بسیج در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث بسیج است. بسیج از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: بسیج در قرآن - بسیج در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
بسیج به معنای آمادگی برای کاری به خصوص سفر، سازمان جنگ و آماده ساختن نیروهای نظامی یک کشور برای جنگ است[۱]. اندیشه دفاع از مرزهای فکری و جغرافیایی اسلام و دفاع از مستضعفان ریشه قرآنی دارد[۲]. پیامبر اسلام(ص) مستضعفان را علیه مشرکان قریش بسیج کرد و برای ایجاد عدالت همراه آنان با مستکبران و قدرتمندان قریش جنگید[۳]. در احادیث و فقه اسلامی نیز بر تعلیم و تعلم امور نظامی و برگزاری مسابقات اسب سواری و تیراندازی (سبق و رمایه) [۴] با هدف آمادگی برای دفاع از اسلام و کشور اسلامی تأکید شده است[۵].[۶]
زمینه و روند شکل‌گیری
با پیروزی انقلاب اسلامی و قطع دست بیگانگان از ایران، توطئه‌ها و نقشه‌های آنان روز به روز علیه انقلاب اسلامی گسترش می‌یافت. امام خمینی با توجه به این شرایط در پنجم آذر ۱۳۵۸ پس از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا و حرکت ناوگان امریکا به منطقه و حادثه پاوه در کردستان، دستور تشکیل ارتش بیست میلیونی را صادر کرد[۷]. ایشان دفاع از اسلام و کشور را وظیفه همه مردم دانست و جهت انجام این وظیفه فراگرفتن فنون نظامی از جمله تیراندازی و سوارکاری را ضروری شمرد و تأکید کرد کشوری که بیست میلیون جوان دارد باید بیست میلیون بسیجی داشته باشد[۸]. ایشان در اول اسفند ۱۳۵۸ به مناسبت هفته بسیج در پیامی به ملت ایران ضمن تشکر از استقبال جوانان از بسیج عمومی، دفاع از کشور را در مواقع خطر، تکلیف شرعی و ملی شمرد و بر همه قشرها و جریان‌ها آن را واجب دانست و یادآور شد در این مقطع حساس که ملت با دشمنان سرسخت و ابرقدرت‌ها به ویژه آمریکا رویارو شده، موظف است خودش را از جهت مادی و معنوی آماده کند[۹].
از نگاه امام خمینی سپاه و ارتش بدون پشتوانه مردمی فاقد کارایی لازم است؛ بنابراین در پیامی همگان را به بسیج همه‌جانبه نظامی، عقیدتی، اخلاقی و فرهنگی فرا خواند و خواستار آن شد که همراه با آموزش‌های نظامی و پارتیزانی و چریکی، خود را از نظر معنوی نیز مجهز کنند[۱۰]. ایشان در پایان جنگ تحمیلی در سال ۱۳۶۷ نیز بر ضرورت تعلیم و تعلم مسائل نظامی تأکید کرد و با اشاره به فلسفه ایجاد بسیج یادآورشد ملتی که در خط اسلام ناب محمدی و مخالف با استکبار و پول پرستی و تحجر و مقدس نمایی قرار دارد، همه افرادش باید بسیجی باشند و همه فنون نظامی و دفاعی لازم را فرا گیرند؛ زیرا ملتی در هنگامه خطر سربلند است که آمادگی‌های لازم رزمی را داشته باشد [۱۱]. اصل ۱۵۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز اهمیت و ضرورت بسیج را از منظر قانون‌گذاری نشان می‌دهد. این اصل، برابر آیه شصت سوره انفال، دولت را موظف می‌کند برای همه افراد کشور برنامه و امکانات آموزش نظامی را طبق موازین اسلامی فراهم کند؛ به طوری که همه افراد، همواره توانایی دفاع مسلحانه از کشور و نظام جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند.
پس از فرمان امام خمینی، مردم به ویژه جوانان، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و شورای انقلاب اسلامی برای تحقق ارتش بیست میلیونی دست به کار شدند. واحد بسیج در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تشکیل شد[۱۲] و برنامه‌ای را برای آموزش نظامی همگانی با عنوان آموزش نظامی پاسدار ذخیره اعلام کرد[۱۳]. ستاد هماهنگی آموزش عمومی نیز در سپاه تشکیل شد و طرحی کوتاه مدت شامل دوره‌های مقدماتی، متوسطه و عالی را برای تحقق خواست امام خمینی به اجرا گذاشت و با یکسان کردن تدریجی کار کسانی که آموزش‌های طرح کوتاه مدت را دیده بودند، بنا داشت ارتش بیست میلیونی را تحقق بخشد[۱۴]. شورای انقلاب در ۲۸/۲/۱۳۵ جهت پیش‌گیری و مقابله با هرگونه تهدید نظامی و سوانح طبیعی، سازمانی به نام سازمان بسیج ملی زیر نظر فرمانده کل قوا و وابسته به وزارت کشور را تصویب کرد[۱۵]. دو ماه بعد در ۱۹/۴/۱۳۵۹ لایحه قانونی دیگری با پنج ماده به تصویب شورای انقلاب رسید. به موجب این قانون که تعیین کننده وظایف کلی بسیج بود، تشکیلات آن باید با همکاری ریاست جمهوری، وزارت کشور، وزارت دفاع ملی، ستاد مشترک ارتش و سپاه پاسداران به تصویب هیئت وزیران برسد[۱۶]. سازمان بسیج ملی در ۱۰/۶/۱۳۵۹ به بسیج مستضعفین تغییر نام داد[۱۷]. رئیس این نهاد را رهبر یا شورای رهبری منصوب و خط مشی کلی آن را شورای عالی دفاع تعیین می‌کرد[۱۸]. این سازمان ضمن آموزش و سازماندهی داوطلبان، آنان را برای مقابله با هرگونه تهدید و تجاوز داخلی و خارجی دشمنان جمهوری اسلامی ایران آماده می‌کرد[۱۹].
با آغاز جنگ تحمیلی عواملی چند از جمله سوء استفاده سیدابوالحسن بنی صدر رئیس جمهور وقت از بسیج به عنوان اهرم قدرت علیه نیروهای انقلابی[۲۰]و جلوگیری از دوباره‌کاری و ایجاد ارگان‌های موازی[۲۱] و شرایط جنگی کشور[۲۲] مجلس شورای اسلامی در ۲۸/۱۰/۱۳۵۹ سازمان بسیج ملی (مستضعفین) را در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ادغام کرد[۲۳]و محمدعلی رجایی نخست‌وزیر طی نامه‌ای در ۲۱/۱۱/۱۳۵۹ این ادغام را به سپاه پاسداران اعلام کرد[۲۴]. سرانجام در ۱۵/۶/۱۳۶۱ اساس‌نامه بسیج در ضمن اساس‌نامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید[۲۵].
واحد بسیج مستضعفین زیر نظر فرماندهی کل سپاه است و بسیج جزو شورای عالی سپاه می‌باشد[۲۶]. برابر ماده ۳۷، شهرها بر اساس وسعت و جمعیت به چند منطقه مقاومت و هر منطقه مقاومت به چند ناحیه و هر ناحیه مقاومت به چند پایگاه مقاومت تقسیم می‌شود، و هر پایگاه مقاومت شامل گروه‌های سازمان یافته خواهد بود. برابر ماده ۳۸، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هسته‌های مقاومت محلی را با همکاری روحانیان و معتمدان محل و شوراهای محلی تشکیل می‌دهد. روحانی شورا باید به تأیید مقام رهبری یا نماینده‌ای که در سپاه تعیین می‌کند، یا نماینده نماینده رهبری در هر رده برسد. برابر ماده ۴۲، همه افراد و مسئولان واحدهای ستادی بسیج و فرماندهان مراکز بسیج و فرماندهان منطقه مقاومت (در شهرها) از پاسداران خواهند بود[۲۷].[۲۸]
اهداف و وظایف
در مصوبه شورای انقلاب به برخی از اهداف و وظایف بسیج اشاره شده بود[۲۹]؛ ولی در اساس‌نامه جدید برابر ماده ۳۵، هدف از تشکیل بسیج مستضعفین ایجاد توانایی‌های لازم در همه افراد معتقد به قانون اساسی و اهداف انقلاب اسلامی به منظور دفاع از کشور، نظام جمهوری اسلامی و کمک به مردم در هنگام بروز بلایا و حوادث غیرمترقبه با هماهنگی مراجع مربوط است[۳۰]. افزون بر این بسیج در مقابله با هجوم فرهنگی و حضور مؤثر در فرهنگ‌سازی وظیفه دارد از تمامیت ارضی و استقلال کشور دفاع و با تهدیدات داخلی و خارجی مقابله کند[۳۱].
امام خمینی معتقد است بسیج تنها مربوط به ایران نیست، بلکه در هر کجای جهان مظلومی باشد بسیج نیز باید باشد؛ افزون بر این، بسیجیان جهان اسلام باید در فکر ایجاد حکومت بزرگ اسلامی باشند و این شدنی است؛ زیرا بسیج منحصر به ایران نیست و باید نقشه‌های مقاومت را در تمام جهان به وجود آورد و در مقابل شرق و غرب ایستاد[۳۲]. از دیگر اهداف اصلی امام خمینی در تشکیل بسیج مستضعفین در کنار دفاع محرومان از انقلاب اسلامی، حاکمیت آنان در روند انقلاب بود[۳۳]. بر اساس ماده ۹ اساس‌نامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، برنامه‌ریزی، سازماندهی، اداره و فرماندهی و اجرای اموزش‌های عقیدتی، سیاسی و نظامی اعضای بسیج مستضعفین طبق موازین اسلامی بر عهده سپاه قرار داده شده و به منظور اجرای این ماده وظایفی بر عهده بسیج گذاشته شده است: آموزش نظامی در حد توانایی دفاع از جمهوری اسلامی ایران و تمامیت ارضی کشور، تعلیم و تربیت در زمینه‌های عقیدتی، سیاسی و تخصص‌های مورد نیاز، تهیه طرح‌های دفاعی با هماهنگی دیگر ارگان‌های مربوط. افزون بر همه اینها، همای سازمان‌های فعال در آموزش نظامی به جز سازمان نظام وظیفه عمومی زیرنظر بسیج قرار گرفت[۳۴].[۳۵]
جایگاه و اهمیت
در میان نهادهای جمهوری اسلامی، بسیج از عظیم‌ترین و ارزشمندترین و ماندگارترین یادگارهای امام خمینی است[۳۶]. بسیج در نظام دفاعی کشور نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این نهاد هرچند ارتش کلاسیک به معنای اصطلاحی نیست، ولی قدرت برخورد با ارتش‌های مهاجم کلاسیک را به خوبی دارد. بسیجیان بیشتر بر ایمان و اعتقاد تکیه می‌کنند تا بر سلاح[۳۷] و با همین نیرو در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، حماسه‌ها آفریدند و در دل دشمنان وحشت افکندند و خواب را از چشم آنان ربودند. در زمان جنگ تحمیلی روزنامه آمریکایی «نیوزویک» در گزارشی نیروهای بسیجی را که از افرادی با سنین مختلف تشکیل شده‌اند، بزرگ‌ترین تهدید برای عراق به شمار آورد. او همچنین تسخیر «فاو» را که به اطلاعات پیشرفته نظامی و آشنایی کامل با رزم شبانه و تاکتیک‌های آبی - خاکی نیاز داشت، نشانه مهارت و ورزیدگی بسیج دانست[۳۸].
از نگاه امام خمینی بسیج در میان نیروهای مسلح از جایگاه خاصی برخوردار است. ایشان در سخنان و دیدارهای عمومی و خصوصی به بسیجیان توجه ویژه‌ای داشت، تا جایی که از برخی بسیجیان، با عنوان سربازان واقعی خود یاد کرده است[۳۹]. ایشان به بسیج به دیده تجلیل و تکریم می‌نگریست و پس از دعا و تشکر از آنان، آنان را از جمله بهترین همراهان خود می‌دانست[۴۰] و به صفا و خلوص آنان غبطه می‌خورد و به بسیجی بودن خود افتخار می‌کرد و از خدا نیز می‌خواست که او را با بسیجیان محشور کند[۴۱]. ایشان ابراز می‌کرد دست بسیجیان را می‌بوسد و برایشان دعا می‌کند[۴۲].
ایشان که به رزمندگان و بسیجان علاقه و محبت زیادی داشت و از دیدار آنان لذت می‌برد و این محبت را نیز بارها در عمل نشان داده بود[۴۳]، تشکیل بسیج در جمهوری اسلامی ایران را از برکات و الطاف خداوند می‌دانست که به ملت و انقلاب اسلامی ایران ارزانی شده است[۴۴] و معتقد بود هسته‌های مقاومت مردمی برای مقابله با استکبار شرق و غرب باید در سرتاسر جهان تأسیس شوند و بر آن بود که در صورت حاکم شدن اندیشه بسیجی، چشم طمع دشمنان و جهان‌خواران از کشور دور خواهد شد[۴۵] و غفلت از تشکیل ارتش بیست میلیونی سقوط در دام دو ابرقدرت جهانی (امریکا و شوروی) را به دنبال خواهد داشت[۴۶].
امام خمینی با توجه به حماسه‌آفرینی‌های بسیج در هشت سال دفاع مقدس و ایستادگی آنان در برابر همه قدرت‌های جهانی، آنان را آینه مجسم مظلومیت‌ها و رشادت‌های مردم ایران در صحنه نبرد و تاریخ مصور انقلاب، فرزندان دفاع مقدس و پرچمداران عزت مسلمانان و سپر حوادث کشور خواند[۴۷]. ایشان در بعد جهانی با اشاره به جنایت رژیم عربستان در حمله و کشتار زائران خانه خدا در سال ۱۳۶۶، اعلام کرد اگر بسیج جهانی مسلمانان تشکیل شود، کسی جرئت جسارت به فرزندان معنوی رسول الله(ص) را ندارد[۴۸]. امام خمینی با وجود مخالفت سیدابوالحسن بنی‌صدر رئیس جمهور وقت با بسیج مردمی و بی‌توجهی به نقش نیروهای داوطلب[۴۹]، بسیج را بازوان قدرتمند جمهوری اسلامی خواند[۵۰] و بارها از این نهاد به دلیل فداکاری در راه اسلام قدردانی و تشکر کرد[۵۱]. ایشان بسیج و نیروهای خودجوش و داوطلب برای خدمت را لشکر مخلص خدا که دفتر تشکل آن را همه مجاهدان از اولین تا آخرین امضا کرده‌اند می‌دانست[۵۲] و کار بسیجیان را عبادت[۵۳] و منزلت و شرافت آنان را از همه کاخ‌نشینان و مدعیان قدرت‌های جهانی بیشتر می‌دانست[۵۴].
امام خمینی پس از پایان جنگ نیز انقلاب و جمهوری اسلامی به ویژه سپاه پاسداران را نیازمند نیروهای بسیجی می‌دانست[۵۵]. ایشان سهم قوای مسلح و بسیجیان را در درهم پیچیدن طومار قوای دشمن در عملیات‌ها با اهمیت[۵۶] و اداره جنگ را مدیون پشتیبانی مردم و بسیج[۵۷] می‌دانست. فرماندهان جنگ نیز انسجام بسیج و ارتش و سپاه را از عوامل پیروزی رزمندگان ایرانی در شکست حصر آبادان برشمرده‌اند[۵۸]. آرزوی امام خمینی در الگوشدن بسیج برای تمام مستضعفان جهان و ملت‌های مسلمان [۵۹] در سال‌های بعد تبدیل به واقعیت شد و رفتار و فداکاری بسیجیان، الگو و پرچمی برای دنیای اسلام به ویژه در نقاطی چون فلسطین و لبنان شد که مستقیماً درگیر با رژیم صهیونیستی بودند. تاسی به الگوی بسیج برای جهان اسلام آبرو و پیروزی به ارمغان آورد[۶۰].[۶۱]
ویژگی‌های بسیجیان
فراگیر بودن، داوطلبانه بودن اعضاء مردمی بودن، پایداری، پایبندی به اصول و مبانی دینی و توانایی در برخورد با هرگونه تهدید فرهنگی و نظامی را از ویژگی‌های بسیج برشمرده‌اند[۶۲]. امام خمینی بسیج و بسیجیان را مصداق کاملی از ایثار، فداکاری، اخلاص، عشق به خدا، عشق به اسلام، عشق به شهادت و مردمی بودن می‌دانست[۶۳]. بسیج از نگاه ایشان میقات پابرهنگان و معراج اندیشه‌های پاک انسانی و لشکر مخلص خدا و مدرسه عشق و مکتب شاهدان و شهیدان گمنامی است که پیروانش بر گلدسته‌های رفیع آن اذان رشادت و شهادت سروده‌اند[۶۴]. بسیج اگرچه ارتشی بیست میلیونی برای جلوگیری از توطئه‌های دشمن است، آن‌چه اهمیت دارد تفکر و فرهنگ و ارزش‌های بسیجی است که می‌تواند آحاد جامعه را از درون متحول کند و آنان را به رشد معنوی و اخلاص برساند[۶۵]. در نگاه امام خمینی عامل موفقیت بسیج در ایمان آنان نهفته است؛ بسیج مولودی جدید است که کارشناسان جهانی نمی‌توانند آن را بشناسند. هرگاه قوه ایمان در ملتی زنده شود، همگان را به قیام برای خدا فرا می‌خواند و می‌تواند سرتاسر یک کشور را بسیج کند، معیار حرکت بسیج هم همین اسلام و درک مفاهیم عالی آن است[۶۶]. یکی از ویژگی‌های بارز بسیج این است که از میان قشر محروم برخاسته‌اند. امام خمینی نیز در مبارزه گسترده خود با ظلم و شرک و کفر و استکبار بر آنان تکیه کرده، یادآور می‌شد قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها بدانند که «خمینی» اگر یکه و تنها بماند به راه خود که مبارزه با کفر و ظلم و شرک و بت‌پرستی است ادامه می‌دهد و به خواست خدا در کنار بسیجیان جهان اسلام خواب راحت را از دیدگان جهان‌خواران و سرسپردگانی که به ستم خویشتن اصرار می‌کنند سلب خواهد کرد[۶۷].[۶۸]
منابع
پانویس
- ↑ دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، ج۳، ص۴۱۶۲-۴۱۶۳.
- ↑ نساء، ۷۵؛ انفال، ۶۰؛ توبه، ۴۱.
- ↑ امام خمینی، ج۸، ص۲۹۲ - ۲۹۳.
- ↑ حر عاملی، محمدبن حسن، تفصیل وسائل الشیعة، الی تحصیل مسائل الشریعه، ج۱۹، ص۲۴۹-۲۵۰؛ طباطبایی، المیزان، ج۱۰، ص۲۳۳- ۲۵۶.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۱۱، ص۱۲۱.
- ↑ مزینانی، محمد صادق، مقاله «بسیج مستضعفین»، دانشنامه امام خمینی ج۲ ص ۶۳۲.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام ج۱۱، ص۱۲۱- ۱۲۲؛ پیام انقلاب، ج۵۹، ص۷۲؛ سالک، احمد، مصاحبه، مجله پیام انقلاب، شماره ۷۲، ۱۳۶۱ش، ص۴۵.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۱۱، ص۱۲۱- ۱۲۲.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۱۲، ص۱۵۹.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۱۲، ص۱۵۹.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۹۵.
- ↑ عرب نصرت آبادی، محمدتقی، نقش بسیج در امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، ص۳۰.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، جمهوری اسلامی، ۶/۹/۱۳۵۸، ص۱.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، جمهوری اسلامی، ۱۸/۱۰/۱۳۵۸، ص۶.
- ↑ عصمتی پور، محمد حسین، آشنایی با بسیج، ص۵۶؛ مجموعه قوانین، ص۸۳.
- ↑ عرب نصرت آبادی، محمدتقی، نقش بسیج در امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، ص۳۱.
- ↑ عرب نصرت آبادی، محمدتقی، نقش بسیج در امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، ص۳۱.
- ↑ کردی، علی، بسیج مستضعفین، ص۱۹.
- ↑ عصمتی پور، محمد حسین، آشنایی با بسیج، ص۵۶؛ رفیق دوست، محسن، خاطرات محسن رفیق دوست، ص۱۶۱.
- ↑ پیام انقلاب، مجله، بوق‌های تبلیغاتی و بسیج، شماره ۷۲، ۱۳۶۱ش، ج۵۴، ص۷۲؛ سالک، احمد، مصاحبه، مجله پیام انقلاب، شماره ۷۲، ۱۳۶۱ش، ص۴۰، شمخانی، علی، مصاحبه، مجله پیام انقلاب، شماره ۷۲، ۱۳۶۱ش، ص۴۲.
- ↑ عرب نصرت آبادی، محمدتقی، نقش بسیج در امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، ص۳۱.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، جزایری، سیدمسعود، فرایند قانونمندی و کارکردهای بسیج در ایران، ص۶۵؛ عرب نصرت آبادی، محمدتقی، نقش بسیج در امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، ص۳۱.
- ↑ اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، مجموعه قوانین، اولین دوره مجلس شورای اسلامی (۷ خرداد ۱۳۵۹ تا۶ خرداد۱۳۶۳ش)، ص۸.
- ↑ کردی، علی، بسیج مستضعفین، ص۱۹.
- ↑ اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، مجموعه قوانین، اولین دوره مجلس شورای اسلامی (۷ خرداد ۱۳۵۹ تا۶ خرداد۱۳۶۳ش)، ص۲۵۹.
- ↑ اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، مجموعه قوانین، اولین دوره مجلس شورای اسلامی (۷ خرداد ۱۳۵۹ تا۶ خرداد۱۳۶۳ش)، ص۲۵۵ – ۲۵۷.
- ↑ اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، مجموعه قوانین، اولین دوره مجلس شورای اسلامی (۷ خرداد ۱۳۵۹ تا۶ خرداد۱۳۶۳ش)، ص۲۶۰ – ۲۶۱.
- ↑ مزینانی، محمد صادق، مقاله «بسیج مستضعفین»، دانشنامه امام خمینی ج۲ ص ۶۳۲.
- ↑ عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، ج۱، ص۴۹۶-۴۹۷.
- ↑ اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، مجموعه قوانین، اولین دوره مجلس شورای اسلامی (۷ خرداد ۱۳۵۹ تا۶ خرداد۱۳۶۳ش)، ص۲۵۹.
- ↑ کردی، علی، بسیج مستضعفین، ص۲۰.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۹۵.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۰، ص۳۳۲- ۳۳۴؛ کردی، علی، بسیج مستضعفین، ص۲۰.
- ↑ اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، مجموعه قوانین، اولین دوره مجلس شورای اسلامی (۷ خرداد ۱۳۵۹ تا۶ خرداد۱۳۶۳ش)، ص۲۵۵ – ۲۵۶.
- ↑ مزینانی، محمد صادق، مقاله «بسیج مستضعفین»، دانشنامه امام خمینی ج۲ ص ۶۳۴.
- ↑ فارسی، جلال الدین، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ص۱۹۴.
- ↑ تقوی، سید رضا، امام خمینی و استراتژی مبارزه، ج۱، ص۲۰۷.
- ↑ اطلاعات؛ شیخیان، علی و علی محمدی و مهدی عبداللهی، قوای مسلح در وصیت‌نامه حضرت امام، ص۱۸۷.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ص۶۵.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۳۳.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۹۴.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۹۶.
- ↑ صیاد شیرازی، علی، خاطرات، چاپ شده در امام و دفاع مقدس، خاطراتی از رزمندگان و فرماندهان سپاه اسلام، ص۹۴ – ۹۸.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۹۴.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۹۵.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۹۶.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۳۳.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۸۹.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، انقلاب در بحران، ص۴۲۳.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۴۳۱.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۱۹، ص۱۰۵ و ج۲۱، ص۱۳۳، ۱۹۶.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۹۴.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۱۴، ص۴۰۵ و ج۱۹، ص۲۲۱.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۰، ص۱۶۰.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۳۴.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۱۶، ص۲۰۱.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۱۸، ص۷۹.
- ↑ بهروزی، فرهاد، تقویم تاریخ دفاع مقدس (شکستن حصر آبادان)، ج۱۴، ص۳۷۰؛ صفوی، سیدیحیی (رحیم)، از جنوب لبنان تا جنوب ایران، ج۱، ص۲۹۱.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۱۲، ص۱۶۰.
- ↑ خامنه‌ای، سیدعلی، حدیث ولایت، ۱۳۸۰، ص۳۰-۳۱.
- ↑ مزینانی، محمد صادق، مقاله «بسیج مستضعفین»، دانشنامه امام خمینی ج۲ ص ۶۳۵.
- ↑ عصمتی پور، محمد حسین، آشنایی با بسیج، ص۷۲.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۱۶، ص۲۰۱؛ ج۲۰، ص۳۳۳ و ج۲۱، ص۱۹۴، ۳۵۶.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۹۴.
- ↑ گلی‌زواره، غلامرضا، باران بیداری، ص۳۸۸.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۱۲، ص۱۵۹؛ ج۲۰، ص۳۳۳ و ج۲۱، ص۳۵۸.
- ↑ امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج۲۰، ص۳۱۸- ۳۱۹.
- ↑ مزینانی، محمد صادق، مقاله «بسیج مستضعفین»، دانشنامه امام خمینی ج۲ ص ۶۳۷.