بحث:شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)

مقدمه

• ‌انتظار امام مهدی(ع) به معنای آماده باش بودن برای تحقق حکومت عدل جهانی توسط آن حضرت است. بر اساس تعالیم روایی، انتظار واقعی و به تبع آن منتظر واقعی شرایط خاصی دارد و هر کسی را به صرف ادعا نمی‌توان منتظر واقعی فرض کرد.

شرایط بینشی و آگاهی

• شروط انتظار واقعی در سه حوزۀ زیر قابل تعریف است که عبارتند از:
• شرایط بینشی: اولین شرط انتظار واقعی، "ایجاد معرفت نسبت به امام عصر(ع)" است و بدیهی است هر مقدار، معرفت انسان نسبت به امام زمان(ع) بیشتر باشد، انسان ارزش او را بیشتر درک خواهد کرد و به عظمت او بیشتر پی خواهد برد و بیشتر تشنۀ وجود آن حضرت خواهد شد. در حالی که افراد جاهل و ناآگاه به ارزش آن حضرت هرگز احساس تشنگی و عطش نخواهند داشت و بدین جهت از زمرۀ منتظران واقعی او بیرون هستند. بر این اساس، کسانی که امام زمان(ع) را نمی‌شناسند اگرچه به ظاهر مسلمان باشند، چنانچه در این حال بمیرند در حال جاهلیت از دنیا رفته‌اند. همچنان که پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند: «هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مردن جاهلیت از دنیا رفته است». حصول این معرفت وابسته به "آگاهی" است و این آگاهی بر چند گونه است:

1. بینش توحیدی: یعنی اینکه تمام هستی از خدا و همه چیز در کف قدرت اوست. خدا بر هر کاری توانا و همه چیز در آسمان و زمین، تحت فرمان اوست و از خود هیچ اختیاری ندارد.
2. آگاهی به وعدۀ الهی در شرایط سخت سیاسی و مرحلۀ ضعف و ناکامی و در شرایط سقوط. یکی از دشوارترین کارها در چنین عصری، آن است که انسان به درک این سخنان خدای متعال نایل آید: ﴿وَلاَ تَهِنُوا وَلاَ تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الأَعْلَوْنَ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ﴾. ﴿وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ﴾. ﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾. ﴿كَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَرُسُلِي﴾. ﴿وَلَيَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ﴾.
3. آگاهی به نقش انسان مسلمان در روی زمین، که عبارت است از سرپرستی، گواهی دادن و رهبری بشریت به سوی خیر و فلاح‌.
4. آگاهی به نقش دین اسلام در زندگی بشری برای از میان برداشتن فتنه و امیال نفسانی از مسیر دعوت حق.
5. آگاهی به سنت‌های رایج‌ الهی در تاریخ و اجتماع و ضرورت آمادگی، زمینه‌سازی، حرکت و فعالیت در ضمن این سنن و محال بودن گذر از آنها. بر این اساس خداوند فرمان داده است تا مسلمانان در خود، آمادگی‌های لازم برای ورود در این مبارزه قاطع و سرنوشت‌ساز ایجاد کنند: ﴿وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّة﴾.

شرایط گرایشی

• شرایط گرایشی: دومین شرط انتظار واقعی، به حوزۀ گرایش انسانی و امیال عاطفی باز می‌گردد، که برخی از آنها عبارتند از:

1. محبت به امام زمان(ع): زیرا بدیهی است تا زمانی که محبت به امام زمان(ع) در وجود انسان شکل نگرفته و شعله ور نشده باشد، او نمی‌تواند به وظایف منتظر واقعی عمل نماید، بله محبت به امام زمان(ع) وظیفه‌ای است که پیامبر اکرم(ص) به دستور خدا از ما خواسته است. آنجا که در قرآن کریم می‌فرماید: ﴿قُل لّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾.
2. ایجاد سنخیت با امام زمان(ع): منتظران واقعی کسانی هستند که وضعیت روحی و عاطفی خود را به گونه‌ای سامان می‌دهند که با حضرت بقیة الله الاعظم(ع) بیشترین سنخیت را داشته باشند. بدیهی است انتظار، ملازم با سنخیت داشتن با منتظر است و ایجاد سنخیت با امام زمان(ع) از طریق تقویت ایمان، تثبیت تقوا، تحکیم فضایل اخلاقی و توسعۀ درجات معنوی حاصل می‌شود، زیرا فقط در صورتی که امیال انسان، مطابق میل امام زمان(ع) باشد، آتش محبت آن امام فرزانه در دل منتظر زبانه خواهد کشید و دوری‌اش را بر او سخت و ناگوار خواهد ساخت. بنابراین بدیهی است، به همان میزان که سنخیت منتظِر با منتظَر بیشتر باشد، محبت منتظَر در دل منتظِر بیشتر خواهد شد و به همین میزان محبت منتظَر نیز به منتظِر افزون‌تر خواهد گشت.
3. دعا برای سلامتی و ظهور حضرت مهدی(ع): منتظر واقعی کسی است که هر لحظه، برای سلامتی محبوبش دعا می‌کند و از خداوند درخواست می‌کند هر چه زودتر او را برساند. بنابراین دعای فراوان برای فرج حضرت مهدی(ع)، از نشانه‌های روشن انتظار واقعی است و البته چنین وظیفه‌ای مورد توصیه آن حضرت نیز هست. چه اینکه آن وجود نازنین خود در کلامی گهربار فرموده‌اند: «در تعجیل فرج زیاد دعا کنید که تعجیل فرج، گشایش کار خود شما است». آری، منتظر واقعی کسی است که در انتظار رسیدن زمان ظهور حضرت مهدی(ع) باشد که «خیر اهل الارض» است و برای آن حضرت(ع) دعا می‌کند.

شرایط کنشی و رفتاری

• شرایط کنشی: سومین شرط انتظار واقعی به حوزۀ کنش انسانی و رفتارهای فردی و افعال جمعی باز می‌گردد، که برخی از آنها عبارتند از:

1. ارتباط با امام زمان(ع): منتظر واقعی، در زمان غیبت کبری که موفق به زیارت حضرت مهدی(ع) نمی‌شود، باید ارتباط خویش را با آن حضرت حفظ کند؛ او می‌تواند از طریق خواندن ادعیه و زیارات وارده همچون "دعای ندبه"، "دعای عهد" و "زیارت آل یاسین" و حضور در اماکن مشرفه، ارتباط خویش را با حضرت بقیة الله الاعظم(ع) حفظ کرده و تحکیم نماید..
2. زمینه سازی برای ظهور امام زمان(ع): منتظر واقعی کسی است که نه تنها در انتظار رسیدن زمان ظهور حضرت مهدی(ع) بوده و برای ایشان دعا می‌کند، بلکه همواره در فکر زمینه‌سازی برای ظهور آن حضرت است. از جمله کارهایی که می‌توان برای زمینه‌سازی ظهور انجام داد عبارتند از:
   1. انجام واجبات و ترک محرمات: بدیهی است منتظر واقعی باید به اصول تعریف شده در دین معتقد باشد و خود را مقید به انجام اوامر الهی بداند و از نواهی الهی دوری جوید و این عملکرد، همان تقوی و ورع است؛ زیرا شخصی که منتظر اصلاح‌گری بزرگ است، باید زندگی خود را بر اساس عقاید و فرامین مصلح برنامه‌ریزی کند. بر این اساس، مسلماً منتظر واقعی باید جزو شریفترین افراد امت در انجام اعمال صالح و بهترین اشخاص جامعه در رفتار نیکو باشد. در این زمینه امام صادق(ع) می‌فرمایند: «کسی که دوست می‌دارد از اصحاب امام قائم بشمار آید، پس در انتظار به سر ببرد و ورع و پارسایی را پیشه خود سازد و به محاسن اخلاق بپردازد، این چنین کسی را منتظر گویند و اگر بمیرد در حالیکه امام خود را زیارت نکرده باشد، پاداش وی به سان کسانی است که در رکاب امام حضور دارند». پس بنا به تعبیر امام صادق(ع) منتظر واقعی کسی است که از گناهان دوری کرده و تقوا و اخلاق نیکو را در خود نهادینه می‌کند؛ آری منتظر واقعی می‌داند بدون خودسازی و تقوا، در زمره منتظران حقیقی وارد نمی‌شود.
   2. عمل به دستورات قرآن و عترت: منتظر واقعی کسی است که به دستورات قرآن به خوبی عمل می‌کند؛ البته اگر او بخواهد به قرآن عمل کند، باید با چهارده نور معصوم(ع) مخصوصاً با وجود مبارک ولی عصر(ع) ارتباط برقرار کند و بی‌شک ارتباط با این ذوات مقدسه فقط از طریق قرآن کریم میسر است؛ زیرا این دو وجود نورانی هرگز از یکدیگر جدا نخواهند شد؛ چنانچه پیامبر اکرم(ص) در حدیث متواتر بین عامه و خاصه فرموده‌اند: «إِنی تَارِک فِیکمُ الثقَلَینِ کتَابَ اللهِ عَز وَ جَل وَ عِتْرَتِی کتَابُ اللهِ حَبْلٌ مَمْدُودٌ بَینَ السمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ عِتْرَتِی أَهْلُ بَیتِی وَ إِن اللطِیفَ الْخَبِیرَ أَخْبَرَنِی‌ أَنهُمَا لَنْ‌ یفْتَرِقَا حَتی یرِدَا عَلَی الْحَوْضَ فَانْظُرُوا بِمَا ذَا تَخْلُفُونی فِیهِمَا».

سایر شرایط انتظار واقعی

• برخی دیگر از شرایط انتظار واقعی عبارتند از:

1. ظرفیت و تحمل: میزان تحمل انسان به اندازۀ عشق و تعلق خاطری است که به محبوبش دارد و این عشق است که آستانۀ تحمل آدمی را بالاتر می‌برد و او را برای رسیدن به محبوب به هر ریاضتی می‌کشاند و در مواجهه با سختی‌های راه مجاب می‌کند، بنابراین وقتی مؤمن منتظر، چشم انتظار تشکیل جامعۀ آرمانی است و آن را به عنوان هدف و مطلوب خود برگزید، به میزان تعلق خاطری که به این آرمان دارد سختی‌های مسیر را تحمل می‌کند و از موانعی که در راه آن قرار دارند نمی‌هراسد و بلکه با عشق تمام به استقبال مشقت‌های مسیر می‌رود.
2. نیروسازی: وقتی که مقصد ـ نه تکامل یک نفر ـ تکامل جامعه و بالاتر از آن جامعۀ جهانی است و قرار است جامعۀ جهانی موحد تشکیل شود که به تعبیر قرآن ﴿يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا﴾ است، این مقصد طولانی را نمی‌توان به تنهایی پیمود؛ به تعبیر دیگر منتظران چشم به راه ظهور امام مهدی و تشکیل حکومت عادلانۀ جهانی هستند که شرق و غرب دنیا را فرا می‌گیرد، و افزون‌بر اینکه آحاد جامعه جهانی زیستی موحدانه خواهند داشت عبودیت در روابط افراد جامعه با یکدیگر و رابطۀ حاکمان و کارگزاران حکومتی با مردم نیز جریان دارد و به عبارت دیگر آنچه در حوزۀ فرد و اجتماع و حکومت میزان عمل است فرامین الهی است؛ از این رو دستیابی به این هدف سترگ نیازمند تربیت و پرورش انسان‌هایی در این طراز است و با تربیت افراد و شکل دادن جمعیت‌هایی از تربیت‌یافتگان و رشد و ارتقا دادن آنان و نیز توسعه این جمعیت‌هاست که می‌توان امید نیل به آن چشم‌انداز بزرگ داشت و نیز در این مسیر طولانی و سخت، گردنه‌های بسیاری هست که ممکن است همت همراهان را سست کند و از انگیزه‌هایشان بکاهد مشکلات و سختی راه، فتنه‌ها و مظاهر فریبنده دنیا، شکست‌ها و ناکامی‌ها، کوتاه دیدن مسیر، شتاب‌زدگی در حصول نتیجه برخی از این گردنه‌هاست که عبور از آن نیازمند تدبیر است؛ بنابراین، در کنار تربیت و پس از آن از مراقبت و عهده‌داری نیروها نباید غفلت کرد و برای ایمن‌سازی آنان بایستی تدبیر اندیشید تا جریان نیروسازی همچنان مستمر بماند و مجموعه‌ای از یاران توانمند فراهم آیند تا آنان خود با یارگیری و نیروسازی آرام‌آرام زمینه‌های آن تحول اجتماعی وسیع را فراهم نمایند. پس یکی دیگر از آثار انتظار نیروسازی است.
3. امیدواری‌: درصورتی که انسان به برآورده شدن وعده‌های خداوند و قدرت و اقتدار او امیدوار باشد؛ بی‌گمان این امید پایان‌ناپذیر بوده و صاحبش ناکام نخواهد شد. به همین دلیل مسلمان، نیرو و توان خود را به نیرو و قدرت الهی پیوند می‌زند و هرکه چنین کند، نیرو و اقتدارش پایان ناپذیر خواهد بود.
4. استقامت در برابر دشمنان: نزاع جبهۀ حق و باطل، عمری به درازی عمر بشر دارد و در همیشه تاریخ جریان باطل تا حد امکان در ستیز با جریان حق و از میدان به در کردن آن کوشیده است و این خاصیت باطل است و به جز این از آن نمی‌توان انتظار داشت. بنابراین، طبیعی است هر جا چراغ هدایتی افروخته شود و جریانی در مسیر حق و برای حمایت از حق و به انگیزۀ گسترش حقیقت شکل بگیرد جبهۀ باطل با تمام قوا در برابرش صف‌آرایی کند؛ خصوصاً اگر آن حق چیزی باشد که تمام انبیا و اولیا در طول تاریخ آرزوی تحققش را داشته و در مسیر شکل‌گیری‌اش کوشش کرده‌اند؛ از این‌رو کسی که چنین چشم‌انداز سترگی را برای خود انتخاب می‌‌کند باید خود را برای مقاومت در برابر دشمنی‌ها و ستیزه‌جویی‌های دشمنان مهیا کند، دشمنی‌هایی عمیق که جز با کوتاه آمدن از هدف، رو به افول نمی‌رود و به جز دست کشیدن از آرمان به رضایت تبدیل نمی‌شود و کسانی که چنین چشم‌اندازی برای خود برگزیده‌اند تنها در صورت مجهز شدن به سلاح استواری است که می‌توانند این مسیر طولانی را با این حجم انبوه از دشمنی‌ها به سلامت طی نمایند.
5. حرکت‌: حرکت، همان امر به معروف و نهی از منکر، دعوت به سوی خدا، آماده‌سازی زمین برای ظهور امام عصر(ع) و برپایی دولت جهانی او و ایجاد آمادگی‌های بینشی، ایمانی و تشکیلاتی و توانایی در نسل مؤمنی است که به یاری امام و زمینه‌سازی ظهورش قیام کنند.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: