سید مرتضی (کتاب)
| سید مرتضی | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| نویسنده | علی رضا اسعدی |
| موضوع | متکلمان شیعه |
| مذهب | شیعه |
| ناشر | انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی |
| محل نشر | قم، ایران |
| سال نشر | ۱۳۹۱ ش |
| تعداد صفحه | ۴۰۸ |
| شابک | ۹۷۸-۶۰۰-۱۹۵-۰۰۵-۶ |
| شماره ملی | 3620825 ۳۶۲۰۸۲۵ |
سید مرتضی، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی مباحثی پیرامون شخصیت سید مرتضی یکی از متکلمان شیعه می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر علی رضا اسعدی است و انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی انتشار آن را به عهده داشته است.[۱]
دربارهٔ کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «اثر حاضر مروری بر زندگانی، افکار و آثار سید مرتضی معروف به علم الهدی و شخصیت علمی و معنوی ایشان است. در این اثر با هدف آشنایی با متکلمان شیعه امامیه و نظریات و آثار کلامی ایشان، به بحث و بررسی اندیشه‌های کلامی سید مرتضی یکی از متکلمان معروف شیعی در قرن چهارم هجری پرداخته شده و ابعاد مختلف شخصیت فکری ایشان و مهمترین اندیشه‌های کلامی وی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نویسنده نخست به اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دینی عصر سید مرتضی اشاره کرده و سپس منزلت والای علمی ایشان را با توجه به این شرایط و تربیت شاگردان فراوان و آثار مهم به ویژه در حوزه کلام و اعتقادات را مورد بحث و بررسی قرار داده است. وی در ادامه به روش‌شناسی مباحث کلامی سید مرتضی پرداخته و دیدگاه‌های ایشان را در مورد معرفت‌شناسی، وجودشناسی، جهان‌شناسی، خداشناسی، انسان‌شناسی، نبوت عامه و خاصه، امام‌شناسی و ادله امامت و عصمت امامان (ع)، معادشناسی، قضا و قدر الهی و نسبت بین افعال الهی با افعال بندگان، تفسیر شر و برخی دیگر از مسایل کلامی رایج در آن زمان را مورد شرح و بررسی قرار داده است.»[۱].
فهرست کتاب
- سخنی با خواننده
- درباره طرح (متکلمان شیعه)
- مقدمه
فصل اول: نگاهی گذرا به زندگی و ابعاد شخصیت سید مرتضی
- ولادت، کنیه و القاب
- خاندان
- اوضاع و احوال سیاسی، اجتماعی
- شرایط علمی و فرهنگی بغداد
- شخصیت و حیات علمی
- تحصیلات
- اساتید
- شاگردان
- منزلت و جامعیت علمی
- آثار
- فهرست آثار
- معرفی اجمالی آثار کلامی
- تعریف، موضوع و غایت علم کلام
- آشنایی با مکاتب کلامی
- روش کلامی سید مرتضی
- بررسی انتساب اعتزال به سید مرتضی
فصل سوم: معرفت‌شناسی
- بداهت وجود و تعریف علم
- اقسام علم
- راه‌ها و منابع معرفت
- عقل نظری و عقل عملی
- نظر و استدلال
- تعریف نظر
- اخبار
- اجماع
- اسناد معارف و علوم به بندگان
فصل چهارم: وجودشناسی و جهان‌شناسی
- تعریف و تقسیمات وجود
- عوالم هستی
- کیفیت آفرینش جهان
- اجزای تشکیل دهنده جهان
- تعریف جوهر و عرض
- فنای جواهر
- امکان اعاده جوهر برای خداوند
- اعاده چه کسی واجب است و چگونه؟
- محدث بودن جوهر به سبب (معنا)
- مدرک بودن جواهر
- حدوث و قدم عالم
- ویژگی‌های عالم دنیا
- موجودات جهان
- فرشتگان و جن پس از پایان تکلیف
- ابر و رعد و برق
- شب، روز، زمان و ساعت
فصل پنجم: خداشناسی
- نظر و استدلال در معرفت خداوند
- وجوب نظر
- اولیت وجوب نظر
- ابطال تقلید
- وجوب معرفت خداوند
- راه‌های شناخت خداوند
- فطرت
- عدل
- اسماء و صفات الهی
- الف) مباحث عام
- ترتیب علم به صفات الهی و حکم خاص هریک از آنها
- صفات سلبی
- یگانگی خداوند و نفی شریک
- غنا و نفی نیازمندی
- نفی ماهیت و چیستی از خداوند
- نفی جوهریت و جسمیت
- نفی احکام جسم و جوهر
- نفی عرضیت
- نفی رؤیت
- نفی تحرک و مکانمندی
- نفی محل
- دعا
- افعال الهی
- حسن و قبح افعال
- تقسیم افعال به مباشری، تولیدی و اختراعی
- هدایت و ضلالت
- قضا و قدر
- تکلیف
- تعریف تکلیف
- قبح تکلیف کسی که قادر نیست
- تعریف مکلف
- دلیل حسن تکلیف
- شرایط تکلیف
- شرایط مکلف
- شرایط مکلف
- تکلیف کافر
- وجه حسن تکلیف کفار
- وجوب انقطاع تکلیف
- لطف
- تعریف و اقسام لطف
- مبانی و براهین لطف
- اصلح
- درد و رنج
- نقد و بررسی نظرات درباره حسن آلام ابتدایی
- رد دیدگاه انحصار آلام در آلام استحقاقی
- عوض
- اجل
- رزق و روزی
- قیمت
فصل ششم: انسان‌شناسی
- عالم ذر یا انسان پیش از دنیا
- ماهیت انسان
- جبر و اختیار
- دلایل اختیار انسان
- استطاعت
- تقدم قدرت بر فعل
- تعلق قدرت به حدوث فعل
- تعلق قدرت به ضدان و مختلفان
- بقای قدرت
- مقدورات انسان
- اقسام فعل و فاعل
- ابطال تکلیف بمالایطاق
فصل هفتم: نبوت
- نبوت عامه
- معنای رسول و نبی
- حسن و وجوب بعثت
- نقد و بررسی شبهات براهمه
- راه‌های شناخت پیامبران
- راه اول: نص
- راه دوم: معجزه
- الف) تعریف معجزه و شرایط آن
- ب) امکان معجزه برای غیر پیامبران
- راه شناخت پیامبران گذشته
- ویژگی و صفات پیامبران
- برتری پیامبران بر فرشتگان
- نبوت خاصه
- نسخ
- دلیل نسخ نشدن شریعت اسلام
- اثبات نبوت پیامبر گرامی اسلام
- الف) قرآن
- چگونگی دلالت قرآن بر نبوت
- تبیین نظریه صرفه
- ب) سایر معجزات پیامبر اسلام
- کیفیت نزول قرآن
فصل هشتم: امامت
- امامت عامه
- تعریف امامت
- وجوب امامت
- طریق اول: استدلال مبتنی بر عقل یا برهان لطف
- طریق دوم: استدلال مبتنی بر سمع و ثبوت شریعت
- صفات امام
- امامت خاصه
- خلیفه بلافصل پیامبر (ص) کیست؟
- دلایل امامت امام علی (ع)
- نص نبوی
- نقد و بررسی شبهات
- امامت سایر ائمه
- اثبات افضلیت امام علی (ع)
- حکم جنگ کنندگان با امام علی (ع)
- غیبت امام زمان (ع)
- طول غیبت امام زمان (ع)
- سرنوشت امامت پس از امام زمان (ع)
- رجعت
فصل نهم: وعد و وعید یا معادشناسی
- تعریف و حقیقت وعد و وعید
- وعد و وعید عقلی
- عبادت کافر و معرفت او به خداوند
- وعد و وعید سمعی
- عفو فاسق
- شفاعت
- تحابط
- تقدم عقاب بر ثواب
- وجوب موافات
- احکام اهل آخرت
- وضعیت اطفال در قیامت
- عذاب قبر
- کیفیت معاد
- محاسبه اعمال
- آنچه در مورد مستحق ثواب و عقاب به آن متعبدیم
- تکفیر و تفسیق
- اسماء و احکام
- رد منزله بین المنزلین
- امر به معروف و نهی از منکر
- شرایط امر به معروف و نهی از منکر
- اکراه و مسائل مربوط به آن
- سرزمین اسلام و سرزمین کفر
- کتابنامه
- نمایه
- آیات
- اصطلاحات
- کسان و مکان‌ها
دربارهٔ پدیدآورنده
