امامت امام صادق در کلام اسلامی

ادله امامت

در اثبات امامت حضرت صادق (ع) به سه دسته از ادله استناد شده است:

در روایات نبوی به امامت امام صادق (ع) تصریح شده است. در فرازی از حدیث لوح آمده است: بعد از امام باقر (ع) شک‌کنندگان در جعفر هلاک خواهند شد و کسی که او را رد کند مرا رد کرده است و این سخن حق من است که مقام جعفر را گرامی دارم و او را در میان دوستانش و شیعیانش شاد سازم^[۱]. حدیث معراج و حدیث ابی بن کعب و جابر از پیامبر نیز تصریح بر امامت امام صادق می‌کنند^[۲].
امام باقر (ع) به طور آشکار نسبت به جانشینی امام صادق(ع) وصیت و به امامتش بعد از خود تصریح کرد و فرمود چون من از میان شما رفتم به فرزندم جعفر اقتدا کنید و در هنگام رحلت شهودی خواست و در حضورشان وصایت امام صادق (ع) را ابلاغ و مکتوب کرد^[۳].
یکی از شرایط امام این است که افضل زمان خود باشد. امام صادق (ع) به اتفاق مخالف و موافق در علم و دیگر کمالات انسانی افضل اهل زمانش بود^[۴]. ابوحنیفه پیشوای حنفیه می‌گفت: هرگز در عمرم عالم‌تر و فقیه‌تر از جعفر بن محمد ندیدم^[۵] منصور دوانیقی آن حضرت را به علم و معنویت می‌ستود^[۶] ابوبحر جاحظ می‌گفت: علم و فقه جعفر بن محمد دنیا را پر کرده است^[۷] قرمانی جایگاه آن حضرت در حدیث را به منزله سر از بدن می‌داند^[۸] مالک ابن انس آن حضرت را بی‌نظیر در علم و فضل و معنویت می‌دانست^[۹].

کرامات و کارهای خارق العاده‌ای همچون زنده کردن مرده، بارور شدن درخت خشکیده به دعای حضرت و خبر دادن از غیب و نهان افراد و استجابت دعا و نفرین ایشان از امام صادق (ع) نقل شده است ^[۱۰] و اینها همگی مؤید امامت آن حضرت می‌باشد. برخی از اعلام اهل سنت نیز ایشان را مستجاب الدعوه شمرده و آورده‌اند هرگاه چیزی از خدا می‌خواست هنوز کلامش تمام نشده بود که دعایش مستجاب می‌شد^[۱۱] و مواردی از کرامات و علم حضرت صادق به آینده را ذکر کرده‌اند^[۱۲].^[۱۳]

دیدگاه ابن قبه درباره امامت امام صادق

ابن قبه رازی حضرت را صاحب علم دین و فضل می‌شناسد^[۱۴]. وی روایات امام امامت امام صادق (ع) صادق در باب حلال و حرام را دلیل بر اعلمیت ایشان می‌گیرد^[۱۵]. از نظر ابن قبه رازی عده بی‌شماری از راویان اخبار و حاملان احادیث از جعفر بن محمد حلال و حرام روایت کرده‌اند که بر اساس عادت جاریه و تجربه صحیحه، امکان جعل یا دروغ وجود ندارد^[۱۶]. همچنین او به نص صریح امام باقر و امام سجاد بر بر امامت امام صادق اشاره می‌کند ^[۱۷].

ابن قبه رازی در پاسخ به این اشکال زیدیان که چون امام صادق قیام و جهاد نکرده، نمی‌تواند امام باشد، می‌نویسد آیا حسن بن علی را در سازش با معاویه درست‌کار می‌دانید یا خطاکار؟ اگر بگویید فعل امام صحیح بوده، می‌گوییم آیا او درست کار می‌دانید، در حالی که جهاد را ترک کرده و از امر به معروف و نهی از منکر، آن‌چنان که شما به آن اشاره می‌کنید، روی برگردانیده است؟ اگر بگویید مردم او را واگذاشتند و از آنان بر جان خود ایمن نبود و پیروان بابصیرت وی به تعدادی نبودند که بتواند در برابر معاویه ایستادگی کند و از این لحاظ تصمیم بر او صحیح بود، می‌گوییم وقتی امام حسن با وجود لشکر پدرش و اعلام امامتش بر غراز منبر، بر اساس ادله‌ای اشاره کردید، از ادامه جنگ معذور شد، چرا جعفر بن محمد را در ترک جهاد معذور نمی‌دانید، با آنکه دشمنان وی چند برابر یاران معاویه بودند و از شیعیانش حتی صد نفر جنگ آزموده نبودند، قومی از اهل سرّ بودند که نه جنگی دیده و نه پیکاری مشاهده کرده بودند^[۱۸].^[۱۹].

پرسش‌های وابسته

ادله امامت امام صادق کدامند؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ ر.ک: ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا (ع)، ج۱، ص۳۳؛ طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، ص۱۴۵؛ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۵۲۸؛ ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا (ع)، کمال الدین، ج۱، ص۵۷۲؛ بحرانی، عبدالله، عوالم العلوم، ج۲۰، ص۴۰.
↑ ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا (ع)، ج۱، ص۴۹؛ طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، ص۱۳۶ و ۱۵۱؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ج۱، ص۴۷۴ و ۵۰۱؛ بحرانی، عبدالله، عوالم العلوم، ج۲۰، ص۴۲-۴۶.
↑ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۲۵۴؛ حلی، ابومنصور حسن بن ابویوسف، المستجاد، ص۱۸۸؛ مالکی، ابن صباغ، الفصول المهمه، ج۲، ص۹۰۹-۹۱۰؛ حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداه، ج۳، ص۷۳-۷۵؛ نیشابوری، فتال، روضة الواعظین، ج۱، ص۲۰۷- ۲۰۸؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۳؛ و ج۴۷، ص۱۲؛ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۳۰۷.
↑ ر.ک: مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۲۵۳؛ مالکی، ابن صباغ، الفصول المهمه، ج۲، ص۹۰۷؛ حلی، ابومنصور حسن بن ابویوسف، المستجاد، ص۱۸۸؛ نیشابوری، فتال، روضة الواعظین، ج۱، ص۲۰۷.
↑ ذهبی، شمس الدین، تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۶۶.
↑ احمد بن محمد، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۷۸.
↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۱۸۹.
↑ فرمانی، ا حمد بن یوسف، اخبار الدول، ص۱۱۲.
↑ ر.ک: ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابوطالب، ج۴، ص۲۶۹؛ ابن بابویه، محمد بن علی، امالی، ص۶۳۶.
↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۷۳ به بعد؛ راوندی، قطب الدین، الخرائج والجرائح، ج۱، ص۲۹۴- ۳۰۴؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابوطالب، ج۴، ص۲۳۹- ۲۶۸؛ طوسی، محمد بن علی، الثاقب فی المناقب والدر النظیم، ص۶۲۶- ۶۳۷؛ طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص۱۱۱- ۱۴۳؛ بحرانی، سید هاشم، مدینة المعاجز، ج۲، ص۴۰۱- ۵۶۹؛ حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداه، ج۳، ص۷۶- ۱۵۰.
↑ نبهانی، شیخ یوسف، جامع کرامات الأولیاء، ج۴، ص۴؛ شبنلجی، مؤمن ابن حسین، نور الابصار، ص۲۲۳.
↑ شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، ملل و نحل، ج۱، ص۱۵۵-۱۵۶؛ اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبین، ص۴۱۸؛ قندوزی، سلیمان، ینابیع الموده، ج۳، ص۱۶۲؛ امام مزی، جمال الدین، تهذیب الکمال، ج۳، ص۴۳۰-۴۳۱؛ ذهبی، شمس الدین، سیر اعلام النبلاء، ج۶، ص۲۶۶؛ مالکی، ابن صباغ، الفصول المهمه، ج۲، ص۹۱۸؛ هیثمی، ابن حجر، الصواعق المحرقه، ج۲، ص۵۹۰؛ سبط ابن جوزی، یوسف شمس الدین، تذکرة الخواص، ص۳۰۹.
↑ لطفی، مهدی، امامت امام صادق، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص ۴۴۰.
↑ ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۱۵.
↑ ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۹۹.
↑ ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۰۳.
↑ ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۱۵.
↑ ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۲۶.
↑ میرزایی، عباس، ابن قبه رازی، ص۲۰۱-۲۰۲.

[1] ر.ک: ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا (ع)، ج۱، ص۳۳؛ طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، ص۱۴۵؛ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۵۲۸؛ ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا (ع)، کمال الدین، ج۱، ص۵۷۲؛ بحرانی، عبدالله، عوالم العلوم، ج۲۰، ص۴۰.

[2] ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا (ع)، ج۱، ص۴۹؛ طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، ص۱۳۶ و ۱۵۱؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ج۱، ص۴۷۴ و ۵۰۱؛ بحرانی، عبدالله، عوالم العلوم، ج۲۰، ص۴۲-۴۶.

[3] مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۲۵۴؛ حلی، ابومنصور حسن بن ابویوسف، المستجاد، ص۱۸۸؛ مالکی، ابن صباغ، الفصول المهمه، ج۲، ص۹۰۹-۹۱۰؛ حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداه، ج۳، ص۷۳-۷۵؛ نیشابوری، فتال، روضة الواعظین، ج۱، ص۲۰۷- ۲۰۸؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۳؛ و ج۴۷، ص۱۲؛ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۳۰۷.

[4] ر.ک: مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۲۵۳؛ مالکی، ابن صباغ، الفصول المهمه، ج۲، ص۹۰۷؛ حلی، ابومنصور حسن بن ابویوسف، المستجاد، ص۱۸۸؛ نیشابوری، فتال، روضة الواعظین، ج۱، ص۲۰۷.

[5] ذهبی، شمس الدین، تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۶۶.

[6] احمد بن محمد، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۷۸.

[7] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۱۸۹.

[8] فرمانی، ا حمد بن یوسف، اخبار الدول، ص۱۱۲.

[9] ر.ک: ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابوطالب، ج۴، ص۲۶۹؛ ابن بابویه، محمد بن علی، امالی، ص۶۳۶.

[10] کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۷۳ به بعد؛ راوندی، قطب الدین، الخرائج والجرائح، ج۱، ص۲۹۴- ۳۰۴؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابوطالب، ج۴، ص۲۳۹- ۲۶۸؛ طوسی، محمد بن علی، الثاقب فی المناقب والدر النظیم، ص۶۲۶- ۶۳۷؛ طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص۱۱۱- ۱۴۳؛ بحرانی، سید هاشم، مدینة المعاجز، ج۲، ص۴۰۱- ۵۶۹؛ حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداه، ج۳، ص۷۶- ۱۵۰.

[11] نبهانی، شیخ یوسف، جامع کرامات الأولیاء، ج۴، ص۴؛ شبنلجی، مؤمن ابن حسین، نور الابصار، ص۲۲۳.

[12] شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، ملل و نحل، ج۱، ص۱۵۵-۱۵۶؛ اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبین، ص۴۱۸؛ قندوزی، سلیمان، ینابیع الموده، ج۳، ص۱۶۲؛ امام مزی، جمال الدین، تهذیب الکمال، ج۳، ص۴۳۰-۴۳۱؛ ذهبی، شمس الدین، سیر اعلام النبلاء، ج۶، ص۲۶۶؛ مالکی، ابن صباغ، الفصول المهمه، ج۲، ص۹۱۸؛ هیثمی، ابن حجر، الصواعق المحرقه، ج۲، ص۵۹۰؛ سبط ابن جوزی، یوسف شمس الدین، تذکرة الخواص، ص۳۰۹.

[13] لطفی، مهدی، امامت امام صادق، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص ۴۴۰.

[14] ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۱۵.

[15] ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۹۹.

[16] ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۰۳.

[17] ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۱۵.

[18] ابن قبه رازی رازی، نقض الاشهاد، ص۱۲۶.

[19] میرزایی، عباس، ابن قبه رازی، ص۲۰۱-۲۰۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]