آیا می‌توان با امام مهدی صحبت کرد؟ (پرسش)

آیا می‌توان با امام مهدی صحبت کرد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

آیا می‌توان با امام مهدی صحبت کرد؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت کبری / ارتباط و ملاقات با امام مهدی

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• چگونه می‌توان با امام مهدی صحبت کرد و با ایشان ملاقات داشت؟

پاسخ نخست

سید جعفر موسوی‌نسب

حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:

«ملاقات با حضرت و گفت‌وگو با ایشان در زمان غیبت به عنوان یک رزق معنوی، با عنایت و توجّه ایشان صورت می‌گیرد و صالحین، اولیا و وابستگان به حق می‌توانند به دیدار ایشان نایل گشته و از صحبت با ایشان مستفیض گردند و هرکس به اندازه شایستگی خود به نوعی از عنایات آن حضرت بهره‌مند شود.

برای روشن شدن این مطلب، خوب است اشاره‌ای داشته باشیم به چگونگی غیبت که در این باب روایاتی هست که با دقت در آنها می‌توان کیفیت غیبت را دریافت و از این طریق بهتر به جواب سؤال نایل گردید.

۱. روایاتی که غیبت را تنها مستور بودن معرفی می‌کند: امام صادق (ع) فرمود: "در صاحب این امر سنّت‌هایی از پیامبران (ع) است. سنّتی از موسی بن عمران، سنّتی از عیسی، سنّتی از یوسف، سنّتی از محمد (ص)، امّا سنّتی که از موسی (ع) دارد، آن است که خائف و منتظر فرصت نشسته است. سنّتی که از عیسی (ع) دارد آن است که درباره‌اش بگویند آن‌چه را که درباره عیسی (ع) می‌گفتند. سنّتی که از یوسف (ع) دارد، مستور بودن است. خداوند بین او و مردم حجابی قرار می‌دهد. به طوری‌که او را می‌بینند ولی نمی‌شناسند. و امّا سنّتی که از محمد (ص) دارند این است که هدایت شده به هدایت او و سیرکننده به سیرت اوست".

با توجه به این روایت و نظایر آن، زندگی حضرت مهدی (ع) در دوران غیبت، به شکل طبیعی صورت می‌گیرد و حتّی مردم عادّی نیز به دیدار او توفیق می‌یابند؛ امّا از شناخت او ناتوان‏‌اند. با این تفسیر، غیبت آن بزرگوار، فقط به عنوان حجاب معرفت و مانع شناخت مطرح می‌شود که آن هم بر دیده و دل مردم کشیده شده است، نه بر وجود شریف آن حضرت، و بدین ترتیب می‌توان گفت که هرگاه آن حجاب و مانع، از چشم و دیده‏ مردم برداشته شود، او را خواهند دید و خواهند شناخت.

۲. روایاتی که حضور مستور و مستمر برای آن حضرت بیان کرده است: در فرازهایی از دعای ندبه می‌خوانیم: "بِنَفْسِي أَنْتَ مِنْ مُغَيَّبٍ لَمْ يَخْلُ مِنَّا، بِنَفْسِي أَنْتَ مِنْ نَازِحٍ مَا نَزَحَ عَنَّا"؛ به جانم سوگند که تو آن نهان شده‌ای هستی که بیرون از جمع ما نیستی به جانم سوگند که تو آن دور شده‌ای هستی که از ما دوری نداری.

دو تعبیر زیبای "نهان شده‌ای که همیشه با ماست" و "دور شده‌ای که به ما نزدیک است"، نویدبخش حضور مستمر امام زمان (ع) در جمع شیعیان و محبّین است. و مراد از این تعابیر این هست که هرچند آن حضرت همیشه با ما است ولی چون شناخته نمی‌شود نهان شده و مستور به شمار می‌آید. و یا اینکه هرچند آن حضرت دور شده از عموم مردم به حساب می‌آید، لکن به خاصّان و موالیان خود نزدیک است.

۳. روایاتی که بیان می‌کند آن حضرت از دیدگان پنهان است نه از دل‌ها: راوی می‌گوید از امام کاظم (ع) درباره آیه قرآن ﴿وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً﴾؛‏ پرسیدم فرمود: "نعمت ظاهر و آشکار، امام ظاهر است و نعمت باطن و پنهان، امام غایب" پرسیدم: آیا از امامان ما کسی غایب می‌شود؟ فرمود: "نَعَمْ يَغِيبُ عَنْ أَبْصَارِ النَّاسِ شَخْصُهُ وَ لَا يَغِيبُ عَنْ قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ ذِكْرُهُ"؛ آری! چهره‌اش از دیدگان مردم پنهان می‌شود، لکن یادش از دل‌های مؤمنان غایب نمی‌شود.

مردم اگرچه از دیدن چهره پرفروغ امام خویش در دوران غیبت محروم می‌مانند، لکن می‌توانند یاد او را همیشه در دل داشته باشند.

توجه به اختلاف دو تعبیر "ابصار الناس" و "قلوب المؤمنین" در کلام حضرت، نشان دهنده امتیاز مؤمنین و اختلاف تلقی آنان از غیبت، نسبت به سایر مردم است. آن‌چه برای مردم عادی مهم است، دیدن با چشم ظاهری سر است؛ اگر نبینند باور نمی‌کنند، دلشان از امامی که نمی‌بینند متأثر نمی‌شود و چون دل متأثر نشد، عملشان رنگ تبعیت از امام نمی‌گیرد.

اما برای مؤمنین، آن‌چه اهمیت دارد، دیدن با چشم دل است، و چون با چشم دل، امام معصوم خویش را می‌بینند، ایمان می‌آورند رفتار و گفتارشان رنگ ولایت می‌گیرد؛ اگرچه او را با چشم سر نتوانند ببینند.

۴. روایاتی که می‌گویند موالیان حقیقی آن حضرت به مکان غیبت آگاهی دارند: امام صادق (ع) می‌فرماید: "لِلْقَائِمِ غَيْبَتَانِ إِحْدَاهُمَا قَصِيرَةٌ وَ الْأُخْرَى طَوِيلَةٌ الْغَيْبَةُ الْأُولَى لَا يَعْلَمُ بِمَكَانِهِ فِيهَا إِلَّا خَاصَّةُ شِيعَتِهِ وَ الْأُخْرَى لَا يَعْلَمُ بِمَكَانِهِ فِيهَا إِلَّا خَاصَّةُ مَوَالِيهِ"؛ برای حضرت قائم (ع) دو غیبت است: یکی کوتاه و دیگری طولانی، در غیبت اول جز شیعیان مخصوص، کسی از جای آن حضرت باخبر نیست و در غیبت دوّم جز دوستان مخصوص و موالیان حقیقی در دین، کسی به مکان او آگاه نیست.

با این تفسیر نیز، غیبت، حجابی است که بر دیدگان نامحرمان حریم ولایت حقیقی کشیده‌اند. اگر شیعه، شیعه واقعی و دوست صدیق و صادق مولایش باشد و اگر ولایت ناب را دارا باشد، به مکان اقامت امام (ع) در غیبت آگاه می‌باشد و با چنین آگاهی، توفیق حضور می‌یابد.

۵. برخی از روایات می‌گوید آن حضرت در بازارها می‌روند و حتّی پا روی فرش‌های مردم می‌گذارند: امام صادق (ع) فرمود: "برادران یوسف (ع) همگی نوادگان و فرزندان پیامبر بودند، با این همه اگرچه با یوسف تجارت کردند و خرید و فروش نمودند و مورد خطاب قرارش دادند، امّا در عین برادری او را نشناختند؛ تا آن زمان که خودش گفت: من یوسف هستم و این برادر من است. پس این امّت چگونه انکار می‌کند که خدای عزّ و جلّ با حجّت خویش (امام دوازدهم) در یک زمان همان کند که با یوسف کرد؛ چنانکه تا مدتی او را ببینند ولی نشناسند، "...فَمَا تُنْكِرُ هَذِهِ الْأُمَّةُ أَنْ يَفْعَلَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ بِحُجَّتِهِ كَمَا فَعَلَ بِيُوسُفَ أَنْ يَمْشِيَ فِي أَسْوَاقِهِمْ وَ يَطَأَ بُسُطَهُمْ حَتَّى يَأْذَنَ اللَّهُ فِي ذَلِكَ لَهُ..."؛ و چگونه این امت، انکار می‌کند که خداوند عزّ و جلّ با حجّت خویش همان کند که با یوسف کرد که امام آنان در بازارهایش راه برود و بر فرش‌هایشان قدم بگذارد؛ امّا او را نشناسند تا آن زمانی که خداوند به ظهور او اجازه فرماید.

بنابر آن‌چه گفته شد، نه تنها حرف زدن با ایشان بلکه دیدن ایشان ممکن است و بهترین دلیل بر این امکان، وقوع آن است که در کتاب‌های مربوط به امام زمان (ع) بابی مفصل به این موضوع اختصاص داده شده است.

از جمله این کتاب‌ها "منتخب الاثر" لطف اللّه صافی گلپایگانی است که در فصل پنجم باب دوم این کتاب، ۱۳ حدیث در این مورد ذکر کرده است.

لازم است یادآوری کنیم که سخن گفتن همانند دیدار و ملاقات با آن حضرت، همواره به دو صورت تحقق یافته است. اول اینکه شخص در حال دیدار و یا سخن گفتن، امام را شناخته و با علم به این‌که امام است با ایشان صحبت می‌کند و دوّم اینکه در هنگام ملاقات امام را نشناخته ولی بعداً با قرائنی فهمیده است که ایشان امام زمان (ع) بوده‌اند و تحقق این توفیق، نوعی رزق معنوی است که عنایت و توجه آن حضرت را می‌طلبد و البته به کسانی تفضّل می‌شود که صلاحیت و آمادگی بهره‌برداری از این نعمت بزرگ را داشته باشند و این‌ها همان اولیا و ابرار و بندگان مخلص خدا می‌باشند».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛

پژوهشگران مؤسسه آینده روشن پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند: «با توجه به مضمون روایتی که از امام صادق (ع) نقل شده، امام زمان (ع) از شدت محبتی که به دوستان خود دارد هر زمانی که شخصی او را یاد کند، نگاهی به او می‌نماید و سزاوار است که یادکننده به جهت احترام و تعظیم، از جای خود برخیزد. هنگامی که مولای خویش او را به نظر مهر و عطوفت نگاه می‌کند، پس از جای خود برخیزد و از خدای تبارک و تعالی، تعجیل فرج ایشان را بخواهد. بنابراین قطعاً امام زمان (ع) صدای ما را می‌شنود، اما اینکه چرا حاجات ما را برآورده نمی‌کند، دلایل مختلفی دارد؛ مثلاً شرایط استجابت دعا را فراهم نمی‌کنیم که از جمله آنها ترک معصیت خداست یا اینکه برآورده شدن آن حاجت به صلاح ما نیست، مانند بیمار دیابتی‌ای که از ما درخواست شیرینی می‌کند. "ازآنجاکه او را دوست داریم به درخواست او توجهی نمی‌کنیم" به این ترتیب، امام زمان (ع) نیز که مهربان‌تر از پدر و مادر است، برای تربیت ما بسیاری از خواسته‌های ما را به خاطر خودمان اجابت نمی‌کنند. واقعیت این است که هیچ نسخه‌ای نداریم که به‌طور حتم سبب شود آدمی در خواب یا بیداری امام زمان را ببیند و با او صحبت کند. البته اشتیاق شما به دیدن امام زمان (ع) بسیار خوب است و می‌تواند سبب خیلی از خوبی‌ها شود، ولی باید بپذیرید که الان، زمان غیبت است و جز در مواردی که مصلحت باشد، دیداری- در خواب یا بیداری- رخ نمی‌دهد. گرچه همیشه جای امیدواری هست، به‌ویژه در مکان‌هایی مانند جمکران که منسوب به امام زمان (ع) است؛ مهم این است که خود امام زمان (ع) از ما عمل شایسته و خدایی می‌خواهد و از اینکه به وظایف الهی خود عمل کنیم، خوش‌حال می‌شود و این سبب نزدیکی بیشتر ما به آن حضرت می‌گردد. هرچه به او نزدیک‌تر شویم، از وجود او بهره بیشتری خواهیم برد. نکته مهم و قابل توجه دیگر این است که فردی به نام احمد بن ابراهیم، مشتاق دیدار امام زمان (ع) بود و چون در دوران غیبت صغرا زندگی می‌کرد به دومین نایب خاص امام زمان (ع) محمد بن عثمان عمروی عرض کرد: من اشتیاق زیادی برای دیدار امام زمان (ع) دارم. نایب خاص فرمودند: به خاطر این شوق خداوند به شما اجر بدهد و ان شاء اللّه امام را ببینی. اما زمان غیبت است. پس اصرار به دیدار نکن و با خواندن زیارت‌نامه متوجه ایشان شوید. چنانکه ملاحظه می‌کنید نایب خاص امام زمان (ع) احمد بن ابراهیم را از اصرار به ارتباط ظاهری منع و او را به ارتباط معنوی راهنمایی می‌نماید. بنابراین، بهتر است شما نیز بیشتر به دنبال ارتباط معنوی باشید و با خواندن دعاها و زیارت‌نامه‌های امام زمان (ع) متوجه ایشان شوید. علاوه بر این با صدقه دادن برای سلامت امام زمان (ع) و صدقه دادن از طرف ایشان می‌توانید ارتباطی نزدیک‌تر داشته باشید. البته دستورهایی برای دیدار و درک دولت امام مهدی (ع) نقل شده است که بیان می‌شود: امام صادق (ع) فرمودند: هرکس بعد از نماز صبح و ظهر بگوید الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم، نمی‌میرد تا امام زمان (ع) را درک کند. امام باقر (ع) می‌فرماید: کسی که همه سوره‌های مسبّحات سوره‌هایی که با سبح یا یسبح شروع می‌شود را قبل از خواب بخواند، نمی‌میرد تا امام زمان (ع) را درک کند و اگر بمیرد در کنار پیامبر (ص) خواهد بود. در روایت آمده هرکس این دعا را بعد از هر نماز واجب بخواند و بر آن استمرار ورزد به قدری عمر می‌کند که به دیدار امام زمان (ع) مشرف شود: الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ اَللّهُمَّ اِنَّ رَسُولَكَ الصّادِقَ الْمُصَدَّقَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَآلِهِ قالَ اِنَّكَ قُلْتَ ما تَرَدَّدْتُ فى شَىْءٍ أَنَا فاعِلُهُ كَتَرَدُّدى فى قَبْضِ رُوحِ عَبْدِىَ الْمُؤْمِنِ يَكْرَهُ الْمَوْتَ وَ أَكْرَهُ مَسَاءَتَهُ، اللهم فصل علی محمد و آل محمد و عجل لاولیائک الفرج و النصر و العافیه و لا تسؤنی فی نفسی و لا فی فلان به جای فلانی نام هرکس را خواست بگوید. فرمود کسی که بعد از هر نماز واجب این دعا را بخواند امام زمان (ع) را در خواب یا بیداری می‌بیند. بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم اللَّهُمَّ بَلِّغْ مَولانا صَاحِبَ الزَّمَانِ اَيْنَما کَانَ وَ حَيثُما کَانَ مِنْ مَشَارِقِ الأرْضِ وَ مَغَارِبِهَا سَهْلِهَا وَ جَبَلهَا غَنِيّ وَ عَنْ وَالِدَيَّ و عَنْ وُلْدِي وَ إخْوَانِي التَّحِيَّةَ وَ السَّلَامَ عَدَدَ خَلْقِ اللَّهِ وَ زَنَةَ عَرْشِ اللَّهِ وَ مَا أَحْصَاهُ کِتَابُه وَ أحَاطَ بِهِ عِلْمُهُ اللّهُمَّ إنّي اُجَدِّدُ لَهُ فِي صَبِيحَةِ هذَا اليَوْمِ وَ مَا عِشْتُ فِيهِ مِنْ أيَّامِ حَيَاتِي عَهْداً وَ عَقْداً وَ بَيْعَةً لَهُ فِي عُنُقِي لَا أَحُولُ عَنْهَا وَ لَا أَزُولُ ابَداً، اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنْ أنصَارِهِ وِ الذَّابيّنَ عَنْهُ و المُمْتَثِلِينَ لِأَوَامِرِهِ وَ نَوَاهِيهِ فِي اَيّامِهِ وَ المُسْتَشْهِدينَ بَيْنَ يَدَيْهِ اللَّهُمَّ إِنْ حَالَ بَيني وَ بَيْنَهُ المَوْتُ الَّذِي جَعَلْتَهُ عَلي عِبَادِکَ حَتْماً مَقْضِيّاً فَأَخْرِجْنِي مِنْ قَبْرِي مُؤتَزِراً کَفَنِي شَاهِراً سَيْفي مُجَرَّداً قَنَاتِي مُلَبِّياً دَعْوَةَ الدَّاعِي فِي الحَاضِرِ وَ البَادِي اللّهُمَّ أَرِنِي الطَّلْعَةَ الرَّشِيدَةَ وَ الغُرَّةَ الحَمِيدَةَ وَ اْکحُلْ بَصَرِي بِنَظَرَةٍ مِنّي إلَيْهِ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ سَهِّلْ مَخْرَجَهُ اللَّهُمَّ اشدُد أزْرَهُ وَ قَوِّ ظَهْرَهُ وَ طَوِّلْ عُمُرَهُ وَ اعْمُرِ اللَّهُمَّ بِهِ بِلَادَکَ وَ أَحْيِ بِهِ عِبَادَکَ فَأنَّکَ قُلْتُ وَ قَوْلُکَ اَلحقُّ: «ظَهَرَ الفَسَادُ فِي البَرِّ وَ البَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ» فَأظْهِرِ اللَّهُّمَّ لَنَا وَلِيَّکَ وَ ابنَ بِنْتِ نَبِيِّکَ المُسَمَّي باسْم رَسُولِکَ صلّي اللَّه عليه وَ آله حَتّي لا يَظْفَرَ بِشَي‏ءٍ مِنَ البَاطِلِ إِلّا مَزَّقَهُ وَ يُحِقَّ اللَّهُ الحَقَّ بِکلمَاتِهِ وَ يُحَقِّقَهُ اللَّهُمَّ اکْشِفْ هذِهِ الغُمَّةَ عَنْ هذِهِ الأُمَّةِ بِظُهُورِهِ إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعيداً وَ نَريهُ قَرِيباً وَ صَلَّي اللَّهُ عَلي مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ. امام صادق (ع) فرمود: هرکس سوره بنی‌اسرائیل را در هر شب جمعه بخواند نمی‌میرد تا امام زمان (ع) را درک کند و از اصحاب او باشد».

1. چگونه می توان با امام مهدی ارتباط برقرار کرد؟ (پرسش)
2. آیا می‏‌توان با امام مهدی صحبت کرد؟ (پرسش)
3. با انجام چه اعمالی می‏‌توان با امام مهدی ارتباط برقرار کرد؟ (پرسش)
4. اولین کسی که در زمان ظهور با امام مهدی ملاقات می‌‏کند کیست؟ (پرسش)
5. منظور از ملاقات امام مهدی در حج چیست؟ (پرسش)
6. منظور از این حدیث نحن صنائع ربنا و الخلق بعد صنائعنا که از امام مهدی در توقیعی صادر شده چیست؟ (پرسش)
7. آیا می‌توان به امام مهدی نامه نوشت؟ چه شرایطی باید رعایت شود؟
8. آیا شخصی که گناه کرده است، می‌تواند با امام مهدی ارتباط داشته باشد؟
9. عشق و محبت دو سویه درباره ما و امامان چگونه است؟
10. آیا شخص شریف امام مهدی از نظرها پنهان است؟ یا جسم و شخص آن حضرت دیده می‌‏شود ولی کسی ایشان را نمی‌‏شناسد؟ (پرسش)
11. مقصود از رابطه با امام مهدی در زمان غیبت چیست؟ (پرسش)
12. آیا در مراسم حج می‌توان امام مهدی را ملاقات کرد؟ (پرسش)
13. چه دیدگاه‌هایی درباره ملاقات امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
14. چرا امام   با افرادی مثل من در ارتباط نیست؟ به طور کلّی نظر شما درباره امکان دیدار و ملاقات چیست؟ (پرسش)
15. آیا چله ها و ختم هایی که برای مشاهده و دیدار امام مهدی در بعضی از کتاب ها نقل شده درست است؟ (پرسش)
16. طبق توقیع شریف امام مهدی هر کس بگوید که او را دیده است دروغ گفته است اما بسیاری از شخصیت های بزرگ معتقدند امام مهدی را دیده اند؟ (پرسش)
17. راه رسیدن به لقای امام مهدی‏ چیست؟ (پرسش)
18. اگر ممکن است چند نمونه از داستان ها و حکایات کسانی که به حضور امام مهدی مشرف شده اند برایم بنویسید (پرسش)
19. چگونه می‌توانیم با امام مهدی خود رابطه داشته باشیم؟ (پرسش)
20. چگونه و از چه راهی دوستی و محبت امام مهدی را در خود و فرزندان خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
21. حضرت مهدی می‌فرماید هر کس بگوید مرا دیده دروغ می‌گوید اما از شخصیت‌های بزرگی نقل شده که حضرت را دیده‌اند این تناقض نیست؟ (پرسش)
22. چه کسانی از علما قائل به جواز و امکان تشرف بوده‌‏اند؟ (پرسش)
23. آیا می‌‏توان طبق قاعده سد ذرایع ادعای ملاقات با امام مهدی را دروغ دانست؟ (پرسش)
24. امام مهدی‏ چه اهداف کلی و عمومی در ملاقات‏‌های خود دارد؟ (پرسش)
25. امام مهدی چه اهداف خاصی از ملاقات با مردم داشته است؟ (پرسش)
26. آیا ممکن است کسی در ملاقاتش با امام مهدی‏ او را بشناسد؟ (پرسش)
27. آیا اصرار و الحاح به جهت ملاقات با امام مهدی مطلوب است؟ (پرسش)
28. چه عقایدی در ملاقات با امام مهدی عوامانه و بدون اصل و مدرک است؟ (پرسش)
29. آیا ما می‏توانیم تماس یا ملاقاتی با امام مهدی داشته باشیم؟ (پرسش)
30. چه کسانی و تحت چه شرایطی می‌‏توانند امام مهدی را ملاقات کنند؟ (پرسش)
31. چه کسانی امام مهدی را دیده و با آن حضرت ملاقات کرده‏‌اند؟ (پرسش)
32. چگونه می‌‏توان دیدار صالحان با امام مهدی‏ را اثبات نمود؟ (پرسش)
33. اگر ملاقات با امام مهدی ممکن است پس چرا باید مدعی ملاقات را تکذیب کرد؟ (پرسش)
34. چه عقایدی در ملاقات با امام مهدی عوامانه و بدون اصل و مدرک است؟ (پرسش)
35. آیا ما می‏‌توانیم تماس یا ملاقاتی با امام مهدی داشته باشیم؟ (پرسش)
36. آیا امکان ملاقات با امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
37. چه کنیم که توفیق دیدار چهره نورانی امام عصر را پیدا کنیم؟ (پرسش)
38. چه کسانی در زمان حاضر زنده‌‏اند و با امام مهدی ارتباط دارند؟ (پرسش)
39. آیا اکنون هم مانند گذشته افرادی با حضرت دیدار می‌‏کنند؟ در صورت امکان نام آنها را ذکر کنید؟ (پرسش)
40. بعضی از افراد ادعا دارند امام مهدی را در خواب دیده‌‏اند به نظر شما آیا این سخن پذیرفتنی است؟ (پرسش)
41. امام مهدی درباره ظهور خود چه فرموده‌‏اند؟ (پرسش)
42. آیا در زمان غیبت می‌‏توان حضرت مهدی را دید؟ (پرسش)
43. آیا می‌توان امام مهدی را در خواب دید؟ (پرسش)
44. چه کسانی امام مهدی را پیش از غیبت دیده‌اند؟ (پرسش)
45. چه کسانی امام مهدی را در دوران غیبت صغری دیده‌اند؟ (پرسش)
46. چه کسانی امام مهدی را در دوران غیبت کبری دیده‌اند؟ (پرسش)
47. کدام یک از عالمان شیعه مورد عنایت امام مهدی بوده‌اند؟ (پرسش)
48. آیا دیدار با امام مهدی در دوره غیبت کبرا امکان پذیر است؟ (پرسش)
49. آیا شیوه‌هایی که برای دیدار با امام مهدی گفته می‌شوند معتبرند؟ (پرسش)
50. آیا در کتاب‌های حدیثی برای دیدار با امام مهدی راهکارهایی بیان شده است؟ (پرسش)
51. شرایط وقوع ملاقات با امام مهدی در عصر غیبت چیست؟ (پرسش)
52. آسیب‌های دامن زدن به ملاقات امام مهدی چیست؟ (پرسش)
53. آیا ملاقات با امام مهدی موضوع محوری مهدویت است؟ (پرسش)
54. آیا دیدن امام مهدی نوعی فضیلت محسوب می‌شود؟ (پرسش)
55. ملاقات امام مهدی با افراد چگونه انجام می‌شود؟ (پرسش)
56. امام مهدی پس از ملاقات با افراد چگونه پنهان می‌شد؟ (پرسش)
57. آیا ملاقات با امام مهدی با حکمت غیبت تنافی دارد؟ (پرسش)
58. معجزه چگونه باعث می‌شود مردم نتوانند جسم امام مهدی را ببینند؟ (پرسش)
59. آیا می‌توان هر وقت اراده کردیم با امام مهدی ملاقات کرد؟ (پرسش)
60. کیفیت ملاقات مردم با امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
61. انگیزه امام مهدی از دیدار با مردم چیست؟ (پرسش)
62. امام مهدی برای ملاقات با افراد چگونه به جاهای دوردست می‌رود؟ (پرسش)
63. آیا دیدار با امام مهدی در عصر غیبت کبری نیاز به ایمان و وثاقت بالایی دارد؟ (پرسش)
64. امام مهدی برای ناشناس ماندن در دیدارها با افرادی که مورد اطمینان نبودند چه برنامه‌ای داشت؟ (پرسش)
65. آیا افرادی وجود دارند که شخص امام مهدی را با ویژگی‌های حقیقی ایشان ببینند و بشناسند؟ (پرسش)
66. دلایل امکان ارتباط با امام مهدی در عصر غیبت کبری چیستند؟ (پرسش)
67. فایده مطرح کردن بحث دیدار و ملاقات با امام مهدی چیست؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.