خزانه‌داری علم الهی
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
از جمله صفات امامان معصوم(ع) صفت خزانه‌داری علم الهی است.
چیستی خزینه و خزانه دار بودن امامان
- از برخی روایات چنین برداشت می‌شود، امامان (ع) خزانه‌دار علم خدا و صندوق وحی او و حجت رسا بر همۀ کسانی هستند که زیر آسمان و روی زمین‌اند.[۱]
- واژۀ "خُزّان" و "خزنة" جمع خازن است به معنای حافظ و نگهدارنده[۲]؛[۳] و "مخزن" به معنای "محلّ حفظ چیزی" است. "خزانه، اسم مکانی است که در آن چیزی حفظ می‌گردد"[۴][۵]. خزینه و معدن یعنی چیزی که کم‌کم و به تناسب نیازهای گوناگون، از آن برداشته شود.[۶] آن بزرگواران مخزن علم و دانش هستند،[۷] حقیقت و ملکوت همۀ موجودات نزد امامان(ع) حاضر است[۸] و این یعنی دسترسی به علم غیب.[۹] در یک تقسیم علم بر دو قسم است: علوم دینی که ارتباط مستقیم با دین دارند و علوم دنیوی که ارتباط مستقیم با دین ندارد، به مقتضای "خُزَّانُ الْعِلْمِ" هر دو قسم از علوم در نزد امامان(ع) است.[۱۰] امامان(ع) در هر عصری که زندگی می‌کردند از همۀ مردم آگاه تر بودند و لذا تطبیق "خُزَّانَ الْعِلْمِ" از نظر عقلی، نقلی و واقع خارجی بر ایشان روشن است.[۱۱]
روایات خزانه دار بودن اهل بیت(ع)
- روایاتی[۱۲] در این زمینه وارد شده است مانند: امام صادق (ع) به عبدالله بن ابی یعفور می‌فرماید:[۱۳] «به راستی خدا یگانه است، یگانگی پیرایه او است، در کار خود یکتا است، آفریدگانی را آفرید و آن‌ها را برای این کار سنجیده و اندازه گرفت، ای پسر یعفور ما آنانیم، ما در میان بندگانش حجت‌های خدائیم و خزانه‌دار علم او هستیم و قائم بر این کاریم.»[۱۴] و امام باقر (ع) فرمودند:[۱۵] «ماییم خزانه‌های علم خداوند و ماییم مفسران حقیقی وحی الهی.»[۱۶]
برداشت‌هایی از روایات
- نکاتی از این روایات برداشت می‌شود مانند:
- چیزی که در خزینه، حفظ و نگهداری می‌شود ممکن است به دیگران برسد و آنان نیز بهره‌مند گردند، لکن چون در اختیار خازن و کلیددار است حساب و برنامه‌ای دارد، یعنی اولاً در اختیار خود خازن و نگهبان است که هرگاه بخواهد، از آن استفاده می‌کند، ثانیاً هر مقدار که خود خزانه‌دار بخواهد، به دیگران می‌دهد بدون این که از اختیار و کنترل او خارج شود.[۱۷]
- امامان (ع) به خازنین تشبیه شده‌اند و خازن باید کاملا امین باشد و چون امامان(ع) خازن علم پروردگار هستند پس مورد اطمینان و وثوق او می‌باشند و این فضیلت بزرگی است.[۱۸]
- علم در رأس تمام فضائل انسان است و انسان عالم از دیگران افضل است لذا کسانی که خازن علمند افضل از دیگرانند و پس امامان(ع) افضل از تمام افراد و بلکه از تمام ملائکه‌اند چون هیچ مخلوقی غیر از ایشان خازن تمام علوم نیستند. و ... .[۱۹]
- بنابراین بر اساس روایات امامان(ع) به عنوان خزانه داران علم الهی محسوب می‌شوند.
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منبع‌شناسی جامع علم معصوم
منبع‌شناسی جامع خزانه‌داری علم الهی
- کتاب‌شناسی خزانه‌داری علم الهی؛
- مقاله‌شناسی خزانه‌داری علم الهی؛
- پایان‌نامه‌شناسی خزانه‌داری علم الهی.
منابع
خاتمی، سید احمد، در آستان امامان معصوم ج۲
مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام
خاتمی، سید احمد، امامان گنجینه‌های علم خداوند
مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن
محقق فرید، محمد مهدی، مفتاح الأسرار فی علم الأئمة الأطهار
حسینی میلانی، سید علی، با پیشوایان هدایتگر
طهرانی، عباس، دین و وجدان
نمازی شاهرودی، علی، علم غیب
بخارایی‌زاده، سید حبیب، علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت
هاشمی، سید علی، علم امام تام یا محدود- زرین جویی، عین الله، مسئله علم امام در آثار دانشمندان معاصر شیعی
جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان
نقوی، سید محمد تقی، شرح زیارت جامعه کبیره
حسینی، سید مجتبی، مقامات اولیاء- داداش‌زاده، داوود، علم امام در کتاب کافی و شروح آن
پانویس
- ↑ ر.ک. مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام، ص ۶۷؛ نمازی شاهرودی، علی، علم غیب، ص ۱۳۰؛ طهرانی، عباس، دین و وجدان، ص ۲۸۶ ـ ۲۸۹؛ حسینی میلانی، سید علی، با پیشوایان هدایتگر، ج ۲، ص ۱۲۶ ـ ۱۳۳؛ خاتمی، سید احمد، امامان گنجینه‌های علم خداوند، صفحه؟؟؟؛ صدیقی، کاظم، سیمای عرشیان در کلام ابن الرضا، ص ۱۴۸؛ هاشمی، سید علی، علم امام تام یا محدود؟، صفحه؟؟؟؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، صفحه؟؟؟؛ محقق فرید، محمد مهدی، مفتاح الأسرار فی علم الأئمة الأطهار، ص ۶۴، پاورقی شماره ۲۹
- ↑ فراهیدی، العین، ج ۴، ص ۲۰۹؛ ابن منظور، لسان العرب، ج ۱۳، ص ۱۳۹
- ↑ ر.ک. حسینی میلانی، سید علی، با پیشوایان هدایتگر، ج ۲، ص ۱۲۶ ـ ۱۳۳؛ هاشمی، سید علی، علم امام تام یا محدود؟، صفحه؟؟؟
- ↑ معجم مقاییس اللغه، ص۲۹۶.
- ↑ خاتمی، سید احمد، در آستان امامان معصوم؛ ج۲، ص۲۱۰.
- ↑ ر.ک. طهرانی، عباس، دین و وجدان، ص ۲۸۶ ـ ۲۸۹
- ↑ ر.ک. حسینی میلانی، سید علی، با پیشوایان هدایتگر، ج ۲، ص ۱۲۶ ـ ۱۳۳
- ↑ ر.ک. صدیقی، کاظم، سیمای عرشیان در کلام ابن الرضا، ص ۱۴۸
- ↑ ر.ک. خاتمی، سید احمد، امامان گنجینه‌های علم خداوند، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. حسینی میلانی، سید علی، با پیشوایان هدایتگر، ج ۲، ص ۱۲۶ ـ ۱۳۳
- ↑ ر.ک. حسینی میلانی، سید علی، با پیشوایان هدایتگر، ج ۲، ص ۱۲۶ ـ ۱۳۳
- ↑ ر.ک. نمازی شاهرودی، علی، علم غیب، ص ۱۳۰؛ بخارایی‌زاده، سید حبیب، علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت، ص ۱۷۷؛ هاشمی، سید علی، علم امام تام یا محدود؟، صفحه؟؟؟؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، صفحه؟؟؟؛ حسینی، سید مجتبی، مقامات اولیاء، ص ۴۵؛ داداش‌زاده، داوود، علم امام در کتاب کافی و شروح آن، ص ۶۱
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۱۹۳: «إِنَّ اللَّهَ وَاحِدٌ مُتَوَحِّدٌ بِالْوَحْدَانِيَّةِ مُتَفَرِّدٌ بِأَمْرِهِ فَخَلَقَ خَلْقاً فَقَدَّرَهُمْ لِذَلِكَ الْأَمْرِ فَنَحْنُ هُمْ يَا ابْنَ أَبِي يَعْفُورٍ فَنَحْنُ حُجَجُ اللَّهِ فِي عِبَادِهِ وَ خُزَّانُهُ عَلَى عِلْمِهِ وَ الْقَائِمُونَ بِذَلِك»
- ↑ ر.ک. نمازی شاهرودی، علی، علم غیب، ص ۱۳۰
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۱۹۲: «نَحْنُ خُزَّانُ عِلْمِ اللَّهِ وَ نَحْنُ تَرَاجِمَةُ وَحْيِ اللَّهِ»
- ↑ ر.ک. زرین جویی، عین الله، مسئله علم امام در آثار دانشمندان معاصر شیعی، ص ۵۱ ـ ۵۴
- ↑ ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ص ۱۷۶ ـ ۱۷۹
- ↑ ر.ک. نقوی، سید محمد تقی، شرح زیارت جامعه کبیره، ص ۴۵ ـ ۵۰
- ↑ ر.ک. طهرانی، عباس، دین و وجدان، ص ۲۸۶ ـ ۲۸۹؛ نقوی، سید محمد تقی، شرح زیارت جامعه کبیره، ص ۴۵ ـ ۵۰؛ بخارایی‌زاده، سید حبیب، علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت، ص ۱۷۷؛ هاشمی، سید علی، علم امام تام یا محدود؟، صفحه؟؟؟؛ حسینی، سید مجتبی، مقامات اولیاء، ص ۴۵