ابوقتاده انصاری
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. ابوقتاده انصاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوقتاده انصاری در حدیث - ابوقتاده انصاری در تاریخ اسلامی - ابوقتاده انصاری در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد| ابوقتاده انصاری | |
|---|---|
 تصویر نمادین جنگ صفین | |
| نام کامل | أبو قتادة حارث بن ربعی بن بلدمة بن خناس بن سنان بن عبید انصاری |
| جنسیت | مرد |
| کنیه | ابو قتاده |
| لقب | حارث بن ربعی سلمی |
| از قبیله | خزرج |
| پدر | ربعی بن بلدمة انصاری |
| محل زندگی | مدینه |
| درگذشت | ۳۸ هجری |
| محل آرامگاه | مدینه یا کوفه |
| از اصحاب | |
| حضور در جنگ | |
| علت شهرت | از سواران رشید لشکر پیامبر |
مقدمه
ابوقتاده انصاری اسم او، حارث و به قولی نعمان یا عمرو است، فرزند ربعی بن بلدمة انصاری و مشهور به کنیه‌اش ابو قتاده. او از قبیله خزرج و مادرش کبشه دختر مطهر بن حرام نام داشت. ابو قتاده در زمره اصحاب رسول خدا a و از شجاعان و دلاوران کم‌نظیر و افاضل یاران آن حضرت به شمار می‌آید که به «فارس رسول الله a» (یعنی یکه سوار پیامبر) معروف بود.
مؤرخان معتقدند: ابو قتاده در تمامی غزوه‌ها و جنگ‌های صدر اسلام همراه پیامبر خدا a بوده است، لکن درباره حضور وی در بدر بر یک نظر واحد نیستند، لذا برخی او را از بدریون می‌دانند و جمعی بر این عقیده‌اند که او در جنگ احد به بعد حضور داشته است[۱].[۲]
ابو قتاده یار همیشگی علی S
ابو قتاده از یاران مخلص و با وفای امیرالمؤمنین S به شمار می‌آید، او در تمامی جنگ‌های زمان خلافت آن حضرت حضور داشته و در جمل و صفین و نهروان ملازم رکاب امام S بود[۳].
امیرالمؤمنین S هنگامی که به خلافت رسید، خالد بن عاصی بن هاشم بن مغیره مخزومی را که از سوی عثمان والی مکه بود، عزل کرد و ابوقتاده انصاری را بر آن شهر گماشت ولی پس از مدتی ابو قتاده را نیز از ولایت مکه برکنار نموده[۴] و قثم فرزند عباس را به جای او منصوب کرد و قثم تا زمانی که امیرالمؤمنین S به شهادت رسید در مکه ولایت و حکومت داشت[۵].[۶]
حضور در جنگ نهروان و عزیمت به مدینه
امیرالمؤمنین S در جنگ خوارج (پس از آنکه از هدایت آنها مأیوس شد) سپاه خود را آرایش داد و فرماندهی میمنه را به حجر بن عدی و میسره را به شبث بن ربعی یا معقل بن قیس ریاحی و سواره‌نظام را به ابو ایوب انصاری و پیاده نظام را به ابوقتاده انصاری سپرد. در این نبرد که هفتصد یا هشتصد تن از صحابی رسول الله a از مدینه در رکاب امیر المؤمنین S حضور داشتند، فرماندهی آنان را به قیس بن سعد بن عباده واگذار نمود و خود حضرت هم در قلب لشکر قرار گرفت[۷].
خطیب بغدادی نقل می‌کند: هنگامی که امیرالمؤمنین علی S از جنگ با نهروانیان فارغ شد، ابوقتاده انصاری با شصت یا هفتاد نفر از اصحاب انصار رسول خدا a به مدینه مراجعت نمود و ابتدا به دیدار عایشه شتافت و آن دو گفت وگوهای زیادی درباره حضرت علی S و اقدامات او و سخنان رسول خدا a درباره علی S داشتند. در پایان عایشه گفت: ای ابو قتاده، نباید چیزی مانع این شود که من حقی درباره علی بن ابی طالب می‌دانم، نگویم و آن حق این است که: از رسول خدا a شنیدم که می‌فرمود: «امت من به دو گروه تقسیم می‌شوند: یکی از این دو گروه سرهای خود را می‌تراشند و سبیل‌های خود را کوتاه می‌کنند، قرآن می‌خوانند اما قرآن از گلوی آنها تجاوز نمی‌کند، این گروه را کسی می‌کشد که نزد من و نزد خداوند محبوب است»[۸].
چون عایشه اقرار به حق کرد و علی S و یارانش را که کشندگان خوارج بودند، محبوب‌ترین افراد نزد خدا و رسول او اعلام کرد، ابو قتاده گفت: ای عایشه، آیا با اینکه تو این حقیقت را می‌دانی؟! پس چرا با علی S چنین کردی؟! (و جنگ جمل را بپا داشتی؟) عایشه از جواب طفره رفت و چنین گفت: ای ابو قتاده، برای امر خدا، اندازه و مقدار معینی است و برای این اندازه اسباب و وسایلی است...[۹].[۱۰]
وفات ابو قتاده
ابو قتاده در سال ۳۸ یا ۴۰ هجری در کوفه و در زمان خلافت امیرالمؤمنین S درگذشت. حضرت بر جنازه او نماز گزارد و بر او شش یا هفت بار تکبیر گفت. و قول دیگری هم در وفات او آمده که: وی در سال ۵۴ هجری در مدینه از دنیا رفت و سن او در آن زمان ۷۰ یا ۷۲ سال بوده است[۱۱].[۱۲]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: الاصابه، ج۷، ص۳۲۷؛ اسد الغابه، ج۵، ص۲۷۴ و تاریخ بغداد، ج۱، ص۱۵۹-۱۶۱.
- ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۱۱۹-۱۲۰.
- ↑ اسد الغابه، ج۵، ص۲۷۵؛ الاصابه، ج۷، ص۳۲۹ و رجال طوسی، ص۶۳.
- ↑ ظاهرا علت برکناری ابوقتاده از ولایت مکه، جهت فراخوانی او به همراهی با حضرت در جنگ جمل، صفین و نهروان بوده است.
- ↑ شرح ابن ابی الحدید، ج۱۶، ص۱۴۰.
- ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۱۲۰.
- ↑ شرح ابن ابی الحدید، ج۵، ص۸۵ و شرح ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۷۲.
- ↑ «تفترق أمتی علی فرقتین، تمرق بینهما فرقة محقون رؤسهم محقون شواربهم... یقرأون القرآن لا یتجاوز تراقیهم، یقتلهم أحبهم إلی و أحبهم إلی الله تعالی»
- ↑ تاریخ بغداد، ج۱، ص۱۶۰-۱۵۹.
- ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۱۲۰-۱۲۲.
- ↑ ر. ک: اسد الغابه، ج۵، ص۲۷۵ و الاصابه، ج۷، ص۳۲۹؛ تاریخ بغداد، ج۱، ص۱۶۱؛ سیر أعلام النبلاء، ج۴، ص۹۲ و ۹۰ و تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۲۲۹.
- ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۱۲۲.