پیاده‌روی اربعین
این مدخل زیرشاخهٔ بحث زیارت اربعین است. پیاده‌روی اربعین از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: پیاده‌روی اربعین در تاریخ اسلام - پرسش مرتبط ندارد
پیاده‌روی اربعین آیین سالانه راهپیمایی شیعیان است به سوی کربلا در روزهای منتهی به اربعین در عراق که براساس روایات ارزش بالایی دارد.
مقدمه
پیاده‌روی اربعین عبارت است از آیین سالانه راهپیمایی شیعیان به سوی کربلا در روزهای منتهی به اربعین در عراق. پیاده‌روی اربعین، بزرگ‌ترین اجتماع سالانه شیعیان جهان و آیینی زیارتی شامل پیاده‌روی طولانی مدت افراد و گروه‌ها در مسیرهای منتهی به شهر کربلا و به قصد زیارت امام حسین (ع) است. اربعین، از روزهای مهم زیارتی امام حسین (ع) و در تقویم شیعی مهم‌ترین مناسبت مذهبی مرتبط با آن حضرت بعد از عاشورا است. در عراق، این روز به سبب باوری قدیمی، روز بازگشت سر امام حسین (ع) و دفن آن در کربلا در سال ۶۱ق دانسته می‌شود و در میان شیعیان به روز مَرَدّ الرِّأس (بازگشت سر) معروف است[۱].
ثواب پیاده‌روی اربعین
در منابع حدیثی شیعه، بر زیارت امام حسین (ع) در روز اربعین تأکید بسیار شده و آن از جمله نشانه‌های مؤمن شمرده شده است. در این منابع، همچنین برای کسی که به صورت پیاده به زیارت امام حسین (ع) رود و برای هر قدمی که در این راه بردارد، ثواب‌های بسیاری ذکر شده است. همچنین به زائران توصیه شده بعد از رسیدن به رودخانه فرات و غسل در آن، کفش‌های خود را درآورند و با پای برهنه به زیارت امام حسین (ع) بروند تا به ثواب بیشتری برسند[۲].
در رابطه با انجام زیارت پیاده حضرت سید الشهداء (ع) محدث بزرگوار شیخ حر عاملی باب مستقلی را در کتاب وسائل الشیعه با عنوان "باب استحباب المشی الی زیاره الحسین وغیره"[۳] گشوده است به عنوان نمونه از امام صادق (ع) روایت کرده است: هرکس که از خانه خویش به قصد زیارت حسین بن علی بن ابی طالب (ع) خارج گردد پس اگر پیاده باشد خداوند به ازای هر گامی که بر می‌‌دارد برای او یک کار نیک نوشته و یک کار بد او را پاک می‌کند. تا آنگاه که به حائر (قبر امام حسین (ع) در کربلا) رسد، خداوند او را در صالحان و نیکان قرار دهد، و وقتی که زیارت را به پایان رساند او را از نجات‌یافتگان قرار داده و به هنگام بازگشت فرشته‌ای به نزد وی آمده و می‌گوید: من فرستاده خدایت هستم، خدایت سلامت می‌رساند و می‌گوید: کارهای خود را از نو سرگیر، که گناهان گذشته ات مورد بخشش قرار گرفت»[۴].
معاویة بن وهب بجلی - از اصحاب امام صادق (ع) - می‌گوید: خدمت آن حضرت رسیدم. در مصلاّی خود در خانه‌اش نشسته بود و پس از نماز با خداوند راز و نیاز می‌کرد. از جمله (در دعا نسبت به زائران قبر حسین (ع)) می‌گفت: "خدای زائران قبر حسین را بیامرز، اینان که در این راه، پول خرج می‌کنند، بدن‌های خود را در این راه در معرض قرار می‌دهند... خدایا رحمت کن بر چهره‌هایی که آفتاب، رنگ آنها را تغییر داده، صورت‌هایی که متوجّه قبر ابا عبدالله است، چشم‌هایی که در محبّت ما اشک می‌ریزد... خدایا این جان‌ها و بدن‌ها را به تو می‌سپارم، تا کنار حوض کوثر به هم برسیم[۵].[۶]
انواع پیاده‌روی و مسیرهای آن
پیاده‌روی اربعین هم به صورت فردی و هم گروهی (در قالب گروه‌های دوستی، هیئت‌های مذهبی و جمع‌های خانوادگی) انجام می‌شود و طی آن افراد، بسته به شرایط از جمله توانایی جسمی خود، همه یا بخشی از مسیر محل زندگی خود تا کربلا را پیاده می‌پیمایند. این پیاده‌روی چند روز به طول می‌انجامد و مدت آن، بسته به مسافت میان مبدأ حرکت تا کربلا متفاوت است. در برخی موارد (به عنوان مثال برای زائرانی که از شهر بصره به راه می‌افتند)، این پیاده‌روی بیش از ۱۰ روز به طول می‌انجامد. در همه مسیرهای منتهی به کربلا (ازجمله بغداد و نجف) در روزهای پیش از اربعین پیاده‌روی در جریان است. بین این مسیرها، محور نجف به کربلا معمولاً پرترددتر است و مسیر اصلی و مهم‌تر محسوب می‌شود[۷].
موکب‌های پذیرایی
در طول همه مسیرهای پیاده‌روی، «موکب» هایی به تعداد بسیار زیاد توسط اجتماعات مذهبی، عشایر بومی منطقه و ساکنان روستاهای حوالی هر مسیر برقرار است که به زائران به صورت رایگان خدمات ارائه می‌کنند. مدیریت موکب‌ها به شکل کاملاً مردمی و مستقل از دولت انجام می‌شود. موکب‌ها را به دو دسته «موقتی» (که معمولاً در خیمه‌های پارچه‌ای برپا می‌شوند) و «دائم» (که ساختمان‌های کوچک و بزرگ دارند) می‌توان تقسیم کرد. خدماتی که در موکب‌ها به زائران ارائه می‌شود طیف گسترده‌ای را دربر می‌گیرد؛ مانند در اختیار قراردادن محلی برای اسکان موقت و استراحت، تهیه و توزیع انواع اغذیه و خوراکی، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی و خدمات متفرقه نظیر واکس زدن کفش‌ها، ماساژ بدن و پاها، تعمیر وسایل و موارد دیگر. اعتقاد به فضیلت بسیار زیارت امام حسین (ع) به خصوص در اربعین و جایگاه زائران آن حضرت، سبب شده است که بین صاحبان موکب‌های مختلف و ارائه دهندگان خدمات، بر سر ارائه خدمات بیشتر و بهتر و جلب نظر زائران رقابت درگیرد[۸].
شعارهای مسیر پیاده‌روی
حین پیاده‌روی، برخی شعارهای حماسی مذهبی (نظیر «لبیک یا حسین») سر می‌دهند و برخی نیز اذکار و دیگر متون دینی را زمزمه می‌کنند. همچنین در فواصلی از مسیر به ویژه در نزدیکی کربلا، زائران به عزاداری و روضه‌خوانی می‌پردازند و سینه یا زنجیر می‌زنند یا هوسه‌خوانی می‌کنند.
به طور سنتی، زائران عراقی پس از رسیدن به کربلا، معمولاً پیاده‌روی را به سمت حرم امام حسین (ع) ادامه می‌دهند و بعد از زیارتی کوتاه و قرائت زیارت مخصوص روز اربعین، به شهرها و روستاهای محل زندگی خود باز می‌گردند. اما دیگر زائران، از جمله زائران ایرانی معمولاً برای چند روز در کربلا اقامت می‌کنند[۹].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ اسحاقی، پیمان، مقاله «پیاده‌روی اربعین»، فرهنگ سوگ شیعی، ص ۹۹.
- ↑ اسحاقی، پیمان، مقاله «پیاده‌روی اربعین»، فرهنگ سوگ شیعی، ص ۹۹.
- ↑ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۴۳۹
- ↑ «مَنْ خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ يُرِيدُ زِيَارَةَ قَبْرِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِنْ كَانَ مَاشِياً كُتِبَتْ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةٌ وَ مُحِيَ عَنْهُ سَيِّئَةٌ....»؛ بحار الأنوار، ج۹۸، ص۲۸؛ المزار، شیخ مفید، ص۳۰.
- ↑ بحار الأنوار، ج۹۸، ص۵۲ و ۸.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۲۲۱.
- ↑ اسحاقی، پیمان، مقاله «پیاده‌روی اربعین»، فرهنگ سوگ شیعی، ص ۹۹.
- ↑ اسحاقی، پیمان، مقاله «پیاده‌روی اربعین»، فرهنگ سوگ شیعی، ص ۹۹.
- ↑ اسحاقی، پیمان، مقاله «پیاده‌روی اربعین»، فرهنگ سوگ شیعی، ص ۹۹.
