آیا اهل بیت با فرشتگان ارتباط دارند؟ (پرسش)

آیا اهل بیت با فرشتگان ارتباط دارند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ امامت
مدخل اصلی	؟
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

آیا اهل بیت با فرشتگان ارتباط دارند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث امامت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی امامت مراجعه شود.

پاسخ نخست

حسن علی‌پور وحید

آقای حسن علی‌پور وحید در کتاب «مکتب در فرآیند نواندیشی» در این‌باره گفته‌ است:

«شبهه انکار ارتباط ائمه (ع) با فرشتگان، بی‌نیاز از توضیح و جواب به نظر می‌رسد؛ زیرا تکذیب یکی از روشن‌ترین توانایی‌های حجج الهی است. فرهنگ شیعی، ارتباط ائمه با ملائکه را از ابتدایی‌ترین فضایل و کمالات پیشوایان معصوم می‌انگارد؛ بلکه واقعیت، فراتر از صرف ارتباط و در مرتبه‌ای بالاتر و پیچیده‌تر جریان دارد. هر چند ممکن است نگاه ابتدایی، ارتباط ائمه با ملائکه را از گونه بهره‌گیری و کسب فیض امام از ملائک بپندارد؛ ولی نظریه‌های ژرف‌تر معرفت شیعی، معادله را معکوس می‌داند و نزول فرشتگان نزد انسان کامل را از سنخ آمدوشد کارگزاران نزد مدیر ومتولی خویش می‌شمارد. انسان کامل همان‌گونه که در عرصه طبیعت بر عالم و آدم ولایت و مدیریت دارد، برماورای طبیعت واز جمله کارگزاران متافیزیک نیز احاطه و اشراف دارد. متون روایی و صفحات عرفان و حکمت آکنده است از این سنخ ارتباط. به چند نمونه از روایات در این زمینه بنگرید:

• ارتباط اهل بیت با فرشتگان از نظر صحابه و منابع کهن اسلامی چنان پذیرفته شده است که محدثان اهل سنت نیز پرده‌هایی از آن را روایت کرده‌اند؛ مانند: «خوارزمی در "مناقب" از سماک بن حرب، از سعید بن جبیر روایت کرده: من از علت اختلاف عقیده مردم درباره علی بن ابی طالب از ابن عباس سؤال کردم. در پاسخ گفت: ای فرزند جبیر! از من پرسش می‌کنی درباره کسی که سه هزار منقبت فقط در یک شب داشت و آن شب، شب مشک بود در چاه بدر، بر او سه هزار فرشته از نزد خداوندشان سلام کردند».
• طبق گزارش شیخ صدوق، که به باور برخی شبهه افکنان از سرسخت‌ترین مخالفان غلو و تفویض بود و قاعدتاً باید آثارش منزّه از شئون فرابشری باشد، پیامبر اکرم (ص) به علی بن ابی طالب (ع) فرمود: «خداوند موجودی برتر از من نیافریده. ای علی! خداوند تبارک و تعالی، پیامبرانش را بر ملائکه مقرّبین برتری بخشید و مرا بر همه پیامبرانش سروری داد و پس از من، فضیلت و برتری از آن تو و ائمه پس از تو است. به درستی که ملائکه، خادمان ما و شیعیان ما هستند... چگونه ما برتر از ملائکه نباشیم در حالی که در شناخت و تسبیح و تهلیل و تقدیس پروردگار بر آنان پیشی جستیم و به آنان آموختیم؟!.».. بر پایه داده‌های این روایت و روایات مشابه، اهل بیت (ع) احاطه و اشراف برملائکه دارند و رتبه وجودی آنان بسی بالاتر از ملائکه است؛ بلکه با بیان دقیق‌تر، بر آنان مدیریت و ولایت دارند و آنها را تدبیر می‌کنند و مقام معلمی و احاطه و ولایت بر آنان محرز و مسلّم است. در این فاز از معرفت، ارتباط با عالَم فرشتگان و ماورای طبیعت، پیش پا افتاده و بی‌نیاز از گفتگو به نظر می‌رسد. مقام وساطت فیض و خلافت و امثال آن، که در کتاب و سنت و معرفت دینی برای انسان کامل ثابت است، فقط کره خاکی را پوشش می‌دهد؛ ملائکه و پهنه آفرینش را نیز فرا می‌گیرد. بی‌گمان این آموزه‌های عمیق و دقیق شیعی برای روشنفکران و دورافتادگان از آموزه‌های وحیانی گران خواهد آمد؛ چنان که اهل بیت بارها یاد آورده‌اند: «همانا سخنان ما سنگین و پیچیده است و تحمل فهم و اعتقاد به آن جز بر ملائکه وانبیا و مؤمنان آزمون داده، دشوار می‌آید و نمی‌توانند بر دوش بکشند».
• امام علی (ع) در نهج‌البلاغه، متن مقبول شبهه افکنان، می‌فرماید: «رسول خدا (ص) در حالی که سرش روی سینه من بود قبض روح شد. من عهده‌دار غسل آن حضرت (ص) بودم و فرشتگان مرا یاری می‌کردند. در و دیوارهای خانه فریاد می‌کشیدند، گروهی از ملائکه فرود می‌آمدند، و گروهی دیگر به آسمان می‌رفتند. سروصدای فرشتگان از گوشم جدا نمی‌شد، بر او درود می‌فرستادند تا او را در ضریحش پوشانیدیم».
• نزول جبرئیل و ملائکه بر فاطمه زهرا (س) پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) برای تسلی دادن به دختر پیامبر و املای رخدادهایی که تا پایان تاریخ رخ خواهد داد و نگارش آن با قلم علی بن ابی طالب، از اعتقادات شیعی است که کهن‌ترین منابع باز گفته‌اند.
• در کافی ابوابی تنظیم یافته که ارتباط ائمه (ع) با ملائکه را تبیین و کمّ‌وکیف آن را توضیح می‌دهد:

1. «فرشتگان داخل خانه ائمه (ع) می‌شوند و بر فرششان قدم می‌گذارند و اخباری را برای آنان می‌آورند».
2. «ائمه معدن علم و درخت نبوت و محل آمدوشد ملائکه هستند»»