طاغوت

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

طاغوت در قرآن | طاغوت در حدیث | طاغوت در نهج البلاغه| طاغوت در کلام اسلامی| طاغوت در معارف مهدویت| طاغوت در فقه سیاسی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل طاغوت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

طاغوت، از ریشه طغیان است. به هر طغیانگر، قدرت خودکامه و زورمند‌ سرکش، طاغوت گفته می‌شود. قدرت‌های شیطانی و حکومت‌های جبار و حاکمانِ زورگو مثل فرعون و نمرود هم طاغوت‌اند. طاغوتدر اصطلاح قرآنی به هر معبودی جز خدا طاغوت گفته می‌‌شود. مردم باید به خدا ایمان بیاورند و به طاغوت کفر ورزند و از آن اجتناب کنند: ﴿فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى لَا انْفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ﴾. مؤمنان در راه خدا جهاد می‌‌کنند و کافران در راه طاغوت می‌جنگند. به برخی بت‌ها هم که از سوی مشرکان مورد پرستش بود، طاغوت گفته شده است.

مقدمه

• طاغوت از ریشۀ طغیان است، به معنای تجاوزکار، بت، باطل، سرکش و متمرّد، هرمعبودی جز خدا، هرپیشوای ضلالت و گمراهی، شیطان، کافر.در قرآن هم توصیه شده که برای محاکمه، نزد طاغوت نروید و از طاغوت بپرهیزید، گاهی نیز طاغوت همراه با جبت آمده که معنایشان تقریبا یکی است ﴿يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ﴾. در تعابیر دینی واژه‌های طاغوت، طاغی، طغات، طاغیه، طواغیت، در مورد خلفای جور، سرکردگان فتنه و آشوب بر ضدّ خطّ امامت و والیان دست‌نشانده و ستمگر به کار رفته است، آنان که در برابر امر خداوند و فرمان قرآن و سفارش‌های پیامبر خدا، گردن فرود نیاوردند و رفتاری جبّارانه و فرعونی با بندگان صالح خدا داشتند. ازاین‌رو هم مستحقّ لعن خدا و رسول‌اند، هم اطاعتشان حرام و مبارزه با آنان لازم است، هم هواداری و همبستگی با آنان، شرکت در جرم و جنایاتشان به شمار می‌رود.
• امام حسین(ع) به سران سپاه کوفه که به جنگ او آمده بودند خطاب فرمود: "شما از طاغوت‌های این امت‌اید". در زیارت امام حسین(ع)، بر جبت‌ها، طاغوت‌ها و فرعون‌های امت اسلام نفرین شده است و این نشان می‌دهد که سرکردگان حزب اموی و ضدّ اهل بیت که دست به قتل امیر المؤمنین(ع) و امام حسین(ع) زدند نیز طاغوت و فرعونند و مستحق لعن و نفرین: «اللَّهُمَّ الْعَنْ جَوَابِيتَ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ الْعَنْ طَوَاغِيتَهَا وَ الْعَنْ فَرَاعِنَتَهَا وَ الْعَنْ قَتَلَةَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَيْن‏» گاهی از دو بت و دو طاغوت قریش یاد شده است که مقصود از آنان بر شیعه پنهان نیست..
• علامه مجلسی می‌گوید: طاغوت به معنای شیطان و بت‌ها و هر معبود غیر خدا و هر اطاعت‌شدۀ باطلی جز اولیای الهی است و امامان از دشمنان خودشان در بسیاری از روایات و زیارات با "جبت" و "طاغوت" و "لات" و "عزّی" یاد کرده‌اند چراکه پذیرش رهبری و ولایت آنان، مسلمان را به نامسلمانی و امّت را به انحراف می‌کشد. هر ولایتی بجز ولایت خدا و جانشینانش، ولایت شیطان و طاغوت است. پذیرش ولایت شیطان موجب آن است که شیطان بر همۀ نیروهای سازنده و آفریننده‌ای که در وجود آدمی نهاده شده، تسلّط یافته و آنها را در مجرای هواها و هوس‌های خویش درآورد. طاغوت از آنجا که جز برای بهره‌مندی‌های خود برای هیچ‌چیز دیگر اصالتی قائل نیست و منافع جامعه را جز از دریچۀ سود شخص نمی‌نگرد و اساسا به نیازهای انسانی و امکانات وی در طبیعت واقف نیست، رهبری‌اش برای جامعۀ انسانی، منشأ زیان و خسارت و بر باد رفتن بسی از انرژی‌های ارزندۀ اوست... در جامعه و جهان تحت ولایت طاغوت، انسان‌ها از نور معرفت و انسانیت و از فروغ زندگی‌آفرین آیین خدا محروم مانده در ظلمات جهل و هوس و شهوت و غرور و طغیان، محبوس و اسیر می‌گردند.

ولایت طاغوت

﴿وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ﴾. طاغوت کسی است که طغیانش شَدید و از حق منحرف شود و مظهر دنیا(گرایی) و باطل‌گرایی باشد، پس او در مقابل حق تعالی است. کلمه طاغوت، دارای معنای عام است و هر کس از جن و انس را که دارای آن صفت است، شامل می‌شود و شیطان از مصداق‌های بارز طاغوت است و در رتبه پایین‌تر از او، هر کس که به سوی خودش دعوت کند، مانندِ حاکم ظالم یا عالِمی که طالب دنیا و عنوان است یا سرمایه‌داری افراطی و غرق در ثروت و مال‌دوستی باشد و رئیسی که دوستدار ریاست است. بنابراین، ولایت در آیه شریفه، به معنای سرپرست و حاکمیت است که کافران، تولّی امورشان را به‌دست افراد طاغی و معاند با حق می‌سپارند و آنان نیز با تدبیر باطلشان، کافران را از نور و حقانیت امور به سوی انحراف و بطلان امور سوق می‌دهند.

حاکم جائر

ولایت حاکم جائر

جستارهای وابسته

• طغیان
• ولایت طاغوت
• حاکم جائر

پرسش‌های وابسته

منابع

• محدثی، جواد، فرهنگ غدیر
• محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: