جهان غیب چیست و مصداقهای آن کداماند؟ (پرسش)
جهان غیب چیست و مصداقهای آن کداماند؟ یکی از پرسشهای مرتبط به بحث علم غیب معصوم است که میتوان با عبارتهای متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤالهای مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.
جهان غیب چیست و مصداقهای آن کداماند؟ | |
---|---|
![]() | |
موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب |
مدخل اصلی | علم غیب |
عبارتهای دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
آیتالله ناصر مکارم شیرازی در کتاب «تفسیر نمونه» در اینباره گفته است:
«غیب و شهود دو نقطه مقابل یکدیگرند، عالم شهود، عالم محسوسات است، و جهان غیب، ماوراء حس، زیرا غیب در اصل، به معنی چیزی است که پوشیده و پنهان است و چون عالم ماوراء محسوسات از حس ما پوشیده است به آن غیب گفته میشود. در قرآن کریم میخوانیم: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ﴾[۱]»[۲].
پاسخها و دیدگاههای متفرقه
۱. آیتالله امینی؛ |
---|
آیتالله ابراهیم امینی، در کتاب «بررسی مسائل کلی امامت» در اینباره گفته است:
«عالم غیب در مقابل عالم شهود است، چیزهایی که با حواس قابل درک نباشند و از قلمرو حواس برتر و بالاتر باشند از عالم غیب محسوب میشوند. مانند: اوضاع قیامت و معاد، بهشت و دوزخ، ثوابها و عقابهای اخروی. و مانند: خدا وصفات او، و مانند ملائکه و فرشتگان. این قبیل امور چون دیدنی و شنیدنی و بوییدنی و چشیدنی و لمس کردنی نیستند و حواس ما تاب درک آنها را ندارند از جهان غیب شمرده میشوند. تنها راه علم بدانها این است که به وسیله براهین عقلی و ارشاد و تأیید کسی که بر جهان غیب و شهود احاطه دارد یک مفهوم علمی برای ما حاصل میشود و بدین وسیله ایمان و اعتقاد پیدا میکنیم. ما از جهان غیب بیش از یک سلسله مفاهیم و صورتهای علمی نمیتوانیم تصور نماییم، و بر واقع آن جهان احاطه نداریم. در واقع، ما از واقعیت جهان و حقیقت آن غایب هستیم نه آن که آنها غایب باشند. اما امور مادی و اجسام و خواص آنها را میتوانیم درک کنیم، زیرا وجود آنها با حواس و آلات علمی ما سنخیت و مناسبت وجودی دارد. بدین جهت میتوانند مشاهد و محسوس ما واقع شوند»[۳].
|
۲. آیتالله جوادی آملی؛ |
---|
عبدالله جوادی آملی در کتاب «تفسیر تسنیم» در این باره گفته است:
«﴿عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ﴾ بودن خدا به این معنا نیست که برخی اشیا برای خدا، غیب و برخی شهادت است و خدای سبحان به هر دو قسم آن آگاه است، بلکه غیب و شهادت در این تعبیر، امری اضافی و فقط نسبت به دید انسانهاست؛ چون حقیقت علم، عبارت از شهود و حضور معلوم است و حضور معلوم با غایب بودن آن سازگار نیست. سراسر جهان مشهود خداست و چیزی برای او غیب نیست. تقسیم جهان به غیب و شهادت نظیر تقسیم موجود به مجرد و مادی نیست که تقسیمی حقیقی است، بلکه نسبت به خداوند از قبیل نفی موضوع است؛ یعنی آنچه نزد شما بر دو قسم (غیب و شهادت) است، نزد خدا بیش از یک قسم (شهادت) نیست. بر اساس این دو نکته، همه امور نزد خداوند، شهادت (آشکار) است و هیچ چیز بر او غیب (پوشیده) نیست، اما برای دیگر موجودات، برخی امور، پوشیده است و برخی امور، آشکار. البته غیب و شهادت برای اشیا و افراد، نسبی است؛ یعنی ممکن است بعضی امور برای برخی افراد پوشیده باشد، ولی همان امر برای فرد دیگری آشکار باشد»[۴]. |
۳. حجت الاسلام و المسلمین نادم؛ |
---|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد حسن نادم، در کتاب «علم غیب از نگاه عقل و وحی» در اینباره گفته است:
«عالم غیب عالمیاست که در درون همین جهان مشهود قرار دارد، عالم غیب و عالم شهود از منظر قرآن کریم دو عالم فرض شده؛ ولی بین این دو عالم انفکاک و جدایی وجود ندارد، بلکه غیب مرتبهای از عالم هستی است همانگونه که مرتبه عقل از مراتب وجود آدمیاست»[۵].
|
۴. حجت الاسلام و المسلمین سجادی؛ |
---|
حجت الاسلام و المسلمین سید احمد سجادی در کتاب «پرچمداران هدایت» در اینباره گفتهاست:
«غیب در مقابل حضور قرار دارد و به چهار امر اطلاق میگردد:
|
۴. حجت الاسلام و المسلمین جزائری؛ |
---|
حجت الاسلام و المسلمین سید محمود جزائری پژوهشگر پایاننامه «کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان» در پاسخ به این پرسش گفته است:
|
۵. آقای رهبری (پژوهشگر دانشگاه علمی کاربردی تبریز)؛ |
---|
آقای حسن رهبری در مقاله «علم پیامبر و امام در تفسیر "من وحی القرآن"» در اینباره گفته است:
«فقیه دامغانی با توجه به مفهوم غیب در آیات قرآنی، یازده مورد را با شواهد قرآنی آورده است که عبارتاند از: مبدأ و معاد، تاریکی، مرگ نامحسوس حضرت سلیمان، زمان مرگ، زمان بارش باران، لوح محفوظ، شرف و دارایی، نزول عذاب، ظنّ و گمان، امور پنهانی، و وحی. اما به نظر میرسد آن لغت شناس نامی قرآن به علّت نبود کشف الآیات، همه موارد غیب در قرآن را متذکر نشده است. ازاین رو با استفاده از جستجوی ایشان و دیگر مفسران قرآن، موارد غیب به شرح زیر از قرآن قابل استخراج است:
|
۶. آقای دکتر فنایی اشکوری؛ |
---|
آقای دکتر فنایی اشکوری در مقاله «دو ساحت ظاهر و باطن در جهان بینی جلالالدین مولوی» در اینباره گفته اند:
«قرآن از دو عالم غیب و شهادت سخن میگوید که تعبیر دیگری از ظاهر و باطن است. هر عالمی تابع اسمی است که از آن ناشی شده است. عالم شهادت از اسم الظاهر حق و عالم غیب از اسم الباطن حق تجلی یافته است. عالم شهادت عالم محسوس و مادی است و عالم غیب عالم غیر محسوس و مجرد است. مرز دین داری و بی دینی، ایمان به عالم غیب است و مؤمنان کسانی هستند که به عالم غیب ایمان دارند: ﴿الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ﴾[۳۲]. متعلق باورهای دینی حقایق غیبی است. خدا، فرشتگان، وحی، حیات پس از مرگ و عالم آخرت همه حقایق نامحسوس، غیرمادی و غیبی هستند. معنویت گرایی یعنی فراتر رفتن از عالم حس و گرایش به عالم معنا و غیب. دینداری معمولی، ایمان و قبول عالم غیب است و ایمان عرفانی، شهود عالم غیب. بدین سان، ایمان و عرفان چشم آدمی را به جهانی بس بزرگتر از آنچه که در ظاهر به نظر میرسد میگشاید. به تعبیر مولوی، آنچه از باطن به ظاهر و از عالم غیب به عالم شهادت رسیده، تنها شاخهای است کوچک از باغی بزرگ. آری، عالمی هست کین فلک یک برگ اوست».[۳۳].
|
۷. خانم مرادی (پژوهشگر دانشگاه قم)؛ |
---|
خانم ژاله مرادی در پایاننامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «تبیین فلسفی عرفانی از مسئله ایمان به غیب» در اینباره گفته است:
«جهان غیب که انسان نمیتواند، آن را بشناسد مگر به واسطة پیامبران. ﴿الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ﴾[۳۴] غیب، در اینجا به معنای هر چیزی است که حواس انسان از درک آن ناتوان باشد، وقتی به یک چیز میگوییم غیب و غایب با در نظر گرفتن آن نسبت به مردم است، نه نسبت به خداوند؛ زیرا، هیچ چیز از خدا پنهان نیست و منظور از اینکه خداوند عالم الغیب و الشهاده است؛ یعنی تمامی موجودات چه آنها که قابل رؤیت هستند و چه آنها که نیستند همه در برابر خدا یکسانند. معنای دیگر غیب عبارت است از هر حقیقتی که از دیدگاه انسانی غایب است؛ یعنی، میان انسان و آن حقیقت مانعی وجود دارد که از رابطه درکی میان انسان و آن حقیقت، فاصله و حجاب انداخته است. بنابراین، میتوان گفت: هر حقیقت و واقعیتی که ماورای درک انسان جاهل قرار گرفته است، برای او نوعی غیب است. البته، مفهوم دیگری از غیب نیز وجود دارد که عبارت است از حقایق پشت پرده واقعیات و رویدادهایِ عالم طبیعت که حواس و ذهن و دیگر ابزار شناخت معمولی، راهی به آنها ندارد[۳۵]»[۳۶]. |
۸. پژوهشگران وبگاه اسلام کوئست. |
---|
پژوهشگران «وبگاه اسلام کوئست» در اینباره گفتهاند:
|
پرسشهای وابسته
- غیب در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)
- غیب در قرآن و حدیث به چه معنا به کار رفته است؟ (پرسش)
- حقیقت غیب چیست؟ (پرسش)
- قرآن در مورد جهان غیب چه آیاتی دارد؟ (پرسش)
- چه احادیثی در مورد جهان غیب وجود دارد؟ (پرسش)
- جهان شهادت چیست؟ (پرسش)
- قرآن در مورد جهان شهادت چه آیاتی دارد؟ (پرسش)
- چه احادیثی در مورد جهان شهادت وجود دارد؟ (پرسش)
- ایمان به غیب به چه معناست؟ (پرسش)
- علم غیب چیست؟ (پرسش)
- فرق بین کارهای خارقالعاده و علم غیب چیست؟ (پرسش)
- فرق بین پیشگویی و علم غیب چیست؟ (پرسش)
- آگاه از غیب کیست؟ (پرسش)
- بحث از علم غیب چه اهمیت یا ضرورتی دارد؟ (پرسش)
- آیا انسان نیازی به ارتباط با جهان غیب دارد؟ (پرسش)
- دیدگاههای دانشمندان فلسفه و حکمت اسلامی در باره علم غیب چیست؟ (پرسش)
- دیدگاههای دانشمندان عرفان اسلامی در باره علم غیب چیست؟ (پرسش)
- دیدگاههای دانشمندان اصول دین اسلام در باره علم غیب چیست؟ (پرسش)
- دیدگاههای دانشمندان تفسیر در باره علم غیب چیست؟ (پرسش)
منبعشناسی جامع علم غیب معصوم
پانویس
- ↑ داننده پنهان و آشکار است، او بخشنده بخشاینده است؛ سوره حشر، آیه ۲۲.
- ↑ تفسیر نمونه ج۱، ص ۱۰۱.
- ↑ بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۶۳.
- ↑ تفسیر تسنیم، ج۵، ص۲۹۲.
- ↑ علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص۹۵
- ↑ پرچمداران هدایت، ص۱۴۱.
- ↑ بیگمان، تنها خداوند است که دانش رستخیز نزد اوست و او باران را فرو میفرستد و از آنچه در زهدانهاست آگاه است و هیچ کس نمیداند فردا چه به دست خواهد آورد و هیچ کس نمیداند در کدام سرزمین خواهد مرد ...؛ سوره لقمان، آیه: ۳۴.
- ↑ مکاتبه اختصاصی دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ «تقواپیشگان، کسانی هستند که به غیب (خدا و قیامت) ایمان میآورند»؛ سوره بقره، آیه۲.
- ↑ «یوسف را برادرانش در تاریکی چاه انداختند»؛ سوره یوسف، آیه۱۰.
- ↑ «اگر غیب (قوانین نهفته در جهان هستی، یا زمان مرگم را) میدانستم، سود فراوانی برای خود فراهم میکردم»؛ سوره اعراف، آیه۱۸۸.
- ↑ «آیا اسرار غیب (لوح محفوظ) نزد آنهاست و از روی آن می نویسند؟»؛ سوره طور، آیه۴۱.
- ↑ «دانای غیب (زمان نزول عذاب) اوست؛ و هیچ کس را بر اسرار غیبش آگاه نمیسازد»؛ سوره جن، آیه۲۶.
- ↑ «کافران، حقایق را قبل از نزول عذاب، دروغ میپنداشتند»؛ سوره سبأ، آیه۵۳.
- ↑ «(آنان در تعداد نفرات اصحاب کهف) گمانه زنی میکنند و ناآگانه سخن میگویند»؛ سوره کهف، آیه۲۲.
- ↑ «و او نسبت به آنچه از طریق وحی دریافت داشته بخل ندارد»؛ سوره تکویر، آیه۲۴.
- ↑ «میگویند: چرا معجزهای از پروردگارش بر او فرود نمیآید؟ بگو: غیب (معجزه) تنها برای خداست (به اراده او بستگی دارد)»؛ سوره یونس، آیه۲۰.
- ↑ «تاریخ گذشتگان از خبرهای غیبی است که به تو وحی می کنیم»؛ سوره آل عمران، آیه۴۴.
- ↑ «خداوند به کارهای پنهانی و آشکار آگاه است»؛ سوره انعام، آیه۷۳.
- ↑ «آیا نمیدانستند که خداوند، اسرار و سخنان درگوشی آنها را میداند، و او دانای همه پنهان کاریهاست»؛ سوره توبه، آیه۷۸.
- ↑ «زنان صالح، زنانی متواضع هستند که در غیاب شوهر، اسرار و حقوق او را در مقابل حقوقی که خدا برای آنان قرار داده، حفظ میکنند»؛ سوره نساء، آیه۳۴.
- ↑ «خداوند از غیب آسمانها و زمین آگاه است و آنچه را در درون دلهاست، میداند»؛ سوره فاطر، آیه۳۸.
- ↑ «کلیدهای غیب تنها نزد خداست و جز او کسی آنها را نمیداند. او آنچه را در خشکی و دریاست میداند. هیچ برگی نمیافتد، مگر اینکه از آن آگاه است؛ و هیچ دانهای در تاریکیهای زمین (از او پوشیده نیست)»؛ سوره انعام، آیه۵۹.
- ↑ «غیب آسمانها و زمین مخصوص خداست؛ و امر قیامت درست همانند چشم بر هم زدن، یا از آن هم نزدیکتر است»؛ سوره نحل، آیه۷۷.
- ↑ «وارد باغهای جاودانی بشوند که خداوند رحمان بندگانش را به آن وعده داده بود؛ مسلّماً وعده خدا (بهشت) تحقق یافتنی است»؛ سوره مریم، آیه۶۱.
- ↑ «علم قیامت تنها نزد خداوند است؛ و اوست که باران فرو میفرستد»؛ سوره لقمان، آیه۳۴.
- ↑ «و اوست که آنچه را در رحِمهاست میداند»؛ سوره لقمان، آیه۳۴.
- ↑ «کسی (جز او) نمیداند که فردا چه به دست میآورد»؛ سوره لقمان، آیه۳۴.
- ↑ «هیچ کس نمیداند که در چه سرزمینی میمیرد؛ ولی خداوند بدان داناست»؛ سوره لقمان، آیه۳۴.
- ↑ «از تو درباره روح میپرسند؛ بگو: کار پروردگار من است»؛ سوره اسراء، آیه۸۵.
- ↑ علم پیامبر و امام در تفسیر "من وحی القرآن"
- ↑ همان کسانی که غیب را باور میدارند؛ سوره بقره، آیه: ۳.
- ↑ دو ساحت ظاهر و باطن در جهان بینی جلالالدین مولوی
- ↑ «همان کسانی که «غیب» را باور دارند.»؛ سوره بقره، آیه ۳.
- ↑ محمد تقی جعفری، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، ج۱۱، ص۲۴۳.
- ↑ تبیین فلسفی عرفانی از مسئله ایمان به غیب؛ ص ۲۶.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان ج۱ ص۴۴.
- ↑ «آنان که از پروردگارشان در نهان میهراسند»؛ سوره انبیا، آیه ۴۹.
- ↑ سید علی اکبر قرشی، قاموس قرآن، ج۵، ص۱۳۴.
- ↑ «این از خبرهای غیب است که ما به تو وحی میکنیم؛ تو و قومت پیش از این آنها را نمیدانستید». سوره هود، آیه ۴۹.
- ↑ محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶۵، ص۲۷۳.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان ج۷، ص۲۷۳.
- ↑ محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۲۴، ص۳۵۲.
- ↑ وبگاه اسلام کوئست
- ↑ البته بخش غیبی عالم تنها برای موجوداتی که علم و آگاهی آنان محدودیت دارد، مطرح است و در نتیجه برای خداوند – که دانای مطلق است – چنین تفکیکی بیمعنا است. از همین رو قرآن مجید، خدا را «عالم الغیب و الشهادة» و «علام الغیوب» میشناساند.
- ↑ «این است کتابی که در (حقانیت) آن هیچ تردیدی نیست؛ (و) مایه هدایت تقواپیشگان است. آنان که به غیب ایمان می آورند»؛ سوره بقره، آیه ۲ و ۳.
- ↑ «هیچ چیز نیست مگر آنکه گنجینههای آن نزد ما است، و ما آن را جز به اندازه ای معین فرو نمیفرستیم»؛ سوره حجر، آیه۲۱.
- ↑ وبگاه اسلام کوئست