آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ (پرسش)

آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در اسلام
مدخل اصلی	مهدویت از دیدگاه مذاهب اسلامی
مدخل وابسته	؟

آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

سید علی حسینی خامنه‌ای

آیت‌الله سید علی حسینی خامنه‌ای، در کتاب «انتظار فرج امام زمان» در این‌باره گفته است:

«اعتقاد به ظهور مهدی در دورانی از تاریخ، مخصوص شیعه نیست؛ همه مسلمانان، اعم از شیعه و سنی به این معنا معتقدند؛ بلکه غیر مسلمانان هم به یک صورت معتقدند. منتها امتیاز شیعه در این است که این شخصیت نجات‌بخش بشریت را با نام و نشان و خصوصیات می‌شناسد و معتقد است او همواره برای دریافت دستور الهی، حاضر و آماده است. هر وقت پروردگار عالم به او دستور دهد، او آماده شروع آن کار عظیمی است که بناست بشریت و تاریخ را متحول کند. آنچه ما به عنوان یک درس و تعلیم معرفتی و عملی از این قضیه باید بگیریم، مهم است».

پاسخ‌های دیگر

 با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:  

۱. آیت‌الله مصباح یزدی؛

محمد تقی مصباح یزدی آیت‌الله محمد تقی مصباح یزدی، در کتاب « آفتاب ولایت» در این‌باره گفته است: «اعتقاد به وجود مهدی(ص)، از اعتقادهای مشترک بین تمام فرقه‌های اسلام، اعم از شیعه و سنی، است. ما درباره پاره‌ای از مسائل امامت با برادران اهل تسنن اختلاف‌هایی داریم؛ ولی درباره اعتقاد به وجود مهدی(ع) بسیار کم است. جالب است بدانید که بسیاری از عالمان اهل تسنن درباره وجود حضرت مهدی(ع) کتاب نوشته و خود اعتراف کرده‌اند که روایات پیامبر اکرم(ص) درباره حضرت متواتر است؛ حتی بعضی از عالمان اهل تسنن ادعا کرده‌اند که روایات ما درباره حضرت مهدی(ع) بالاتر از حد تواتر است؛ به گونه‌ای که هیچ جای شک و شبهه‌ای در صدور این روایات از پیامبر اکرم(ص) باقی نمی‌ماند. درباره ویژگی‌های شخصی حضرت، میان اهل سنت، کم و بیش اختلاف‌هایی وجود دارد. بعضی از ایشان اجمالا معتقدند که در آخرالزمان، شخصی به نام مهدی(ع)، از خاندان پیامبر اسلام{صل}} ظهور می‌کند؛ اما این مطلب را که حضرت از کدام پدر و مادر و در چه زمانی متولد می‌شود، ذکر نمی‌کنند یا به آن معتقد نیستند. میان اهل تسنن هستند کسانی که درباره حضرت مهدی(ع)اعتقادی همچون اعتقاد ما شیعیان دارند؛ یعنی اعتقاد دارند که مهدی موعود(ع) یازدهمین فرزند از خاندان علی ابن ابی طالب(ع) و فاطمه زهرا(س) است. بین عالمان اهل تسنن، کسانی تصریح کرده‌اند که حضرت مهدی(ع) حیات دارد و افرادی نیز به حضور وی شرفیاب شده‌اند. حتی نام برخی از بزرگان خودشان را در زمره کسانی ذکر کرده‌اند که زمان غیبت، به حضور حضرت ولی عصر(ع) نایل آمده‌اند. در کتاب‌های فراوانی از اهل تسنن، نام کسانی برده شده است که ادعا کرده‌اند به خدمت حضرت شرفیاب شده‌اند. منظور از ذکر این چند جمله، این بود که میان عالمان اهل تسنن هم کسانی افزون بر اصل وجود حضرت با همین ویژگی‌هایی که ما می‌گوییم، معتقدند: حضرت متولد شده و اکنون غایب است و زمان غیبت حضرت نیز کسانی می‌توانند خدمت ایشان شرفیاب شوند؛ بنابراین، در این زمینه، با فرقه‌های دیگر اسلامی به بحث فراوان نیاز نیست؛ البته کسانی از اهل تسنن، اساساً مسأله اعتقاد به مهدی را انکار کرده، و روایات خودشان را نیز در این باره روایاتی جعلی انگاشته‌اند؛ ولی کسانی از عالمان و محدثان آن‌ها که عده شان کم هم نیست، به وجود مهدی(ع) تصریح کرده‌اند. بعضی از طوایف اهل تسنن، مانند بسیاری از شافعیه و نیز بسیاری از اهل تسنن به ویژه در کشورهای ایران، مصر و تونس، دوازده امام شیعه را بزرگ‌ترین فقیهان پس از پیامبر(ص) و مراجع دینی خود می‌دانند. این گروه از اهل تسنن، به امامان دوازده گانه ما شیعیان در جایگاه عالمان و فقیهانی اعتقاد دارند که سخنانشان برای امت، راهگشا و معتبر است. مردم باید در امور زندگی خویش به دستورهای، ایشان مراجعه کنند. این دسته از اهل تسنن معتقدند که پیامبر اکرم(ص) این دوازده نفر را در جایگاه مراجع دینی مردم تعیین فرموده است و مردم باید در مسائل دینی و اخلاقی خود به آن‌ها مراجعه کنند. این همان عقیده‌ای است که می‌توان نخستین جوانه تفکیک دین از سیاست در اسلام به شمار آورد. زمان حضور پیامبر اکرم(ص) هیچ اختلافی بین مسلمان‌ها در یکی بودن مرجع دینی و مرجع سیاسی دیده نمی‌شود؛ چرا که همه مسلمانان معتقد بودند: شخص پیامبر اکرم(ص) هم مرجع دینی مردم و هم رهبر سیاسی جامعه است. پس از وجود حضرت، شیعیان معتقد شدند که هم مرجع دینی و هم مرجع سیاسی، امیرمؤمنان علی ابن ابی طالب(ع)است. بعضی از اهل تسنن، مرجعیت امیرمؤمنان(ع) را در امور مذهبی قبول دارند و می‌گویند: چون علم حضرت بیش از دیگران بود، پیامبر اکرم(ص) او را برای رهبری و مرجعیت دینی مردم معرفی کرد؛ به همین علت بود که پس از پیامبر هر وقت عالمان امت در حل مسأله‌ای می‌ماندند، به او مراجعه می‌کردند؛ ولی این به معنای رهبری سیاسی نیست؛ بلکه مردم ابتدا خلیفه اول، بعد خلیفه دوم، سپس خلیفه سوم، آن‌گاه امیرمؤمنان (ع) را در جایگاه خلیفه چهارم خویش برگزیدند. دست کم بعضی از اهل تسنن، پس از پیامبر، بین مرجعیت در امور دینی و امور سیاسی، تفکیک قائل شدند و تعیین مرجعیت سیاسی را به عهده خود مردم یا خلیفه پیشین نهادند بدین صورت که خلیفه اول را مردم برگزیدند؛ آن گاه خلیفه دوم را خلیفه اول تعیین کرد. خلاصه آن که بعضی از اهل تسنن، امامان دوازده گانه (ع) از فرزندان حضرت فاطمه(س) را مرجع دینی مردم دانسته، سخنان ایشان را در امور مذهبی معتبر می‌دانند؛ به ویژه بعضی از طوایف شافعیه که بر این مسأله تصریح کرده‌اند».

۲. حجت الاسلام و المسلمین مروجی طبسی؛

محمد جواد مروجی طبسی حجت الاسلام و المسلمین محمد جواد مروجی طبسی، در کتاب «بامداد بشریت» در این‌باره گفته است: «اعتقاد به ظهور مصلح جهانی، اعتقادی است قرآنی و بدین جهت، همه مسلمانان، اعم از شیعه و سنی، معتقدند که منجی جهان در فرجام تاریخ، ظهور خواهد کرد. اعتقاد به ظهور مصلح گیتی جزو اندیشه‌های اساسی مسلمانان به شمار می‌رود. شیعیان بنابر روایات بسیاری که از پیامبر و امامان معصوم (ع) نقل شده است، مهدی (ع) را دوازدهمین پیشوای خود می‌دانند. آنها معتقدند که او از سلاله پاک فاطمه زهرا (س) و نهمین فرزند امام حسین (ع) است. به جهت این باور عمیق است که شیعه در راه حفظ و بزرگداشت این اصل، تلاش‌های فراوانی کرده است. دانشمندان شیعه در طول تاریخ، به مرزبانی این باور پاک برخاستند و از جنبه‌های گوناگون علمی، روایی، تفسیری و کلامی، به تحلیل آن پرداختند و کتاب‌های بسیار ارزشمندی نوشتند. این تلاش‌ها پیش از آن که امام مهدی (ع) متولد شود، آغاز شد و تاکنون ادامه دارد. فرهیختگان سنی نیز از دیرباز توجه خاصی به این مسئله داشته‌اند و در کتاب‌های خود فصلی را به آن اختصاص داده و روایات نبوی را همراه اسناد و مدارک آن ذکر کرده‌اند. اهل تسنن حدود چهارصد روایت از رسول خدا (ص) درباره مهدی موعود (ع) نقل کرده‌اند. روایاتی که شیعه و سنی از پیامبر و سایر معصومین (ع) نقل کرده‌اند، حدود شش هزار حدیث است. اسامی تعدادی از کتاب‌های علمای سنی که بخشی از مباحث خود را به مهدویت اختصاص داده‌اند، چنین است: مسند احمد ۳۶/۳؛ مسند ابویعلی ۲۷۴/۲؛ سنن ترمذی ۵۰۵/۴؛ سنن ابوداود ۱۰۷/۴؛ سنن ابن ماجه ۱۳۶۸/۲؛ حاکم نیشابوری در المستدرک علی الصحیحین ۵۷۷/۴؛ ابن الصباغ مالکی در الفصول المهمه ص ۲۷۳؛ قندوزی حنفی در ینابیع الموده ص ۲۴۱؛ شبلنجی در نور الأبصار ص ۱۸۶؛ ابن الصبان مصری در اسعاف الراغبین ص ۱۴۰؛ نگری در دستور العلماء ۲۹۱/۳؛ ابن خلکان در تاریخ خود ۴۵۱/۲؛ ابن الاثیر در نهایه ۱۷۴/۱؛ محمد بن طلحه در مطالب السؤل، باب ۱۲؛ سبط ابن جوزی در تذکره الخواص ص ۳۷۸؛ سید احمد زینی دحلان در فتوحات ص ۳۲۲؛ ابن حجر هیثمی در الصواعق المحرقه ص ۲۰۵؛ طبری در ذخائر العقبی ص ۱۳۶. و صدها تن از نویسندگان اهل سنت به ویژگی‌های حضرت مهدی (ع) و چگونگی ظهور آن حضرت پرداخته‌اند. برخی از علمای اهل تسنن کتاب‌های مستقلی درباره حضرت مهدی (ع) نوشته‌اند که به نام برخی از کتاب‌ها بسنده می‌کنیم: البرهان؛ علامه متقی هندی؛ تحدیق النظر؛ محمد بن عبد العزیز؛ تلخیص البیان؛ ابن کمال باشا؛ العرف الوردی فی اخبار المهدی (کتاب)|العرف الوردی]]؛ جلال الدین سیوطی؛ العطر الوردی؛ محمد بن محمد حسینی؛ عقد الدرر؛ یوسف بن یحیی شافعی؛ علامات المهدی؛ جلال الدین سیوطی؛ فرائد فوائد الفکر؛ مرعی بن یوسف حنبلی؛ القطر الشهدی؛ شهاب الدین حلوانی؛ القول المختصر؛ احمد بن علی هیثمی؛ المشرب الوردی؛ ملا سلطان حنفی؛ مناقب المهدی؛ ابونعیم اصفهانی؛ نعت المهدی؛ ابونعیم اصفهانی؛ البیان؛ محمد بن یوسف گنجی شافعی. بدین سان، روشن شد که باورداشت قیام مردی از سلاله فاطمه (س) در آخر الزمان و نابودی ستم به دست توانای او، تنها خاص شیعه نیست، بلکه باوری است عمومی که همه مسلمانان به آن اعتراف دارند، حتی یک باور و اعتقاد جهانی و عمومی است که در میان همه مذاهب و مکتب‌های جهان بوده و تاکنون نیز باقی است. همه مکتب‌های بشری، ظهور مصلح بزرگ در آخر الزمان را به پیروان خود بشارت داده‌اند، حتی مکتب‌های الحادی، رسیدن به جامعه بی طبقه که در آن آثاری از نابرابری اجتماعی وجود نداشته باشد، را نوید داده‌اند. با این همه، اصالت و والایی این اندیشه، آن گونه که در اسلام، به ویژه در مذهب شیعه، شرح و تبیین شده و فلسفه آن بیان گشته، در هیچ مکتبی انجام نشده است».

۳. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگنامه مهدویت» در این‌باره گفته است: «مهدویت در نگاه روایات و باورهای اهل سنت.‏ اندیشه ظهور مهدی موعود(ع) - بر خلاف پندار برخی- نه فقط ویژه شیعه نیست؛ بلکه بخش مهمّی از باورهای اسلامی به شمار می‌‏آید، که بر پایه بشارت‌‏های پیامبر گرامی اسلام(ص)، میان همه گروه‏‌ها و مذاهب اسلامی شکل گرفته است. در حوزه اعتقادات اسلامی، کمتر موضوعی را می‌‏توان یافت که تا این اندازه به آن اهمیت داده شده باشد، از این‌‏رو در اصل اعتقاد به ظهور مهدی موعود(ع)، نوعی اتفاق نظر و وحدت فکر، شکل گرفته است. در مراجعه به منابع اهل سنت به روشنی به دست می‌‏آید در بسیاری از آن‏ها- با وجود برخی تحریفاتی که به‌ویژه در دهه‌‏های اخیر در روایات مربوط به اهل بیت پیامبر(ص) در این منابع صورت گرفته است - احادیث مربوط به حضرت مهدی(ع)، در کانون توجه قرار گرفته است؛ به گونه‌‏ای که در بیشتر این کتاب‏‌ها، از اوصاف و زندگی حضرت مهدی(ع)، نشانه‌‏های ظهور، محل ظهور و بیعت، شمار یاران و دیگر موضوعات سخن به میان آمده است. این بدان گونه است که برخی از کسانی که به نوعی در بحث‏‌های مهدویت تردید کرده‌‏اند، درباره اساس آن، چنین گفته‏اند: مشهور میان مسلمانان در طول تاریخ، این است که در آخر الزمان، مردی از اهل بیت(ع) ظهور کرده، عدالت را آشکار می‌‏کند. مسلمانان از او پیروی می‌‏کنند و او بر کشورهای اسلامی چیره می‏‌شود. نام او مهدی است. البته عده کم‌‏شماری، از پذیرفتن اصل "مهدویت" سر باز زده، با دلایلی سست و واهی، به انکار آن پرداخته و آن را فکری شیعی معرفی کرده‌‏اند. افزون بر روایات فراوانی که در منابع اهل سنت به صورت پراکنده به چشم می‏‌خورد، تدوین و نگارش کتاب‌‏های حدیثی ویژه حضرت مهدی(ع)، به وسیله دانشمندان اهل سنت، نیز کتاب‌‏های مفصل تحلیلی، گویای جایگاه والای "مهدویت" نزد آنان است؛ از این رو منابع روایی اهل سنت را می‌‏توان به دو دسته تقسیم کرد: در این منابع روایات مربوط به مهدویت و حضرت مهدی(ع) در کنار دیگر روایات ذکر شده است. برخی از این کتاب‏ها عبارتند از: المصنف، اثر ابو بکر عبد الرزاق بن همام صنعانی، وی در این کتاب فصلی را با عنوان "باب المهدی" سامان داده و در آن بیش از ده حدیث نقل کرده است. وی پس از این باب، با عنوان باب "اشراط الساعه" به برخی موضوعات دیگر اشاره کرده است. این اثر، از نخستین کتاب‌‏های اهل سنت است که احادیث مربوط به حضرت مهدی(ع) را به شکلی منظم، گرد آورده است. کتاب الفتن، اثر حافظ ابو عبد اللّه نعیم بن حماد المروزی؛ وی در این کتاب، احادیث فراوانی درباره حضرت مهدی(ع)، ویژگی‌‏ها و حوادث عصر او روایت کرده است. المصنف فی الاحادیث و الآثار، اثر حافظ عبد اللّه بن محمد بن ابی شیبه کوفی؛ وی در فصل ۳۷ این کتاب، بخشی را با عنوان "الفتن" قرار داده است. در این بخش، احادیثی را در رابطه با حضرت مهدی(ع) و مباحث مربوط به او ذکر کرده است. از موضوعاتی که در این روایات مورد اشاره قرار گرفته است، می‌‏توان به ویژگی‏‌های نسبی و اخلاقی [[امام مهدی|مهدی(ع)، مدت حکومت و عمر آن حضرت، شرایط پیش از ظهور، نشانه‌‏های ظهور و ویژگی‏‌های دوران ظهور ایشان اشاره کرد. مسند، اثر احمد بن حنبل ابو عبد اللّه شیبانی؛ وی که از پیشوایان چهارگانه اهل سنت است، در کتاب خود احادیث پرشماری درباره حضرت مهدی(ع) یاد کرده است. میان کتاب‌‏های نخستین حدیثی، مسند احمد بیشترین حدیث را در این موضوع ذکر کرده است. سنن ابن ماجه، اثر محمّد بن یزید ابو عبد اللّه قزوینی؛ وی که از حدیث‌‏شناسان و محدثان معروف و زبردست اهل سنت بوده و سنن وی در زمره صحاح شش‌گانه قرار گرفته است، در کتاب الفتن این مجموعه، بخشی را به بیان احادیث مهدی با عنوان "باب خروج المهدی" اختصاص داده است. نسب حضرت مهدی(ع)، شرایط پیش از ظهور، زمینه‌‏سازان ظهور، یاران وی، مدت حکومت او و سرانجام ویژگی‌‏های اقتصادی‏ و اجتماعی حکومت حضرت مهدی(ع)، از جمله موضوعات این روایات است. نکته قابل ‏توجه این‏که در شش حدیث از مجموع هفت حدیث، به نام امام مهدی(ع) تصریح شده است. سنن ابو داود، اثر سلیمان بن اشعث ابو داود سجستانی؛ وی در این مجموعه بخشی را با عنوان "کتاب المهدی" به صورت مستقل ذکر کرده است. برخی موضوعاتی که در روایات این مجموعه، مورد اشاره قرار گرفته است، عبارتند از: حضرت مهدی(ع) از اهل بیت رسول خدا(ص) است، ویژگی‌‏های نسبی وی، ویژگی‏‌های جسمی او، شرایط پیش از ظهور، حتمی بودن ظهور، اوضاع اجتماعی- اقتصادی عصر ظهور و سرانجام جهان پس از حضرت مهدی(ع). احادیث سنن ابو داود یکی از منابع قابل ‏ملاحظه، درباره "مهدویت" نزد اهل سنت است. الجامع الصحیح، از صحاح ششگانه اهل سنت، اثر محمّد بن عیسی ابو عیسی ترمذی سلمی؛ وی در فصل "ما جاء فی المهدی"، سه حدیث به نقل از رسول خدا(ص) آورده است. در دو حدیث اول، به نام حضرت مهدی(ع) تصریحی نشده و صرفا مسأله منجی و حتمی بودن حاکمیت شخصی از اهل بیت(ع) و هم‏نام رسول خدا(ص) بیان شده است. ترمذی درباره حدیث اول گفته است: "هذا حدیث حسن صحیح" و درباره حدیث سوم گفته است: "هذا حدیث حسن". هرچند در این مجموعه حدیثی، شمار حدیث‌‏های مربوط به حضرت مهدی(ع)، بسیار اندک است، با توجه به اسناد خوب آن‏ها، این احادیث مهم و قابل‏ توجه دارای اطلاعات جامعی درباره حضرت مهدی(ع) می‏‌باشند. المستدرک علی الصحیحین؛ اثر محمد بن عبد اللّه، ابو عبد اللّه حاکم نیشابوری؛ وی احادیث مربوط به حضرت مهدی(ع) را در فصلی ویژه، در کتاب الفتن و الملاحم و در برخی قسمت‌‏های دیگر به صورت پراکنده ذکر کرده است. وی در این احادیث، به برخی موضوعات مربوط به حضرت مهدی(ع) - اعم از نسب، ویژگی‏‌های‏ جسمانی، شرایط پیش از ظهور، اصل ظهور و مسائل مختلف دیگر - پرداخته است. کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، اثر علاء الدین علی المتقی بن حسام الدین هندی؛ این جامع حدیثی، از معروف‏‌ترین مجموعه‏‌های حدیثی موجود اهل سنت است. نگارنده این اثر- که تألیفی مستقل درباره حضرت مهدی(ع) به نام البرهان فی علامات مهدی الآخر الزمان دارد- در مجموعه حدیثی کنز العمال افزون بر روایات پراکنده، فصلی را با عنوان "خروج المهدی" گشوده و در آن ده‏‌ها حدیث را از منابع مختلف نقل کرده است. در این مجموعه، زوایای گوناگون مهدویت، از جمله شرایط پیش از ظهور، یاوران حضرت مهدی(ع) در دوران حکومت، رخدادهای عصر ظهور، شرایط اقتصادی در آن زمان و ویژگی‌‏های جسمی آن حضرت، بیان شده است. دانشمندان اهل سنت - همانند عالمان شیعه - فقط به نقل روایات مهدویت در کتاب‏های مختلف بسنده نکرده، کتاب‌‏هایی چند، ویژه موضوعات مربوط به حضرت مهدی(ع) تألیف کرده‌‏اند. برخی از این آثار بدین قرار است: اربعون حدیث، اثر ابو نعیم اصفهانی؛ کتاب اربعون حدیث اکنون در دسترس نیست؛ ولی محقق اربلی در کتاب کشف الغمة فی المعرفة الائمة آن را آورده است. البیان فی اخبار صاحب الزمان(ع)؛ اثر ابو عبد اللّه محمّد کنجی شافعی؛ او مجموع هفتاد حدیث را در ۲۵ باب منظم کرده و حتی به بعضی از جزئیات مربوط به حضرت مهدی(ع) نیز اشاره کرده است. عقد الدرر فی اخبار المنتظر؛ نگارش یوسف بن یحیی بن علی بن عبد العزیز مقدسی شافعی؛ این کتاب، به لحاظ جامع بودن و گستردگی، در نوع خود کم‏نظیر و منبع مهمی برای کتاب‏های پس از آن بوده است. العرف الوردی فی الاخبار المهدی، اثر جلال الدین عبد الرحمان بن ابی بکر سیوطی؛ وی احادیث مربوط به حضرت مهدی(ع) را در این کتاب به شکلی گسترده جمع‏‌آوری کرده است. این کتاب ضمن مجموعه رساله‏‌هایی به نام الرسائل العشر در مجموعه‏‌ای بزرگ‏تر با عنوان الحاوی للفتاوی به چاپ رسیده است. وی در ابتدای این رساله می‏‌نویسد: این، بخشی است که احادیث و آثار وارد شده راجع به حضرت مهدی(ع) را در آن جمع کردم و چهل حدیثی که حافظ ابو نعیم آن‏ها را ذکر کرده است، به صورت خلاصه آوردم و آنچه او نیاورده است بر آن افزودم و به صورت "ک" آن را رمزگذاری کردم. مجموع احادیثی که در این کتاب جمع ‏آوری شده- چه آنچه از ابو نعیم آورده و چه آنچه خودش بر آن افزوده- بالغ بر دویست حدیث است. البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان، اثر علاء الدین علی بن حسام، الدین مشهور به متقی هندی؛ این کتاب، از کتاب‏‌های حدیثی درباره حضرت مهدی(ع) است که بیش از ۲۷۰ حدیث را در برگرفته است. نکته قابل‏ توجه درباره روایات مربوط به حضرت مهدی(ع) در منابع اهل سنت، این است که بزرگان فراوانی از ایشان، از جمله: ترمذی، حاکم نیشابوری، بیهقی، قرطبی مالکی، به صحت آن‏ها تصریح کرده‏‌اند. افزون بر منابع روایی، امروزه ده‏ها کتاب به دست نویسندگان اهل سنت در موضوع مهدویت نوشته شده که در دسترس علاقه‌‏مندان است».

۴. آقای تونه‌ای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛

مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «برخی تصور می‌کنند که اعتقاد به مهدی منتظر (ع) ویژه شیعیان است در حالی که اصل این عقیده از نظر اهل سنت، با شیعه همسان بوده و بین این دو فرقه از حیث بشارت‌های پیامبر (ص) راجع به ظهور آن حضرت و مأموریت جهانی وی و درباره شخصیت برجسته و نفوس آن بزرگوار و حتی نشانه‌های ظهور و ویژگی‌های انقلاب او، تفاوتی وجود ندارد. تنها تفاوتی که وجود دارد این است که اغلب دانشمندان اهل سنت می‌گویند: حضرت هنوز متولد نشده و غایب نیست، بلکه به زودی متولد خواهد شد و به آن‌چه پیامبر (ص) بشارت داده جامه عمل می‌پوشاند و عدّه کمی از آنان در مورد ولادت و غیبت او، با شیعه هم‌عقیده‌اند. آن‌چه از مجموع منابع تاریخی و حدیثی اهل سنت استفاده می‌شود این است که مسأله ظهور حضرت مهدی (ع) مورد اتفاق و اجماع مسلمین است. مؤلف کتاب "الإمام المهدی" استاد علی محمد علی دخیل، اسامی ٢٠٥ نفر از بزرگان اهل سنت را در کتاب خود آورده، به این ترتیب که تعداد سی نفر از آن‌ها مستقلا درباره حضرت مهدی (ع) کتاب نوشته‌اند و سی و یک نفر دیگر فصلی را در کتاب‌های خود به روایات حضرت مهدی (ع) اختصاص داده‌اند و ١٤٤ نفرشان به تناسب‌های مختلف، روایات حضرت مهدی (ع) را در کتاب‌های خود آورده‌اند. حتی این اعتقاد در معروف‌ترین و معتبرترین کتب روایی اهل سنت، یعنی "صحاح ستّه" آمده است. این محدثان نامی اهل سنت، روایات مربوط‍‌ به حضرت مهدی (ع) را از: عمر بن خطاب، عبدالله بن مسعود، عبدالله بن عباس، ثوبان، جابر بن عبدالله انصاری، جابر بن سمره، عبدالله بن عمر، عبدالله بن عمرو بن عاص، انس بن مالک، ابو سعید خدری، ام سلمه و غیر این‌ها نقل کرده‌اند».

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: