امامت امام حسن عسکری

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امامت امام حسن عسکری (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

ابو محمد حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابوطالب، پیشوای یازدهم شیعیان است^[۱].
درباره تاریخ ولادت، محل ولادت و تاریخ شهادت امام حسن عسکری(ع) میان مورخان اختلاف است، اما مشهور این است که در ماه ربیع الآخر سال ۲۳۲ق چشم به جهان گشود و در تاریخ اول ربیع الاول سال ۲۶۰ ق به دستور معتمد عباسی، مسموم و در روز هشتم همان تاریخ به شهادت رسید و پس از این که فرزندش، امام زمان(ع) در حالی که پنج سال بیشتر نداشت بر او نماز خواند، در خانه خود در سامرا و در کنار مرقد پدرش به خاک سپرده شد^[۲]^[۳].
پدرش امام دهم، حضرت هادی(ع) و مادرش که ام ولد و بانویی پارسا و شایسته بود حدیث یا سلیل است، که برخی از او به نام سوسن یاد کرده‌اند^[۴].
مشهورترین لقب حضرت، عسکری است. عسکر، نام محله‌ای در سامرا است و چون امام به فرمان خلیفه عباسی به اجبار در آن محل سکونت داشته به عسکری شهرت یافت^[۵].
امام عسکری(ع) دارای دو کنیه است: ابومحمد که کنیه مخصوص حضرت است و ابن الرضا که به پدر و جدش امام جواد(ع) نیز گفته می‌شد^[۶].
امام ۲۲ سال از دوران زندگی‌اش را با پدر بزرگوارش سپری کرد و با شهادت پدرش در سال ۲۵۴ق به امامت رسید. امامت ایشان، شش سال بیشتر به طول نیانجامید، ولی در این زمان کوتاه حوادث مهمی رخ داد.
اهمیت دوران امامت ایشان زمانی آشکار می‌شود که به مسئله غیبت و اهمیت آن پی ببریم، چرا که حضرت باید در این مدت کوتاه مقدمات لازم برای انتقال شیعه از مرحله حضور به مرحله غیبت را فراهم می‌کرد^[۷].
امام حسن عسکری(ع) در زمان امامتش، با سه خلیفه عباسی هم عصر بود: معتز عباسی، مهتدی و معتمد^[۸].
شیعه معتقد است که امام حسن عسکری(ع)، به جز مهدی موعود(ع)، فرزند دیگری نداشت. شیخ مفید در کتاب الارشاد می‌نویسد: حسن بن علی عسکری(ع)، به جز صاحب الزمان، فرزند دیگری از خود به جای نگذاشت^[۹]^[۱۰].

دلایل امام عسکری(ع)

دلایل اقامه شده بر امامت امام عسکری(ع) از این قرار است:
۱. چون بعد از امام هادی(ع)، تمامی فضایل و مکارم از قبیل علم، عصمت، زهد، کمال در عقلانیت، تدبر، شجاعت و... در امام عسکری جمع گردیده بود، او شایسته‌ترین فرد زمان خویش برای تصدی مقام امامت بود^[۱۱].
ابوبصیر خادم، جریان گفت و گوی امام با رومیان، ترکان و صقالبه به زبان خودشان را مشاهده و از این ماجرا تعجب می‌کند، اما حضرت، آشنایی با تمام زبان‌ها را فضیلتی می‌داند که خداوند به او ارزانی داشته، تا این تفاوت میان او و سایر مردم، دلیل و نشانه‌ای برای شناخت حجت خدا شود^[۱۲].
فضایل امام به اندازه‌ای بود که دشمنان اهل بیت نیز به عظمت و بزرگی او اعتراف می‌کردند:"دوست و دشمن، از او به نیکی و شایستگی یاد و او را ستایش می‌کنند" ^[۱۳].
۲. ظهور معجزات الهی و خوارق عادت از ایشان که دیگران از انجام آن ناتوان بودند نیز دلیل دیگری بر امامت حضرت می‌باشد^[۱۴] از جمله معجزات امام، پیشگویی‌ها و خبرهایی است که از آینده به اصحاب خود می‌داد: مانند خبر کشته شدن معتز عباسی، بیست روز قبل از قتلش و...^[۱۵]^[۱۶].
در بسیاری از موارد، امام، نیازهای مادی، معنوی و علمی مراجعان را برآورده می‌کرد، بدون آن که خود مراجعان، سخنی به میان آورده باشند. ابوهاشم، یکی از یاران امام می‌گوید: هیچ گاه نزد ابوالحسن و ابومحمد(ع) حاضر نشدم، مگر این که از آن دو حضرت، دلیل و برهانی بر امامتشان دیدم. سپس به یکی از معجزات امام اشاره کرده، می‌گوید: می‌خواستم از امام تکه‌ای فلز نقره بگیرم تا با آن برای تبرک، انگشتر بسازم. وقتی نزد امام رفتم، خواسته خود را فراموش کردم. هنگام خداحافظی، امام انگشتری به من داد و گفت: نقره می‌خواستی [تا با آن انگشتر بسازی]، اما من به تو [خود] انگشتر را دادم^[۱۷].
۳. در دسته خاصی از اخبار و روایاتِ وارد شده از پیامبر اسلام(ص) و امامان، به معرفی و تعداد جانشینان پیامبر اسلام(ص) پرداخته است و چون در این اخبار اسامی خلفای بعد از پیامبر(ص) با صراحت و بی‌هیچ ابهامی ذکر شده است، یکی از دلایل نقلی محکم برای اثبات امامت امام عسکری(ع) می‌باشد^[۱۸].
همچنین آن دسته از اخباری که درباره امام زمان(ع) است و شامل نام، نام پدر، کنیه و لقب او می‌باشد، به دلیل ذکر نام امام عسکری(ع) به عنوان پدر امام دوازدهم، از بهترین اخبار دال بر امامت ایشان می‌باشد^[۱۹].
۴. از برترین دلایل نقلی امامت امام یازدهم، روایات امام هادی(ع) است که دو دسته‌اند:

روایاتی که امام هادی(ع) در پاسخ به اطرافیان، مبنی بر معرفی امام بعدی، برای رفع تصور اشتباه مردم که محمد، فرزند دیگرشان را امام بعدی می‌دانستند. امام حسن عسکری(ع) را به عنوان امام یازدهم، به شیعیان معرفی می‌کردند^[۲۰]، علی بن عمر نوفلی می‌گوید: همراه امام هادی(ع) در حیاط منزلشان بودم که محمد، از کنار ما گذشت. به ایشان گفت: فدایت شوم آیا او امام ما بعد از شماست؟ امام پاسخ دادند: خیر، بعد از من امام شما، فرزندم حسن است^[۲۱].
روایاتی که شامل وصایا، مکتوبات و سفارش‌های امام هادی(ع) است، که در آن امام عسکری(ع) را به عنوان امام بعدی معرفی کرده‌اند^[۲۲] امام هادی(ع) در یکی از نامه‌های خود به ابوبکر فهفکی اشاره می‌کند که شایسته‌ترین فرد در میان آل محمد، فرزندم حسن (ابومحمد) است: او خلیفه پس از من است و امر امامت بعد از من به او منتهی می‌شود، پس از من هر آن چه را که نیاز داری از او بپرس^[۲۳]^[۲۴].

منابع

سلطان‌ محمدی، ابوالفضلو نجفی مقدم، مهدی، امامت امام حسن عسکری، دانشنامه کلام اسلامی

جستارهای وابسته

منبع‌شناسی جامع امامت

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۲۳.
↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۵۰۲؛ طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۲۳.
↑ سلطان‌ محمدی، ابوالفضلو نجفی مقدم، مهدی، امامت امام حسن عسکری، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص ۴۴۲۵.
↑ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۱۳؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۰۹؛ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، ص۶۱۵.
↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۰، ص۲۳۵.
↑ مناقب آل ابوطالب، ابن شهر آشوب، محمد بن علی، ج۴، ص۴۲۱.
↑ اعلام الهدایه، ج۱۳، ص۴۷- ۴۸.
↑ طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۲۳.
↑ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۳۹.
↑ سلطان‌ محمدی، ابوالفضلو نجفی مقدم، مهدی، امامت امام حسن عسکری، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص ۴۲۶.
↑ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۱۲، اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۱؛ حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، ص۵۳۹.
↑ طبرسی، حسن بن فضل، اعلام الوری، ص۳۷۰.
↑ لَمْ أَرَ لَهُ وَلِيّاً وَ لَا عَدُوّاً إِلَّا وَ هُوَ يُحْسِنُ الْقَوْلَ فِيهِ وَ الثَّنَاءَ عَلَيْهِ؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۳-۹۱۶.
↑ حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداة، ج۳، ص۴۰۰؛ بحرانی، سید هاشم، مدینة المعاجز، ج۳، ص۳۲۵.
↑ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۶.
↑ سلطان‌ محمدی، ابوالفضلو نجفی مقدم، مهدی، امامت امام حسن عسکری، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص ۴۲۶.
↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۰، ص۲۵۴.
↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۲، ص۵۲۵؛ ابن بابویه، محمد بن علی، خصال، ص۵۰۹.
↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ص۲۴۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۱، ص۶۵- ۱۵۸.
↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۳۲۵؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۱.
↑ طبرسی، حسن بن فضل، اعلام الوری، ص۳۶۳.
↑ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۱۸؛ طبرسی، حسن بن فضل، اعلام الوری، ص۳۶۳.
↑ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۲.
↑ سلطان‌ محمدی، ابوالفضلو نجفی مقدم، مهدی، امامت امام حسن عسکری، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص ۴۲۷.

[1] طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۲۳.

[2] کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۵۰۲؛ طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۲۳.

[3] سلطان‌ محمدی، ابوالفضلو نجفی مقدم، مهدی، امامت امام حسن عسکری، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص ۴۴۲۵.

[4] مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۱۳؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۰۹؛ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، ص۶۱۵.

[5] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۰، ص۲۳۵.

[6] مناقب آل ابوطالب، ابن شهر آشوب، محمد بن علی، ج۴، ص۴۲۱.

[7] اعلام الهدایه، ج۱۳، ص۴۷- ۴۸.

[8] طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۲۳.

[9] مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۳۹.

[10] سلطان‌ محمدی، ابوالفضلو نجفی مقدم، مهدی، امامت امام حسن عسکری، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص ۴۲۶.

[11] مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۱۲، اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۱؛ حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، ص۵۳۹.

[12] طبرسی، حسن بن فضل، اعلام الوری، ص۳۷۰.

[13] لَمْ أَرَ لَهُ وَلِيّاً وَ لَا عَدُوّاً إِلَّا وَ هُوَ يُحْسِنُ الْقَوْلَ فِيهِ وَ الثَّنَاءَ عَلَيْهِ؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۳-۹۱۶.

[14] حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداة، ج۳، ص۴۰۰؛ بحرانی، سید هاشم، مدینة المعاجز، ج۳، ص۳۲۵.

[15] اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۶.

[16] سلطان‌ محمدی، ابوالفضلو نجفی مقدم، مهدی، امامت امام حسن عسکری، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص ۴۲۶.

[17] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۰، ص۲۵۴.

[18] کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۲، ص۵۲۵؛ ابن بابویه، محمد بن علی، خصال، ص۵۰۹.

[19] ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ص۲۴۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۱، ص۶۵- ۱۵۸.

[20] کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۳۲۵؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۱.

[21] طبرسی، حسن بن فضل، اعلام الوری، ص۳۶۳.

[22] مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۱۸؛ طبرسی، حسن بن فضل، اعلام الوری، ص۳۶۳.

[23] اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۲.

[24] سلطان‌ محمدی، ابوالفضلو نجفی مقدم، مهدی، امامت امام حسن عسکری، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص ۴۲۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]