به دین خدا دعوت می‌کنند».
6. شخصی از امام باقر(ع) پرسید: «فرج شما چه هنگام است؟ آن حضرت فرمود: هرگز، هرگز، فرج ما نمی‌رسد، تا اینکه غربال شوید و باز هم غربال شوید و باز هم غربال شوید تا کدورت‌ها، رفته صفا بماند».
7. امام صادق(ع) فرمودند: «برای صاحب این امر غیبتی طولانی است. در این دوران، هر کس باید تقوا پیشه سازد و به دین خود چنگ زند».
8. امام صادق(ع) می‌فرماید: «هر کس خوش دارد در شمار یاران قائم باشد، باید در عصر انتظار، مظهر اخلاق نیک اسلامی‌ باشد. اگر او پیش از قیام قائم(ع) در گذرد، پاداش او مانند کسانی است که قائم را درک کرده، به حضور او می‌رسند»..

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: