آیا امام عسکری برای غیبت امام مهدی زمینه‌سازی کرده است؟ (پرسش)
| آیا امام عسکری برای غیبت امام مهدی زمینه‌سازی کرده است؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی / کلیات غیبت امام مهدی / زمینه سازی برای غیبت امام مهدی |
| مدخل اصلی | زمینه‌سازی غیبت |
| تعداد پاسخ | ۴ پاسخ |
آیا امام عسکری (ع) برای غیبت امام مهدی (ع) زمینه‌سازی کرده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.
پاسخ نخست
آیت‌الله سید منذر حکیم، در مقاله «غیبت حضرت مهدی» در این‌باره گفته است:
«احمد بن اسحاق بن سعد اشعری می‌گوید: "بر ابو محمد حسن بن علی عسکری (ع) از وارد شدم. می‌خواستم درباره جانشین وی بپرسم، پیش از آن که سخن بگویم، فرمود: "ای احمد بن اسحاق! به درستی که خداوند تبارک و تعالی از زمانی که آدم را آفرید، زمین را از حجت خود تهی نگذاشت و تا روز قیامت نیز تهی نمی‌گذارد؛ به وسیله آن حجت بلا را از اهل زمین برطرف می کند و باران فرو می‌فرستد و برکات زمینی را بیرون می‌آورد". گفتم: ای فرزند رسول خدا! بعد از شما چه کسی امام است؟ امام (ع) من با سرعت درون اتاق شتافت و در حالی که کودکی خوش سیما و حدود سه ساله که چهره‌اش مانند بدر می‌درخشید، بر دوش داشت، بازگشت. سپس فرمود: "ای احمد بن اسحاق! اگر نزد خدا و حجت‌هایش عزیز نبودی، هرگز فرزندم را به تو نمی‌نمایاندم. او هم نام رسول خدا (ص) و کنیه‌اش کنیه اوست. زمین خدا را از عدل و داد می‌کند، چنان که از ستم پر شده است. ای احمد بن اسحاق! مثل او در این امت، مثل حضرت خضر (ع) و ذی القرنین است. به خدا سوگند، غیبتی دارد که هیچ کس در آن از هلاکت نجات نمی‌یابد، جز کسانی که خداوند آنان را بر پذیرش امامت وی پایدار دارد و در دعا برای تعجیل فرج توفیق دهد».[۱] در این روایت، غیبت کبرا دو بار مطرح شده است: یک بار به کنایه و بار دیگر به صراحت. افزون بر این، امام عسکری (ع) وجه شباهت حضرت مهدی (ع) به خضر و ذی القرنین را طولانی بودن غیبت معرفی می‌کنند. با توجه به نگاه گزارش گونه به روایات ویژه غیبت حضرت مهدی (ع) و آگاهی از کیفیت زمینه‌سازی پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) ما برای مسئله مهدویت، به نظر می‌رسد برای اثبات غیبت حضرت مهدی (ع)، اشاره به سه مطلب کافی است:
- اثبات ولادت آن حضرت در سال ۲۵۵ یا ۲۵۶هجری؛
- اثبات استمرار حیات از زمان تولد تا کنون (مسئله طول عمر، امکان و تحقق قطعی آن)؛
- اثبات عدم قیام حضرت مهدی (ع) تا کنون و مشخص نبودن محل استقرار آن حضرت»[۲].
پاسخ‌های دیگر
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین حسنی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید نذیر حسنی، در کتاب «مصلح کل» در این‌باره گفته است:
«امام حسن عسکری (ع) نقش نظریه‌پرداز بدون واسطه غیبت فرزندش، حضرت مهدی (ع) را ایفا نمود و اصول آن‌را بیان کرد. از جمله آن اصول؛ می‌توان از آراسته شدن به زیور شکیبایی، آگاهی و بیداری، احتیاط در مصیبت‌ها و مشکلاتی که انسان هر از چندگاهی دچار آن می‌شود، نام برد. به‌ویژه اینکه مسئله غیبت، از جمله مسائلی نیست که انسان به آسانی بتواند آن‌را بپذیرد و ما این نکته را در نامه امام (ع) به علی بن حسین بن بابویه قمی می‌توانیم بیابیم. در آن نامه آمده بود: باید شکیبا باشی و انتظار فرج را داشته باشی، پیامبر (ع) فرمود: برترین کارهای امت من، انتظار فرج است پیوسته پیروان و دوستداران ما، در اندوه خواهند بود تا آنکه فرزندم که پیامبر مژده ظهور او را داده، هم او که زمین را همان‌گونه که آکنده از جور و بیداد شده، سرشار از عدالت و داد و انصاف می‌کند، ظهور کند. شیخ من، شکیبا باش، ای ابا الحسن علی، شکیبا باش و به تمام دوستداران ما بگو که شکیبا باشند، بی‌گمان زمین از آن خداست و آن‌را به هرکس از بندگانش که بخواهد به ارث می‌دهد و پایان از آن (و به سود) پرهیزگاران است[۳]. امام حسن عسکری (ع)، زمانی که حجت (ع) را به یاران خود نشان داد، آنان را تشویق به تحمل بار مسئولیت‌هایشان کرد. از معاویة بن حکیم و محمد بن ایوب از نوح و محمد بن عثمان العمری نقل شده که آنها گفتند: ما که ۴۰ نفر بودیم و در منزل ابو محمد الحسن بن علی (ع) حضور داشتیم، ایشان در آن زمان فرزندش را به ما نشان داد و فرمود: این پس از من، امام شما و جانشین من بر شما خواهد بود، از او فرمانبرداری کنید و پس از من با تفکرات و باورهای خود در مورد دین پراکنده نشوید و از گرد او هم پراکنده نشوید، زیرا هلاک خواهید شد، اما مسئله‌ای باقی است و آن اینکه شما پس از امروز او را نخواهید دید. آنها گفتند ما از منزل امام بیرون رفتیم و تنها پس از گذشت چند روز ابو محمد امام حسن عسکری (ع) رحلت کرد[۴]. امام (ع)، به وجود آمدن اختلاف میان یاران و نزدیکانش را پیش‌بینی کرد و فرمود: در سال ۲۶۰ ه.ق شیعه و پیروان و دوستداران من گروه‌گروه پراکنده می‌شوند[۵]. امام (ع) زمانی که برای حضرت مهدی (ع) سفیران و نایبان و وکیلانی تعیین کرد تا سؤال‌های مردم را به او برسانند و ایشان از طریق توقیعات خود، پاسخ آنها را بدهند، زمینه امر سفارت و نمایندگی از ایشان را آماده کرد. البته امام هادی (ع) نیز پیش از آن، دست به چنین کاری زده بود و ایشان هم بر مفهوم غیبت برای یاران و دوستان ایشان تکیه و تأکید کرده بودند. شاید بتوان گفت، علت رفتارهای عباسیان و آماده‌سازی وسایل کفن و دفن و نماز خواندن بر ایشان به همین مسئله شیوع مفهوم غیبت در میان دوستداران و یاران امام، بازمی‌گردد. احمد بن عبید الله بن خاقان می‌گوید: زمانی که ابو محمد الحسن بن علی در بستر بیماری افتاد، پدرم کسی به دنبال من فرستاد و گفت، ابن الرضا بیمار شده است. پس او با شتاب سوار بر مرکب خود شد و به سوی دار الخلافه رفت و سپس شتابان بازگشت، در این حال پنج نفر از خدمتکاران مورد اعتماد و از خواص امیر المؤمنین همراه او بودند ... او به آنها دستور داد پیوسته در خانه ابی محمد بمانند و از حال و احوال او کسب خبر کنند ... دو روز بعد به او خبر داده شد که ابی محمد ضعیف شده است، او سوار بر مرکب خود شد و به دیدن ایشان رفت، سپس به برخی افراد پزشک‌نما دستور داد پیوسته همراه ایشان باشند و کسی را در پی قاضی القضاة فرستاد و او را به مجلسش آورد و به او دستور داد، ده نفر از یارانش را برگزیند. پس از آن، او آنها را به خانه ابی محمد روانه کرد و به آنها دستور داد شب و روز کنار او باشند، آنها همچنان در خانه ابی محمد (ع) بودند تا اینکه ایشان (ع) وفات کرد ... پس از آن، آنها شروع به آماده کردن جنازه ایشان برای دفن و امکانات لازم برای این کار کردند. بازارها تعطیل شد و پدرم و بنی هاشم و دیگر مردمان به تشییع جنازه ایشان پرداختند و سلطان به ابو عیسی بن متوکل دستور داد بر او نماز گزارد. چون جنازه بر زمین نهاده شد، ابو عیسی نزدیک شد و پارچه روی چهره ایشان را کنار زد و چهره ایشان را به علویان و عباسیان قبیله بنی هاشم و فرماندهان و کاتبان و قاضیان و فقیهان عادل، نشان داد و گفت: این حسن بن علی بن محمد بن رضا است ..[۶].. این نوع رفتار و برخورد و این کار حاکمان یعنی قاضیان را پیوسته در منزل ایشان نگه داشتن، کنار زدن پارچه از روی چهره ایشان و نشان دادن کالبد پاک ایشان به گروه‌های یادشده در این روایت، بیانگر یک مسئله و موضوع پنهان بود و شاید (خداوند آگاه‌تر از همه است) علت این کارها جلوگیری از نفوذ و رخنه اندیشه غیبت امام حسن عسکری (ع) در میان مردم بود و این از جمله اموری است که پرده از وجود این اندیشه در میان بزرگان و علمای آن زمان و آشنایی آنها با آن برمی‌دارد»[۷]. |
| ۲.آقای رضوانی (پژوهشگر حوزه علمیه)؛ |
|---|
|
آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است:
«فعّالیت‌های امام عسکری (ع) را در این زمینه می‌توان به چند دسته تقسیم نمود:
|
| ۳. مجتبی تونه‌ای؛ |
|---|
|
آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است:
«یکی از مهم‌ترین ابعاد فعالیت‌های امام یازدهم (ع) آماده‌سازی جامعه شیعه برای غیبت آخرین حجت حق، حضرت بقیة الله الاعظم (ع) است. این جهت، از زمان امام هادی (ع) به‌طور عملی شروع گردید. زیرا قسمت زیادی از عمر امام هادی و امام عسکری (ع) در زندان و تحت مراقبت می‌گذشت و ارتباط و ملاقات مسلمین و شیعیان با آن بزرگواران میسر نبود. و این خود شاید لطفی باطنی از جانب حق بود که شیعیان و مسلمانان به تدریج با غیبت حجت خدا و ندیدن او انس بگیرند و یک‌باره در اثر غیبت کلی امام وحشت نکنند و دین خود را حفظ نمایند. علاوه بر این امام عسکری (ع) تنها به عده‌ای خاص و قلیل از شیعیان و یا عده‌ای کم از دیگران به منظور اتمام حجت، فرزند خود امام مهدی (ع) را نشان می‌دادند. قسمت مهمی از این امر را امام (ع) با احادیث و فرمایش‌ها و نامه‌های خود محقق می‌فرمود. از آن‌جا که بیان تفصیلی این مطلب مجال وسیعی می‌خواهد در این‌جا به ذکر یک نامه از حضرت عسکری (ع) در این زمینه اکتفا می‌کنیم. این نامه را حضرت به ابو الحسن علی بن الحسین بن بابویه قمی مرقوم فرمودند: بر تو باد به صبر و انتظار فرج، چرا که پیامبر خدا (ص) فرمود: "برترین اعمال امت من انتظار فرج است." و پیوسته شیعیان ما در غم و اندوه خواهند بود تا فرزندم (مهدی) ظاهر شود. همو که پیامبر خدا وعده فرموده که زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد، همان‌گونه که پر از ظلم و جور شده باشد. ای شیخ بزرگوار من! خود صبر کن و تمام شیعیان مرا نیز امر به صبر [در برابر سختی‌ها، مبارزات، شهادت‌ها و سایر مشکلات در راه خدا] بنما؛ چرا که زمین از آن خداست و [[[حکومت]]] آن را به بندگانی که خود بخواهد، خواهد داد؛ و عاقبت از آن تقوی‌پیشگان است. سلام بر تو و همه شیعیان باد... [۱۷]. این پیام امام یازدهم حضرت عسکری (ع) به همه ماست: "صبر و انتظار فرج". "صبر" در مقابل ناملایمات و سختی‌های دوران غیبت و "انتظار فرج" امام عصر (ع)[۱۸]»[۱۹]. |
پرسش‌های وابسته
- آیا امامان در گذشته برای وقوع غیبت و آماده کردن شیعیان برای این امر زمینه سازی کرده‌اند؟ (پرسش)
- برای غیبت امام مهدی چه زمینه سازی از جانب امامان انجام گرفت؟ (پرسش)
- آیا پیامبر اکرم برای غیبت فرزندش مهدی زمینه سازی نموده است؟ (پرسش)
- آیا امیر مؤمنان علی بن ابی طالب برای غیبت فرزندش مهدی زمینه سازی نموده است؟ (پرسش)
- آیا امام حسن مجتبی برای غیبت فرزندش مهدی زمینه سازی نموده است؟ (پرسش)
- آیا امام حسین برای غیبت فرزندش مهدی زمینه سازی نموده است؟ (پرسش)
- آیا امام زین‌العابدین برای غیبت فرزندش مهدی زمینه سازی نموده است؟ (پرسش)
- آیا امام محمد باقر برای غیبت فرزندش مهدی زمینه سازی نموده است؟ (پرسش)
- آیا امام جعفر صادق برای غیبت فرزندش مهدی زمینه سازی نموده است؟ (پرسش)
- آیا امام موسی کاظم برای غیبت فرزندش مهدی زمینه سازی نموده است؟ (پرسش)
- آیا امام رضا برای غیبت فرزندش مهدی زمینه سازی نموده است؟ (پرسش)
- آیا امام محمد تقی برای غیبت فرزندش مهدی زمینه سازی نموده است؟ (پرسش)
- آیا امام هادی برای غیبت فرزندش مهدی زمینه سازی نموده است؟ (پرسش)
- آیا امام عسکری برای غیبت امام مهدی زمینه‌سازی کرده است؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ شیخ طوسی، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، باب 33، ص ۳۸۴
- ↑ حکیم، سید منذر، غیبت حضرت مهدی، ص ۱۴۵ - ۱۴۶.
- ↑ مسند الامام العسکری، ص ۱۵۲ و ۱۹.
- ↑ کمال الدین، ص ۴۳۵.
- ↑ الصدوق، کمال الدین، ص ۴۰۸.
- ↑ الکلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۵.
- ↑ حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص۱۱۵.
- ↑ ... یا أحمد بن إسحاق! مثله فی هذه الأمّه مثل الخضر ومثله مثل ذی القرنین، واللَّه لیغیبنّ غیبه لا ینجو فیها من الحرکه إلّا من ثبّته اللَّه عزّوجلّ علی القول بإمامته، ووفّقه فیها الدعآء بتعجیل فرجه...؛ کمال الدین، ص ۳۸۴؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۲۳و۲۴، ح ۱۶
- ↑ ... أما أنّ لولدی غیبه یرتاب فیها النّاس إلّا من عصمه اللَّه عزّوجلّ؛ همان، ص ۴۰۹؛ بحارالأنوار، ج ۵۱، ص ۱۶۰، ح ۶
- ↑ اثبات الوصیه، ص ۲۸۶
- ↑ بحارالأنوار، ج ۵۰، ص ۲۹۰، ح ۶۳ و ص ۲۹۳، ح ۶۷
- ↑ ... وأشهدوا علی أنّ عثمان بن سعید العَمْری وکیلی وأنّ ابنه محمد وکیل ابنی مهدیّکم؛ بحارالأنوار، ج ۵۱، ص ۳۴۴، ح ۱
- ↑ همان، ج ۵۰، ص ۳۰۹و۳۱۰، ح ۹
- ↑ ابعثوا إلی أبی عمرو، فبعث إلیه فصار إلیه، فقال: اِشترِ عشره آلاف رطل خبزاً وعشره آلاف رطل لحماً وفرّقه - أحسبه قال: - علی بنی هاشم، وعقِّ عنه بکذا وکذا شاه؛ کمال الدین، ص ۴۳۰؛ بحارالأنوار، ج ۵۱، ص ۵، ح ۹
- ↑ کمال الدین، ص ۳۸۴؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۲۳و۲۴، ح ۱۶
- ↑ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۳۳۷.
- ↑ مناقب ابن شهرآشوب، ج ۴، ص ۴۲۵.
- ↑ نشریه موعود، شماره ۲۰، ص ۱۴.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۸۲.