امامت امام حسین
(تغییرمسیر از امامت امام حسين)
این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام حسین است. امامت امام حسین از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امامت امام حسین در حدیث - امامت امام حسین در کلام اسلامی - امامت امام حسین در معارف و سیره نبوی - پرسش مرتبط نداردبرخی از دلایلی که برای امامت امام حسین (ع) مطرح شده عبارت است از: روایت متواتر از پیامبر اسلام (ص) خطاب به امام حسین (ع)؛ وصیت امام حسن (ع) به آن حضرت؛ اجماع بر امامت امام حسین (ع)؛ ظهور معجزات و خوارق عادات از امام حسین (ع)؛ گستردگی علم امام حسین (ع) و غیره.
دلایل امامت امام حسین
دلایلی که بر امامت امام حسین (ع) ذکر شده، علاوه بر دلایل امامت امامان دوازده‌گانه، عبارت‌اند از:
- روایت متواتر از پیامبر اسلام (ص) خطاب به امام حسین (ع) که فرموده است: «هذا إمام ابن إمام أخو إمام ابو أئمة التسعة تاسعهم قائمهم»[۱]. ابوسعید خدری از رسول خدا (ص) نقل کرده که خطاب به امام حسین (ع) فرمود: «یا حسین أنت الإمام ابن الإمام تسعة من ولدک أئمة أبرار تاسعهم قائهم». پس از آن، حضرت در پاسخ به سؤال از تعداد امامان فرمود: «اثنا عشر تسعة من صلب الحسین»[۲]. سلمان فارسی می‌گوید: خدمت رسول خدا (ص) رسیدم دیدم حسین بن علی در دامان آن حضرت نشسته بود و پیامبر (ص) او را می‌بوسید و فرمود: «أنت سید، أنت إمام ابن إمام أبو ائمة، أنت حجة الله ابن حجته، و أبو حجج تسعة من صلبک، تاسعهم قائمهم»[۳]. همچنین روایتی که جابر بن عبدالله انصاری از مصداق اولی الأمر از پیامبر اکرم (ص) پرسید و حضرت در جواب فرمود: «...هُمْ خُلَفَائِي يَا جَابِرُ وَ أَوْلِيَاءُ الْأَمْرِ بَعْدِي أَوَّلُهُمْ أَخِي عَلِيٌّ ثُمَّ بَعْدَهُ وَلَدُهُ الْحَسَنُ ثُمَّ الْحُسَيْنُ...»[۴] و نیز در روایتی پیامبر (ص) با اشاره به امام حسن و حسین فرمود: این دو فرزند من دو امام هستند بپاخیزند و جنگ کنند یا بنشینند و دست از حق خود بازداشته و صلح کنند[۵]. أصبغ بن نباتة می‌گوید: روزی علی (ع) دست حسن (ع) را گرفته و بر ما وارد شد و می‌گفت: روزی رسول خدا (ص) دست مرا بدین گونه گرفته بود و بر جمعیّت ما درآمد و می‌گفت: «خیر الخلق بعدی و سیدهم أخی هذا و هو إمام کل مسلم و مولی کل مؤمن بعد وفاتی»؛ بهترین خلایق و سرور ایشان پس از من این برادرم است و او امام هر مسلمانی و مولای هر مؤمن پس از وفات من است، آنگاه امیرالمومنین (ع) فرمود: من می‌گویم: «خیر الخلق بعدی و سیدهم ابنی هذا و هو إمام کل مؤمن و مولی بعد وفاتی ألا و إنه سیظلم بعدی کما ظلمت بعد رسول الله (ص) و خیر الخلق و سیدهم بعد الحسن ابنی أخوه الحسین المظلوم بعد أخیه المقتول فی أرض کربلاء أما إنه و أصحابه من سادة الشهداء یوم القیامة و من بعد الحسین تسعة من صلبه خلفاء الله فی أرضه و حججه علی عباده و أمناؤه علی وحیه و أئمة المسلمین و قادة المؤمنین و سادة المتقین تاسعهم القائم الذی یملأ الله عزوجل به الأرض نورا بعد ظلمتها و عدلا بعد جورها و علما بعد جهلها».[۶]. امام صادق (ع) از پدرانش از امام حسین نقل روایت می کند از علی (ع) در معنی این کلام رسول خدا (ص) که «من دو شیء نفیس در میان شما نهادم کتاب خدا و عترتم» پرسیدند عترت چه کسانی هستند؟ فرمود: من و حسن و حسین و ائمه نه‌گانه که از فرزندان حسین هستند و نهمین آنها مهدی و قائم آنهاست از کتاب خدا جدا نشوند و کتاب خدا نیز از آنها جدا نشود تا آنکه بر رسول خدا (ص) در حوض کوثر درآیند[۷].[۸]
- از دیگر دلایل امامت امام حسین (ع) وصیت برادرش امام حسن (ع) به اوست. در روایتی آمده است امام حسن (ع) قبل از شهادت، امام حسین (ع) را وصی خویش گردانید و اسرار امامت را به او گفت و ودایع خلافت را به ایشان سپرد[۹].
- اجماع از دلایلی است که از سوی برخی از متکلمان مانند فیاض لاهیجی بر امامت امام حسین (ع) مطرح شده است[۱۰].
- با توجه به اینکه هیچ گاه زمان خالی از امام نیست و از سوی دیگر امام باید معصوم باشد[۱۱]، از آنجا که در عصر امام حسین (ع) غیر از وی کسی دیگر از مقام عصمت برخوردار نبوده است، در نتیجه امامت منحصر به آن حضرت است، در غیر این صورت دو اشکال پیش خواهد آمد: یا آنکه ملتزم به نفی وجوب امامت شویم و یا چون حشویه امامت افراد غیر معصوم، مانند بنی امیه را بپذیریم[۱۲].
- ظهور معجزات و خوارق عادات از امام حسین (ع) دلیل دیگر امامت آن حضرت است[۱۳]. قطب راوندی در کتاب الخرائج والجرائح چندین معجزه برای امام حسین (ع) برشمرده است[۱۴].
- گستردگی علم امام حسین (ع) از دلایل روشن امامت آن حضرت است. ائمه اهل بیت (ع) از هیچ کس کسب علم نکردند و در عین حال از همه مردم زمان خود به احکام دین و حوادث جهان داناتر بودند و هر مسئله‌ای که از ایشان سؤال می‌شد بی‌درنگ و به بهترین وجه پاسخ می‌گفتند، بنابراین روشن می‌شود سرچشمه علم و دانش آنان پیامبر اکرم (ص) و در نتیجه جهان غیب بوده است[۱۵].[۱۶]
افضلیت امام حسین (ع)
برتری و افضلیت امام حسین (ع) و جایگاه و منزلت ویژه آن حضرت نزد رسول خدا (ص) از امور مسلم و پذیرفته شده نزد مسلمانان است:
- قرآن و فضائل امام حسین (ع) برخی تا حدود ۱۲۰ آیه از قرآن کریم را با ملاحظه روایات تفسیری درباره امام حسین (ع) استخراج کرده‌اند. بخش عمده‌ای از این آیات در فضائل مشترک و بخش دیگر در فضائل مختص امام حسین (ع) است.[۱۷] در اینجا به آیه اطعام اشاره می‌شود که مربوط است به ماجرای غذا دادن به فقیر و مسکین و یتیم از طرف امیرالمومنین (ع) و فاطمه زهرا (س) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع): قرآن کریم در آیات ۵ تا ۱۱ سوره انسان (هل اتی) به این ماجرا نظر دارد تا آنجا که می‌فرماید: «﴿وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا﴾[۱۸] ﴿إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا﴾[۱۹] و غذای خود را با اینکه به آن علاقه و نیاز دارند به مسکین و یتیم و اسیر می‌دهند. و می‌گویند: ما شما را برای خدا اطعام می‌کنیم و، هیچ پاداش و تشکری از شما نمی‌خواهیم. کتاب الغدیر از ۳۴ نفر از علمای معروف اهل سنت نام می‌برد که این حدیث را در کتاب‌های خود آورده‌اند لذا روایت فوق از روایاتی است که در میان اهل سنت مشهور بلکه متواتر است[۲۰].
- فضائل امام حسین (ع) در روایات: در روایات معتبر نزد شیعه و سنی فضائل بسیاری برای امام حسین (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که همگی بر علو مقام و برتری آن حضرت و شایستگی برای مقام و منصب امامت و جانشینی رسول خدا (ص) دلالت دارد[۲۱].
روایات دال بر امامت امام حسین(ع)
نصوص فراوانی درباره امامت امام حسین(ع) در منابع روایی شیعه وجود دارد و خود امام حسین(ع) نیز درباره امامت خودش تصریحاتی دارد. در سند متصل به امام حسین(ع) آمده است که ایشان از قول رسول الله(ص) نقل کرده که فرمود: "آگاه باشید که اهل بیتم سبب امان شمایند؛ پس آنان را به خاطر محبت من دوست بدارید و به ایشان تمسک بجویید تا هرگز گمراه نگردید. گفته شد: «اهل بیت تو چه کسانی هستند ای پیامبر خدا»؟ فرمود: «علی و دو نوه من و نُه نفر از فرزندان حسین که امامانی امین و معصومند»"[۲۲].
در روایت دیگر، به صراحت تمام، امام حسین(ع) مدعی امامت خویش است. ایشان از رسول خدا(ص) چنین نقل می‌کند: "پیامبر خدا(ص)، در بشارت‌هایی که به من داد، می‌فرمود: «ای حسین، تو سرور، پسر سرور و پدر سرورانی. نُه تن از فرزندانت، امامان امین‌اند. نهمین آنان، قائم آنان است. تو امام، پسر امام و پدر امامانی. نُه تن از پشت تو، امامان و نیکان هستند و نهمین، مهدی آنان است که زمین را از انصاف و عدل، آکنده می‌سازد و در آخر زمان قیام می‌کند"[۲۳].[۲۴]
پرسش‌های وابسته
منابع
پانویس
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، خصال، ص۴۷۵؛ خزاز قمی، علی بن محمد، کفایة الأثر، ص۳۸؛ طوسی، محمد بن حسن، الرسائل العشر، ص۹۸.
- ↑ کفایة الأثر فی النص علی الأئمة عشر، ص ۳۰.
- ↑ الإمامة و التبصرة من الحیرة، ص ۱۱۰ و عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۵۲.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ص۲۵۳؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۸۹.
- ↑ «ابْنَايَ هَذَانِ إِمَامَانِ قَامَا أَوْ قَعَدَا»؛ مفید، محمد بن محمد، ارشاد، ج۲، ص۲۷.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۵۹ بهترین خلایق و سرور ایشان پس از من این فرزندم است و او امام و مولای هر مؤمن پس از وفات من است، بدانید که به او ستم می‌شود همچنان که پس از رسول خدا (ص) به من ستم شد، و پس از فرزندم حسن، بهترین خلایق و سرور ایشان برادرش حسین مظلوم است که در سرزمین کربلا کشته می‌شود، بدانید که او و اصحابش از سروران شهداء در روز قیامت هستند، و پس از حسین نه تن از صلب او خلفای خدا در زمین و حجت‌های او بر بندگانش و امناء او بر وحیش می‌باشند که امامت مسلمین و رهبری مؤمنین و سروری متقین با ایشان است و نهمین آنان قائم است که خدای تعالی به واسطه او زمین را نورانی می‌کند از آن پس که از ظلمت آکنده باشد و از عدل و علم پر می‌کند بعد از آنکه از ستم و جهل پر شده بود.
- ↑ «سئل أمیرالمؤمنین (ع) عن معنی قول رسول الله (ص) إنی مخلف فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی من العتزة فقال: أنا و الحسن و الحسین و الأئمة التسعة من ولد الحسین تاسعهم مهدیهم و قائمهم لا یفارقون کتاب الله و لا یفارقهم حتی یردوا علی رسول الله (ص) حوضه»؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۲۴۰.
- ↑ ضیائی ارزگانی، رحمت الله، امامت امام حسین، دانشنامه کلام اسلامی ج۱، ص ۴۳۳؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج۲ ص ۲۷-۲۹.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۴۴، ص۱۳۸؛ مفید، محمد بن محمد، ارشاد، ج۲، ص۲۴؛ بحرانی، ابن میثم، قواعد المرام، ص۱۹، فاضل مقداد، شرح باب حادی عشر، ص۵۰.
- ↑ فیاض لاهیجی، گوهر مراد، ص۵۲۵.
- ↑ رازی، سدید الدین محمود، المنقذ من التقلید، ص۵۸۳؛ مفید، محمد بن محمد، اوائل المقالات، ص۷۴.
- ↑ علم الهدی، سید مرتضی، شرح جمل العلم والعمل، ص۲۲۱؛ شریف مرتضی، الشافی فی الإمامه، ج۳، ص۱۴۸.
- ↑ اثبات الهدایه، ج۵، ص۲۱۰.
- ↑ قطب راوندی، الخرائج، ص۲۰۱.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ص۹۱.
- ↑ ضیائی ارزگانی، رحمت الله، امامت امام حسین، دانشنامه کلام اسلامی ج۱، ص ۴۳۳.
- ↑ ر. ک: شواهد التنزیل حاکم حسکانی و فرائد السمطین و بحار، ج ۴۴، ص ۲۱۷ و الحسین فی القرآن سید محمد واحدی.
- ↑ «و خوراک را با دوست داشتنش به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۸.
- ↑ «(با خود می‌گویند:) شما را تنها برای خشنودی خداوند خوراک می‌دهیم، نه پاداشی از شما خواهانیم و نه سپاسی» سوره انسان، آیه ۹.
- ↑ ر.ک: الغدیر: ج ۳، ص ۱۰۷ و احقاق الحق، ج ۳، ص ۱۵۷ و تفسیر نمونه، ج ۲۵، ص ۳۴۲.
- ↑ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج۲ ص ۲۷-۲۹.
- ↑ «... أَلَا إِنَّ أَهْلَ بَيْتِي أَمَانٌ لَكُمْ فَأَحِبُّوهُمْ لِحُبِّي وَ تَمَسَّكُوا بِهِمْ لَنْ تَضِلُّوا قِيلَ فَمَنْ أَهْلُ بَيْتِكَ يَا نَبِيَّ اللَّهِ قَالَ عَلِيٌّ وَ سِبْطَايَ وَ تِسْعَةٌ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ أَئِمَّةٌ أُمَنَاءُ مَعْصُومُونَ...»؛ خزاز رازی، کفایة الأثر، ص۱۷۲.
- ↑ «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) يَقُولُ فِيمَا بَشَّرَنِي بِهِ يَا حُسَيْنُ أَنْتَ السَّيِّدُ ابْنُ السَّيِّدِ أَبُو السَّادَةِ تِسْعَةٌ مِنْ وُلْدِكَ أَئِمَّةٌ أُمَنَاءُ التَّاسِعُ قَائِمُهُمْ أَنْتَ الْإِمَامُ ابْنُ الْإِمَامِ أَبُو الْأَئِمَّةِ تِسْعَةٌ مِنْ صُلْبِكَ أَئِمَّةٌ أَبْرَارٌ وَ التَّاسِعُ مَهْدِيُّهُمْ يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا يَقُومُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ»؛ خزاز رازی، کفایة الأثر، ص۱۷۷؛ حر عاملی، إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج۲، ص۱۷۴.
- ↑ مقاله «ائمه و ادعای امامت»، موسوعه رد شبهات ج۱۷، ص ۹۵.